Download - Personality by Dito

18 dito

© Ja

ney

van

Ierla

nd

carine crutzen.indd 18 22-11-2010 00:09:23

Het boeiende bestaan van theaterdiva Carine Crutzen

Behalve dat de film Majesteit het publiek een speculatief kijkje op ons koningshuis biedt, etaleert deze ook

het vakvrouwschap van een van onze allerbeste actrices, Carine Crutzen. Wie is deze charmante vertolkster

van koningin Beatrix eigenlijk? Wat zijn haar drijfveren en waaruit put zij haar levenskracht? Een inspirerende

ontmoeting met een zelfbewuste theaterdiva.

>>

ie blijft investeren in kwa-

liteit, verzekert zich van

een hoogwaardig bestaan. Tijdens onze

ontmoeting in het Haarlemse Stempels spat

die instelling als het ware van haar lichaam

af. Voor ons zit een innemend en door sen-

sualiteit sprankelend mens, bij wie vorm en

inhoud als een hand en handschoen bij el-

kaar passen. Ondanks haar 49 jaar, in haar

wereld al als oud beschouwd, is de agenda

van Carine Crutzen bommetje vol. Ze spreekt

reclameteksten in, is audiovisuele gids bij

talloze musea, declameert bij speciale ge-

legenheden gedichten en andere teksten,

geeft les op de Maastrichtse toneelacade-

mie en regisseert. Acteren blijft echter haar

diepste passie. Binnenkort beginnen de re-

petities voor De Kus, een toneelvoorstelling

met Huub Stapel. Verder valt haar naam

voortdurend bij nieuwe filmprojecten.

Door de luxe van het kiezen kan ze ook tijd

en aandacht geven aan haar twee zonen en

partner, acteur Nico de Vries. Een weldadig

gezinsleven dat zich afspeelt in Haarlem

en omgeving. “Maar dat geluk heb ik niet

altijd gehad, hoor”, vertrouwt ze ons toe.

“Na de toneelacademie in Maastricht ging

ik naar Amsterdam om te werken bij Het Pu-

bliekstheater. Een onzeker Limburgs meisje,

wonend op de Ceintuurbaan. Dat vloekte. Er

knapte iets, ik werd overspannen. Van mijn

23ste tot 28ste modderde ik wat aan. Ik zat

in de bijstand, om in the picture te blijven

deed ik zelfs onbetaald werk.”

De ommekeer voltrok zich met haar hoofdrol

in de KRO-serie De Brug. Een niet makkelijk te

benutten kans. “Ik deed vijf castingsessies”,

vertelt ze. “Alle jonge actrices van toen kwa-

men op auditie. De concurrentie was moor-

dend. Ik zag het echt als mijn laatste strohalm

en bereidde me enorm goed voor. Ik verdiepte

me in de kleding en zelfs in het kapsel en de

make-up van vrouwen uit de periode waarin

de serie speelde. Ik dacht: de producent en re-

gisseur krijgen precies te zien wat ze zoeken.”

Haar talent fonkelde vervolgens onder meer

in de advocatenserie Pleidooi en het familie-

drama Oud Geld. Recent zette ze als Beatrix in

Majesteit een nieuwe kroon op haar oeuvre.

De actrice speelt meestal machtige vrouwen,

vaak onderneemsters.

Zijn er raakvlakken?

“Blijkbaar. Ondernemen zit in mijn bloed.

Mijn opa en oma hadden een kruideniers-

winkel in een klein dorpje bij Nuth, hun

ouders hadden er zelfs een kroeg. Beetje

middenstand allemaal. Ik bewonder onder-

nemers. Willem Elsschot dichtte ooit: ‘Tus-

sen droom en daad staan wetten in de weg

en praktische bezwaren.’ Veel mensen dro-

men wel, maar komen niet verder, omdat ze

denken: dan moet ik dit en dat doen, die en

die bellen, ach, laat maar zitten. Maar on-

dernemers stappen over die bezwaren heen.

Vooral voor degenen die met niets begon-

nen zijn, heb ik respect. Moedig.”

Zelf ooit een echt bedrijf willen oprichten?

“Ja, een castingbureau. Ik heb daarvoor

nog de Kamer van Koophandel bezocht,

maar ineens doemden praktische bezwaren

dito 19

by ditospecial people

W

‘Beatrix is een overlever’

© Ja

ney

van

Ierla

nd

Fotografie: Fu Works


op. Medewerkers, een bedrijfspand, al het

geregel; dat heeft niet mijn passie. Ik run

dan ook liever mijn eenvrouwszaak. Geld,

toch een drijfveer, boeit me niet echt.

Toch kan ik zakelijk scherp zijn; tijdens

onderhandelingen ga ik tot het uiterste.

Tijdens het kopen van ons huis wist ik echt

alles van hypotheken. Maar daarna vergeet

ik het weer compleet. Knap, hoor: Sylvia

Toth, Annemarie van Gaal, noem ze maar

op. Maar ik speel hen liever dan dat ik hen

ben. Ik denk niet dat ik van zo’n leven een

prettig mens word. In de top dragen ze

toch een masker, ze bluffen vaak met on-

overwinnelijkheid. Dan gaat er langzaam

iets mis, denk ik. Nina Brink, fascinerende

vrouw. Maar ze heeft iets gepantserds,

alsof ze in een mal is gezet. Ik hoop op-

recht dat ze haar softe kant privé bij Pieter

Storms kwijt kan, net zoals Beatrix dat kon

bij Claus destijds. Tja, Nina... Dat kapsel,

die stem, ze heeft wel wat van Beatrix.”

Vind je Beatrix een onderneemster?

“Ze is in elk geval niet selfmade. Denk ook

niet dat ze dat zou kunnen. Ze is geen pit-

bull, daarvoor is ze te veel in overvloed op-

gegroeid. Maar Beatrix is wel een overlever.

In mijn rolvoorbereiding dacht ik vaak: je

zult het maar moeten doen, staatshoofd en

moeder tegelijkertijd zijn. Die spagaat maakt

haar leven heel complex. Door Majesteit ben

ik haar meer gaan mogen. Ze is warm, slim,

creatief, modern ook. Ze heeft het bedrijf na

haar moeder gereorganiseerd, m aar haar ei-

gen stempel daarop gezet. Bovendien pakt

ze de ruimte die ze als staatshoofd heeft. Ze

staat erop dat de minister-president weke-

lijks bij haar op bezoek komt. Die ontmoe-

tingen neemt ze serieus. Ze houdt alles bij,

schrijft alles op, waardoor ze de ministers

tot op de komma nauwkeurig van repliek kan

dienen. Knap, hoor!”

Welke eigenschappen heb jij die Beatrix

ook heeft?

“Tijdens haar jeugd beschreef het paleisper-

soneel haar als ‘prinses glimlach’, maar ook

als ‘prinses stampvoet’. Die twee kanten her-

ken ik wel. Verder haar perfectionisme, die

eigen wil, die liefde voor haar gezin, haar

creativiteit. Ze is Waterman, ik ook. Wat deze

rol mij leerde, is dat vrouwen aan de top een

plek moeten hebben waar ze zichzelf kunnen

zijn. Eigenlijk vind ik dat ze hun eigenheid,

hun authenticiteit ook in hun werk moeten

laten doorsijpelen, zoals Neelie Kroes dat

doet. Ze kopieert niet het mannengedrag,

maar is charmant en zacht en ze durft zich-

zelf te zijn. Je ziet het gelukkig ook bij de

komende generatie. Neem Olcay Gulsen van

Supertrash. Die is heerlijk zichzelf. Ook bij

20 dito dito 21

De Top 10 van Carine Crutzen

Vakantieland

“Italië. Die schoonheid!”

Buitenlandse stad

“In volgorde: Rome, New York,

Barcelona.”

Binnenlandse stad

“Maastricht, Amsterdam, Haarlem.”

Auto’s

“Jaguar en Mini Cooper.”

Kledingzaak

“Ik koop altijd bij tweedehands-

zaken, Haarlem heeft heel leuke

vintagezaakjes”

Juwelen

“Alleen oud zilver, en dan

alleen in ringen en oorbellen.”

Museum

“De Hermitage natuurlijk en Beelden

aan Zee in Scheveningen.”

Buitenlandse filmregisseur

“Bernardo Bertolucci

en de Coen Brothers.”

Buitenlandse acteur

“Sean Penn, Daniel Day Lewis. George

Clooney, een ontzettend stuk dat zijn

eigenzinnigheid voedt met alternatieve

eigen films en bovendien alsmaar beter

gaat acteren. Bij de vrouwen: Helen

Mirren, Meryl Streep, Glenn Close.”

Goeroe

“Krishnamurti. Vanaf mijn 18e ver-

slond ik al zijn werk. Bij hem voel ik

een waarheid in plaats van dat ik die

moet bedenken.”


mannen vallen die vaste gedragspatronen

wat weg. Prima, toch! Het geeft meer vari-

atie, meer kleur, meer dynamiek.”

Je bent geboren en getogen in Heerlen. Je

Duits moet daardoor goed zijn. Ambieer je

een carrière in Duitsland?

“Nee, waarom? Ik heb hier mijn gezin. Een

regisseur onder wie ik vaak heb gespeeld,

werkt nu in München. Mooie stad, wil er best

wel eens werken. Maar ik sta niet te drin-

gen. Ik heb in Nederland precies het werk

dat ik wil, dat is belangrijk voor mij. Tijdens

mijn tobperiode leerde ik dat ik ziek word

als ik iets doe wat me tegenstaat. Dus: hoe

beter ik me voel, hoe beter ik functioneer.

Daarom rook ik niet, drink ik met mate, ren

ik zelfs wel eens en sjor ik thuis regelma-

tig wat aan apparaten. Maar niet fanatiek,

hoor. Soms wel met frisse tegenzin.”

