Ook raadsleden bereiden zich voor op 3 D’s
‘Belangrijkste gemeente-raadsperiode sinds 1945 vraagt om heldenmoed’
‘Dit is té belangrijk voor politieke spelletjes’
Information overload? ‘Je kunt niet alles
weten’
InhoudsopgavePag 3 Voorwoord
Pag 4 #DDD2014 Wat twitterden de raadsleden?
Pag 5 Klaar voor de start? Met welke verwachtingen klop-
ten de harten van de raadsleden?
Pag 6 From The Hague with love! ‘Haagse’ sprekers ont-
moeten 250 raadsleden
Pag 9 Gelukkig hebben we de foto’s nog
Pag 10 De experts
Pag 13 Kruisbestuiving en andere goede goede gesprekken.
Pag 14 Wat deden de wethouders en beleidsambtenaren?
Pag 16 Wat deden de wethouders
Pag 18 Wat deden de beleidsambtenaren?
Pag 20 Af! Wat vonden de raadsleden van pagina 5 van de
dag?
ColofonConcept en redactie:
Maters & Hermsen Journalistiek, Leiden
Art direction & opmaak:
Pankra, Den Haag
Fotografie:
Marc de Haan en Arno Massee, Leiden
In opdracht van het Ministerie van BZK en de VNG
In het hele land zijn gemeenten voortvarend aan de slag om de
decentralisaties op het gebied van zorg, jeugd en werk te laten slagen.
Er zit veel positieve energie bij gemeenten! Er wordt enthousiast en
proactief gewerkt met de implementatie van de 3 Decentralisaties.
De Decentralisaties Dag in Den Bosch was bedoeld om even terug te gaan
naar de praktijk en een kijkje te nemen achter de voordeur in uw gemeente.
En vervolgens om goede voorbeelden te delen met collega’s, en inspiratie op
te doen om zo de omvangrijke operatie te ondersteunen.
In nauwe samenwerking tussen het Rijk en de VNG is deze Decentralisaties
Dag georganiseerd. Het programma is ontworpen met alle betrokken
ministeries, de VNG en individuele gemeenten. Uiteindelijk lieten meer
dan 1000 beleidsambtenaren, 250 gemeenteraadsleden en 150 wethouders
zich inspireren in verschillende programmaonderdelen. In deze uitgave
kunt u terug zien hoe dat er uit zag.
Uit de vele positieve reacties die we die dag hebben gehoord blijkt dat
veel deelnemers het een nuttige dag hebben gevonden. Daar zijn wij blij
mee. Want ook wij weten dat de invoering van de decentralisaties geen
makkelijke opgave is. We hopen daarom dat dit digitale magazine helpt
om de inspiratie en de energie van De Decentralisaties Dag opnieuw te
beleven en verder te verspreiden, ook bij uw collega’s die niet in Den Bosch
aanwezig waren.
Wij wensen u de komende maanden veel succes met de verdere invoering
van de decentralisaties.
Karin Sleeking (Vereniging Nederlandse Gemeenten)
Laurette Spoelman (ministerie van Binnenlandse Zaken en
Koninkrijksrelaties)
De inspiratie opnieuw beleven
Ronald Plasterk Martin van Rijn Jetta Klijnsma Fred Teeven Annemarie Jorritsma
Op woensdag 28 mei vond De Decentralisaties Dag plaats in ’s-Hertogenbosch. Een dag vol inspiratie en informatie die gemeenten
helpt om de drie decentralisaties zo goed mogelijk in te voeren.
Wethouders-programma
Raadsleden-programma
Ambtenaren-programma
Er waren deze dag drie speciale programma’s opgesteld één voor ambtenaren één voor wethouders en één voor raadsleden.
Bedankt voor uw aanwezigheid
Wat twitterden raadsleden over De Decentralisaties Dag?
#DDD2014Helma Pluk @Helma_PlukAanwezig op transitiedag, inspirerende discussies over zorg en participatie. Goede voorbeelden uit gemeenten #DDD2014 #raadcuijk
Peter Flohr @pflohrSETA-wonen in #loonopzand gelan-ceerd als voorbeeld van een nieuwe woonwijk zorgneutraal EN energieneu-traal www.setawonen.nl #DDD2014
Marianne vd Watering @NLmarianneInteressant 3D raadsledenprogramma decentralisatiedag #DDD2014 #tafel24
Leo Stehouwer @leostehouwerWeer wat geleerd: professionaliteit geeft geen beter product. Politiek moet tegenwicht bieden aan de professional. #DDD2014
Han Vonk @hanvonkProfessioneler is niet altijd beter de kosten bij brandweer drie keer ho-ger en toch zelfde aantal branden. #IraHelsloot #DDD2014
Ingrid van Dillen @ingridvandillen#DDD2014 Pas op voor incidentenpoli-tiek, volg niet de pers, maar de burger, anders gaan we straks vanzelf weer centraliseren @irahelsloot
Jeroen v/d Heuvel @jeroenLuxBedankt voor de #DDD2014! Leuke in-zichten en aanwinst voor het netwerk! #raadsleden
Actieprogramma (ALB) @actieprogrammaTip van raadslid Marieke Witzel: je hoeft niet het wiel zelf uit te vinden #DDD2014
D66 Heusden @D66HeusdenKaderstellende rol raad versterken door bij een voorstel keuzemogelijkheden aan te bieden op hoofdlijnen. #DDD2014 Regionaal platform raad
Raadslid.nu @RaadslidNuOproep @VNGemeenten voorzitter @alebbink aan gemeenteraad: niet al-leen controleren maar meedenken met de wethouder #DDD2014
4 5
Wat twitterden raadsleden over De Decentralisaties Dag?
‘Iets nieuws horen’Wat hoopt u te horen vandaag?‘De laatste stand van zaken. De
decentralisaties rollen in hoog
tempo op gemeenten af en ik hoop
meer details te horen over de voortgang.’
‘Hoop onze koffer te vullen’Mag ik u wat vragen?‘Nou, met uw welnemen betrek ik deze heren er graag bij. Ik ben
gezamenlijk op pad met collega Chrit Achten van D66 en Jos
de Kunder van Groen Links. Dat is tekenend. Op deze dossiers
vinden we samen onze weg!’
