v ormstudie
Niels van der Salm
v ormstudie
Niels van der Salm
4020642
Groep 42
Juni 2011
Eerste druk
Inhoud
Opdracht 1: Ruimte & Begrenzing
Opdracht 2: De Kubus
Opdracht 3: De Loft
Opdracht 4: Het Plein
Opdracht 5: Beeld & Constructie
Opdracht 6: Het Detail
Opdracht 7: De reeks van Fibonacci
Opdracht 8: De Collage
Opdracht 9: Het Logo
Nawoord
Bronvermelding
7-12
13-18
19-24
25-30
31-36
37-42
43-48
49-54
55-60
62
64
6
7
Voorwoord
Het vak Vormstudie is een zoektocht naar de perfecte
vorm, compositie, maatvoering en materialen. In de
reeks opdrachten leer je goed met deze middelen om
te gaan door steeds zelf te ontwerpen en maquettes
hiervan te maken. Bij elke opdracht wordt verwacht
jezelf te verdiepen in het werkstuk en afwegingen te
maken om zo tot een juist beeld te komen. De kleinste
veranderingen kunnen de grootste gevolgen hebben.
Je doet studie naar de kleinste details, en de invloed
hiervan op het grote geheel, het ene beïnvloed het
ander binnen een ontwerp. In dit boek vind je een ver-
zameling van mijn werkstukken voor Vormstudie. Elke
opdracht wordt beschreven en geanalyseerd, en geeft
samen met referenties en een beeldverslag een duide-
lijk beeld van de werkstukken die ik gemaakt heb.
8
9
Ruimte
&
Begrenzing
1
10
Opdrachtomschrijving
Maak een ruimtelijke compositie met behulp van
een set van kartonnen vierkanten en rechthoe-
ken op een grondvlak. De vlakken moeten in
de x,y en z richting geordend worden op het
grondvlak. Er moet ruimte gecreëerd worden uit
de ultieme onbegrensde ruimte. De compositie
moet asymmetrisch zijn en de ruimte moet op
een dusdanige manier begrensd worden zodat
er een voortdurende wisselwerking is tussen
buiten en binnen, ook is het niet toegestaan om
schuine hoeken te maken in de compositie. De
rechthoekige vlakken zijn richtinggevend en de
vierkanten zijn plaatsbepalend.
11
Referenties
Gerrit Rietveld - Rietveld-Schröderhuis Piet Mondriaan - De Stijl
Mies van der Rohe - Barcelona Paviljoen Ruimte & Begrenzing op het strand
12
Analyse
Ik ben begonnen om centraal op het grondvlak twee
vlakken asymmetrisch tegenover elkaar te plaatsen. Ik
wilde met behulp van de langste rechthoek een duidelijke
horizontale richting geven. Daar dwars boven op heb ik
de een na langste schijf gelegd. In het midden staat een
rechthoek wijzend naar boven. De compositie bestaat uit
twee grootte ruimten afgescheiden door een verticale
rechthoek. Drie schijven vormen een dak die de ruimten
van boven af begrenzen, maar er blijven ook grootte
open delen over die naar buiten uit kijken.
De ruimten zijn niet helemaal rondom begrensd, de wan-
den laten telkens openingen over naar buiten, vanaf ver-
schillende standpunten zijn er open en dichte delen in de
ruimten, de daken zweven een soort van boven de ruim-
ten zodat er ook open delen richting buiten zijn. Dit is de
compositie die ik uiteindelijk gekozen heb. De compositie
is compact en heeft ook voldoende open delen. Er zijn
ruimtes ontstaan die ook doorlopen naar buiten.
13
Het Ontwerp
14
15
De Kubus 2
16
Opdrachtomschrijving
De opdracht bestaat uit het creëren van ruimte uit een
kubus van 15 x 15 cm. Het creëren van ruimte uit de
(ultieme) begrensde ruimte. Deze ruimtes moeten wor-
den gemaakt doormiddel van het transformeren en/of
uitkernen van de kubus. In het eindresultaat moet nog
wel de kubusvorm traceerbaar blijven. De kubus moet
op zo’n wijze bewerkt worden dat die vanaf elk aan-
zicht interessant is en waarbij de verschillende zijdes
één geheel blijven vormen. Verder moet de kubus
asymmetrisch zijn en is er een dwingend advies om
geen schuine lijnen in het ontwerp te gebruiken. Elke
ingreep aan de ene zijde heeft ook gevolgen voor de
andere zijdes, door intensieve vormstudie moet uitein-
delijk een spannende kubistische vorm tot stand komen
die verschillende ruimtes definieerd.