Wat laadt je nou echt positief op?

“Zuid-Limburg. Ik voel me zo verbonden met

dat land, met die omgeving, met de Lim-

burgse taal. Vooral als ik er wandel. Heerlijk!

Je overgeven aan je authenticiteit, je niet

schamen voor je eigen zijn, wat loskomen

van al die zaken die onder meer in de me-

dia worden gehypet. Want dat valt me wel

in deze tijd op, die opgewondenheid over

van alles en nog wat. Nu is er weer gedoe

over een affiche van een film van Dick Maas,

waarop Sinterklaas staat afgebeeld als een

horrorsint. Hele commissies in rep en roer,

want kinderen zouden daardoor trauma’s

kunnen oplopen. Zo praten we elkaar van

alles aan. Wie weet doen we dat ook wel

met al die crises van tegenwoordig. In zo’n

klimaat van angst en algehele verontwaardi-

ging ontstaat volgens mij weinig oorspron-

kelijks. Daarom vind ik het zo erg dat dit ka-

binet de kunstwereld zo hard aanpakt. Daar

krijgt tenminste iets nog de kans te groeien

waarbij mensen stil staan en waarover ze na-

denken. Mijn leven is zo verrijkt door muziek

en boeken, door kunst en cultuur.”

Misschien kunnen ondernemers dat gat

straks opvullen?

“Wie weet. Met een bevriend koppel gaan

Nico en ik regelmatig voor een goed

etentje het land in. Bij De Librije, De

Bokkedoorns, Beluga. Binnenkort gaan

we naar Margo Reuten van Da Vinci in

Maasbracht. In Europa zijn er vier vrou-

welijke koks met twee sterren, onder

wie Margo. Leuk en zalig mens, dat stug

doorgaat. Dat vind ik nou ook echt een

onderneemster.”

Nog een toekomstplan?

“Als de jongens het huis uit zijn, wil ik

graag een tijdje in New York wonen. Ik

ben heel Europees, maar die energie van

de doorsnee New Yorker... Die drive om te

ondernemen. Indrukwekkend. Ik broed op

een autobiografisch boek, dat ik bij voor-

keur in The Village wil schrijven. Juist in

dat decor terugblikken op mijn leven lijkt

me geweldig.” n

20 dito dito 21

ina Brink heeft wel wat van Beatrix’


Carine Crutzen kreeg veel lof voor

haar Beatrix-rol in Majesteit. ‘N


elf komt ze uit een

‘sportgek’ dorp,

Warmenhuizen. Een echt

sportdorp met veel schaats-

en wielerliefhebbers. Steven

Rooks komt er vandaan en

ook professionele mara-

thonschaatskampioenen,

zoals haar eigen broer Miel.

Zelf speelde Edith Rozendaal

vroeger graag volleybal bij

haar geliefde lokale club.

Zoals zoveel sporters die

coach of trainer worden, had zij – naar eigen

zeggen – wel de drive maar niet voldoende

talent om de echte top te halen. Haar fas-

cinatie voor sport, en vooral voor wat dat

met het hoofd van de mens doet, heeft ze

altijd gehad. Ook toen ze zelf nog speelde.

Rozendaal: “Tijdens het sporten zie je veel

van het echte leven terug”, zegt zij in haar

huiskamer in Alkmaar. “Sport roept emoties

op bij mensen. Soms ook dingen die je niet

verwacht. Neem mijzelf. Buiten het veld

ben ik vrij rustig en bedachtzaam, maar in

het veld ben ik heel aanwezig. Altijd bezig

met praten en oppeppen. Dan komt mijn

extraverte kant naar boven.”

Als sportpsychologe helpt zij sporters om

juist zichzelf mentaal te verbeteren. Voor

techniek is, net als voor bijvoorbeeld tactiek

en conditie, tijdens trainingen van oudsher

veel aandacht. Maar het mentale aspect van

het presteren onder druk blijft vaak onderbe-

licht. Vanuit haar praktijk in Alkmaar heeft

ze zo’n dertig sporters die zij regelmatig

ziet en helpt. Zowel individuele sporters als

teamsporters, onder wie veel jonge topta-

lenten: wielrenners, tennissers, schaatsers,

voetballers, golfers, volleyballers. Namen kan

zij niet noemen omwille van de privacy. Zij

behandelt als sportpsychologe geen ‘zware

gevallen’ van sporters met ernstige psychi-

sche klachten – zoals vaak wordt gedacht.

De profs die zich bij haar melden, hebben

veelal de ambitie om beter te leren omgaan

met bijvoorbeeld wedstrijdspanning en men-

tale weerbaarheid om zo hun sportprestaties

verder te verbeteren.

Kun je mentale kracht in-

derdaad aanleren?

“Absoluut. Talloze men-

sen denken dat het een

onderdeel is van talent,

maar je kunt wel dege-

lijk aan mentale kracht

werken. Veel toppers heb-

ben een vaste – mentale

– routine ontwikkeld voor

wanneer zij moeten pie-

ken tijdens een wedstrijd.

Vlak voor de start of tijdens de wedstrijd

moet je zorgen dat je die staat kunt laten

terugkeren. Kortom, je moet in de juiste

mentale toestand komen. Dat heeft veel

te maken met de juiste concentratie vin-

den en vasthouden. En dat is een vaardig-

heid die je kunt trainen. Dan kun je niet

alleen goed presteren tijdens een oefen-

wedstrijdje, maar ook tijdens een WK-fi-

nale waar meer dan zevenhonderd miljoen

mensen naar kijken.”

Wat kan er zoal misgaan?

“Tijdens een wedstrijd is er, afhankelijk

van de aard van de sport, vaak veel tijd

om na te denken. Zoals bij golf, tennis en

darten. Er zijn regelmatig pauzes waarin

je als sporter kunt nadenken over

Sportpsychologe Edith Rozendaal

Het inschakelen van een sportpsycho-

loog is nog niet voor iedere topsporter

vanzelfsprekend. Een geheel andere si-

tuatie vergeleken bij sportlanden als

de Verenigde Staten, waar elk team of

iedere individuele topsporter een men-

tale coach heeft. Toch zoeken ook in Nederland sportprofs

steeds vaker hun heil bij een specialist om te werken aan

hun mentale kracht. Bijvoorbeeld bij Edith Rozendaal, geac-

crediteerd sportpsychologe en begeleider van topsporters

uit uiteenlopende disciplines en schrijfster van het onlangs

verschenen boek Sportgek, psychologie voor de sporter.

>>

‘Je moet heel veel trainen wil je als jong talent de echte top halen’

48 dito dito 49

Z

edith rozendael.indd 48 22-11-2010 09:53:58


48 dito dito 49

innen krijgt in de maatschappij

steeds meer nadruk’

‘W

© Yv

onne

de

Wit

te


waarom het wel of niet lekker loopt. Dan

gaat het vaak mis. Sporten is waarnemen,

kijken, voelen, horen… Te veel nadenken

en analyseren kan de concentratie versto-

ren. Wie tijdens de wedstrijd denkt aan de

stand of de gevolgen daarvan, richt zijn

aandacht op de verkeerde dingen. Grote

sporters kunnen op beslissende momenten

zich volledig op het ‘nu’ richten, op het

spel. Ongeacht alles eromheen, zoals de

scheidsrechter of het publiek. Neem bij-

voorbeeld golf. Daar zit steeds eenzelfde

soort concentratie in. Golfers bereiden

zich mentaal uitvoerig voor op hun slag.

Ze hebben als geen ander geleerd mentale

routines te ontwikkelen.”

Hoe train je om te gaan met de spanning

voordat je moet pieken?

“Een hulpmiddel is bijvoorbeeld visualisa-

tie. Je stapt in een denkbeeldige zeepbel

waarin je helemaal geconcentreerd bent.

Als je eruit stapt, laat je alles wat met die

slag of actie te maken heeft weer achter

je. Dat zijn oefeningen die ik soms ook met

mijn sporters doe. Een andere visualisatie

is om alvast gedetailleerd in gedachten te

doen wat je moet gaan doen. Bijvoorbeeld

door je stap voor stap voor te stellen hoe

je een slag of beweging moet maken. Je

traint als het ware in je hoofd. Een voor-

beeld is de wielrenner die een parcours al

enkele keren in zijn hoofd gereden heeft,

voordat hij aan de start verschijnt. Echt

trainen is het beste, maar ‘in gedachten’

trainen helpt.”

Werkt dat ook op andere gebieden dan

sport?

“Het werkt ook bij musici of andere arties-

ten die in de spotlights staan en moeten

presteren. Maar ook bij mensen in het

bedrijfsleven die bijvoorbeeld spanning

ervaren voordat ze een spreekbeurt of

presentatie hebben. Het helpt dan om je

van tevoren een beeld te vormen van hoe

je erbij zit of staat en wat je wilt zeg-

gen. Een hulpmiddel is om dat letterlijk

gedetailleerd voor ogen te houden. Denk

na over die ene keer dat het gesmeerd liep

en je goed uit je worden kwam. Hoe zat

je erbij? Wat deed je? Dat kan enorm veel

zelfvertrouwen geven.”

Hebben echte toppers last van spanning

en faalangst?

“Ook op het allerhoogste niveau bestaat

onzekerheid en spanning. Zelfs op olym-

pisch niveau. Niet alle topsporters hebben

op elk moment evenveel zelfvertrouwen.

Maar de goede sporters zijn in staat zich

op het cruciale moment te focussen. De

winnaars weten: ik heb voor de wedstrijd

nu even dit rotgevoel, maar dat is maar

tijdelijk en ik heb het nodig om te kunnen

presteren. Als je voor dergelijke negatieve

gevoelens iets anders in de plaats kunt

zetten, bijvoorbeeld door je gedachten op

iets anders te brengen met behulp van een

simpele ademhalingsoefening, zie je dat

het beter gaat.”

