Download - Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

Transcript
Page 1: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen Wijnand Nuijts 3 – Toereikendheidstoets Geert Dozeman 4 – Risicomanagement Annick Teubner en Michiel le Comte 5 - Capita Selecta Solvency II ORSA Jeroen Klomp Bueters 6 -Capita Selecta Solvency II Sleutelfuncties - Jeroen Klomp Bueters 7 – Kapitaalbeleid Menno van Diermen en Edmond Valentijn

Page 2: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

1

Informatiebijeenkomst7 maart 2013

Middelgrote- en kleine verzekeringsmaatschappijen

Programma

• 14:00-14:20 Inleiding door M.W. van Woerden

• 14:30-15:30 1e ronde sessie

• 15:30-16:00 Pauze

• 16:00-17:00 2e ronde sessie

• 17:00-17:30 Borrel

Page 3: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

2

Inleiding M.W. van Woerden

• Solvabiliteits- en resultaatontwikkeling

• Themaonderzoeken en uitvragen

• Parallelsessies

Solvabiliteitsontwikkeling door de tijd naar toezichtsklasse

Page 4: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

3

Solvabiliteitsverdeling naar klasse in 2012Q3

Resultaatontwikkeling naar Toezichtsklasse

Page 5: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

4

Resultaatontwikkeling uitgesplitst

Overzicht DNB uitvragen aan verzekeraars

Onderwerp Doelgroep

Thema'sRisicobeheersing Volmachtkanaal Selectie verzekeraars

Kapitaalbeleid T1 - T3 Alle T1-T3 verzekeraarsKwaliteit kwartaal rapportages selectie van 20 verzekeraars, waarvan 15 T1 T2 en

T3

Technische voorzieningen: Cashflow modellen

Selectie van ong. 10 verzekeraars (T1-T5) die de Standaard Formule hanteren.

Technische voorzieningen: Opties & Garanties

Selectie van ong. 10 levenverzekeraars die de Standaard Formule hanteren.

Technische voorzieningen: Spaarhypotheken

Levenverzekeraars met een spaarhypotheek portefeuille

Page 6: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

5

Overzicht DNB uitvragen aan verzekeraars, vervolg

Onderwerp Doelgroep

Thema'sWinstgevendheid inkomensverzekeringen

Selectie Schadeverzekeraars die WIA-WGA producten voeren die significant deel omvatten van de rapportagegroep AOV ( 6 T3-instellingen)

On going due dilligence selectie T3 (T4 en T5)Due dilligence Selectie van schadeverzekeraars: T2, T3 ( T4 en T5)

Corruptie Verzekeraars met activiteiten in of naar UK. 6 T3, 4 T1/T2

Innovatief vermogen Kleine selectie verzekeraars Follow up Gedrag & Cultuur 1 T3-instelling (T4 en T5)Informatiebeveiliging 2 T3-instellingen (T4 en T5)Complexe IT Niet van toepassing op T1 T2 en T3BCM Niet van toepassing op T1 T2 en T3

Overzicht DNB uitvragen aan verzekeraars, vervolg

Solvency II

LTGA 4 T3-instellingen

Voortgang implementatie Alle verzekeraars

Solvency II-meting T5, T4 en T3 LevenverzekeraarsT5, T4 Schadeverzekeraars (incl. Zorg)T3 Naturauitvaartverzekeraars

ORSA 2013 Alle verzekeraars

Page 7: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

6

Aanvullende uitvraag/thema’s vanuit MKV:

• Onderzoek afgegeven garanties: 5 T3-verzekeraars

• Onderzoek beleggingen: selectie T1-T3

• Self assessment IT: Vrijwel alle T3 instellingen

• Uitvraag renterisico: nader te bepalen T3

• Catastroferisico in Solvency II: 9 T3 instellingen

• Veegsessie beloningsbeleid: 12 T3 instellingen

• Uitbesteding vermogensbeheer T1-T3 instellingen

Parallelsessies:

• Leiderschap en besluitvorming in de bestuurskamer

• Toereikendheidstoets Levensverzekeraars en natura-uitvaartverzekeraars

• Risicomanagement

• Solvency II: Sleutelfuncties; ORSA

• Kapitaalbeleid

• Geschiktheidstoetsingen

Page 8: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

7

Leiderschap en besluitvorming in de bestuurskamer:

• Bewustwording bij bestuurders en commissarissen

• Onderzoek door DNB uitgevoerd: zeer gemengd beeld

• Bij veel instellingen (nog) onvoldoende aandacht voor gedrag en cultuur

• Veel instellingen vinden het moeilijk om aandacht hiervoor concreet te organiseren

Toereikendheidstoets Levensverzekeraars en natura-uitvaartverzekeraars:

• Identificatie van de winstdelingen en keuzemogelijkheden

• Waardering van de winstdelingen en keuzemogelijkheden

• Mitigatie van de risico’s (hedging)

• Monitoring van de risico’s

Page 9: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

8

Risicomanagement

• Risicocultuur

• Risicobeleid en strategie

• Inrichting riskmanagementfunctie

• Risicoprocessen

Hoe kunnen middelgrote- en kleine verzekeraars deze elementen vertalen naar hun organisatie

Capita Selecta Solvency II

Sleutelfuncties

Inhoud:

• Korte theoretische uiteenzetting sleutelfuncties in relatie tot SII richtlijn

• Discussie over invulling proportionaliteit

Kernpunten:

• Alleen actuariële functie nieuw in SII

• Veel vrijheid bij proportionele invulling (uitbesteding, pooling etc)

• Te allen tijde: operationele onafhankelijkheid van alle sleutelfuncties en volledige onafhankelijkheid van Internal Audit

Page 10: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

9

Capita Selecta Solvency II, vervolg

ORSAInhoud sessie:

• Nadere verduidelijking ORSA guidelines met DNB inzichten uit ORSA pilot en ORSA 2012

• Discussie

Kernpunten:

• Hart van SII

• Geeft verzekeraar inzicht in eigen risicoprofiel en kapitaalbehoefte

• Aandachtspunten: betrokkenheid management, onderbouwen van gemaakte keuzes, volledigheid ORSA policy

Kapitaalbeleid

• Belang van goed kapitaalbeleid

• Inventariserend onderzoek

• Wordt opgevraagd bij de verslagstaten

• Vooralsnog geen handhaving, geen herrapportage voor dit onderdeel

• Per instelling schriftelijke terugkoppeling

• Verbetering voor 1 december in overleg met toezichthouder

Page 11: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

10

Geschiktheidstoetsingen

• Beleidsregel geschiktheid 2012

Page 12: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

1

Toezicht op Gedrag en Cultuur

Programma

1. Inventarisatie vragen

2. Model Toezicht Gedrag & Cultuur

3. Besluitvorming

4. Leiderschap

5. Uitkomsten 2011-2013

6. Praktijkobservatie

7. Vragen beantwoord?

Page 13: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

2

DE ‘G&C-BRIL’Uitgangspunten Toezicht op Gedrag & Cultuur

Model Toezicht Gedrag & Cultuur

Page 14: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

3

Model Toezicht Gedrag & Cultuur

Leiderschap: voorbeeldgedrag en bespreekbaarheidBesluitvorming: evenwichtig en consistentCommunicatie: transparant

DE ‘G&C-BRIL’Inzoomen op Besluitvorming

Page 15: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

4

Besluitvorming

Definitie

Het proces om te komen tot een bepaald, gemotiveerd besluit door een keuze te maken tussen verschillende mogelijkheden.