17
Referentie
Taipei Performing Arts Center van NL Architects Zweedse Paviljoen voor de Sjanghai
World Expo 2010 China
Het Shodan huis, Le Corbusier, India 1956 Een compositie van kubussen
18
Analyse
Het ontwerp is een aangeschakelde koker die de vorm
van een kubus maakt met daartussen doorgangen. ik heb
geen gebruik gemaakt van transformatie, omdat dit naar
mijn mening geen toegevoegde waarde aan dit idee kon
geven. De kubus heeft doorgangen die doortrekken naar
de andere zijde van de kubus, waarbij de verschillende
doorgangen elkaar kruisen. Op verschillende niveaus
ontstaan ruimtes en de ruimtes hebben verschillende
breedtes. Het ontwerp heeft aan iedere zijde een ander
aanzicht en kan ook elke zijde als grondvlak gebruiken.
Het eindresultaat is een spannende vorm, waarbij de
verschillende zijdes met elkaar in verbinding staan door
de doorgangen die naar de andere kant van de kubus
lopen.
19
Het Ontwerp
20
21
De Loft 3
22
Opdrachtomschrijving
De opdracht bestaat uit het indelen van een loft. Een loft is gro-
te ruimte met een hoog plafond waarin vaak meerdere functies
tegelijk zijn ondergebracht. Een loft heeft vaak een woon en
werk functie in één. Een veel voorkomend element in een loft is
een tussenverdieping (entresol).
De loft die ontworpen moet worden heeft een afmeting van 10
bij 20 meter en heeft een plafond hoogte van 5 meter, wat
neerkomt op 200 m2 en 1000m3. In het midden van de loft
over de verticale as staan om de 5 meter 3 gietijzeren kolom-
men. Verder bestaat de loft uit twee transparante wanden en
twee gesloten wanden. Alleen aan de gesloten wanden mag de
entree geplaatst worden.
Met behulp van verschillende elementen moet vervolgens de loft
ontworpen worden, waarbij er een continuïteit binnen de ruimte
moet blijven. De elementen moeten er dus niet voor zorgen dat
er binnen de ruimte aparte compartimenten ontstaan, een loft
wordt immers gekenmerkt door een doorlopende ruimte met
meerdere functies.
23
Referenties
Casa Al Gianicolo/nicola auciello architetto
Tribeca Loft / Fearon Hay Architects
Collector’s Loft / Poteet Architects
Loft 3108 / dum dum design
24
Analyse
Ik heb naar mijn mening een overzichtelijke loft ontwor-
pen waarin alle functies goed zijn in ondergebracht,
zodat het ook in de praktijk een goed bruikbare ruimte
is. De loft is nog steeds een continue eenheid maar
heeft toch voor de verschillende functies een aparte
plek. Ik heb geen gebruik gemaakt van schuine of or-
ganische vormen omdat ik de loft een moderne en
overzichtelijke uitstraling wilde geven. De werkbladen
zijn zo in de loft geplaatst dat ze uitzicht bieden naar
buiten. De tussenverdieping geeft een mooi overzicht
over de loft zelf en naar buiten. Met behulp van kleur-
verschillen heb ik de contravormen die er binnen het
ontwerp voorkomen versterkt.
25
Het Ontwerp
26
27
Het Plein 4
28
Opdrachtomschrijving
De tweede opdracht uit het onderdeel vorm en contra-vorm bestaat uit het ontwerpen van een exterieur. De gegeven situatie was een plein aan de rand van een stad die omgeven is met flatgebouwen. De flatgebou-wen zijn uit de jaren tachtig, zes verdiepingen hoog en beperken het plein aan drie kanten. De vierde kant is niet bebouwd en geeft uitzicht tot een natuurgebied. Het plein heeft de vorm van een asymmetrische vier-hoek, het heeft twee toegangen tussen de flatgebou-wen, een toegang in de vorm van een doorgang onder een van die flatgebouwen en verder de open kant als toegang. Verder is het plein niet gedefinieerd. De opdracht was om een model van inzicht te maken, dus om te analyseren hoe het plein kan worden be-bouwd. Het gebouw mag de bewoners van de flatge-bouwen niet te veel hinderen en moet een relatie be-houden met het landschap.