In meervoud dan. Wanneer is deze dag voor jullie geslaagd?‘Ik nodig u graag uit voor onze persconferentie in Hotel Centraal
om 22.00 uur. Nee, dat is een grapje. Ik hoop dat we met een
koffer gevuld met goede ideeën terugkeren naar Limburg. Zelf
hoop ik vooral op voorbeelden over financiële voorzieningen
die gemeenten kunnen treffen rond onvoorziene transitiekos-
ten. De veranderingen zijn mooi, maar ook in de overgangsfase
moeten risico’s beheersbaar blijven.’
Raadslid: Jan Puper (midden, Liberale Volkspartij,
Roermond)
Raadslid: Wil van Soest
(Partij voor de Ouderen,
Amsterdam)
‘Harde toezeggingen graag’Wat hoopt u vandaag te horen? ‘Cijfers! Duidelijkheid. Hoe gaan geldstromen verlopen? Hoe moeten gemeenten
begrotingen inrichten?’
Wat zou deze dag geslaagd maken?‘Toezeggingen. Ik hoop dat mevrouw Jorritsma het voortouw neemt om bewindslieden
harde garanties te laten geven. Daar acht ik haar zeker toe in staat. In Amsterdam praten we
over grote getallen en bedragen en de belangen zijn groot. Zeker voor onze achterban.’
Klaar voor de start?Op De Decentralisaties Dag volgden raadsleden in de avonduren
hun eigen programma. Met welke verwachtingen arriveerden de raadsleden op 28 mei in Den Bosch?
Raadslid: Jenny Assink-Van den
Bogert (CDA, Werkendam)
Wat hoort u liever niet?‘Dat we nog verder moeten bezuinigen. Natuurlijk moeten we
de zorg betaalbaar houden en bezuinigingen zijn onvermijde-
lijk, maar de botte bijl moet in de kast blijven staan.’
Wanneer is deze dag geslaagd?‘Als ik nieuws heb gehoord. En als ik interessante contacten heb
gelegd met collega-raadsleden die me inspirerende praktijk-
voorbeelden aan de hand doen.’
Tip! Kijk op pagina 16 of de verwachtingen
uitkwamen!
5
‘Loslaten is een kunst’
Op De Decentralisaties Dag maakten sprekers ‘van-
uit het landelijk perspectief ’ een rondgang langs
drie zalen gevuld met drie soorten toehoorders.
Tussen de beleidsambtenaren en de wethouders
in, wisselden minister Plasterk en staatssecretaris
Van Rijn van gedachten met raadsleden. Namens de
VNG namen Jantine Kriens en Annemarie Jorrits-
ma deel aan de sessie. Staatssecretaris Klijnsma
kon het door files niet op tijd halen.
Op twee manieren maakten de raadsleden kennis
met de bewindslieden en de VNG’ers. Op het podi-
um spraken de hoogwaardigheidsbekleders om de
beurt met spreekstalmeester Bart Eigeman. Tussen
de interviews door schoven de bewindslieden en
VNG’ers aan bij raadsleden aan ronde tafels. Daar
ontmoetten zij telkens negen of tien raadsleden in
een gesprek van tien minuten. Bart Eigeman: ‘Tien
minuten? Is dat niet een beetje kort? Ja misschien,
maar onthoud: niet het Rijk maar de gemeenten
zijn aan zet. Het Rijk en VNG ondersteunen waar
nodig, maar zijn geen tafelgenoten! Decentralise-
ren, weet je wel?’
Raadsleden konden in de gesprekken lokale situa-
ties in de etalage zetten en daaraan, eventueel, een
Tijdens De Decentralisaties Dag gingen Haagse bewindslieden en topbestuurders het gesprek aan met 250 raadsleden. Wat was hun
boodschap aan de raadsleden? ‘Staar je niet blind op 01 01 15. Dan begint het pas.’
“DEN HAAG” ZOEKT DIALOOG MET RAADSLEDEN
6 7
hulpvraag koppelen. Vanaf het podium
nam coördinerend minister Plasterk
(Binnenlandse Zaken) alvast een voor-
schot. ‘Het Rijk moet loslaten. Niet door
te deconcentreren, maar door te decen-
traliseren. We hebben altijd de neiging
om vanuit het kabinet en het parlement
te bekijken of we geld uitgeven aan
de juiste dingen, maar dat moeten we
leren loslaten. Maar we moeten als Rijk
ook niet zeggen: hier heb je het hele
bedrag in handen, bekijk het maar. We
moeten, in goede samenspraak tussen
het Rijk en gemeenten, de vinger aan
de pols houden. Want dit wordt een
kwestie van jaren. Staar je niet blind op
01 01 15. Dan begint het pas.’
Actieve rol raadsledenOok Annemarie Jorritsma bood de
helpende hand. ‘We willen vanuit de
VNG met name de nieuwe raadsleden
snel “op vlieghoogte” brengen. Daar or-
ganiseren we van alles voor.” Jorritsma
pleitte voor een actieve rol van raadsle-
den in het proces van decentralisaties.
‘Normaal gesproken voeren wethou-
ders uit en controleert de raad. Maar in
deze fase doen raadsleden er verstandig
aan om nauw bij de decentralisaties
betrokken te zijn. Dan heb je het
‘Heldenmoed’Bart Eigeman, tot voor kort wethouder
in Den Bosch en 3D-expert, toonde zich
in het raadsledenprogramma een be-
vlogen spreekstalmeester die behendig
door de zaal laveerde, interactie bevor-
derde en niet te beroerd was om ook
zijn eigen enthousiasme over de de-
centralisaties te etaleren. Zo vergeleek
hij de decentralisaties met energie-op-
wekking. Dat kan centraal en onzicht-
baar (een energiecentrale) of lokaal,
goedkoop en slim (met zonnepanelen).