Elementen

evenwichtigheid (zijn alle belangen gekend)

consistentie van het besluit (in lijn met strategie)

participatie van groepsleden

homogeniteit / heterogeniteit (van standpunten en invalshoeken)

mate van cohesie (eensgezindheid in de groep)

polarisatie in het bestuur (in een groep komen tot een extremere uitkomst dan alleen)

groepsnorm

Besluitvorming

Page 16: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

5

Besluitvorming

•Alle alternatieven en risico’s komen op tafel.• De belangen van alle stakeholders worden meegewogen. • Besluiten worden getoetst aan de strategie en doelstellingen van de instelling.• Bij de besluitvorming weet een ieder wat zijn of haar rol is.• Houding van het bestuur en het management t.a.v. de tweede lijn (risk, compliance, juridische zaken etc.) in besluitvorming is constructief.• Besluitvorming (overwegingen) is voor alle betrokkenen transparant.

Beoordeling Besluitvorming

•Alternatieven en risico’s blijven onbesproken of niet herkend.• Er wordt niet expliciet stilgestaan bij de belangen van alle stakeholders.• De strategie en doelstellingen van de instelling zijn niet besproken.• Doelen zijn niet voor ieder helder.• De tweede lijn (risk, compliance, juridische zaken etc.) is niet betrokken tijdens besluitvorming • Besluitvorming (overwegingen) zijn niet voor alle betrokkenen inzichtelijk gemaakt.

DE ‘G&C-BRIL’Inzoomen op Leiderschap

Page 17: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

6

Leiderschap

In de loop der jaren zou Jobs enkele sterke figuren de raad van Apple weten binnen te krijgen, maar altijd zorgde hij ervoor dat ze loyaal waren, soms té loyaal. Ondanks hun eigen status leken ze soms geïntimideerd door Jobs en ze maakten hem graag blij.

Zo nodigde hij ook Arthur Levitt uit, voormalig voorzitter van de SEC, om plaats te nemen in de raad. Maar daarna las Jobs een toespraak die Levitt had gehouden over corporate governance, waarin hij beweert dat bestuursraden een sterke en onafhankelijke rol dienen te spelen. Jobs belde hem op en trok de uitnodiging in. `Arthur, ik geloof dat je een paar zaken die je naar voren hebt gebracht geschikt zijn voor andere bedrijven, maar niet echt passen bij de Apple cultuur`. Later schreef Levitt: `Ik was perplex… Het is mij duidelijk dat Apple´s raad niet bestemd is om onafhankelijk van Apple´s CEO op te treden.`

Leiderschap

Definitie

Leiderschap omvat enerzijds het beïnvloeden van anderen met als doel te begrijpen en overeenstemming te bereiken over wat er gedaan moet worden en hoe, en anderzijds het faciliteren van individuele en collectieve inspanningen om gemeenschappelijke doelstellingen te bereiken.

Elementen

Leiderschapsstijl: de mate van dominante, democratische dan wel laissez-faire leiderschapsstijlen

Bespreekbaarheid: de mate waarin ruimte gegeven wordt door de leider aan het bespreken van besluiten, andere opvattingen, fouten, en taboes

Stimuleren van een positief kritische houding van werknemers

Voorbeeldgedrag: Persoonlijke integriteit, waaronder het voorkomen van (de schijn van) belangenverstrengeling, bewust zijn en blijk geven van persoonlijke integriteit, dus staan voor normen en waarden, het uitdragen van doel en waarden van onderneming

Page 18: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

7

Leiderschap

Beoordeling Leiderschap

•De leiderschapsstijl versterkt de evenwichtige besluitvorming. •De leiderschapstijl (bijvoorbeeld getypeerd als dominant, laissez faire of democratisch), heeft een positieve invloed op het functioneren van het bestuur. •De leiding nodigt uit tot voldoende tegenspraak.•Het voorbeeldgedrag van de leider is in overeenstemming met de doelstellingen en waarden van de instelling.•Er is voldoende mate van zelfreflectie door de leiding.

•De leiderschapsstijl (bijvoorbeeld getypeerd als dominant, laissez faire of democratisch), heeft een negatieve invloed op het functioneren van de board. •De leiding ontmoedigt voldoende tegenspraak.•Het voorbeeldgedrag van de leider is niet in overeenstemming met de doelstellingen en waarden van de organisatie.•De leiding toont weinig zelfreflectie

EN WAT KAN IK VANAF NU DOEN?

Take aways

Page 19: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

8

Belangrijkste uitkomsten 2011 - 2013

1. Concrete acties om aandacht voor gedrag en groepsdynamiek te stimuleren Bestuurders en commissarissen moeten zich bewust zijn van het eigen gedrag

en vooral ook van de impact die dat heeft op anderen, op de dynamiek in de groep en op het menselijk en zakelijk functioneren van de organisatie.

Daartoe moeten zij begrijpen hoe emoties, overtuigingen, belangen en normen en waarden deze aspecten beïnvloeden.

Het onderzoek geeft op dit punt een gemengd beeld: een aantal organisaties is hier op verschillende manieren bewust mee bezig. Bij een aanzienlijk aantal organisaties wordt er echter nog nauwelijks op gestuurd. Daar zien we ook dat collega-bestuurders of mede-commissarissen elkaar nauwelijks aanspreken op onwenselijk of niet-effectief gedrag.

Gelukkig erkent een meerderheid van de onderzochte organisaties het belang van gedrag en cultuur en erkent dat bewustzijn van eigen of groepsgedrag van belang is voor het succes van de organisatie. Veel van hen weten echter nog niet goed hoe ze de aandacht voor gedrag en groepsdynamiek concreet kunnen organiseren.