Hoe leeft een gemiddelde topsporter?

“De topsportman of -vrouw traint sowieso

elke dag, rust uit en plant alles om de sport

heen. Hij of zij speelt in elk geval mee op

nationaal en/of internationaal niveau. Er

zijn ook jonge topsporters die dagelijks trai-

nen en daarnaast nog naar school gaan. Ze

gaan bijvoorbeeld naar een LOOT-school, die

topsporttalenten ondersteunt om schoolcar-

rière en topsport te kunnen combineren. Te-

genwoordig moet je heel veel trainen wil je

de top halen. Een stelregel is dat je in tien

jaar tienduizend trainingsuren moet maken

en dat van die groep slechts tien procent de

echte top haalt.”

Wat verdient een topsporter?

“Ze moeten soms genoegen nemen met

niet al te veel geld. De meeste sporters

worden financieel gesteund door een spon-

sor die hen geheel of gedeeltelijk financi-

eel de ruimte geeft om honderd procent

met hun sport bezig te zijn. Sommigen

hebben daarnaast een baan, meestal part-

time, of volgen een studie. Maar alles wat

je leert in de topsport, kan je zeker later

goed van pas komen in een carrière na

de sport. Topsporters zijn goed in doelen

stellen en daarvoor gaan.”

Wat is de drijfveer om voor relatief weinig

geld zoveel inspanningen te verrichten?

“Je hebt sporters die intrinsiek of extrin-

siek gemotiveerd worden. In het eerste

geval doe je het omdat je er veel plezier in

hebt en je groei en ontwikkeling ervaart.

Als je extrinsiek gemotiveerd wordt, doe

je de dingen die je doet vanwege het geld

of de status. Of omdat het moet van je

50 dito dito 51

BiografieEdith Rozendaal (44) is een van de circa zeventig

geaccrediteerde sportpsychologen in Nederland.

Zij volgde de opleiding tot sportleraar aan de Aca-

demie voor Lichamelijke Opvoeding en studeerde

op latere leeftijd bewegingswetenschappen aan de

VU. Onlangs verscheen haar boek Sportgek, een

praktische handleiding over de psychologie van

(top)sport. Zij is de zus van oud-marathonschaat-

ser Miel en deed zelf veel aan volleybal (eerste di-

visie). Rozendaal is bestuurslid van de Vereniging

voor SportPsychologie in Nederland, die zich inzet

voor professionalisering van de beroepsgroep.


ouders of coach. In principe kunnen beide

drijfveren, of een combinatie daarvan, lei-

den tot succes. Roeien moet je niet voor

het geld doen. De beloning kan een gou-

den medaille winnen zijn. Dat is ook een

prima drijfveer. Voetballers zijn soms op

hun achttiende al multimiljonair. Vergelijk

dat bijvoorbeeld eens met topsporters als

hockeyers, schaatsers of zwemmers. Dat

verschil is soms heel groot. Dat heeft alles

te maken met de markt. Voetbal heeft een

enorme commerciële waarde. Net als ten-

nis. Maar je moet als voetballer of tennis-

ser wel exceptioneel goed zijn. De druk is

tegelijk ook erg groot voor die spelers.”

De jonge topvoetballer lijkt ideaal materi-

aal voor sportpsychologen.

“Wat je wel ziet bij jonge voetballers is dat

ze soms rare sprongen maken. Of te veel

drank, drugs of vrouwen. Dat is ongezond.

Voor het mentale zou bij topvoetballers

meer aandacht moeten zijn. De druk voor

die jonge jongens is soms erg groot. Je

moet je voorstellen dat alles wat je doet

openbaar is. Iedereen beoordeelt je pres-

tatie voortdurend. Je prestatie is steeds

voor iedereen zichtbaar. Niet alleen voor

je trainer, maar ook voor de supporters

en tv-kijkers. Daarvoor moet je sterk in je

schoenen staan.”

Is mentale training onderbelicht in de

voetbalwereld?

“Het heeft zich de laatste jaren al ontwik-

keld, maar het zou nog veel beter kunnen.

De voetbalwereld is een wat conservatieve

wereld vergeleken met andere sporten.

Steeds meer voetballers zien in dat je dat

mentale aspect ook moet trainen. Ik zie

wel jongens van achttien jaar uit professi-

onele jeugdopleidingen. Je ziet dat tijdens

de voetbalopleiding heel veel voor hen

wordt geregeld. De kleding bijvoorbeeld,

en ze worden gehaald en gebracht. In an-

dere sporten moet je dat zelf doen. Tot op

een bepaalde leeftijd brengt hun talent

hen heel ver. Maar er komt een moment

dat ze zelfstandig moeten leren denken.

Ze moeten zelf om dingen gaan vragen. Op

welke gebieden moet ik beter worden wil

ik de echte top halen? Wat is mijn doel?

En wat moet ik doen of laten om dat te

bereiken? Daar help ik hen bij.”

Is de penalty te trainen?

“Voetballers denken van

niet. Maar een penalty is

niet veel anders dan het

slaan van een beslissende

service bij tennis of een

uitworp van een darter. Die

trainen dat ook. Wat doe ik

op het moment voordat ik

dat pijltje gooi of die service

sla? Voetballers zijn niet ge-

wend om die zogenoemde

‘gesloten’ vaardigheid te

trainen. Dat ligt ook aan de

aard van de sport, omdat de

penalty niet zo vaak voor-

komt. Je moet een riedeltje

ontwikkelen, en dat hebben

voetballers vaak niet. Als je

dat riedeltje hebt, lukt het

op de training, maar ook in

de wedstrijd.”

Wat is de parallel tussen

topsport en bedrijfsleven?

“Ook de CEO wordt per-

manent beoordeeld. Bij-

voorbeeld door collega’s, ondergeschik-

ten, aandeelhouders of beursanalisten.

Dat brengt stress met zich mee, net als

in de topsport. Je moet dus vaardigheden

ontwikkelen om dat te herstellen. Verder

moet je kijken naar je drijfveren als je het

op lange termijn wilt volhouden. Het win-

nen krijgt in de maatschappij steeds meer

nadruk. Maar groei en ontwikkeling is

minstens een even belangrijke drijfveer,

net als de voldoening die samenwerking

kan geven. In het bedrijfsleven is voor

die laatste twee zaken soms te weinig

aandacht. Werknemers dreigen in die ge-

vallen de identificatie met het bedrijf te

verliezen.” n

50 dito dito 51


e hebt tien procent kans om topsporter te worden als je in tien jaar tienduizend uren traint’

‘J

© Yv

onne

de

Wit

te


e treffen Mart Visser in zijn

salon in een monumentaal

pand in het hart van Amsterdam, schuin

tegenover het Stedelijk Museum. Sinds hij

zijn door de vakpers fantastisch ontvangen

wintercollectie in het Hilton toonde, heeft

de couturier een drukke periode achter

de rug met werkweken van zeven dagen

per week. In de weken na de shows ko-

men zijn cliënten zijn unieke outfits in de

salon bekijken en doorpassen. De hele

wintercollectie 2010 (thema: nacht-

blauw) is al nagenoeg verkocht. De

verfijnde haute couture van Visser

lijkt weinig gevoelig voor prozaï-

sche zaken als economische con-

junctuur. Inmiddels is hij alweer

aan het denken en schetsen voor

de zomercollectie 2011.

Generaties

Visser werkt in de Nederlandse modewe-

reld in een soort niemandsland. Aan de

ene kant is er de naoorlogse generatie

met legendarische modenamen

van weleer, zoals de couturiers

Edgar Vos, Frank Govers, Max

Heijmans en Frans Molenaar.

Aan de andere kant – al snel een

periode van veertig jaar fastforward

spoelen – is er de nieuwste gene-

ratie met jonge dertigers als Daryl

van Wouw en Jan Taminiau. En daartussen

– als enige van zijn generatie – bevindt

zich Mart Visser, bouwjaar 1968. Met zijn

label Mart Visser Haute Couture staat hij

aan de top in Nederland.

Nadat hij begin jaren negentig – niet ou-

der dan 24 jaar – opvallend had gedebu-

teerd met zijn eerste haute-coutureshow,

zou zijn ster in de jaren erna snel rijzen.

Zijn bedrijf omvat tegenwoordig veel meer

dan alleen het ontwerpen van zijn haute-

couturelijn (zie kader). Vissers statuur is

zo groot dat het Haags Gemeentemuseum

ruim acht jaar geleden ter gelegenheid van

het tienjarig jubileum een speciale over-

zichtstentoonstelling van zijn werk hield.

Ambachtelijk werk beheerst hij als geen

ander. In zijn atelier boven de salon is een

team van naaisters en coupeuses dagelijks

aan het werk. “Wie het ambacht onder de

knie heeft, kan als een plastisch chirurg

om een lijf heen bouwen”, vertelt Mart

Visser. “Ik houd rekening met elke golflijn

en beweging.” Zijn ontwerpen worden niet

zozeer gekenmerkt door ravissante avant-

garde-ontwerpen, maar door geraffineerde

eenvoud, met veel oog voor details en vor-

men. ‘Less is more’ is bij uitstek Vissers

handtekening.

Carrière

Zijn loopbaan heeft zich in een razend tem-

po ontwikkeld. Waar geen leerling op de

‘Ik ben tevreden met wat ik heb bereikt’

Toen hij 15 jaar was, zag Mart Visser zijn eerste haute-coutureshow bij

Max Heijmans. Vanaf dat moment wist hij één ding zeker: dat wil ik

ook. Zijn jeugddroom werd werkelijkheid. Op zijn 24ste had hij al, met

geleend geld van de bank, zijn eerste eigen couturiershow. Het was de

start van een opmerkelijke opmars naar de absolute top in modeland.