Een andere quote: ‘We zoeken geen
organisaties die netwerken, maar een
netwerk dat zich organiseert’. En pas-
sant rekende hij af met tv-interviewer
Sven Kockelmann die onlangs enigs-
zins bezorgd vroeg of zoiets belangrijks
als de 3D’s wel aan gemeenteraden kon
worden overgelaten. ‘Met jullie hel-
denmoed gaat het goedkomen!’, hield
Eigeman de raadsleden voor.
over vragen als: hoe gaan we nou met
cliëntenraden om? Hoe gaan we met
incidenten om? Zeker in de eerste fase
van de transitie, want reken er maar op:
die incidenten gáán er komen.’
Staatssecretaris Van Rijn werd positief
verrast door de plannen en projecten
die raadsleden inbrachten tijdens
de rondetafelgesprekken. ‘Ik hoorde
bijvoorbeeld net over een gezamenlijk
forum waar raadsleden, ambtenaren
en het college samen informatie delen.’
Van Rijn vindt het belangrijk om oog
te hebben voor zulke best practices. ‘In
alle discussies die ik voer over de decen-
tralisaties, word ik vaak geconfronteerd
met voorbeelden die mis dreigen te
gaan. Zeker ook in de media. Ik voel in
hoge mate de noodzaak om juist in deze
fase naar goede voorbeelden te kijken.
Om te leren van elkaar.’ Dat belang
werd gedeeld door Jantine Kriens. De
voorzitter van de directieraad van de
VNG gaf aan nog eens goed te gaan
kijken naar haar middelen die het delen
van kennis bevorderen.
7
Chips, helemaal vergeten te vragen aan de minister!We kennen het gevoel allemaal. Je rijdt naar huis
na een intensieve vergadering en pas in de auto
bedenk je wat je eigenlijk had moeten zeggen.
Dat gevoel bespeurt de verslaggever bij
Anne van de Klundert uit Tilburg. We gaan naast
haar zitten, op een stoel die nog warm is van
minister Plasterk. Anne, namens Groen Links in de
raad gekozen, heeft duidelijke ideeën.
over de decentralisaties in het sociale domein.
Ze is een warm voorstander en vindt het hoog
tijd dat de zorg de omslag maakt van wantrou-
wen, naar vertrouwen. ‘Dat wantrouwen rond
indicatie-stellingen is duur want het vraagt om
bureaucratie. Als je stopt met de wantrouwige
controle of mensen echt wel recht op hebben op
een voorziening levert dat geld op. Hoe het wel
moet? Vraag gewoon: wat heb je nodig.’
Dan valt onze blik op Nozem, waarschijnlijk de
guitigste geleidehond van het land. Om de nek
van Nozem hangt een bordje met “Niet aaien”
en dat is niets minder dan een Tantaluskwelling.
Anne heeft een visuele handicap. ‘Ik zit in de
Wajong. Maar nu ik ben gekozen in de raad word
ik enorm gekort. Ik houd me dus bezig met de
herstructurering van het sociale domein, maar
daardoor trap ik zelf in een klassieke armoedeval.
Zou daar niet wat voor te regelen zijn?’ We vragen
Anne waarom ze dát niet heeft aangekaart bij
Plasterk, de minister die zojuist tien minuten lang
pal naast haar zat. ‘Ja chips’, floept Anne eruit.
‘Het ging best snel en het is natuurlijk een par-
ticuliere kwestie. Ik vond het ook niet netjes ten
opzichte van die andere raadsleden. Maar ik had
het eigenlijk moeten doen hè?’
8
De simulatie: Bij de slager
Voor de nagebootste gesprekken tekenden “verander-acteurs” van Het Consulaat. In de eerste simulatie pro-beert raadslid Jack met holle frases vol jargon zijn verantwoordelijkheid af te wentelen. Jack: ‘De zaak met het PGB zit zo, dat het geld nu gerealloceerd wordt voor andere doeleinden’. Bezorgde moe-der: ‘Gerealloceerd? U bent er toch voor ons? Ik heb op u gestemd!’. Uiteindelijk wordt het raadslid gered door de bel van de slager. ‘Mag ik vijf hertenbiefstukjes?’
Na die eerste aanzet is het de beurt aan de zaal. Raadsleden mogen zelf beden-ken hoe Jack beter kan reageren. De suggesties uit de zaal worden daad-werkelijk uitgespeeld. Zo kopt Jack een voorzet in uit de zaal. ‘Misschien moet u een afspraak maken met jeugdzorg!’. Bezorgde moeder: ‘Jeugdzorg? Die halen mijn kinderen uit huis’. Zo ontdekken de raadsleden -vrij letterlijk- spelender-wijs wat wèl en wat niet werkt.
Interessant experiment in het raadsledenprogramma was het onderdeel “Bij de Slager” In een simulatie wordt Jack, een fictief
raadslid van de lokale partij Burgerbelangen, bij de slager aangesproken door bezorgde bewoonsters uit zijn gemeente.
5 tips: Bij de slager• Wat werkt: Blijf in uw rol. U bent
raadslid! Geen professionele hulpver-lener. En evenmin een beleidsambte-naar. En u bent ook geen werkgever van zorgprofessionals.
• Wat werkt: Nodig mensen uit om hun verhaal te doen in een persoonlijk gesprek. Bij de slager ga je toch wat ongemakkelijk de diepte in.
• Wat werkt: Doorverwijzen. Het raads-lid als “reisleider”. Maar let op: dan moet het raadslid wel “de weg weten”.
• Wat soms werkt: bezorgde bewoners uitnodigen om hun verhaal te vertellen op partijbijeenkomsten of in een burgerforum.
• Wat niet werkt: Uw rol bagatelliseren en verantwoordelijkheden afschuiven. Het “daar ga ik niet over” en “deze trein is niet meer te stoppen”.
8 9
DE EX P E RTS
Albert-Jan Kruiter: ‘Gemeenten worden ontwikkelorganisaties’
Albert Jan Kruiter, van het Instituut voor Publieke Waarden, begon met een felicitatie aan de raadsleden. ‘Jullie waren
op 19 maart allemaal winnaars op de belangrijkste gemeenteraadsverkiezingen ooit gehouden.’