Belangrijkste uitkomsten 2011 - 2013

2. Zorgvuldige besluitvorming Dat houdt in dat leden van deze organen elkaar in het kader van

oordeelsvorming actief vragen stellen, constructief discussiëren en elkaar challengen.

Door deze houding kan voorkomen worden dat besluiten worden genomen op basis van onvoldoende of verkeerde feiten en veronderstellingen, dat risico’s over het hoofd worden gezien, dat onvoldoende rekening wordt gehouden met de belangen van alle stakeholders en dat betere alternatieven buiten beschouwing worden gelaten.

Uit de onderzoeken is een aantal gevallen naar voren gekomen waarin onvoldoende diepgaand werd stil gestaan bij de risico’s van een te nemen besluit. In een aantal gevallen heeft dit tot concrete financiële verliezen geleid.

Page 20: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

9

Belangrijkste uitkomsten 2011 - 2013

3. Tegenspraak organiseren

Slechts enkele organisaties hebben bewust maatregelen genomen om tegenspraak in de top van de organisatie structureel te organiseren.

Dat wil niet zeggen dat er binnen de organisaties in het geheel geen kritisch vermogen bestaat.

Maar waar kritisch vermogen tot uiting komt, is dat vaak nog het toevallige resultaat van een goede samenstelling en van een goede persoonlijke inbreng van de leden van bijvoorbeeld het intern toezichthoudende orgaan.

DNB vindt het van belang dat organisaties meer concrete maatregelen nemen om tegenspraak te bevorderen. Daarmee bevorder je ten eerste een goede bespreking van de relevante risico’s en anderzijds voorkom je ermee dat de besluitvorming teveel afhankelijk is van de dynamiek tussen mensen.

Belangrijkste uitkomsten 2011 - 2013

4. Flexibele leiderschapsstijl voor voorzitters

De onderzoeken hebben aangetoond dat de dominante leiderschapsstijl bij veel voorzitters van een RvB, PfB en RvC de voorkeurstijl is.

DNB is van oordeel dat deze in staat moeten zijn om meerdere leiderschapsstijlen flexibel toe te passen, afhankelijk van wat de situatie van hen vraagt.

Page 21: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

1

Winstdelingen en keuzemogelijkheden

Informatiebijeenkomst T1, T2, T3

7 maart 2013

Voorstellen

• Geert Dozeman

• Toezichthouder specialist (Leven en Natura)

• Afdeling Actuariaat en Risicobeheer (Arb)

• Relatief nieuwe afdeling

• Sector breed toezicht op verzekeraars• Waarderen van verplichtingen

• Solvency I / Solvency II

• Presentatie gebaseerd op werk van:

Leendert van Gastel

Page 22: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

2

Programma

• Wat zijn winstdelingen en keuzemogelijkheden?

• De link met financiële opties

• Een illustratie van de risico’s

• De beheersing van deze risico’s

• Het wettelijk kader

• Good Practice Toereikendheidstoets

Wat zijn winstdelingen en keuzemogelijkheden?

• Winstdeling• Vooraf (rentestandskorting)

• Achteraf• Contractuele winstdeling

• Discretionaire winstdeling

• Garanties• Garantie op ingelegde gelden

• Gegarandeerd minimaal beleggingsrendement

Page 23: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

3

Wat zijn winstdelingen en keuzemogelijkheden?

• Maar ook:

• Afkoop optie

• Optie tot premievrijmaken

• Gegarandeerde annuïteit optie

• Conversie optie

• Optie tot uitbreiden van de dekking

• Indexatie bekostigd uit de beleggingsopbrengsten (natura uitvaartverzekeraars)

• …

Wat zijn winstdelingen en keuzemogelijkheden?

• Uitgebreid overzicht in:

• N. Gatzert. Implicit options in life insurance: An overview. Zeitschift für die Gesamte Versicherungswissenschaft, 98:141-164

Page 24: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

4

Link met financiële opties

• Een optie is een recht om binnen een afgesproken periode een bepaald goed te kopen of te verkopen voor een van te voren vastgestelde prijs.

• Europese optie: uitoefening alleen op einddatum

• Amerikaanse optie: uitoefening tijdens de hele looptijd

Link met financiële opties

• Waarde op einddatum van call optie (recht op kopen:

max(ST-K;0)

• Waarde op einddatum van put optie (recht op verkopen:

max(K-ST;0)

Page 25: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

5

Link met financiële opties

• Unit linked verzekering met minimale rendementsgarantie op de einddatum

• Waarde op einddatum:

max(ST;K)=ST + max(K-ST;0)

• Som van belegging en een put optie

Link met financiële opties

• Winstdeling en garanties twee kanten van dezelfde medaille:

ST + max(K-ST;0) = K + max(ST-K;0)

• Nuancering:• Garanties vaak alleen op einddatum

• Winstdeling vaak aan eind van elk boekjaar (reeks van call opties)

• Let op: Alleen sprake van optie als verplichting asymmetrisch is!

Page 26: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

6

Link met financiële opties

• Waardering: voortschrijdend inzicht

• 1973 Black and Scholes, Merton:• Constante rente en volatiliteit

• 1976 Brennan and Schwartz• Black, Scholes, Merton en deterministische sterfte

• 1995 Geman et al• Stochastische interest

• 2000 Milevsky & Promislow• Sterfte

• 2003 Bacinello e.a.• Polishoudergedrag

Link met financiële opties

• Waardering gaat uit van het feit dat het risico volledig geneutraliseerd (gehedged) kan worden tegen een van te voren vast te stellen prijs

• Maakt gebruik van non-arbitrage argument

• Dit is alleen op unieke wijze mogelijk als de markt volledig is: er zijn voldoende financiële instrumenten om alle risico’s te hedgen

• Dit geldt niet voor sterfte en polishoudergedrag

• Maar ook niet voor zeer lange termijn garanties!

Page 27: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

7

Link met financiële opties

• Local Risk Minimization:

• Het hedgebare risico waarderen door te zoeken naar een optimale hedge

• Het niet-hedgebare risico apart waarderen via de cost of capital methode (vergelijkbaar met de risico marge voor lineaire verplichtingen)

Illustratie van de risico’s

• Gegarandeerde annuïteit optie

• Recht om bij expiratie de waarde van de (spaar)polis om te zetten naar een direct ingaande lijfrente tegen een van te voren vastgesteld tarief

• Waarde van deze optie bij expiratie:

1 , 0

Page 28: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

8

Illustratie van de risico’s

Illustratie van de risico’s

Page 29: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

9

Beheersing

• Vier stappen:

• Identificatie

• Waardering

• Mitigatie van de risico’s

• Monitoren

Identificatie

• Met de stofkam door de portefeuille

• Let ook op gesloten portefeuilles!