>>

W

90 dito dito 91

Couturier Mart Visser

mart visser.indd 90 22-11-2010 09:56:37

>>


90 dito dito 91

mart visser.indd 91 22-11-2010 09:56:42

Amsterdamse Modeacademie zich

durfde branden aan haute couture

– waarmee immers, ondanks de gla-

moureuze uitstraling, in Nederland

maar moeilijk geld is te verdienen

– volgde Mart Visser, geheel tegen

het advies van zijn leraren in, zijn missie:

haute couture maken. Visser: “Ik zag op mijn

vijftiende voor het eerst een show van Max

Heijmans en was direct diep onder de indruk.

Dat wil ik ook, dacht ik meteen. Ik was heel

vastberaden. Tijdens mijn studie ben ik ook

voor haute couture gegaan, als enige van

mijn lichting destijds.”

Via de Hogeschool Amsterdam en de Mo-

deacademie Charles Montaigne kwam hij

terecht op het Saga International Design

Centre in Kopenhagen. Stages liep hij on-

der meer bij Frans Molenaar in Amster-

dam en bij Anne Klein (‘de Chanel van

Amerika’) en Koos van den Akker in New

York. Visser: “Ik ben klein begonnen in

mijn studentenwoning in Amsterdam-

West. Mijn eerste haute-coutureshow is

daar in 1993 gemaakt. Met geleend geld

van de bank en een beetje van mijzelf. Een

lening van zo’n 25.000 gulden, geloof ik.

Er was in mijn kamer op een gegeven mo-

ment nauwelijks meer plek voor mijn bed.

De eerste drie jaar heb ik daar gewerkt,

totdat ik verhuisde naar een eigen atelier

annex salon in de Beethovenstraat. Omdat

ik die eerste jaren weinig kosten had, kon

ik alles herinvesteren in mijn shows in het

Hilton. En tja, de rest is eigenlijk vanzelf

gekomen.”

Hoelang doe jij over een jurk?

“In een schets kan dat soms in één minuut.

Maar het uitwerken en maken nemen vele

weken in beslag. Het zijn allemaal een-

malige stukken, die

we exclusief maken

voor de show. Het

dient ook als in-

spiratie. De outfits

van de show maken

we voor klanten

min of meer op-

nieuw, specifiek op

maat en volgens de

wensen van de klant. Bijvoorbeeld met net

een andere kraag of van ander materiaal.”

Kun je beschrijven hoe je te werk gaat bij een

complete haute-couturecollectie maken?

“Na de ideeën- en schetsfase werkt mijn

team de ruwe schetsen technisch uit in een

soort driedimensionaal rudimentair ont-

werp, een toile geheten. Mijn vaste model

Daniëlle past gedurende één dag de hele

collectie door, staand op het pasblok. Dat

doet zij overigens al bijna achttien jaar.

Ze voelt precies aan wat ik en mijn klan-

ten in een ontwerp zoeken en denkt ook

actief mee. Op basis daarvan brengen we

modificaties aan. Ik teken die op de toile

en herzie op die manier het ontwerp. Vanaf

zo’n zes weken voor de show ‘bouwen’ we

de toiles om in de daadwerkelijke collectie

met de juiste materialen. Per show, die we

twee keer per jaar hebben, komen zestig

complete outfits, dus mannequins, voor-

bij. Sommige outfits zijn zelfs vijfdelig.”

Waar schets je het liefst?

“Ik zet altijd de plaats waar ik schets op

het ontwerp. Bijvoorbeeld vlucht KL 1423.

En vaak ook een afkorting van het dorpje

waar ik zit. Dat is ook meestal het dorpje

waar ik mijn tweede huis heb, in de buurt

van St. Paul de Vence in Zuid-Frankrijk,

waar ik enkele maanden per jaar zit. Vaak

staan er aan Frankrijk gerelateerde plaat-

sen op de ontwerpen die ik uiteindelijk

gebruik. Mijn huis in Frankrijk geeft mij

rust.”

Visser pakt een zwart jasje met zwarte

Swarovski-stenen van het rek, een tail-

leur geheten in couturiertermen. Visser

legt uit: “Ik had die stenen nog liggen.

En door die zakken met borduurstenen

om te keren, ontstond het idee om er een

gemixt pallet mee te bouwen. Soms kan

het zo simpel zijn. Als je met echt Swa-

rovski-kristal zou werken, wordt het heel

zwaar. Ik heb dus expres voor lichtere

Swarovski-stenen gekozen, anders wordt

de draagster echt een discobal. Ik heb

gekozen voor een aangeknipte tulpkraag,

want ik hou van simpele lijnen. Het staat

heel mooi op een bollende rok, maar zou

ook prima op een mooie jeans kunnen.”

92 dito dito 93

Mart VisserMart Visser is veel meer dan alleen

ontwerper van haute couture. Onder

de paraplu MV Design ontwikkelt de

couturier talloze nevenactiviteiten op

modegebied. Zoals Mart by Mart Visser

(een prêt-à-porter damesmodelijn), de

damesschoenenlijn Mart Visser Chausur-

res, Mart Visser Uniformes & Corporate

Image Wear (een bedrijfskledinglijn

voor (inter)nationale bedrijven) en Mart

Visser Home Couture (luxueuze woonac-

cessoires, zoals exclusief bedtextiel met

de handtekening van Mart Visser). En

passant doet hij ook nog tv-commercials,

zoals onlangs voor Miele, en treedt hij

regelmatig op in tv-programma’s.

prekers als Deepak Chopra en Stephen Covey zijn in Amerika een soort popsterren’

mart visser.indd 92 22-11-2010 09:56:55

Wat zoek jij in een vrouw?

“Ik wil vrouwen mooier maken. Dat is de es-

sentie. Ik heb niet een muze, er zijn heel veel

vrouwen die mij kunnen inspireren. Vrouwen

als Sophia Loren en Emmanuelle Begard vind

ik prachtig. Ik houd van een mooie, ver-

zorgde vrouw, mooie hakken, goede juwelen

en een bewuste lifestyle. En er mag van mij

best pathos en wat seks in zitten.”

Door welke ontwerpers ben jij geïnspi-

reerd?

“Ik houd van evergreens. Tijdloze een-

voud. Ik heb veel bewondering voor de

periode van de jaren vijftig, de Golden Age

van haute couture, de hoogtijdagen. Rijke

Amerikanen die dat in Parijs kwamen ko-

pen. Alles werd heel mooi gemaakt. Dior, Nina

Ricci, Chanel. Vrouwen verkleedden zich in die

tijd een paar keer per dag. Fantastisch…”

En in Nederland?

“Max Heijmans was voor mij de aanleiding

om voor haute couture te kiezen. Hij heeft

daardoor voor mij een speciale plaats. Ik

heb van de ex-vriend van Max Heijmans do-

cumenten gekregen uit de erfenis, maar ook

voorwerpen van Max, zoals zijn tekenpen en

speldenkussen. Omdat hij vindt dat ik net

als Max een ode breng aan de vrouw. Op de

veiling heb ik zijn bureau en stoel gekocht.

Die voorwerpen zijn mij heel dierbaar.”

Hebben wij nog glamour en stijl in Neder-

land?

“Het gaat mij niet alleen om die glamour.

Ik kreeg laatst rond 19.15 uur een sms’je

van een goede klant met het bericht ‘Wat

doet jouw werk toch veel voor mij.’ Ze

kleedde zich kennelijk om en keek in de

spiegel. Dat doet mij heel erg goed.”

Wat vind je van het modebewustzijn van

de gemiddelde Nederlandse vrouw?

“Ik ben blij met de komst van Zara en

H&M. Zij brengen toegankelijke mode.

En die is superbetaalbaar. Dat geeft een

straatbeeld dat ik wel interessant vind.

Nederland is zich beter gaan kleden, er is

veel meer keus dan vroeger. Een jasje van

mij kun je prima combineren met mooie

zwarte H&M-stretchjeans, met hoge Guc-

ci-hakken en een Hermes-tas. Daarmee

kun je er geweldig uitzien.”

Insiders zeggen dat Nederland te klein is

voor Mart Visser. Hij moet internationa-

ler gaan werkenï

“Ik heb mensen die vanuit New York en

zelfs China bij mij in Amsterdam komen ko-

pen. Ze mailen van tevoren dat ze willen

komen. Dat vind ik heel erg leuk. Interna-

tionaal werk ik niet bewust aan mijn naam.

Geen zin om de hele wereld af te reizen om

mijn naam te vestigen. Ik ben gehecht aan

mijn privéleven. Ik ben ruim achttien jaar

samen met mijn partner, Job. Hij werkt in de

sponsoring en communicatie, onder meer in

de culturele sector. Als ik echt internationaal

zou willen doorbreken, zou dat deel van mijn

leven er te zwaar onder gebukt gaan.”

Ben je tevreden over wat je hebt bereikt?

“Het is goed zo. Ik heb een gouden team

met een gezond bedrijf. Bij mijn laatste

shows kwam ik op locatie aan. Daar ston-

den de mannequins, kleedsters en de men-

sen van het haar en de make-up al klaar.

Mijn eigen geluid en decor, het hele cir-

cus, alles naar mijn eigen idee. Ik liet mij

rijden en kwam eraan in mijn mooie pak.