Vervolgens confronteerde Kruiter zijn gehoor met het
torenhoge belang van de komende vier jaar. ‘Jullie krijgen de
kans om de verzorgingsstaat van de toekomst mede vorm te
geven. En misschien wel een nieuwe fase in de democratie.’
De noodzaak van die transitie is evident, aldus Kruiter. ‘Het
CPB becijfert dat als we op de oude voet doorgaan in 2040
een gemiddeld opgeleide Nederlander veertig procent van
zijn inkomen kwijt is aan de verzorgingsstaat. En dat is nog
exclusief de reguliere belastingen.’ Kruiter roemt dan ook de
kansen van decentralisatie. ‘Kijk naar de WMO: een daverend
succesverhaal.’
Nederland heeft volgens Kruiter één van de meest gecentra-
liseerde overheden ter wereld. Tijd om dat te veranderen. De
voordelen schetst Kruiter aan de hand van cijfers. Op 1.000
huishoudens telt Nederland 25 probleemgezinnen die te
maken hebben met meer dan 25 instanties. Deze gezinnen
kosten minstens 100 duizend euro per jaar. En de gemeente
gaat straks 80 procent van die kosten voor zijn rekening
nemen.’
‘Veel plezier op uw nieuwe BMW’
Kruiter: ‘Wat voor soort raadsleden heeft die belangrijke
omslag nodig? Raadsleden die het gemeentebestuur in staat
stellen om te ontwikkelen. De gemeente wàs een uitvoe-
ringsorganisatie en wordt een ontwikkelorganisatie.’ Hoe
raadsleden daarmee om moeten gaan, schetst Kruiter aan
de hand van een metafoor. Kruiter houdt het boek Zen en de
Kunst van het Motoronderhoud van Robert Pirsig omhoog.
Daarin maken een vader en een zoon een motortocht door
Amerika. ‘De één rijdt op een Yamaha. Perfect afgesteld, een
blauwdruk van een motor, weinig onderhoud. De ander rijdt
op een BMW. De berijder zegt te houden van de “dynamische
kwaliteit”. De BMW vraagt om accommoderen, om bijsturen.
Gemeenten waren een Yamaha, maar ik wens u veel plezier
op uw nieuwe BMW!”
In de vragenronde had Kruiter nog een tip voor de raadsle-
den. ‘Ga niet mee in de gekte om je te richten op 1 januari
2015. U heeft een informatie-achterstand die u voor die da-
tum niet inloopt. Richt uw focus op 2018. Vraag uzelf af: wat
voor verzorgingssamenleving willen we dan zijn?’
10
Marieke Witzel: ‘Je kunt niet alles weten’
Spreekster Marieke Witzel gaf collegiale tips. Als raadslid en fractievoorzitter in de gemeente West Maas en Waal vertegenwoordigt ze FD Maasdorpen, een lokale lijstverbinding van vijf dorpslijsten. Daarnaast ondersteunt Witzel als VNG-trainee de directeur Sociale Pijler.
Marieke relativeerde de information overload die op
raadsleden afkomt. ‘Vooral tegen nieuwe raadsleden wil ik
zeggen: gun jezelf de tijd. Neem het jezelf niet kwalijk dat je
het niet allemaal weet.’ Witzel adviseert raadsleden om niet
alle bijeenkomsten af te gaan. Een valkuil waar ze zelf tijdens
haar eerste raadsperiode wel in stapte. ‘Ik ging ik alle sessies,
congressen en meetings af, maar daar heb je een dagtaak aan
en tijd is beperkt.’ Witzel hield haar gehoor voor om het leuk
te houden, te focussen en om waar mogelijk werk te verde-
len. ‘Helaas, dit geldt niet voor de eenmansfracties.’
Dat betekent niet dat Witzel het niet belangrijk vindt om
goed geïnformeerd te zijn. Integendeel. Maar je moet het
slim aanpakken. ‘De decentralisaties worden bij ons regio-
naal opgepakt in de regio Rivierenland. Ik heb ontdekt dat
regionale voorstellen in de gemeente Culemborg twee weken
eerder op de agenda staan dan bij ons. Die vergaderingen
worden uitgezonden op internet en die kijk ik altijd. Heel
handig.’
‘Ik gun u een goede griffier’
Verder gunt Witzel haar collega’s ‘net zo’n goede griffier’ als
in haar eigen gemeenteraad. ‘De leidende rol van de griffier
is belangrijk.’ Zo gaat in West Maas en Waal elk raadsvoor-
stel gepaard met keuzemogelijkheden. Witzel: ‘We maken
verschillende modellen en geven consequenties. Dat helpt
enorm om de kaderstellende rol te kunnen vervullen.’ Aan
gemeenten die decentralisaties in regionaal verband oppak-
ken, gaf Witzel de tip om informeel overleg te bevorderen.
‘Wij hebben een informeel platform waarin raadsleden uit
alle tien deelnemende gemeenten elkaar ontmoeten, zodat
we kunnen afstemmen.’ In antwoord op een vraag uit de zaal,
zei ze hierover: ‘Tien amendementen bij tien deelnemende
wethouders maken meer indruk dan één.’ Over die gemeen-
schappelijke regelingen gaf Witzel verder de tip om “uitstap-
momenten” vast te leggen. ‘Dat doen we bijvoorbeeld in de
gemeenschappelijke regeling rond de Participatiewet. Dat
voorkomt dat we ons voor veel geld uit moeten kopen als het
verkeerd loopt.’
Tenslotte gaf Witzel aan om het contact met de samenleving
intensief te houden. ‘Er zit meer kracht in burgers dan je vaak
denkt. Bij organen als de WMO-adviesraad, een vertegen-
woordigingsorgaan van de WWB, maar zeker ook bij vereni-
gingen in dorpen en wijken. En last but not least: ‘Keep calm
and enjoy. Houd het leuk voor jezelf.’
Tip: Witzel kan raadsleden de
uitgave ‘De raad in Stelling: het
spoorboekje’ (van de gemeenten
Westerveld, De Wolden en Mep-
pel) warm aanbevelen. ‘Ik heb
daar heel veel aan gehad.’