• Vastlegging in de polisadministratie

• Wie tekent af voor correctheid en volledigheid?• Accountant

• Certificerend actuaris

• Beide

• Anders

Page 30: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

10

Waardering

• Keuze voor methode:• Gesloten formule

• (Binomiale) boom

• Simulatie

• Keuze voor model

• Alleen de hedgebare risico’s of ook de niet-hedgebare risico’s meenemen?

• Goede vastlegging van gemaakte keuzes en de consequenties van deze keuzes

Waardering• Governance: goede scheiding van

• Ontwikkeling

• Testen

• Productie

• Continu proces in verband met kalibratie aan wijzigende omstandigheden op de financiële markten als gevolg van bijvoorbeeld:• Gewijzigd niveau marktrente

• Gewijzigde volatiliteit

• Maar ook wijzigingen in sterfte en polishouder-gedrag

Page 31: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

11

Mitigatie

• Waardering levert informatie over de hedge

• Met behulp van deze hedge kan het hedgebare risico in principe volledig worden gemitigeerd

• Wanneer het risico niet of slechts gedeeltelijk wordt gehedged dient er voldoende kapitaal te worden aangehouden

• Voor niet hedgebare risico’s sowieso kapitaal aanhouden

Monitoren• Periodiek verlies en winstrekening opstellen

• Resultaat op winstdelingen en keuzemogelijkheden verklaren:• Is de intrinsieke waarde gewijzigd door een wijziging

van de onderliggende waarde?

• Is de tijdswaarde gewijzigd door bijvoorbeeld een wijziging van de volatiliteit?

• Onverklaarde resultaten:• Heb ik wel alle winstdelingen en keuzemogelijkheden

geïdentificeerd?

• Heb ik correct gewaardeerd?

• Werkt de hedge zoals ik verwacht?

Page 32: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

12

Wettelijk kader

• Artikel 3:67 Wft:• Een entiteit voor risico-acceptatie of verzekeraar met

zetel in Nederland houdt toereikende technische voorzieningen aan.

Wettelijk kader

• Artikel 121 Besluit prudentiele regels Wft:• Een verzekeraar voert jaarlijks een toets uit naar de

toereikendheid van de balanswaarde van de voorzieningen, ook voor winstdeling en kortingen en latente winstdelingsverplichtingen

• Toets gaat uit van toekomstige betalingsverplichtingen, daarbij passende onzekerheidsmarges en methoden om toekomstige verplichtingen te waarderen

• DNB stelt regels met betrekking tot de te hanteren grondslagen en rekenprincipes voor de disconteringsvoet, sterfte en invaliditeit

Page 33: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

13

Wettelijk kader

• Artikel 3:1 tot en met 3:3 Regeling Solvabiliteits-marge en technische voorzieningen• Expliciet rekening houden met toekomstige

winstdelingsverplichtingen

• Toets uitvoeren op basis van de door DNB gepubliceerde rentetermijnstructuur

• Alternatieve rentetermijnstructuur is toegestaan mits DNB toestemming geeft

Good Practice Toereikendheidstoets

• Hoofdstuk 3: toekomstige winstdelings-verplichtingen en keuzemogelijkheden

• Toets met inbegrip van winstdelingen en alle keuzemogelijkheden waarover de verzekeringnemer volgens de voorwaarden van de levensverzekering beschikt

Page 34: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

14

Good Practice Toereikendheidstoets

• Materiele winstdelingen en keuzemogelijkheden waarderen (onderdeel verwachtingswaarde)

• Niet-materiele winstdelingen en keuzemogelijkheden toelichten

Good Practice Toereikendheidstoets

• Aparte opgave van de intrinsieke waarde en de tijdswaarde

Page 35: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

15

Good Practice Toereikendheidstoets

• Berekening omvat alle factoren die een materieel effect hebben op de waarde van de winstdelingen en keuzemogelijkheden

• Veronderstellingen zijn consistent met• De actuele marktwaarden

• Het realistisch verwachte polishoudergedrag

• Toekomstige managementacties

Good Practice Toereikendheidstoets

• Toelichten:• Zijn scenario’s marktconsistent?

• Risiconeutrale benadering of real world benadering met deflators (hoe wordt non-arbitrage afgedwongen)?

• Is het aantal scenario’s voldoende?

• Zijn de scenario’s voldoende willekeurig?

• Hoe wordt gekalibreerd?

Page 36: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

14-03-2013

16

Jaarstaten

• VSJ120L Resultatendeling en garanties• Identificatie

• VSJ160L Toereikendheidstoets• Waardering

Page 37: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

1

Workshop Risicomanagement

Informatiebijeenkomst Verzekeraars

Michiel le Comte (Tv) en Annick Teubner (Tb/G&A)7 maart 2013

2DNB

Inleiding

Les financiële crisis: RM vaak onvoldoende geïntegreerd in bedrijfsvoering

Solvency II: adequate governance RM is noodzakelijke voorwaarde ORSA

Onderzoek kwaliteit en governance RM

Risicomanagement seminar

Page 38: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

2

3DNB

Doelstellingen onderzoek

Good practices teruggeven aan verzekeraars

Bewustzijn verzekeraars vergroten

Governance RM zonodig verbeteren

Risicomanagement seminar

4DNB

Uitkomsten

Risicomanagemen tseminar

0

1

2

3

4

Risicocultuur Risicostrategie en -beleid Inrichting van de RM functie Opzet van risicoprocessen

1. 2. 3. 4.

Vol

was

senh

eids

nive

au(n

ivea

u 3

min

imaa

l gew

enst

)

Alle verzekeraars Grote/complexe verzekeraars Minder complexe verzekeraars Laagste score Best in class

Page 39: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

3

5DNB

Belangrijke constateringen

Verzekeraars hebben governance RM wel op netvlies, maar niveau is nog niet voldoende

− inbedding in organisatie te beperkt

Tone at the top (risicocultuur) t.a.v RM is overwegend positief

−belangrijke randvoorwaarde voor verbetering

Grote verschillen tussen grote en complexe versus kleine en minder complexe verzekeraars

− volwassenheidsniveau’s

Risicomanagemen tseminar

6DNB

Conclusies per deelonderwerp

(1) Risicocultuur (‘tone at the top’)• Rol RM bij strategische besluiten niet altijd helder gedefinieerd.• Oordeel RM-functie blijft regelmatig achterwege.

(2) Risicostrategie en –beleid• Risicostrategie en risicobereidheid worden onvoldoende doorvertaald naar operationeel niveau.• Risicostrategie en –beleid worden niet voor alle risico’s opgesteld.