29
Referenties
Maquette van het Nieuw Waterlandplein Paviljoen op het Nieuw Waterlandplein
New Amsterdam paviljoen, Ben van Berkel
UNStudio, New York
New Amsterdam Plein, Ben van Berkel, NY
30
Analyse
Wij hebben de opdracht op twee verschillende manieren aangepakt. Aan de ene kant hebben wij vrij en ter inspiratie getekend om vor-men en ideeën te zoeken voor een mogelijk gebouw. Aan de andere kant hebben wij heel analytisch op een plattegrond van de situatie alle lijnen van de flatgebouwen en toegangen op het plein doorge-trokken en in dit systeem van lijnen de juiste plek en vorm voor een mogelijk gebouw gezocht. Verder zijn er nog andere aspecten zoals wegen en uitzicht van invloed geweest op ons ontwerp. Daardoor werd de vorm en dimensie van het gebouw zo goed mogelijk aange-past aan de locatie. Wij vonden het heel belangrijk dat het gebouw zich goed in het plein zou integreren. Daarom is de gebouwvorm vormgegeven met lijnen uit de directe omgeving. Verder hebben wij ervoor gekozen om de maatvoering af te stellen op de situatie, hoogte en breedtematen zijn afgeleid van de maatvoering van de flatgebouwen en straten op de locatie. Verder hebben wij gepro-beerd om zo veel mogelijk rekening te houden met de gebouwen die het plein omgeven en de bewoners van deze gebouwen. Zo hebben wij ervoor gekozen om niet te hoog te bouwen, maximaal vijf verdie-pingen, om de flatgebouwen niet al het uitzicht te ontnemen. Ook zijn wij ervan uitgegaan, dat de bewoners ook na een ingreep op het plein nog steeds veel buitenruimte willen hebben en de context met het natuurgebied zou moeten blijven bestaan. Dus hebben wij het gebouw niet te groot gemaakt en een doorkijk gecreëerd door een
gebouwdeel op te tillen. Het driehoekige dak wijst als het ware de ingang van het gebouw aan en is een beeldbepalend element voor het plein, ook kan het dienen als ontmoetingsplek en gebruikt worden voor evenementen.
31
Het Ontwerp
32
33
Beeld
&
Constructie
5
34
Opdrachtomschrijving
Met behulp van 3 elementen moet er een constructie gemaakt
worden die ervoor zorgt dat er ruimte gedefinieerd wordt, deze
ruimte bevat geen context of schaal. Binnen de constructie moe-
ten er ontmoetingen plaatsvinden tussen de verschillende con-
structieonderdelen. Bij deze ontmoetingen hoeven de constructie-
delen elkaar niet altijd te raken, de ontmoetingen kunnen ook op
afstand plaatsvinden, bijvoorbeeld het over elkaar kruisen van
twee of meerdere elementen. De 3 elementen die gebruikt moe-
ten worden zijn: Vlakken van 10 x 20 cm, volumes van 5x5x10
cm en staven van 0,5x0,5x30 cm. De 3 elementen bezitten ieder
een functie binnen de compositie, de vlakken begrenzen ruimte,
de staven geven richting en de volumes zijn plaatsbepalend.
Het is de bedoeling dat er vanuit een concept gewerkt wordt. De
constructie moet een stabiele eenheid vormen en bij de afwer-
king is het van belang een precies en accuraat resultaat te krij-
gen. Vooral op de plaatsen waar zich meerdere ontmoetingen
plaatsvinden moet veel aandacht besteedt worden aan het de-
tail. Daarnaast moet het geheel dynamisch en spanning in zich
hebben zonder dat er chaos binnen de compositie ontstaat. Er
moet een dialoog zijn tussen de elementen.