11
Frank Rozenberg: ‘Gooi geen olie op het vuur’
Frank Rozenberg ging in zijn voordracht in op de rol die raadsleden kunnen spelen de grote decentralisaties in het sociale domein. Rozenberg was zelf raadslid voor Gemeentenbelangen in Leidschendam-Voorburg en is in die
gemeente sinds kort wethouder (Financiën, Jeugd, Sport en Cultuur). Ook geeft hij masterclasses namens de VNG.
‘De opgave waar u voor staat is balan-
ceren’, hield Rozenberg de raadsleden
in de zaal voor. ‘Balanceren tussen
het budget, de kwaliteit van de zorg
die je als gemeente wilt leveren, de
hoeveelheid zorg en de organisatie
daarvan.’ Vervolgens ging Rozenberg
in op die onderwerpen op de balans.
Samengevat: het budget wordt hoe dan
ook minder en de kwaliteit moet gelijk
blijven. Rozenburg: ‘Dus blijven er twee
sturingsmogelijkheden over. Door
mensen in hun eigen kracht te zetten
en minder dure voorzieningen in stand
te houden, daalt de zorghoeveelheid.
En dan is er de organisatie die anders
moet. Als raadslid weet u dus waarop u
wel en niet moet sturen.’
Rozenburg pleitte voor “rolzuiverheid”.
‘Waar bent u van? Van de kaderstelling,
van de controle en de volksvertegen-
woordiging. U bent niet de wethouder,
geen ambtenaar en geen hulpverlener.
Houd u zichzelf aan die rol.’ Daarnaast
raadde hij raadsleden aan om bij de de-
centralisaties een leidende rol te nemen
en om te sturen op hoofdlijnen.
Rozenberg reikte als tip aan om te let-
ten op consistentie. ‘Volgt de beleidsno-
ta de kadernota? En volgt de verorde-
ning op logische wijze de beleidsnota?’
Ook dat is een wapen tegen de vaker
benoemde information overload. Bij
Rozenberg kwam ook de regionale
samenwerking kwam ter sprake.
Rozenberg adviseerde raadsleden van
harte om zelf ook regionaal te gaan sa-
menwerken. ‘Investeer in overleg. Hoe?
Simpel. Vraag griffiers om bijeenkom-
sten te organiseren.’
Tenslotte ging Rozenberg in op de
politieke verhoudingen. ‘Bent u in
harmonie met uw college of staat u
in de vechtstand. Ik raad u het eerste
aan: harmonie. En niet alleen omdat
ik hier nu als wethouder sta. Ga geen
robbertjes politiek uitvechten over 3D’s.
Natuurlijk, er zullen fouten worden
gemaakt. Er gaan schrijnende situaties
komen. Hoe ga je daarmee om? Bent u
olie op het vuur of pakt u het als raad
verantwoordelijk op om zaken in het
juiste vaarwater te krijgen? Mijn advies:
trek samen op.’
‘Ga geen robbertjes politiek uitvechten over 3D’s’
‘Ik ga problemen schetsen’, kondigde
Helsloot maar meteen aan. ‘En u heeft
regentenmoed nodig om die transitie
tot een succes te maken.’ De hoogleraar,
die in het verleden een hoge ambte-
naar was voor het brandweerkorps in
Amsterdam, pleit voor gezond verstand.
Als voorbeeld noemt hij het vier ogen
principe (alleen zorg verlenen als een
ander meekijkt). ‘Dat is mooi, maar als
het budget voor de zorg wordt gehal-
veerd wordt het lastig. Wel vinden we
het belangrijk. We leggen budgetnor-
men en protocollen op waarvan we
stiekem hopen dat zorgprofessionals ze
negeren.’
Met een verwijzing naar, volgens
Helsloot, het onzinnige bordje met
‘nooduitgang’ erop, kregen raadsleden
het beeld geschetst dat zij risico’s niet
kunnen “dichtregelen”. Helsloot: ‘Al-
thans, niet zonder een bak ellende qua
financiën, uitvoeringsproblemen en
ethische grenzen.’
En zo rekende Helsloot in hoog tempo
en doorspekt met humorvolle oneliners
af met schijnveiligheid. ‘Na elk incident
hebben we de neiging om te zeggen: dit
nooit weer. “Die put gaan we dempen!”
Maar de wereld is een gatenkaas van
putten waar kalveren in verdrinken.
Het dempen van die ene put is zinloos.
Daar wordt zo veel geld over de balk
gegooid.’
Hoe het wel moet? Raadsleden moeten
zinvol omgaan met risicobeheersing.
Helsloot gaf tips. Bijvoorbeeld over de
angst voor uitvergrote incidenten in
de media. ‘Gewone mensen lezen de
krant heel anders hoor. U kunt zich
beter oriënteren op wat de samenleving
vindt. In burgerpanels. Kijk naar de in-
dicatiestelling in Engeland. Die worden
in Engeland beoordeeld door werkgroe-
pen waarin professionals zitten én bur-
gers.’ Ook nuanceert de hoogleraar de
inzet van adviseurs. ‘Wij adviseurs, wij
zijn gevaarlijk. Die dienen hun eigen
belangen. Vraag een “adviseur blauwe
boskabouters” naar blauwe boskabou-
ters, nou dan weet je het wel.’
‘Wij adviseurs zijn gevaarlijk.’
Ook waarschuwt Helsloot met nadruk
voor doorgeschoten professionalise-
ringsdrang. ‘Elke professional wil ver-
der professionaliseren. Maar dat dient
niet altijd het maatschappelijk belang.
Ik kom uit de brandweer en daar zijn
we het sinds 2000 veel professioneler
gaan doen. Het is ook drie keer zo duur
geworden. En we blussen niet meer
branden.’ Kansrijk vindt Helsloot het
dat gemeenten letten op hun eigen cen-
ten. ‘Dat werkt aantoonbaar. Het is goed
dat de 3D’s uit het eigen gemeentefonds
worden betaald. En pas op als iemand
uit Den Haag met de beste bedoelingen
zegt dat-ie de vinger aan de pols wil
houden.’ Tenslotte gaf de hoogleraar
aanbevelingen over het heikele onder-
werp van regionale samenwerking.