(3) Inrichting RM-functie• RM heeft onvoldoende positie in organisatie; enkele bestaan RM is niet genoeg• RM-functie (2e lijn) voert ook 1e lijn activiteiten uit: onafhankelijkheid RM-functie komt in het geding.• RM-functie bewaakt/overziet niet alle risico’s.

(4) Risicoprocessen• Niet alle relevante risico’s worden in samenhang beschouwd• Besluitvorming over risicobeheersing wordt niet integraal genomen.• Uitvoering, monitoring en evaluatie van beheersmaatregelen schiet tekort.• Onvoldoende toetsing van werking en onafhankelijkheid van de RM-functie door 3e lijn (IAD).• misvatting: IAD niet pas verplciht onder Solvency II, maar nu al in Wft

Page 40: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

4

7DNB

Good Practices van verzekeraars

Verhaal uit de praktijk

Good Practices van u

Titel / Gelegenheid

8DNB

Good practices en proportionaliteit per deelonderwerp

(1) Risicocultuur (‘tone at the top’)• Houding bestuur en RvC over nut en

noodzaak• Niet alleen naar letter, maar ook de

naar geest RM uitvoeren• Rechtstreeks/bilateraal contact RM-

functie met vz RvC/vz auditcie• Onafhankelijkheid RvC

(2) Risicostrategie en –beleid• Meest relevante strategische risico’s doorvertalen naar scenario’s en kapitaal• Ook voor niet-financiële risico’s risicobereidheid en –toleranties definiëren• Complexiteit organisatie en risicoprofiel bepalen mate van uitwerking beleid

(3) Inrichting RM-functie• Positie RM: onafhankelijk, voldoende gewicht, voldoende middelen• Samenvoeging functies 2e lijn• Uitbesteding 3e lijn (bestuur blijft wel verantwoordelijk)• Op 1 punt overzicht van alle risico’s• RM en RM-functie in “opbouw”: leg vast dat ondersteunende rol van RM aan de 1e lijn tijdelijk is

(4) Risicoprocessen• Vastleggen van beleid, procedures, risico analyse en risk appetite• Besluitvorming documenteren en vastleggen• Complexiteit organisatie en risicoprofiel bepalen mate van uitwerking• Actieve rol RM in primaire processen.• Goed communiceren aan gehele organisatie (levend houden)

Page 41: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

5

9DNB Risicomanagement seminar

Samenvatting Vragen?

Schoenmaker, blijf bij je leest.

Slager, keur niet je eigen vlees.

Goed RM vereist inregelen van tegenspraak

3 Lines of defense

RM inbedden in dagelijkse bedrijfsvoering

Page 42: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

1

ORSA

Informatiebijeenkomst T1 – T3

Jeroen Klomp Bueters

Projectleider Solvency II Pilaar 2

7 maart 2013

2DNB

ORSA onderdelen

Policy

Strategie

Risicobereidheid & ladder

Risicoprofiel

Confrontatie standaard formule (SF) en eigen risicoprofiel

Scenario’s

(Toekomstige) kapitaalsbehoefte & (toekomstig) aanwezig kapitaal

(Toekomstige) management actions

Aantonen continue compliant zijn met de richtlijn m.b.t. de kapitaalseisen

Onafhankelijke review en actuariële input t.a.v. kwaliteit berekeningen, waaronder de technische voorzieningen.

Informatiebijeenkomst T1 - T3

Page 43: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

2

3DNB

Policy

Beschrijving proces ORSA

Beschrijving proces triggered ORSA

Beschrijving methodiek risicobereidheid (dus niet de daadwerkelijke risicobereidheid)

Beschrijving vaststellen materialiteit risico’s

Beschrijving methoden / technieken

Beschrijving datakwaliteit en validatie

Beschrijving communicatie strategie / gebruik ORSA resultaten

Informatiebijeenkomst T1 - T3

4DNB

Strategie

Inhoud

Visie en strategie

Beschrijving winstbronnen onderneming

Beschrijving van gewenste richting van onderneming

Alle relevante variabelen (premiestijging, nieuwe producten, ALM keuzes etc)

Afstoten bedrijfsonderdelen, verwerven bedrijfsonderdelen

Proces

Regulier MTP / meerjarenproces uitvoeren

Na eerste verkenningen concept richting gebruiken als input voor ORSA. Specifiek voor vaststellen strategie gevoelige risico’s, scenario’s

Resultaten ORSA input voor vervolg MTP / meerjarenproces.

Indien nodig vaker herhalen

Informatiebijeenkomst T1 - T3

Page 44: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

3

5DNB

Risicobereidheid

Risico Universum

− Alle risico's waaraan een verzekeraar is of zou kunnen worden blootgesteld.

Risico Capaciteit

− Risk capaciteit is het maximum risico bedrag wat een verzekeraar kan dragen. Waarden boven deze grens leiden tot het in gevaar komen van de levensvatbaarheid van de verzekeraar

Risico Bereidheid

− Risico bereidheid is het bedrag dat een verzekeraar bereid is te accepteren binnen de grenzen van de risico capaciteit. Dit bedrag wordt vervolgens gealloceerd aan de verschillende risicogroepen.

Risico Tolerantie

− Risico tolerantie is het per risico(gebied) voor de operatie van de verzekeraar bepalen van de maximale waarden waarbinnen de operatie kan acteren zonder voorgaande goedkeuring door b.v. bestuur of directie. Deze kunnen zowel kwantitatief als wel kwalitatief van aard zijn.

Informatiebijeenkomst T1 - T3

6DNB

Continue compliant

De instelling moet zorgen continue te voldoen aan de kapitaalvereisten. De noodzakelijke interne monitoring is in de praktijk afhankelijk van het specifieke surplus en volatiliteit van de Own funds/SCR ratio.

Keuzes hierin moeten zijn vastgesteld in een specifiek intern kapitaalsbeleid.

Tevens moet nagedacht zijn over te nemen maatregelen indien er zich t.a.v. het specifieke surplus en volatiliteit van de Own funds/SCR ratio een negatieve trend te constateren is.

Daarnaast moet de verzekeraar aantonen dat zij continue voldoet aan de eisen met betrekking tot de technische voorzieningen.

In alle gevallen moet wel rekening gehouden worden met de gekozen (negatieve) scenario's.