Een enthousiast publiek, een staande ova-

tie. Even had ik het besef: dat heb ik toch

maar gedaan...” n


92 dito dito 93

Marts favorieten

Auto

Audi A8

Horloge

IWC

Schoenen

onder andere Santoni

Sneakers

Dior

Restaurant

Sergio Herman/Oud Sluis

Magazine

W Magazine

Tweede huis

Mijn bastide in de bergen boven

de Franse Côte d’Azur, nabij St. Paul de Vence

Stedentrip

Londen, Parijs, New York, Rome

mart visser.indd 93 22-11-2010 09:57:02

116 dito dito 117

‘Ik heb het op miraculeuze wijze overleefd’ En ingenieur Ronald Waterman weet hoe

Zijn werk lijkt een jongens-

droom. Graag zoekt hij extre-

men op. Zeker vroeger, toen

hij tot de absolute wereldtop

behoorde en met een groepje

collega-poolreizigers als eerste

en voorlopig laatste Neder-

landse team op eigen kracht

de geografische noordpool

bereikte – zeg maar de uiterste

plek van de aardbol. Onpeilbare

vergezichten met kruiend ijs en

temperaturen die kunnen dalen

tot min veertig graden, zijn de

omstandigheden waarin hij zich

optimaal voelt. Een gesprek

met poolreiziger, avonturier en

ondernemerscoach Marc Corne-

lissen over de verlokkingen van

het noordpoolgebied, de flirt

met gevaar en de noodzaak van

duurzaamheid.

Poolreiziger Marc Cornelissen

marc cornelissen.indd 116 22-11-2010 17:37:11

116 dito dito 117

ijn eerste kennismaking met de

extreme omstandigheden van

het noordpoolgebied was op relatief late

leeftijd. Dat was bijna twintig jaar geleden,

toen hij op zijn 24ste als student bouw-

kunde aan de TU Delft besloot in te gaan

op de uitnodiging van een studievriend om

een poolexpeditie te gaan ondernemen.

Het doel: op eigen kracht de geografische

noordpool bereiken. Een loodzware reis van

enkele maanden onder barre omstandighe-

den. De studie werd stilgelegd, er werden

financiële fondsen gezocht en zelfs eigen

geld werd aangesproken om de investe-

ring van ruim 450.000 gulden bij elkaar

te krijgen. Er werd getraind op de ijsvlak-

ten in het uiterste noorden van Canada.

“Het noordpoolgebied geeft mij alles waar

ik van kan genieten”, zegt Marc op kan-

toor in Maassluis, van waaruit hij met zijn

bedrijf Pole Track onder meer exclusieve

poolreizen organiseert. “Het is een bijna

magische ervaring. De dynamiek van het

gebied is enorm, alle stemmingen van een

terrein kom je tegen. Van dreigend grijs

tot felgekleurd oranje. Soms loop je op een

dunne laag ijs, staan al je zintuigen open.

Concentratie is dan geboden. Het is niet

alleen een confrontatie met jezelf, maar

ook een confrontatie met teamgenoten, >>

Z

by ditoadventure


met wie je gezamenlijk een doel wilt be-

reiken. Dat is heel intens.”

Beginnersfout

Die allereerste confrontatie, tijdens de

voorbereidingen in Canada, zal hij nooit

vergeten. Het had makkelijk meteen zijn

laatste poolreis kunnen zijn. Een verhaal

over twee jonge onervaren en overmoedige

avonturiers die te grazen werden genomen

door het ijs. Die eerste beginnersfouten

weet hij zich nog goed te herinneren:

“Een zware sneeuwstorm stak de kop op.

Op sneeuwscooter passerende Inuit-jagers

(Eskimo’s) vroegen of we mee terug wil-

den reizen. Maar we bleven. Toen moesten

we dus de volgende ochtend terug, in die

storm, zonder zicht en zonder gps, daar-

voor hadden we nog geen geld. De sneeuw

waarvan we water dachten te kunnen

smelten had zich volgezogen met het zout

van het kersverse zeeijs, waardoor het on-

bruikbaar was. We hadden chocolade en

Bifi-worstjes, maar niets te drinken. Op het

kompas zochten we de weg terug. Toen we

heel even een zendmast dachten te zien,

lieten we de slede achter en maakten we

een eindsprint door het opeengepakte ijs

aan de kust. Als door een wonder kwamen

we toch nog veilig aan in het dorp.”

De geplande expeditie zou er – vanwege het

mislopen van het laatste benodigde geld

– echter niet komen. Toch had deze erva-

ring Marcs voorliefde voor het poolgebied

definitief doen ontwaken. Zijn volgend doel

was om een expeditie maken naar de mag-

netische noordpool maken, vanuit Resolute

Bay door de Arctische archipel. Opnieuw te-

vergeefs. Cornelissen moest tijdens de 650

kilometer lange tocht over bevroren zee-

straten opgeven vanwege het weerbarstige

pakijs en de onverantwoorde risico’s. Dit

nadat eerder al zijn teamgenoot de poging

had gestaakt en Cornelissen noodgedwon-

gen solo verder ging.

Falen en succes

Een jaar later behaalde hij alsnog een

tot nu toe ongeëvenaard succes. Met het

eerste en voorlopig laatste Nederlandse

team wist hij de geografische noordpool

te bereiken. Een minutieuze voorberei-

ding van meer dan een jaar ging daaraan

vooraf. De expeditie had een kleine 1000

kilometer over de ijskap afgelegd toen

zij op 20 mei 1997 de magische 90 gra-

118 dito


den noorderbreedte bereikte. Met tem-

peraturen die soms daalden tot min 45

graden, waarbij het team zijn weg moest

zoeken over scheurend ijs en soms le-

vensgevaarlijk open water. Nog vele ex-

pedities volgden, lange en korte. Zo werd

op eigen kracht ook de zuidpool bereikt,

waarbij steeds weer nieuwe lessen wer-

den geleerd. Die lessen, over zowel falen

als succes, hebben Cornelissen tot op de

dag van vandaag gemaakt tot een van

de meest gerespecteerde en

meest ervaren poolreizigers in

Nederland en ver daarbuiten.

Wat zijn de grootste gevaren

en risico’s?

“Een van de grootste risico’s

is de soms extreme koude.

Bij een temperatuur van min

dertig of min veertig graden

kunnen lichaamsdelen die te

lang aan de kou worden bloot-

gesteld, kapot vriezen. De doorbloeding

stagneert. Natte handen bevriezen bij

min dertig graden binnen één minuut.

Je motoriek valt uit. Een ritssluiting van

een tent of jas kun je niet meer dicht-

doen. Je kunt bijvoorbeeld frostbite krij-

gen, bevriezing van huid of lichaamsde-

len. In de ergste gevallen is amputatie

dan onvermijdelijk.”

Hoe koud is koud?“Min tien graden beschouwen wij als

mild, min veertig graden vind ik een

maximumgrens om er nog op uit te

gaan. Met ervaren teams ga ik dan

nog wel de tent uit, maar met minder

ervaren teamgenoten niet. Zolang je

je handelingen, zoals handschoenen

aan- en uittrekken of ski’s onderbin-

den, snel en routineus beheerst, kun

je in die extreme koude nog iets on-

dernemen. Maar ook dan geldt: vroeg

of laat voel je de koude, hoe warm je

ook bent aangekleed. En als de koude

intreedt, moet je razendsnel kunnen

handelen.”

by ditoadventure

dito 119

>>

oolreizen bieden een bijna magische ervaring’

‘P

dan onvermijdelijk.”

Hoe koud is koud?“Min tien graden beschouwen wij als

Marc Cornelissen.


Wat tref je aan in het poolgebied?

“Je wordt er geconfronteerd met ijs en

koude, in al hun gedaantes. Grote ijs-

formaties en ijsmuren waar je over heen

moet klimmen met je slede. Of juist vier

centimeter dun ijs waar je doorheen zou

zakken als je even stil zou staan en je

dus continu moet blijven bewegen. Of

je loopt tegen open leads aan, scheurijs

met open water, waar je dan omheen

moet lopen. Het ijs is altijd in beweging.

Je moet zo’n landschap leren lezen.”

Wat is de aantrekkingskracht van de pool-

vlakte?

“Je beleeft alles heel intens. Je bent je

heel bewust van je zintuigen. Als je niet

beweegt, is het er doodstil. Totdat je in

beweging komt en je passen over het ijs

een hels kabaal maken. Wat je ziet kan

soms dreigend, bijna spookachtig zijn,

zoals zwarte pluimen en donkere luchten.

Maar je ziet ook oogverblindend mooie

oranje luchten. De lucht die je ademt,

voelt heel zuiverend en fris. En als je je

‘s avonds in je tent warmt bij de gasbran-

der, voel je je goed en smaakt het ge-

droogde voedsel dat je hebt meegenomen

fantastisch lekker.”

Hoe is de fysieke inspanning?

“Je beweegt je traag maar gestaag voort.

Met een slede achter je aan met zo’n 35

tot 100 kilo bagage, afhankelijk van hoe

lang de reis is. Lopend of met ski’s. Klim-

men over ijsformaties kan heel zwaar

zijn, dat is echt buffelen. Ter voorbe-

reiding moeten medereizigers daarom

elke week minimaal vier uur over het

strand kunnen lopen met een tuigje om

met daaraan een zware rubberen band,

een soort sledesimulatie. Verder moet

je veel routines ontwikkelen in dage-

lijkse handelingen. Onderweg praat je

nauwelijks en zit je in je eigen wereld,

stap voor stap, soms zelfs in een trance.

Dan komen op onverwachte momenten

de mooiste herinneringen bij je boven

waarvan je het bestaan niet vermoedde.

Echt heel bijzondere ervaringen zijn dat.

Maar misschien wel belangrijker dan de

fysieke inspanning is de benodigde men-

tale kracht.”

Leg uit...