‘Echte samenwerking bestaat niet. Jullie
moeten wel de druk erop houden rond
de 3D’s.’
Het verhaal van Helsloot sloeg aan en
leidde tot levendige discussies aan de
ronde tafels. Een raadslid vanuit de zaal:
‘Ja, dít spreekt me aan. Aandacht voor
veiligheid leidt tot een groter gevoel
van onveiligheid. Misschien moeten
wij er ook aan leren wennen dat er af en
toe “Enschede” is.’
IRA HELSLOOT OVER SCHIJNVEILIGHEID EN INCIDENTENPOLITIEK
‘U kunt niet alle risico’s dichtregelen.’De meeste respons uit de zaal kreeg Ira Helsloot. De hoogleraar
“Besturen van veiligheid” aan de Radbouduniversiteit prentte de raadsleden in om zich niet blind te staren op risico’s en de
overdadige beheersing daarvan. ‘Fout gaat het toch.’
13
KRUISBESTUIV IN G EN ANDERE GOEDE TAFELGESPREKKEN
Raadsleden leren van… raadsledenAfgaand op de reacties na afloop werden de meeste raadsleden ook zeer geïnspireerd door hun “soortgenoten”. Vooral tijdens het buffet was er volop ruimte voor uitwisseling van praktijkvoorbeelden en inzichten.
Tijdens de plenaire sessie werkten raads-leden onderling aan ronde tafels ideeën uit. Daar zaten hele opvallende tussen (“denk eens aan de eettafels van Geer & Goor in hun tv-programma met een-zame ouderen), licht cynische (“laat de vertrokken Rabobank-directeur als vrij-williger gaan werken in de schuldsane-ring) maar ook zeer bruikbare ideeën. Zo vallen we in een ontspannen onderhoud tussen Oost en West. Bert Terlouw
(raadslid én statenlid namens D66) vertelt geanimeerd over een schoolvoor-beeld uit zijn eigen gemeente Raalte. Ozo Verbindzorg heet het, heel bottom up ontstaan in een buurtdorp waar het verzorgingshuis werd gesloten. Ouderen kunnen thuis blijven wonen dankzij een simpel maar effectief netwerk van mantelzorgers en professionals die slim monitoren. Bert vindt een dankbaar gehoor bij Ans Schrijver, van de lokale
14
partij ONS uit Voorschoten. Ans: ‘Dit is fantastisch.’ Op haar beurt vertelt Ans over de manier waarop haar raad overlegt met ambtenaren rond de decen-tralisaties. ‘De decentralisaties worden opgepakt in een bestuurlijk netwerk met Wassenaar, Voorburg, Leidschendam en wij. Als participant heb je al snel het gevoel dat je op afstand staat en daarom hebben we een informeel platform opgericht waarin beleidsambtenaren en raadsleden elkaar bijpraten. Samen.’ Nu is het de beurt aan Bert om bewon-derend te fluiten. ‘Wij zitten ook in zo’n samenwerkingsverband, met Deventer en Olst-Wijhe, en dit is precies wat er bij ons aan schort. Informeel overleg, samen optrekken met beleidsambtena-ren. Dit ga ik aankaarten.’
Ontbrekende kennisWaren het allemaal raadsleden aan de ronde tafels? Nee! Aan tafel 26 heeft een dappere burger geheel zelfstandig zijn weg naar Den Bosch gevonden. ‘Ik ben een infiltrant’, zegt Johan Wolters met een glimlach. De Arnhemmer is gehandicapt en las in een nieuwsbrief over deze bijeenkomst. ‘Ik meldde me aan en mocht gewoon komen.’ In een vragenronde geeft Bart Eigeman hem wat spreektijd. Johan is uitgesproken kritisch. ‘Als ik eerlijk ben, ben ik blij dat ik niet in de gemeenten woon van alle raadsleden die ik hier hoor praten. Het gebrek aan kennis is schrijnend!’ Het leidt tot geroezemoes in de zaal. Aan ta-fel 26 zeggen enkele tafelgenoten diplo-matiek ‘zichzelf niet te herkennen in de woorden’. Johan, onverstoorbaar: ‘Als de
VNG een ervaringsdeskundige zoekt om de kant van de zorgbehoevende burger te belichten, dan doe ik dat met liefde. Ze mogen me altijd bellen.’
Bijval voor de kritische Johan is er ook. ‘Johan heeft best een punt’, erkent Loes van Zwieten, raadslid in Drimmelen. Loes is een nieuwkomer in de raad voor de lokale Lijst Harry Bakker. ‘Ik heb best moeite om de decentralisaties bij te be-nen’, erkent ze. ‘De inhoudelijke kennis van structuren doe ik stapje bij stapje op. Ik was laatst bij de Raad op Zaterdag en dat was echt super. Maar feit is: als lid van een lokale partij is het best moeilijk. Ik ga graag naar praktijkdagen waar ik instrumenten krijg aangereikt.’
14 15
Wethouders: ‘We willen duidelijkheid en dóórgaan’
Zo’n 150 wethouders – van Bellingwolde tot Brunssum – schuiven aan bij het 3D Diner waar ze met elkaar ervaringen uitwisselen
over de decentralisaties. Tussen de gangen door spreken bewinds-lieden om daarna aan tafel verder te discussiëren.
De tiende stoel aan elke ronde tafel is gereser-
veerd: bewindslieden en Kim Putters, directeur
van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) bren-
gen de avond roulerend door om zoveel mogelijk
wethouders te spreken.
Plasterk trapt af. “Dit is het grootste verandertra-
ject in het binnenlands bestuur van de afgelopen
decennia. U bent bestuurder, maar ook onderdeel
van het democratisch proces. Hoe gaat u de raads-
leden erbij betrekken?” Zowel de minister als de
wethouders beseffen dat de raad in korte tijd veel
informatie tot zich moeten nemen en het drukke
maanden worden. Volgens staatssecretaris Van
Rijn is een rustige landing van de decentralisaties
mogelijk, als we allemaal ‘normaal blijven doen’.