Vormen van monitoring kunnen zijn:

− volledige berekening (indien SCR dicht op 100% zit, volatiliteit hoog)

− gedeeltelijke berekening van relevante onderdelen

− (kwalitatieve) schatting

Informatiebijeenkomst T1 - T3

Page 45: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

4

7DNB

Risicoprofiel

Risicoprofiel met materiele kwantitatieve en kwalitatieve risico’s

− Beschrijving van risico (wat wordt er onder verstaan door verzekeraar)

− Er moet uitgegaan worden van bruto risico’s. Van mitigerende maatregelen moet de plausibiliteit aangetoond worden. (bij doorrekenen van scenario’s mag uitgegaan worden van netto risico’s, mits mitigatie stand houdt onder het gekozen scenario)

− Inschatting van risico (streven is bedrag)

Indien bij vergelijking SF / eigen risicoprofiel is gebleken dat er geen materiele afwijkingen mbt risico dan kan SF berekening gebruikt worden voor kwantitatieve risico’s

− Korte bespiegeling wat onderneming nu vindt van het risico i.r.t. toekomst

Wel / niet kapitaal voor aan houden

Welke toekomstige management acties

Informatiebijeenkomst T1 - T3

8DNB

Vergelijking eigen risicoprofiel – SF

SF is gebaseerd op een gemiddelde verzekeraar

Uitgangspunt is dat de SF voor elke verzekeraar passend is

Verzekeraar moet in deze dus niet aantonen waar SF passend is, maar waar de SF niet passend is, gezien het karakter van het eigen risicoprofiel

Dit aantonen kan op kwalitatieve basis gebeuren, rekening houdend met de aannames die aan de SF ten grondslag liggen

Niet passendheid kan ontstaan op basis van:

− Ontbrekende kwalitatieve risico’s in de SF

− Ontbrekende kwantitatieve risico’s in de SF

− Andere aannames dan de SF, beter passend bij het eigen risicoprofiel

Indien deze niet passendheid als materieel beschouwd wordt dan moet de verzekeraar dit kwantificeren

Indien de SF wel als passend wordt beschouwd dan kunnen de SF berekeningen gebruikt worden als kwantificering van de risico’s in de verdere ORSA analyses

Informatiebijeenkomst T1 - T3

Page 46: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

5

9DNB

Analyse scenario’s

Keuze van scenario’s kan voorkomen uit:

− Strategische keuzes

− Analyse van externe ontwikkelingen

− Gevoeligheden ontdekt in eigen risicoprofiel

Scenario’s moeten indien gebaseerd op strategische keuzes:

− De juiste parameters bevatten om de gevolgen van de keuze goed te kunnen weergeven

Scenario’s moeten indien gebaseerd op externe ontwikkelingen / gevoeligheden:

− Voldoende zwaar gekozen worden om impact op kapitaal zichtbaar te maken

− Indien mogelijk ook ‘reverse’ zijn: uitgaande van laagste kapitaalniveau gewenst / vereist teruggerekend naar impact daarvan op individuele risico’s

Methoden om scenario’s te berekenen kunnen variëren van complexe meerjaren berekeningen tot extrapolatie en expert judgment

Keuzes in parameters en methodieken moeten gemotiveerd worden

Informatiebijeenkomst T1 - T3

10DNB

Kapitaal

Overzicht kapitaalbehoefte over planningstermijn

− Basis scenario

− Stress scenario’s

Overzicht Eigen Vermogen om kapitaalbehoefte te dekken over planningstermijn

− Tiers

− Toekomstige management acties om mogelijke, toekomstige tekorten op te vangen

Beschrijving van acties

Plausibiliteit van acties gezien de gekozen scenario’s

Informatiebijeenkomst T1 - T3

Page 47: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

6

Page 48: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

1

Sleutelfunctie

Informatiebijeenkomst T1 – T3

Jeroen Klomp Bueters

Projectleider Solvency II Pilaar 2

7 maart 2013

2DNB

Inhoud

1. New and improved?− Gap analyse

2. Sleutelfuncties− Vier verplichte sleutelfuncties− Lines of defense

3. Taken van de sleutelfuncties− Risicomanagement functie− Compliance functie− Interne audit functie− Actuariële functie

4. Proportionaliteit− Wat is proportionaliteit?− Proportionaliteit en sleutelfuncties− Combineren sleutelfuncties

5. Uitbesteding sleutelfuncties6. Vragen / casuïstiek?

Page 49: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

2

3DNB

GovernanceSysteem

Art. 41

UitbestedingArt. 49

ActuariëlefunctieArt.48

Interne auditfunctieArt. 47

CompliancefunctieArt. 46

ORSAArt. 45

Risico-management

functieArt. 44

Deskundigheid&betrouwbaarheid

Art. 42,43

Solvency IIPillar 2

1. New and improved

4DNB

Solvency II is meer rule based dan huidige wet- en regelgeving. Merendeels geen nieuwe eisen, maar nadere invulling van bestaande eisen.

Nieuwe verplichtingen zijn:

− Periodieke interne evaluatie governancesysteem (artikel 41);

− Meldingsplicht en toetsing op betrouwbaarheid en deskundigheid sleutelfuncties (artikel 42);

− ORSA (artikel 45);

− Instellen actuariële functie (artikel 48);

− Melden van kritieke of belangrijke uitbesteding (artikel 49).

Soms is het andersom (Wft/Bpr strikter dan Solvency II):

− Compliance functie (Bpr, artikel 21)

− Uitbesteding (Bpr, artikel 27).

Gap analyse

Page 50: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

3

5DNB

2. Sleutelfuncties

6DNB

1. Risicomanagement functie2. Compliance functie3. Interne audit functie4. Actuariële functie Een functie is een administratieve capaciteit om bepaalde

governancetaken uit te voeren. Een functie is dus niet perséhetzelfde als een afdeling of gekoppeld aan één persoon.

De sleutelfuncties kunnen door eigen personeel worden vervuld, op advies van externe deskundigen zijn gebaseerd, of worden uitbesteed.

De sleutelfuncties behoren tot het governancesysteem.− Een doeltreffend governancesysteem is van essentieel belang voor

een adequaat bestuur van de verzekeringsonderneming en voor het toezichtstelsel. Bepaalde risico’s kunnen niet worden aangepakt met kwantitatieve vereisten.

Referentie: RL overweging 29, 30, 31 en artikel 41

Vier verplichte sleutelfuncties

Page 51: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

4

7DNB

Lines of defense

Beheerste en integere bedrijfsvoering (interne controle functies):− RvB/directie/lijnmanagement business

units = 1st line of defense (middenveld).− Risicomanagement-, compliance-, en

actuariële functie = 2nd line of defense(verdediging).

− Interne audit functie = 3rd line of defense (keeper).