“Op de expeditie The Last Degree (zie ka-

der; red.) moet je je gedurende een week

ruim honderd kilometer verplaatsen over

ijs om de geografische noordpool te berei-

ken. Vorig jaar heb ik de tocht nog georga-

niseerd met belangstellenden. We hadden

backdrift; we liepen over kruipend ijs dat

wegdreef van de noordpool – een uitzon-

derlijke omstandigheid, omdat je meestal

het ijs mee hebt. Het is net alsof je een

dalende roltrap oploopt. We stonden op het

punt te beslissen of we ons doel konden

halen of moesten stoppen. Verschillende

mensen in het team wilden per se door.

Ik zei: ‘Let’s do the math. Hoeveel denken

jullie dat we vandaag gelopen hebben van

de beoogde zestien kilometer die we ge-

middeld moeten halen?’ De een schatte de

en ijsbeer heeft maar één doel: hij gaat voor de kill’

‘E

120 dito


afstand op zes kilometer, de ander op vier.

Ik vertelde hun dat het netto vierhonderd

meter was geweest. Op zo’n moment moet

iedereen leren incasseren dat het anders

loopt. Ondanks alle voorbereidingen kan

het toch anders lopen. Je kunt niet alles

afdwingen. Dat is ook wat ik in mijn ma-

nagementtrainingen vertel. We hebben de

geografische noordpool toen niet op eigen

kracht kunnen halen, later wel met een

helikopter, maar toch was het voor ieder-

een een fantastische tocht. Dat komt mede

door dergelijke teamervaringen.”

Wat is eigenlijk zo magisch aan het berei-

ken van de noordpool?

“De geografische noordpool, het exacte

punt, is niet gemarkeerd. Het ligt op 90

graden noorderbreedte en alle lengtegra-

den komen er samen. Er is altijd de grap

dat als je een klein rondje om dat punt

loopt, je in een paar stappen de hele we-

reld rond bent gegaan. Maar in feite is het

natuurlijk een kunstmatig doel dat je je-

zelf stelt.”

Is het verslavend?

“Ja, het blijft mij trekken. Al doe ik het

tegenwoordig iets rustiger aan en zoek ik

niet meer die heel grote extremen op. Een

bijna-doodervaring tijdens één van mijn

tochten heeft mij toch iets voorzichtiger

gemaakt, vooral omdat ik een vrouw en

een kind heb.”

Wat was die bijna-doodervaring?

“Het was in 2005. Op de derde ochtend van

een noordpoolexpeditie met twee teamge-

noten moest ik ‘s nachts de tent uit om

naar de wc te gaan. Opeens stond ik oog

in oog met een ijsbeer, op nog twee me-

ter afstand, mijn broek nog op de enkels.

Echt heel beangstigend. Zo’n ijsbeer heeft

maar één doel: hij gaat voor de kill. Hij

moet mij op afstand geroken hebben. De

adrenaline spoot door mijn hele lijf, ik viel

bijna flauw. Wat ik mij nog herinner, is

dat ik vooral woedend was op mijzelf,

omdat ik zo oerstom was geweest om

ditmaal zonder geweer naar buiten te

gaan. Het zag er heel dreigend uit. Ik

probeerde aanvankelijk oogcontact met

het dier te maken. Ik hoopte compassie

te zien in zijn ogen en dacht: hé, ik

ben vader van een kind, je gaat mij hier

toch niet opvreten? Maar hij keek dwars

door mij heen. Toen werd ik pas echt

kwaad. Ik pakte mijn schep, richtte mij

op en zwaaide met de schep vlak voor

zijn neus. Ik wist dat dat een zwakke

plek is van elke ijsbeer. Ik vloekte en

tierde dat hij weg moest gaan, in de

hoop mijn teamgenoten wakker te ma-

ken, die in de tent sliepen en niks hoor-

den vanwege de wind. Ik bleef met die

ijsbeer in een soort schijnboksgevecht

verkeren. Hij sloeg niet toe, omdat hij te

verbaasd was over mijn reactie, zo leek

het althans. Toen kwam eindelijk een van

mijn teamgenoten, nota bene in zijn on-

derbroek, bibberend naar buiten met een

geweer, dat hij trillend aanlegde. Maar hij

kon niet schieten zonder mij te raken. Kort

daarop kwam ook mijn andere teamgenoot

te hulp, die het lawaai ook had gehoord.

Na een in alle stres gemist schot en bij het

aanzicht van die drie kerels was de ijsbeer

toch te geïntimideerd en sloeg hij op de

vlucht. Ik dacht alleen: ik heb het op mi-

raculeuze wijze overleefd.”

In hoeverre heeft deze ervaring je veran-

derd?

“In de tijd erna ben ik mij wel gaan af-

vragen hoe ver ik wil gaan met risico’s

nemen. Ik heb immers een vrouw en een

dochter van elf jaar. Jaren later had ik er

nog last van. Toen ik weer in een ijsbe-

rengebied kwam, merkte ik dat ik moeite

had om mijzelf weer toe te vertrouwen aan

de natuur. Later moest ik nog eens voor

Radio 3FM een verhaal doen in de dieren-

tuin, met mijn rug naar het hok met de

ijsberen. Dat heb ik geweigerd. Ik kon dat

niet opbrengen.”

Je bent ook zeer actief met educatie en het

ondersteunen van bedrijven op het gebied

van duurzaamheid. Waarom doe je dat?

“Ik heb de noordpool in die bijna twintig

jaar echt heel erg zien veranderen. Vroeger

was het ijs overal gemiddeld metersdik, nu

op veel plekken niet meer. Ik ken het ter-

rein en heb de gevolgen van de opwarming

van de aarde met eigen ogen waargeno-

men.”

Zijn duurzaamheid en opwarming niet hypes?

De aarde heeft zich toch altijd gered?

“Het heeft niets te maken met paniek

zaaien. Er zijn fouten gemaakt in het

IPCC-rapport, waarin journalistieke ver-

halen als wetenschappelijke waarheden

zijn opgenomen. Dat neemt niet weg dat

alles wat we nu weten over het systeem

aarde, overweldigend wijst in de richting

van toenemende significante opwarming

in de toekomst. Het is ronduit crimineel om

te suggereren dat het wel meevalt en dat het

by ditoadventure

dito 121

>>


allemaal gewoon natuurlijk is. Het systeem

aarde zal altijd zijn evenwicht vinden, dat

is waar. Maar de mens heeft zich ontwik-

keld binnen bepaalde bandbreedtes van

temperatuur. We weten nu dat we versneld

afscheid gaan nemen van het cadeautje

dat we van de natuur hebben gekregen als

wij de koolstof in de atmosfeer drastisch

laten toenemen. Als je dat uitzet op ge-

ologische tijdschalen, zie je dat wat wij

nu aanrichten astronomisch is. We moeten

één miljoen jaar terug om dit soort om-

standigheden aan te treffen.”

Welke effecten zou dat hebben op bedrij-

ven en de economie?

“De mensheid gaat niet verloren. Maar waar-

om zou je zoveel investeren in de benodigde

aanpassingen terwijl je net zo goed kunt

investeren in bijvoorbeeld nieuwe energie-

vormen waardoor je loskomt van fossiele

brandstoffen en daarvoor minder geld no-

dig hebt? Er is geen enkel rationeel argu-

ment te verzinnen om niet een transitie te

maken naar duurzame energie. Het is geen

utopie, het is het intelligenter organise-

ren van de samenleving. Hoe vaak wil je

te maken hebben met noodweer? Hoe vaak

wil je landbouwgebieden verplaatsen? Wil

je dat hele bevolkingsgroepen in beweging

komen omdat ze nieuwe woongebieden

zoeken? Wil je dat de schade-lasten van

herverzekeraars blijven oplopen? Dat raakt

het hart van de economie.”

Begrijp je de weerstand van de klimaat-

sceptici?

“Heel lang is gecommuniceerd dat de

aarde kapot gaat, tenzij je een spaar-

lamp in de fitting draait. Dat is een

ongeloofwaardige boodschap. Daarmee

creëer je een disbalans tussen de angst

die je zaait en de oplossing die je biedt.

Dan haken mensen af. Veel activisten

praten over matiging. Ik zeg: je moet

naar een andere kwaliteit van leven. Wat

is er mis met een elektrische auto? Die

rijdt fantastisch. Wat is er tegen eten

uit je eigen regio? Elk toprestaurant in

Nederland werkt al zo. Telewerken blijkt

ook de kwaliteit van leven te vergroten.

Geen gehang op luchthavens, werkne-

mers kunnen vaker bij hun kinderen zijn.

Schuldgevoel werkt niet. Je moet zeggen

waar je voor bent. En dat moet een lon-

kend perspectief zijn. Daarvoor wil ik mij

met campagnes graag inzetten.” n

122 dito


by ditoadventure

dito 123

The Last DegreeEen van de meest exclusieve poolexpe-

dities die Marc Cornelissen organiseert

voor niet-professionals, is The Last De-

gree, een pooltocht met als bestemming

de geografische noordpool. De naam van

deze expeditie slaat op de laatste breed-

tegraad. Ofwel de afstand van de 89ste

breedtegraad tot de 90ste breedtegraad,

de fysieke noordpool, een afstand van

ruim honderd kilometer die in één week

moet worden overbrugd. Het is een ge-

bied waar eerder legendarische ontdek-

kingsreizigers als Robert Peary en Roals

Amundsen op expeditie waren. Met een

Antonov-vliegtuig worden de expeditie-

leden vanuit Spitsbergen gevlogen naar

het Russische bewegende basisstation

Barneo, waar het landt op de bevroren

ijszee van de Arctische Oceaan, gelegen

op ongeveer de 89ste breedtegraad. Van

daaruit start een avontuurlijke tocht op

ski’s, onder leiding van Marc Cornelissen,

over een chaotisch labyrint op de bevro-

ren ijszee. Met soms dun ijs en dan weer

metersdik ijs, gescheurd ijs en ijsmuren

die bedwongen moeten worden. Extra

bijzonder is dat tijdens deze poolexpedi-

tie ook data worden verzameld voor we-

tenschappelijk onderzoek. Bijvoorbeeld

door het meten van de ijsdikte op diverse

plaatsen, onder meer voor ruimtevaartor-

ganisatie ESA.