35
Referenties
Trois-Rivières Amphitheatre / Open Form, Canada
Mies van der Rohe – Berlijn National Gallery BR House / Marcio Kogan
36
Analyse
Het uiteindelijke ontwerp bestaat uit het basisconcept van vier
vlakken die haaks op elkaar gericht zijn zonder elkaar aan te
raken, waardoor een soort vierkant ontstaat. Aangevuld hierop is
er een bovenhangend vlak die de ruimte van de bovenkant be-
grensd. De vlakken zorgen voor een indirecte ontmoeting doordat
de richtingen van de vlakken elkaar kruisen. Hiernaast begrenzen
de vlakken ook ruimte. Met behulp van enkele staven is extra
richting gegeven aan bepaalde vlakken en ook zorgen die voor
verbindingen binnen de constructie. Twee van de staven staan
verticaal en hebben hierdoor een stabiliserende functie. De gehe-
le constructie staat in verbinding met elkaar en zorgen samen
voor een stabiele eenheid. Door hoogteverschillen heb ik gepro-
beerd de compositie dynamisch en spannend te maken, niet al-
leen de vlakken zijn op verschillende hoogtes geplaatst maar ook
de volumes hebben verschillende hoogtes. In het ontwerp heb ik
daarnaast ook enkele ontmoetingen gecreëerd waarbij alle drie
de elementen samenkomen. Het uiteindelijke ontwerp is een sa-
menhangend geheel die voor een stabiele eenheid zorgt, daar-
naast verschillend ruimten definieert en ook diverse directe en
indirecte ontmoetingen in zich heeft. De hoogteverschillen van de
vlakken en volumes zorgen tenslotte voor dynamiek en spanning
binnen het ontwerp.
37
Het Ontwerp
38
39
Het Detail 6
40
Opdrachtomschrijving
Er moet met behulp van de drie elementen, vlak, staaf
en volume een bouwwerk ontworpen worden, waarbij
de elementen extra gedetailleerd zijn uitgewerkt .Het
moet duidelijk zijn wat elk van de elementen zou voor-
stellen in de werkelijkheid. Het geheel moet een duide-
lijke en logische compositie vormen, waarbij de ele-
menten in verband tot elkaar staan. Er mag ook ge-
bruikt gemaakt worden van contrasterend gebruik van
materialen en vormen. Verder moet er aandacht be-
steed worden aan de maatvoering en de aansluitingen.
Het werkstuk moet tenslotte van een hoog gedetail-
leerd niveau zijn.
41
Referenties
Urbanization and Urban Elevator in Galtza-
raborda / VAUMM
Angaston Pavilion / Jon Lowe Schetsontwerp BK2000 - N. van der Salm
Wieden+Kennedy Headquarters / Allied Works
Architecture
42
Analyse
Bij het maken van deze opdracht heb ik deels mijn ont-
werp bij BK2000 als uitgangspunt genomen. In mijn
schetsontwerp is het dak opgehangen aan een grote
raatligger die over het hele gebouw doorloopt naar
achter, als een soort van arm bij een hijskraan. Dit idee
heb ik verder uitgewerkt. Op deze manier is deze op-
dracht ook meteen een vormstudie voor het ontwerp-
project. Vooral handig omdat dit één van de meest in
het oog springende onderdelen was van mijn schetsont-
werp en omdat de constructieve aansluiting een be-
langrijke rol speelt.
De elementen zijn uitgewerkt tot gedetailleerde onder-
delen. Binnen de compositie hebben de elementen een
duidelijke samenhang met elkaar. Het dak en de inge-
klemde kolomligger zorgen voor een spannende com-
positie, het dak lijkt te zweven en de kolomligger blijft
voor het gevoel onnatuurlijk overeind staan.
43
Het Ontwerp
44
45
De reeks
van
Fibonacci 7
46
Opdrachtomschrijving
Bij deze opdracht moet met behulp van de reeks van
Fibonacci een gevel ontworpen worden, hierbij staat
ook de materialsering centraal. De wand moet in drie
dimensies interessant gemaakt worden. Naast de mate-
rialisering is ook het detail nog steeds belangrijk. Een
blad met daarop rechthoeken in de bijbehorende ma-
ten van de Fibonacci reeks dient als hulpmiddel. De
reeks van Fibonacci is een wiskundigmodel waarbij het
volgende getal een optelsom is van de twee vorige
getallen in de reeks bijv. 1,2,3,5,8,13,21,34,55, enz.
Het eindresultaat moet een interessant gevelbeeld
opleveren met voldoende diepgang en gelaagdheid,
waarin de elementen geordend worden met behulp
van de Fibonacci reeks.