AannamesHet SCP bestudeert de sociale staat van Neder-
land. Putters: “Het gaat goed met veel Neder-
landers, maar bij 6 à 7 procent stapelen de
problemen zich op, zoals bij bijstandsmoeders en
niet-Westerse allochtonen.” Putters waarschuwt:
“Onder het beleid liggen veel aannames. Zijn
mantelzorgers inderdaad bereid om zorg te ver-
lenen? En kunnen mensen op verschillende ter-
reinen echt meer zelf doen? Er zijn ook mensen
die niet kunnen participeren.” Ook vraagt Putters
zich af of de gemeente weet wat burgers willen.
“Het lokale bestuur moet meer doen, maar niet
voor de burgers denken. Voor je het weet ga je
voor mensen bepalen wat participatie is, terwijl
je juist oproept tot zelfredzaamheid.” Putters
vraagt de wethouders of ze voldoende kennis in
huis hebben. “Laat ons weten wat u nodig van de
landelijke kennisinstituten.”
Aan tafel praat Putters verder over de keukenta-
felgesprekken. “Elke gemeente moet daar zijn
eigen weg in vinden, want elke politieke partij
zal de rol van de overheid anders zien. Streef je
als gemeente een bevoogdende rol na, of moeten
mensen een appel doen op hun buren?” De wet-
16 17
houders merken dat raadsleden door de
bomen het bos niet meer zien. Wethou-
der Evers uit Onderbanken: “We ne-
men ze zelf niet genoeg bij de hand. Als
er een regionaal overleg gepland staat
over de Participatiewet, dan moet je
vóóraf om tafel gaan met de raden om
de kaders af te spreken. Nu informeren
we de raad pas na afloop.”
Aan tafel veel wethouders uit klei-
ne gemeenten. Allemaal kunnen ze
nauwelijks iets zelf doen, omdat het
ontbreekt aan expertise en mankracht.
Kleine gemeenten moeten de handen
ineen slaan. Putters voorspelt dat het de
komende jaren veel interessanter wordt
om bij een gemeente te werken dan in
Den Haag. “De tv staat bij jullie.”
Medicijn “Desespereer niet, ga vrolijk door.”
Staatssecretaris Klijnsma spreekt. “Er
mag best eens iets misgaan. Aan het
einde van de rit zijn mensen beter af
met het concrete van de gemeente dan
met het abstracte van de rijksoverheid.”
Ze roept de wethouders op om ook aan-
dacht te schenken aan mensen met een
psychische of psychiatrische aandoe-
ning. “Zij komen moeilijk aan de bak,
terwijl werk voor hen vaak écht een
medicijn is. Werk is de beste zorg.”
Aan tafel gaat het gesprek verder. Wet-
houder Balk uit Waalre vindt het een
goede zaak dat er op dit moment zoveel
zaken tegelijkertijd gebeuren, zoals
de ontwikkeling naar passend onder-
wijs. “Als je vanuit je vroegere jeugd in
aanraking komt met mensen met een
beperking, is het later ook vanzelfspre-
kender om iemand met een beperking
aan te nemen.”
Best practicesAnnemarie Jorritsma sluit de avond af.
“Om te voorkomen dat elke gemeente
opnieuw het wiel moet uitvinden,
willen we de best practices toegankelijk
maken. Dé methode is: ga met elkaar
in gesprek. Ook beleidsambtenaren
hebben behoefte om ervaringen uit
te wisselen. Bij raadsleden proef ik de
grootste onzekerheid. Mensen, denk
om die Raad! Betrek zowel de coali-
tie als de oppositie bij het proces. De
verschillen tussen politieke partijen
komen later wel tot uiting.”
Plasterk, tot slot: “We hebben overwo-
gen om een toetsmoment in te bouwen,
maar gemeenten willen weten waar ze
aan toe zijn. Het is beter om nu door te
gaan. Wel wordt er in samenspraak met
de VNG een transitiecommissie aan-
gesteld.” Tot slot roept de minister de
wethouders op om de ruimte te zoeken.
“Heeft u toch veel last van regeltjes,
zoek dan de marge op. Ga er relaxed
mee om.”
16 17
Inspiratie en informatie in dagprogramma voor beleidsambtenaren
Decentraliseren is niet per se makkelijk, maar op vele plaatsen in het land wer-ken mensen hard om er een succes van te maken. Die boodschap bleef hangen na het dagprogramma op de Decentralisaties Dag. Meer dan duizend beleids-ambtenaren, dienstverleners in de vakgebieden werk, zorg en jeugd, rijksamb-
tenaren en gemeenteraadsleden lieten zich inspireren en informeren.
De bezoekers woonden allemaal een centrale in-
spiratiesessie bij, keken aan de hand van acteurs
mee aan de keukentafel, wisselden aan ronde ta-
fels ervaringen en best practices uit en konden in
twee ronden kiezen uit 31 presentaties over aan
de werk, zorg en jeugd gelieerde onderwerpen.
In de inspiratiesessie gaat het over kansen en
mogelijkheden om de decentralisaties te laten
slagen. Dat het niet makkelijk is en dat er nog
veel onzekerheid is op verschillende niveaus
gaan de presentatoren en sprekers niet uit de
weg. Maar cultuurpsycholoog, oud Eerste-Kamer-
lid en co-presentator Jos van der Lans laat zich in
de inspiratiesessie niet voor niets een optimist
noemen. “Nu is er een kans om eindelijk iets te
doen aan de bureaucratie van de verzorgingsstaat
”, stelt hij. Trendwatcher Philip Idenburg doet
in de sessie uit de doeken dat de overheid een
enorme transformatie staat te wachten: van de
top-down geregelde verzorgingsstaat werd de
overheid al meer toezichthouder in de periode
van marktwerking in de jaren ’90 van de vorige
eeuw. De decentralisaties kunnen alleen slagen,
betoogde Idenburg, wanneer overheid en burger
erin slagen om duurzaam als partners samen te
werken. De mate waarin die transformatie lukt,
bepaalt volgens Idenburg het slagen van de de-
centralisaties. Als snapte hij best dat de aandacht
van gemeenten en Rijk nu vooral uitgaan naar
de transitie, naar het overdragen van regels en
budgetten.