Training

Nadat de geografische noordpool is be-

reikt – een ideale plek voor een glas

champagne of een potje voetbal – wor-

den de expeditieleden met een MI-8 heli-

kopter teruggevlogen naar het basiskamp

en van daaruit terug naar Spitsbergen en

Amsterdam. De expeditie stelt hoge eisen

aan de fysieke conditie van de deelne-

mers, maar is ook voor onervaren avon-

turiers goed te doen. In de maanden voor

vertrek wordt een trainingsprogramma

doorlopen met hardloopschema’s (mini-

maal één keer per week 45 minuten hard-

lopen, boven de tien kilometer per uur)

en een wekelijkse training met een sle-

desimulatie (een autoband bevestigd aan

een tuig waarmee de deelnemer minimaal

vier uur, met slechts één pauze, over het

strand moet kunnen lopen).

De tocht is behalve een fysieke uitda-

ging vooral een mentale krachtproef en

een uitdaging voor iedereen die graag

zijn grenzen verlegt. Deelnemers moeten

bereid zijn om vooraf te trainen. En ze

moeten een groepstraining doen, omdat

je ook met elkaar moet kunnen werken.

De totale expeditie (uit en thuis) duurt twee weken.

De eerstvolgende expeditie is in maart/april 2011.

Kosten: circa € 23.000 p.p.

Inclusief

• Voorbereidende meeting in Nederland

• Trainingsadvies

• Kortingen op de aanschaf van materialen

• Gebruik van ski’s, skischoenen, tent, slaapzak,

kookapparatuur, eten tijdens de expeditie,

heen- en terugvluchten (inclusief helikopter

pick-up)

Exclusief

• Kleding

• Verzekering

• Maaltijden in Spitsbergen en andere persoon-

lijke uitgaven

Voor meer informatie en inspirerende filmpjes

en ervaringen van voorgaande expedities:

www.poletrack.com.

Zie ook: www.marccornelissen.com


e geboren en getogen Hilversummer groei-

de in de vorige eeuw uit tot een legende.

Joost den Draaijer was Radio Veronica, vanaf de Noord-

zee klonk de piraat uit elke radio in Nederland. Nog al-

tijd noemt de binnenkort 70-jarige Quote 500-ondernemer

‘lekker ouwehoeren’ als zijn grootste talent. Na een uur

kunnen we dat beamen. De voormalige student Nederlands

profileert zichzelf als een

Hollander uit het beste

hout gesneden. “Een wa-

terbevlogene”, zegt hij.

“Een creatieve duizend-

poot, een puriteinse

taalmeester, een aanhanger van Willem Frederik Hermans,

maar idolaat van Karel van het Reve, de broer van.” Uiter-

aard ook aanhanger van het Nederlandse voetbal. “Wat

Oranje in Zuid-Afrika presteerde. Bijna kampioen! Ge-wel-

dig! Ben het dan ook totaal oneens met die azijnzeike-

rige kritiek.” Prompt dreunt hij de topolijstjes op die zijn

schoolmeester er destijds in ramde. “Groningen, Hooge-

zand, Sappemeer. Epe, Heerde, Hattem. Gemert, Veghel,

Uden.” Daaraan toevoegend: “Zo moeten ze dat weer

doen. Klassikaal stampen. Wat is daar mis mee?” Hij was

betrokken bij de oprichting van de Leefbaar-beweging. “Ik

heb Pim Fortuyn aan volk en vaderland geschonken.”

Ondertussen werken hij en zijn dertig medewerkers in de

Hilversumse villa gestaag door. Al eeuwen promoot hij

Nederlandse bands. The Shoes, Shocking Blue, Earth &

Fire, Focus, Golden Earring en Herman Brood, Van Kooten

maakte ze wereldberoemd. In een vitrine pronken onder-

scheidingen, onder meer voor Bananarama, dat in 1986

met ‘Venus’, de wereldhit van Shocking Blue, opnieuw het

‘Lekker ouwehoeren is mijn grootste talent’

Het geheim van Willem van Kooten

Hij laat nog altijd flink van zich horen. Met zijn woor-

den, maar zeker ook met zijn daden. Dito ging op au-

diëntie bij een van de meest kleurrijke en spraakma-

kende ondernemers van ons land: Willem van Kooten.

“Ik ben echt van: koop Nederlandse waar, want dan

helpen wij elkaar!”

D

136 dito dito 137

Fotografie: Chris van de Vooren

willem van kooten.indd 136 22-11-2010 00:17:24

>>

by ditoondernemen

136 dito dito 137

allerhoogste in het popwalhalla haalde.

“Wist je dat ‘Venus’ het enige nummer is

dat met drie verschillende versies op 1

stond in Amerika!”

Van Kootens zoon Eelko heeft inmiddels de

dagelijkse leiding over de muziekuitgeve-

rij en platenlabel Red Bullet plus Spinnin’

Records. Een label dat wereldwijd succes-

vol is in dance music, een nog altijd groei-

ende stroming. Verder beschikt hij over

vastgoed en enkele joint ventures. Mails,

sms’jes en telefoontjes komen dan ook uit

alle windstreken binnen. Onder meer uit de

Algarve, waar de vader van vier zonen met

zijn tweede echtgenote de helft van het

jaar verblijft. Daar runt hij onder andere

een vijfsterrengolfbaan. Nu zegt hij, in zijn

mobieltje, tegen de directeur van Neerlands

grootste golforganisatie: “Ik vlieg vanavond

naar Faro en leid je morgen rond. Tot dan!”

Zijn golfavontuur beschouwt hij als een uit

de hand gelopen hulpproject. “Er was niks

in de Oost-Algarve. Onze golfbaan was de

eerste, nu zijn er vier meer. De streek is

mede dankzij een brug en een snelweg tot

bloei gekomen.” Zijn secretaresse serveert

enkele bruine broodjes kaas met servetjes.

We drinken bronwater van Anl’eau, zijn

joint venture in Anloo, ten oosten van As-

sen op de Hondsrug, waar de bron is. Het

interview kan beginnen.

“Ik steun Nederlandse bedrijven en zoveel

mogelijk ook de ouderwetse winkelier. De

fijnere kwaliteitswinkels houden bovendien

het stadsbeeld divers. Ik heb weinig met

die straten vol Kruidvatten en Blokkers. Ik

koop mijn sigaren, mijn brood, mijn vlees

nog bij de echte buurtspecialist. Dit horlo-

ge komt uit het atelier van Christiaan van

der Klauw uit Joure. In Dokkum zit Van der

Gang, nog zo’n Fries die kleinschalig hor-

loges maakt. Dat wordt mijn volgende hor-

loge. Ik draag Van Bommel-schoenen. Dit

overhemd is op maat gemaakt bij Dressed

2 Kill, een prachtig winkeltje in Naarden

Vesting. Deze broek is van Van Dijk Broe-

ken. Deze meubels zijn van Jan des Bou-

vrie. Ik ben echt van: koop Nederlandse

waar, want dan helpen wij elkaar! Ik inves-

teer het liefst ook in aandelen van Neder-

landse bedrijven, onder meer in Aalberts

Industries. Jan Aalberts is een vriend van

me. Hij is iets ouder dan ik en vijf stra-

ten verderop geboren. John de Mol, ook

een topper, ook uit Hilversum, heb ik zelfs

ontdekt. Ik leende hem destijds 400.000

gulden in ruil voor aandelen van het bijna

failliete John de Mol Producties. De rest is

geschiedenis (de aandelen werden omge-

zet naar Endemol en uiteindelijk naar Te-

Willem van Kooten op zijn vijfsterrengolfbaan in de Algarve.


lefonica; red.). Ik zit nog altijd bij KPN. Ik

had zeker een Tulip-pc gekocht. Maar toen

ik definitief overging op de computer, was

dit prachtige Nederlandse bedrijf failliet.”

Dan rijdt u vast ook een Spyker?

“Nee. De vader van de gebroeders Spijker

had aanvankelijk een ‘rijtuigenfabriek’ in

Hilversum. Ze bouwden onder meer de Gou-

den Koets, een cadeau voor koningin Wil-

helmina bij haar inhuldiging in 1898. De

zoons gingen auto’s bouwen die beroemd

werden. Hun wagens waren oer-Hollands.

Dat is de Spyker van vandaag niet. Alles

is uit het buitenland gekocht. Bovendien

schrijven zij Spyker met een y, zo quasihip.

Hadden ze het met een ij geschreven, dan

was ik er zeker over gaan nadenken.”

Na een adempauze: “Ik maak me er nog

altijd kwaad over: het sluiten van Fokker,

de fusie van KLM met Air France en vooral

de verkoop van ABN AMRO! Zeker nu je je

bedenkt dat deze regering achttien miljard

euro per jaar moet gaan bezuinigen. Waar-

om? Omdat meneer Balkenende en Bos de

heren Wellink en Rijkman Groenink niet

wilden ontvangen toen ze belet vroegen.

Dat kostte ons dus met zijn allen dertig

miljard, en daarmee hebben we dus de el-

lende over ons afgeroepen. Daar hoor ik

niemand over. Een schandaal, die lafheid

van degenen die boven ons gesteld zijn.