Goede corporate governance zorgt ook voor ‘externe’ checks and balances:− Externe audit − Raad van Commissarissen / Raad van

Toezicht − Algemene vergadering aandeelhouders

(AvA) / ledenraadReferentie: RL artikel 41, 44, 46, 47 en 48

8DNB

3. Taken sleutelfuncties

Page 52: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

5

9DNB

Ondernemingen hebben een doeltreffend en geïntegreerd risicomanagmentsysteem (RM-systeem)

Ondernemingen hebben een risicomanagement functie (RM-functie) die zo wordt opgezet dat het RM-systeem gemakkelijker kan worden toegepast.

Personen die verantwoordelijk zijn voor de RM-functie [of deze uitvoeren] zijn niet verantwoordelijk voor [oefenen] het dagelijks bedrijf [niet uit].

Wanneer (gedeeltelijk) gebruikt wordt gemaakt van een intern modelkrijgt de RM-functie extra taken m.b.t het interne model:− Opzet en toepassing;− Toetsing en validering;− Monitoring en suggesties voor verbetering.− (!) Gebruik intern model brengt hogere governance vereisten mee:

Bestuur moet in staat zijn om het model te begrijpen; Tegengaan belangenverstrengeling binnen risicomanagement functie.

Referentie: RL artikel 44

Risicomanagement functie

10DNB

Ondernemingen hebben een doeltreffend systeem van interne controle.

− Effectiviteit en efficiëntie van activiteiten;

− Beschikbare en betrouwbare informatie;

− Handelen in overeenstemming met wetten en reglementen.

Onderdeel hiervan is compliance functie:

− Advies over naleving van wettelijke en bestuursrechterlijkebepalingen van RL,

− inclusief beoordeling van mogelijke gevolgen van (i) wijzigingen in rechtskader, (ii) verrichtingen van betrokken onderneming, en (iii) compliance risico’s.

Referentie: RL artikel 46

Compliance functie

Page 53: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

6

11DNB

Interne audit functie

Ondernemingen hebben een doeltreffende interne audit functie.

Deze functie evalueert adequaatheid en doeltreffendheid van interne controle systeem en andere onderdelen van governancesysteem.

Objectief en onafhankelijk van operationele functies én van andere sleutelfuncties:− Rapporteert aan het bestuur en de RvC/RvT (bij voorkeur: audit

commissie), zoals: Goedkeuring interne audit beleid en interne audit plan; Uitkomsten en aanbevelingen.

− Audit commissie houdt (onder meer) toezicht op bestuur t.a.v. derol en het functioneren van de interne audit functie.

Functie heeft geen andere taken:− Inrichting van functie bij een aparte eenheid of individu

noodzakelijk. Referentie: RL artikel 47

12DNB

Nieuwe verplichting: ondernemingen hebben een doeltreffende actuariële functie.

Verantwoordelijk voor coördinatie van de berekening van technische voorzieningen− Waarborgt juistheid van gebruikte methodieken, modellen en

aannames;− Beoordeelt betrouwbaarheid en kwaliteit van gebruikte gegevens;− Toetst best estimates aan ervaring;− Adviseert over gedragslijn voor aangaan van verzekeringstechnische

verplichtingen en over adequaatheid herverzekeringsregelingen;− Draagt bij aan doeltreffendheid RM-systeem:

met name risicomodellering voor berekening kapitaalvereisten en de ORSA;− Assisteert bij ontwikkeling intern model.− Verschaft informatie over betrouwbaarheid en adequaatheid van de

berekening van technische voorzieningen aan bestuur (en RvC/RvT). Wordt uitgeoefend door personen met kennis van actuariële en

financiële wiskunde en relevante ervaring.Referentie: RL artikel 48

Actuariële functie

Page 54: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

7

13DNB

4. Proportionaliteit

14DNB

Bpr over proportionaliteit:

− (..) afgestemd op de aard, omvang, risico’s en complexiteit van de werkzaamheden

Risicoprofiel is belangrijke determinant van proportionaliteit:

− Wordt beïnvloed door aard, omvang en complexiteit;

− Grootte en juridische structuur zijn op zichzelf bezien irrelevant!

Proportionaliteit werkt twee kanten op!

Gebrek aan middelen (resources) is nooit een excuus om niet aan wet- en regelgeving te voldoen.

Wat is proportionaliteit?

Page 55: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

8

15DNB

Ondernemingen mogen zelf kiezen hoe zij hun organisatie inrichten, zolang zij zorg dragen voor een passende functiescheiding die:

− volledige onafhankelijkheid van de interne audit functie waarborgt, en

− operationele onafhankelijkheid van de andere sleutelfuncties.

Uitgangspunt is dat sleutelfuncties gescheiden zijn!

Indien disproportioneel, dan moet de onderneming additioneleprocessen en procedures hebben ingericht die waarborgen dat operationele onafhankelijkheid niet in het geding komt.

Referentie: RL overweging 31

Proportionaliteit en sleutelfuncties

16DNB

Casuïstiek

2. Waar moet de actuariële functie worden ingebed in de organisatie?

Antwoord: keuze is aan de onderneming. Actuariële functie moet operationele onafhankelijk hebben en niet haar eigen werk

monitoren/controleren. Plek in financiële/commerciële afdelingen is vanwege mogelijke belangenverstrengeling

onwenselijk. Dit geldt ook voor de andere sleutelfuncties!

1. Mag de interne audit functie bij kleine verzekeraars worden gepoolden, indien ja, hoe zou hieraan kunnen worden vormgegeven?

Antwoord: Ja, indien het disproportioneel zou zijn voor elk van deze verzekeraars om zelfstandig een interne audit functie in te richten.− Klein is hiervoor echter geen zelfstandig criterium, het gaat primair om het

risicoprofiel. − Vormgeving pooling is aan ondernemingen. Een optie kan zijn om

gezamenlijk een FTE aan te nemen voor uitoefening van de functie.− Aandachtspunt is ‘aansturing’ van functie: deze ligt bij audit commissie

(RvC/RvT).

Page 56: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

9

17DNB

Bewijslast bij verzekeraar: − gegeven risicoprofiel kan combineren van

functies proportioneel zijn (dit geldt bij laag risicoprofiel);

− additioneel beleid, processen en procedures waarborgen operationele onafhankelijkheid van functies.

Vuistregel: voorkom belangenverstrengeling− Verantwoordelijkheid voor uitvoeren van

bepaalde taken/activiteiten gaat niet samen met verantwoordelijkheid voor monitoring/controle hierop.

− Dit geldt ook voor de taakverdeling op bestuursniveau!

Sleutelfuncties worden niet beperkt in onafhankelijke functie uitoefening en hebben directe toegang tot bestuur en/of RvC/RvT.