47
Referenties
Social Housing Tower Of 75 Units In Europa
Square / Roldán + Berengué, Barcelona
City Of Port Philip / Williams Boag Architects
Caritas College Junior School External Covered
Area / Tridente Architects
48
Analyse
Het uiteindelijke ontwerp bestaat uit vier elementen in de
vorm van een parallellogram. De afstanden tussen de ele-
menten en de afmetingen van de elementen zelf hebben
maten uit de reeks van Fibonacci, van links naar rechts
5,3,2,1. Op deze vier elementen heb ik vervolgens vier re-
gels geplaatst met een steeds oplopende afstand 1,2,3,5,
waardoor er allemaal kleinere parallellogrammen ontstaan
met de maatverhoudingen uit de reeks van Fibonacci. Ook
de mate waarin de regels ten opzichte van elkaar verscho-
ven zijn hebben deze reeks. Aan de andere kant heb ik uit-
eindelijk nog 3 rode doorzichtige vlakken geplaatste tussen
de vier hoofdelementen, die een oplopende hoogte hebben
met de Fibonacci reeks. Het geheel is op de rand van het
onderblad geplaatst waardoor de schuine vierhoek net over
de rand heen hangt. De schuine vorm en de regels geven
richting en beweging aan het ontwerp. Ik heb hout in combi-
natie met roodglas gebruikt als materiaal. De schuine vor-
men en de afwisseling open – dicht geven een interessant
gevelbeeld, die beweging en richting geeft aan het geheel.
49
Het Ontwerp
50
51
De Collage 8
52
Opdrachtomschrijving
Bij deze opdracht moet er een collage gemaakt wor-
den. De basis van deze opdracht bestaat uit een vlak
van 80x80cm met daarop drie tekeningen van Jan
Schoonhoven. Deze drie tekeningen zijn contrasterend
van elkaar en hebben in de basissituatie een span-
ningsloze compositie. Van deze basis moet vervolgens
een spannende compositie gemaakt worden, waarbij
deze drie tekeningen een samenhangend geheel moe-
ten gaan vormen. Deze samenhang moet gecreëerd
worden doormiddel het aanbrengen van geleidelijke
overgangen en contrasten. De middelen om de compo-
sitie vorm te geven zijn: de Punt, lijn en het vlak. Deze
zijn plaatsbepalend, richtinggevend en markeren een
ruimtelijk veld. De open vlakken moeten ook in de com-
positie gebruikt worden zodat ze deel gaan maken
van het samenhangend geheel. Dit alles moet leiden
tot een collage die spannend is, doordat het aandacht-
punt telkens verlegd wordt.
53
Referenties
The Thundershower - H. Lyman Sayen Dadaïsme - Collage
Henri Matisse - Print from Jazz Editions Verve Thijs Rinsema - Lot 129
54
Analyse
Met zelf aangebrachte elementen heb ik geprobeerd drie tekenin-
gen met elkaar te verbinden. Het rode materiaal moet een sterk con-
trast oproepen. Links in de compositie loopt er een zo’n rode strook
verticaal over het vlak, een onderbreking hierin voorkomt dat de
compositie in tweeën gedeeld wordt. Een aantal lijnen worden afge-
sneden door het kader van 80x80cm, waardoor het gevoel gewekt
wordt dat de compositie buiten het kader verder gaat. De houten
staven vormen een afbakening van de tekeningen en zijn tegelijk ook
een overgang naar de andere tekeningen. Net zoals de rode stro-
ken, de houten staven geven ook de zigzaggende strookjes richting
en beweging aan binnen de compositie. De grote zwarte stip is een
groot plaatsbepalend element, vele richtinggevende elementen lei-
den daar ook naartoe. Om de beschouwer daarna ook weer af te
leiden van dit punt, zijn er andere elementen toegevoegd. Zo is er
rechtsboven een rood vierkantje geplaatst die de aandacht enigszins
moet afleiden, ook de rode strook links zorgt voor een verschuiving
van de aandacht. Hiernaast zijn er ook nog kleinere elementen die
de aandacht vragen. De witte vlakken met daarop onleesbaar ge-
schreven teksten moeten voor contrast zorgen binnen de drie tekenin-
gen, doordat deze door de gehele compositie terugkomen ontstaat
er een samenhang. Het gebruik van meerdere aandachtpunten zorgt
voor een spannende compositie.
55
Het Ontwerp
56
57
Het Logo 9
58
Opdrachtomschrijving
De opdracht bestaat uit ontwerpen van een logo voor
de faculteit Bouwkunde van de TU Delft. Het logo moet
toepasbaar zijn voor verschillende doeleinden en dui-
delijk zijn op verschillende schaalgrootten. Het logo
moet de naam dragen van BK City of voor Faculty of
Architecture. Bij het ontwerpen van het logo kan ge-
bruik gemaakt worden van het begrip vorm – contra-
vorm. Er moet gezocht worden naar een passend let-
tertypen. Een goed logo wordt gekenmerkt door een
slim en simpel ontwerp, die makkelijk herkenbaar is en
ook in het geheugen blijft hangen. Ook kan het goed
zijn als het logo schematisch een weergave maakt van
waar het voor staat.