Inspiratie uit het landAan de keukentafel op het podium kwamen
daarna inspirerende voorbeelden uit het hele
land voorbij die tonen dat de decentralisaties
kunnen slagen. Zo schrapte de Drentse gemeen-
te Noordenveld onnodige processen uit de
Wmo-dienstverlening. De klanttevredenheid
ging omhoog, het aantal aanvragen dat wacht op
behandeling drastisch omlaag en de antwoordpe-
18 19
riode is gemiddeld twee weken, terwijl
zes weken is toegestaan. “Laat de decen-
tralisatie maar komen”, blaakte Greta
Hoving uit de noordelijke gemeente
van het zelfvertrouwen. Verpleegkundi-
ge Emile de Roy van Zuydewijn richtte
in 2005 zijn eigen thuiszorgorganisa-
tie op in Amsterdam. Hij bedacht de
wijkverpleeghulp, iemand die cliënten
meerdere soorten persoonlijke zorg
biedt, zodat er niet dagelijks zeven
verschillende mensen over de vloer
komen, bij wijze van spreken. Inmid-
dels heeft emile.nu vijf teams van
zorgverleners en ‘poetshulpen’ actief
in Amsterdam. Doordat de teams uit
studenten bestaan, is de zorg niet alleen
persoonlijk, maar ook nog goedkoop.
Blik op de keukentafelIn nagespeelde cases kwamen alle
ambtenaren in aanraking met de
werkelijkheid van de keukentafel. Nou
ja, werkelijkheid: acteurs speelden
waargebeurde cases na achter de voor-
deuren van het 3D Dorp. Want regels
bedenken en uitvoeren op het stadhuis
moet gebeuren, maar wat zeg je precies
als je aan de keukentafel zit tegenover
een mens van vlees en bloed? Belang-
rijkste les/tip uit de cases: vraag ook
naar zaken die je niet hoort maar wel
ziet, want zonder dat ‘kader’ te kennen,
is de kans op een geslaagd resultaat erg
klein.
UitwisselenAan ronde tafels ontmoetten de
congresgangers elkaar om geconcen-
treerd concrete ervaringen en tips uit
te wisselen. Een greep uit de gehoorde
adviezen: ga in een gemeente na welke
vormen van hulp en zorg al worden ge-
boden, bijvoorbeeld door de kerk. Sluit
daarbij aan, dat is beter en efficiënter
dan dezelfde hulp vanuit de gemeente
te organiseren. En misschien een voor
de hand liggende: “Verlies niet uit het
oog voor wie we het doen. Het gaat
om de burgers”, stelt een ronde-tafel-
voorzitter. “In tijden van onzekerheid
en verandering hebben organisaties
de neiging zich naar binnen te keren.
Maar het is de bedoeling om de burger
te blijven informeren en ondersteu-
nen.”
In 31 verschillende presentaties
kwamen zeer uiteenlopende aspecten
van de komende decentralisaties nog
een aan de orde. ‘Hoe ga je om met de
gemeenteraad’ was een onderwerp, ‘De
rol van de wijkverpleegkundige in so-
ciale teams’ kwam aan de orde, er was
aandacht voor de ‘Top 10 valkuilen van
transitiemanagement’, maar het ging
ook over de decentralisaties in relatie
tot mensenrechtenverplichtingen.
BeginnenPas toen VNG-voorzitter Annemarie Jorritsma, minister Ronald Plasterk, staatssecretaris Martin van Rijn en top-ambtenaar Bernard ter Haar aan het eind van het dagprogramma op het podium verschenen, bleek dat de decentrali-saties wat gemeenten betreft nog niet helemaal in kannen en kruiken zijn. Een vraag aan minister Plasterk luidde wat hij van plan was te doen met het advies van de Algemene Rekenkamer om een time-outmoment in te bouwen. Daar voelt Plasterk niets voor. “We houden voortdurend de vinger aan de pols, niet op één peilmoment in het najaar”, antwoordde hij. “En op 1 januari is het natuurlijk niet klaar, dan gaat het pas beginnen.”
18 19
Wat deden de wethouders en beleidsambtenaren?
Volgt nog via Ellen en Eus.
‘Geen politiek bedrijven’‘Samen met mijn collega’s kregen we onze opvatting bevestigd
dat de raad in haar voorbereiding op de transities, geen politiek
moet bedrijven. Samen met het collega’s en het ambtelijk
apparaat moeten we zorgen dat we er klaar voor zijn. Later
zal de uitvoering zeker politieke accenten krijgen. Opvallend
was dat onze tafelgenoten nog totaal geen idee hadden van
transitiekosten.’
Raadslid: Jan Puper (midden, Liberale Volkspartij,
Roermond)
Raadslid: Wil van Soest
(Partij voor de Ouderen,
Amsterdam)
‘Viel tegen’‘Het viel mij tegen. Sommige voordrachten vond ik lastig te verstaan. Ik vroeg
concreet naar liften die nu uit de AWBZ worden betaald, maar kreeg geen
antwoord. Mijn hoop dat wij meer informatie zouden krijgen kwam niet uit. Ik
heb geen cijfers of toezeggingen gehoord, dus veel wijzer ben ik niet geworden.
Nog voor het eten zijn mijn collega en ik vertrokken’
En, kwamen de verwachtingen van raadsleden (zie pagina 5) uit?
Raadslid: Jenny Assink-Van den
Bogert (CDA, Werkendam)
‘Nuttige adviezen’ ‘Het was een waardevolle bijeenkomst, zeker voor
nieuwe raadsleden. Hoewel ik geen nieuwe feiten
hoorde, kreeg ik wel de bevestiging dat mijn gemeente
op de goede weg is. En ik een paar nuttige adviezen
gehoord. En het netwerken was belangrijk. Ik voerde
goede gesprek met raadsleden uit Oss en Schijndel.’
20
Top Related