Combineren sleutelfuncties (1)

CasuïstiekKunnen sleutelfuncties worden gecombineerd met bestuursfuncties?

Ja, indien proportioneel en alleen 2nd line sleutelfuncties:

Risicomanagement functie: CRO zonder commerciële of operationele verantwoordelijkheid: ‘no dualhatting!’. Actuariële functie: stelt hoge eisen aan deskundigheid bestuurder. Compliance functie: “(..) the compliance function may (..) be performed by members of the management or administrative body.” (CEIOPS 2008)

18DNB

Van grote ondernemingen en van ondernemingen met complexe risicoprofielen wordt verwacht dat de sleutelfuncties worden uitgeoefend door gescheiden eenheden:

− Scheiding van functies betekent niet automatisch operationele onafhankelijkheid: het gaat om opzet en werking!

In kleine en minder complexe ondernemingen kan meer dan één functie door één persoon of één organisatorische eenheidworden vervuld, behalve wat de interne audit functie betreft:

− 2nd en 3rd line kunnen niet worden gecombineerd!

− Volledige of gedeeltelijke integratie van de risicomanagement- en actuariële functie is acceptabel, zolang belangenverstrengeling goed wordt gemanaged.

Referentie: RL overweging 32

Combineren sleutelfuncties (2)

Page 57: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

10

19DNB

Onderneming (bestuur) blijft bij uitbesteding volledig verantwoordelijk voor de nakoming van wettelijke verplichtingen. Ook in geval van:− Sub-uitbesteding;− Intra-groep uitbesteding.

Uitbesteding van kritieke of belangrijke functies (>sleutelfuncties!) of werkzaamheden mag niet leiden tot:− Afbeuk aan kwaliteit governancesysteem;− Toename operationele risico’s;− Afbreuk aan vermogen toezichthouder om te controleren of

onderneming verplichtingen nakomt;− Ondermijning van continuïteit en toereikendheid dienstverlening.

Onderneming informeert toezichthouder over uitbesteding kritische of belangrijke functies.

Referentie: RL artikel 49

Uitbesteding

20DNB

Casuïstiek

Onderneming (2-hoofdige directie) wil interne audit functie uitbesteden. Mag dit, en zo ja, hoe moeten dan verantwoordelijkheden worden verdeeld?

Antwoord: Ja, interne audit functie mag worden uitbesteed, indien dit − proportioneel (laag risicoprofiel) voor de onderneming is; − RvC/RvT verantwoordelijkheid voor aansturing uitbesteding draagt;− voldaan wordt aan de eisen/randvoorwaarden sleutelfuncties en uitbesteding.

Verdeling verantwoordelijkheden: keuze (en bewijslast!) bij onderneming− Formele aansturing moet bij Rvc/RvT liggen (budget, goedkeuring auditplan

etc.)

Page 58: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

1

Work?shop

Thema Kapitaalbeleid T1-T3

Ermelo

7 maart 2013

Menno van Diermen/Edmond Valentijn

i.s.m.Marcel Bleyenberg

Joyce Doezie

Albert Groothedde

Teguh Sugihartono

Work?shop Thema Kapitaalbeleid

• Aanleiding Thema

• Wettelijk kader

• Uitvoering Thema

• Kapitaalbeleid

• Work?shop?

• Nog vragen?

Page 59: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

2

Aanleiding Thema

• Toename ondernemingsrisico’s

• Noodzaak buffer i.r.t. o.a. risicoprofiel/bereidheid

• Normsolvabiliteit (vsj125) => motivatie?

• Maatregelen (remweg) bij onderschreiding o.a. - normsolvabiliteit en - interventiegrenzen DNB - wettelijke solvabiliteitseis

• Kapitaalbeleid ontbreekt of is incompleet

Noodzaak:Actueel, geloofwaardig Kapitaalbeleid

Work?shop Thema Kapitaalbeleid

• Aanleiding Thema

• Wettelijk kader

• Uitvoering Thema

• Kapitaalbeleid

• Work?shop

• Nog vragen?

Page 60: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

3

Wettelijk Kader (I)

• WFT 3:17 art 2 lid c inzake soliditeit:

Beheersen van financiële risico’s

Beheersen van andere risico’s die de soliditeit van de onderneming kunnen aantasten

Zorgen voor instandhouding van de vereiste financiële waarborgen

Wettelijk Kader (II)

• BPR art 23 (BhBv par. 4.2 risicomanagement)

23.1 Beleid: gericht op beheersen van relevante risico’s

23.3 Beleid: vastlegging in procedures en maatregelen

23.4 Procedures en maatregelen: o.a. voor noodsituaties

23.5 Procedures en maatregelen ter kennis van alle relevante bedrijfsonderdelen

Page 61: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

4

Work?shop Thema Kapitaalbeleid

• Aanleiding Thema

• Wettelijk kader

• Uitvoering Thema

• Kapitaalbeleid

• Work?shop

• Nog vragen?

Actueel inzicht kapitaalbeleid

• Hulp via Toelichting staten < 1/2/2013

• Indienen via Jaarstaten 2012 (vsj125) < 1/6/2013

• Beoordeling/terugkoppeling per brief < 1/9/2013

• Verbeteringen doorvoeren i.o.m. Tzh. < 1/12/2013

Conclusie:Ruimte tot 1/12/2013 om tot een actueel en geloofwaardig kapitaalbeleid te komen.Geen handhaving via staten 2012.

Uitvoering Thema

Page 62: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

5

Work?shop Thema Kapitaalbeleid

• Aanleiding Thema

• Wettelijk kader

• Uitvoering Thema

• Kapitaalbeleid

• Work?shop

• Nog vragen?

Kapitaalbeleid

1. Normsolvabiliteit

2. Onderbouwing normsolvabiliteit

3. Kapitaal genererend vermogen

4. Vermindering risico’s (derisking)

5. Monitoring solvabiliteit

6. Stappenplan

7. Governance

Page 63: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

6

Work?shop Thema Kapitaalbeleid

• Aanleiding Thema

• Wettelijk kader

• Uitvoering Thema

• Kapitaalbeleid

• Work?shop

• Nog vragen?

Work?shop Thema Kapitaalbeleid

• Aanleiding Thema

• Wettelijk kader

• Uitvoering Thema

• Kapitaalbeleid

• Work?shop

• Nog vragen?

Page 64: Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 · Presentaties Informatiebijeenkomst 7 maart 2013 1 – Inleiding verzekeringsmiddag M.W. van Woerden 2 – Besluitvormingsprocessen

7

Dank u

en succes met een

Actueel en geloofwaardig Kapitaalbeleid