Schande, schande! Daarom zeg ik: steun

de ruggengraat van onze economie. De

mkb-bedrijven creëren banen. Dus, beste

Dito-ondernemer, blijf ondernemen, steek

je nek uit! Stap in de voetsporen van Cor-

nelis Verolme, Albert Plesman en al die an-

dere vaderlandse industriële pioniers!”

Uw sleutels van succes zijn de vier T’s.

Deze staan voor talent, toewijding, timing

en tijgeren. Leg uit!

“Talent is wat je van Onze Lieve Heer mee

krijgt. Maar met een mooi DNA alleen kom je

er niet. Talent kun je hooguit met toewijding

en tijgeren ontwikkelen. Tijgeren is door de

modder gaan, volhouden, je afbeulen, zo-

als wielrenners dat doen tijdens een zware

etappe. Maar ook die bakker bij wie ik vroeger

vakantiewerk deed, kon tijgeren. Die begon al

om drie uur! Toewijding is meer filosofisch,

je focus bepalen, nieuwe markten zoeken,

je voortdurend laten inspireren. Timing, oog

hebben voor het juiste moment, waarschijn-

lijk is dat het allermoeilijkste. Daarbij komt

sowieso geluk kijken. Maar een goede timing

volgt doorgaans uit die andere T’s. Je bent

scherp en dan ineens... beng, een gevoel.

Neem nou golf! Ik was vroeger padvinder, in

korte broek samen met je kornuiten eropuit.

Je leert teamwork, discipline, sporten, buiten

zijn. Heerlijk! Dat gevoel kwam terug toen ik

ging golfen. Nederland was al volgebouwd

met die banen, dus werd het Portugal. Nu is

het een succes. Timing! Mijn grootste succes

boekte ik in 1981 met Stars on 45. Ken je dat

nog? Daarop kwamen in het kort fragmenten

van grote hits voorbij. Dat is als een van de

weinige platen echt over de hele wereld een

succes geweest. Dat het zo’n succes werd, had

ik toen niet kunnen bevroeden.”

(Ineens klapt zijn hand op tafel.) Wat is er?

“Er is nog een vijfde. De T van teamwork.

Elkaar sterker maken. Met laptops en mo-

bieltjes kunnen we vandaag werken waar

we willen, maar medewerkers hebben een

plek nodig waar je elkaar ontmoet. Waar-

bij alles nog eens in de persoonlijke sfeer

op elkaar wordt afgestemd. Samen eten,

samen lullen, gezelligheid creëren. Mede-

werkers hebben een kampvuur nodig. Dat

is deze ouderwetse villa!”

Uw bureau is bezaaid met dvd’s, kranten en

boeken. Weet u wel de weg in deze ‘troep’?

“Hoezo? Creative Destruction noemde de

Oostenrijkse econoom Joseph Schumpeter

dat. Creativiteit ontstaat uiteindelijk uit

chaos. Je moet je vrij voelen, op je ge-

mak, in je eigen sop gaar kunnen koken.

De administratie daarentegen, hier enkele

kamers verderop, is juist heel strak geor-

ganiseerd. Moet ook, maar het creatieve

proces gebeurt hier. Overigens, het oogt

wel als een chaos, maar ik verdwaal er niet

in, hoor.” Ineens zomaar: “Ken je de tafel

van 17 uit je blote hoofd? Laat horen!”

17, 34, 3 x 17... even wachten ...

“Duurt te lang”, onderbreekt hij. Streng: “Al-

lemaal het gevolg van minder goed onderwijs.

Zelfs jij staat onder invloed van Jan Salie, de

gemakzuchtige, verwende Nederlander. Terwijl

wij Nederlanders beter zouden moeten weten.

Onze voorvaderen waren zeevaarders, dijken-

bouwers en turfstekers. Om het een beetje

droog en een beetje warm te houden, hadden

we elkaar nodig. We vormden coöperaties,

gingen waterschappen formeren. Daar kwa-

men de wereldoorlogen nog eens over heen.

138 dito dito 139

Willem van Kootens favorieten

Mooiste film

Buitenland: Citizen Kane

Binnenland: Soldaat van Oranje

Beste schrijver

Buitenland: Simon Schama

Binnenland: W.F Hermans, Karel van het Reve

Beste popband

Binnenland: Focus, Golden Earring

Buitenland: The Who

Beste presentator

Buitenland: Jeremy Paxman (Newsnight, BBC)

Binnenland: Jeroen Pauw, Twan Huys, Clairy Polak

Beste politicus

Buitenland: Winston Churchill

Binnenland: Piet de Jong

Beste ondernemer

Buitenland: Steve Jobs, Warren Buffett

Binnenland: Jan Aalberts


Dat bracht ons karakter en discipline bij. Maar

in de jaren zestig ging alles tegelijk mis.

Door Slochteren werden we in één klap het

gas-Koeweit van Europa. We raakten enorm

verwend, zijn ons socialezekerheidsstelsel

tot onmetelijke hoogten gaan optuigen. Dat

is helemaal doorgeschoten in de roestvaste

overlegbureaucratie van vandaag, waarin an-

derhalf miljoen Nederlanders die de leeftijd

hebben om te werken een uitkering trekken.

Maar het gebouw van onze sociale zekerheid

kan niet meer overeind blijven. Die achttien

miljard moet toch ergens vandaan komen?”

Wat is uw kijk op het Haagse gebeuren?

“Het Binnenhof is een poppenkast van nog

maar betrekkelijke waarde. Ons land wordt

namelijk allang gerund vanuit Brussel, maar

ondertussen doen we met zijn allen nog net

of Den Haag de dienst uitmaakt. Wat we mis-

sen is een ministerie van Europese Zaken. Ik

zeg al jaren tegen NOS-verslaggevers: ‘Hou

op met Den Haag Vandaag, begin Brussel/

Straatsburg Vandaag. Daar ligt het echt be-

langrijke nieuws voor het opscheppen.”

Wie is de beste premier?

“Balkenende heeft de meeste ervaring.

Laat hem het opnieuw doen. Waarom niet?

Ik heb het liefst een kabinet met vakmen-

sen die toegewijd zijn aan het land. Links-

of rechtsom, het maakt me niet veel uit.

Politici praten meer en meer over het be-

lang van het CDA, VVD, PvdA. Jammer en

helaas. Hoe zit het eigenlijk met het be-

lang van het vaderland? Willen we nog iets

moois achterlaten voor onze kinderen?

Volgt u de actualiteit nog op de televisie?

“Ik heb overdag RTLZ aan, zonder geluid. Ik

zie bij het zappen Pauw en Witteman wel

eens voorbij komen. Nu heb je PowNed en

Wakker Nederland. Daarvoor BNN. Allemaal

aberraties van het huidige achterhaalde

omroepbestel. Het bestel is inmiddels zo

verloederd dat we nu 36 zendgemachtigden

hebben, een grote verspilling van talent

en middelen. We moeten, vind ik, naar een

strak geleid publieksmodel als het reclame-

loze BBC-model. Commerciële zenders zijn

prima, ik was nota bene de eerste. Maar

daarnaast moet altijd een krachtige publieke

omroep bestaan. Onze publieke omroep kost

inmiddels per jaar 750 miljoen, we hebben

reclameblokken, zoeken de concurrentie met

de commerciëlen. Met het gevolg dat geen

programma beklijft. Laat ze mooie documen-

taires en dramaseries maken en zich beijve-

ren voor onderzoeksjournalistiek. Reporter,

Zembla, het wordt vanwege het dichtdraaien

van de geldkranen allemaal minder. Jammer!

De Wereld Draait Door is een kermis, aardig,

handig. Matthijs, handige jongen ook. Maar

het beklijft niet. Ook NOVA is weg. Nu is

daarvoor een showachtig nieuwsprogramma

in de plaats gekomen. Bevalt me niet echt,

maar ik kijk het nog even aan. Je moet zo-

iets altijd de tijd geven. Maar concluderend:

het verloedert allemaal zo. Je kunt harde en

zelfs gemene vragen stellen, maar wees toch

netjes. Ik zit al jaren niet meer voor de buis

‘s avonds, ga liever uit eten, met een ouder-

wets kopstootje vooraf, een glaasje mooie

wijn bij de maaltijd. En dan met een stapel-

tje kranten, een goed boek of een lekkere

film naar bed. Vaak al rond 22.00 uur!”

U oogt verre van uitgeblust.

“Voel me top! Ik hoop tot mijn dood te kun-

nen blijven werken. Werken is leuk! Gezond!

Nu wordt de pensioengerechtigde leeftijd op-

getrokken, nou en? Midlifecrisis, sabbatical,

burn-out? Allemaal gelul! Decadentiever-

schijnselen. Wel ben ik nu aan het afbouwen,

mijn wildste plan is inmiddels dat ik geen wil-

de plannen meer heb. De muziek laat ik over

aan mijn zoon, ik ga mijn memoires schrijven.

Die worden top, kan ik u verzekeren!”

Nog iets tot slot!

“Laat ik de grote zaken van deze tijd

overgeven aan jonge, wilskrachtige, in-

telligente mensen als Rutte, Verhagen en

die Kuifje uit Venlo. Dat die man het toch

telkens weer voor elkaar krijgt om als De

Rattenvanger van Hamelen alle camera-

ploegen achter zich aan te krijgen! Geef

die man toch niet zo veel aandacht, denk

ik dan. Laat ons toch niet door hem gijze-

len. Laat ik het er bij laten dat ik tijdens al

mijn bijdragen aan volk en vaderland tot

de conclusie ben gekomen dat het om de

drommel niet meevalt om die zestien mil-

joen Nederlanders in het gareel te houden.

Ik heb gezegd, dank u.” n

by ditoondernemen

138 dito dito 139

e Wereld Draait Door is een kermis’‘D