59
Ontwerpproces
60
Analyse
Ik ben mij gaan richten op de letters BK. Ik ben studies
gaan maken waarbij ik de letters steeds op een ande-
re manier gebruikte, door ze door elkaar te laten lo-
pen of door de letters samen te laten vloeien, uiteinde-
lijk ook door de letters in 3D te maken. Tenslotte kwam
ik met een ontwerp, waarbij alleen de schaduw zijde
van de 3D letters werden ingekleurd, zodat doormid-
del van vorm – contravorm de letters naar voren ko-
men. Achter de BK heb ik toen nog City gezet.
Het eindresultaat is een duidelijk en eenvoudig logo.
Door zijn eenvoud is het logo makkelijk bruikbaar op
verschillende manieren en op verschillende schaal-
groottes. De 3D letters komen naar voren door middel
van het weergeven van de schaduw ervan, dit geeft
een mooi effect.
61
Het Ontwerp
62
63
Nawoord
Gedurende het hele jaar Vormstudie heb ik onbewust veel
geleerd. Het heeft mij geholpen om beter te worden in
zowel het ontwerpen als het analyseren van kunst en
bouwwerken. Ik ben nu in staat om mijzelf kritischer op te
stellen tegenover ontwerpen van mijzelf en dat van ande-
re. Het heeft mij leren inzien dat de details heel belang-
rijk zijn. Door goed en kritisch telkens opnieuw je eigen
werk te bestuderen en jezelf af te vragen wat er beter
kan, kom je tot een hogere kwaliteit van je ontwerp. Ook
in het maquette bouwen heb ik meer vaardigheden ge-
kregen door het jaar heen. Door het hele jaar bezig te
zijn met verschillende kleinere ontwerpopgaves krijg je
langzamerhand steeds meer vaardigheden in ontwerpen,
analyseren en maquettebouw.
64
65
Opdracht 1:
http://www.archdaily.com/99698/ad-classics-rietveld-schroder-house-gerrit-rietveld/
http://www.archdaily.com/109135/ad-classics-barcelona-pavilion-mies-van-der-rohe/
http://www.aliceverheij.wordpress.com
Opdracht 2:
http://www.archdaily.com/15785/taipei-performing-arts-center-proposal-by-nl-architects/
http://www.archdaily.com/48520/sweden-pavilion-for-shanghai-world-expo-2010/
http://jutoco.blogspot.com/2010/05/shodan-house-vormsoorten-en.html
Opdracht 3:
http://www.archdaily.com/80697/tribeca-loft-fearon-hay-architects/
http://www.archdaily.com/138749/loft-3108-dum-dum-design/
http://www.archdaily.com/127802/collector%E2%80%99s-loft-poteet-architects/
http://www.archdaily.com/105055/casa-al-gianicolo-nicola-auciello-architetto/
Opdracht 4:
http://www.dezeen.com/2009/01/29/new-amsterdam-plein-pavilion-by-unstudio/
http://www.architectures.nl
http://architectuur.nl/project-kort/nieuw-paviljoen-op-waterlandplein/
Opdracht 5:
http://www.archdaily.com/98353/trois-rivieres-amphitheatre-open-form/
http://www.e-architect.co.uk
http://www.archdaily.com/99255/br-house-marcio-kogan/
Opdracht 6:
http://www.archdaily.com/117413/angaston-pavilion-jon-lowe/
http://www.archdaily.com/117164/wiedenkennedy-headquarters-allied-works-architecture/
http://www.archdaily.com/143104/urbanization-and-urban-elevator-in-galtzaraborda-vaumm/
Opdracht 7:
http://www.archdaily.com/130267/social-housing-tower-of-75-units-in-europa-square-roldan-berengue/
http://www.archdaily.com/130131/city-of-port-philip-williams-boag-architects/
http://www.archdaily.com/126709/caritas-college-junior-school-external-covered-area-tridente-architects/
Opdracht8:
http://www.imj.org.il/eng/exhibitions/2005/40/book/index.html
http://www.artsaha.org
Bronvermelding
4