Download - Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek - dsrg.nldsrg.nl/wp-content/uploads/2011/docs/Inleiding Van Aken.pdf · Het voorspellen van sociaal gedrag is een bijna-universele menselijke

Transcript
Page 1: Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek - dsrg.nldsrg.nl/wp-content/uploads/2011/docs/Inleiding Van Aken.pdf · Het voorspellen van sociaal gedrag is een bijna-universele menselijke

Ontwerpgericht WetenschappelijkOnderzoek

wat is dat?

DSRG congres,3 november 2011

Prof dr ir Joan van AkenTU/e

Page 2: Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek - dsrg.nldsrg.nl/wp-content/uploads/2011/docs/Inleiding Van Aken.pdf · Het voorspellen van sociaal gedrag is een bijna-universele menselijke

DSRG congres 3 november 2011 2

ontwerpgericht wetenschappelijk onderzoekofwel DSR (Design Science Research):

brug tussen wetenschap en praktijk

Page 3: Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek - dsrg.nldsrg.nl/wp-content/uploads/2011/docs/Inleiding Van Aken.pdf · Het voorspellen van sociaal gedrag is een bijna-universele menselijke

DSRG congres 3 november 2011 3

een feestelijk moment voor de

Design Science Research Groep (DSRG)(en ook voor mij)

Page 4: Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek - dsrg.nldsrg.nl/wp-content/uploads/2011/docs/Inleiding Van Aken.pdf · Het voorspellen van sociaal gedrag is een bijna-universele menselijke

DSRG congres 3 november 2011 4

Om te beginnen deze definitie:

Praktijkgericht wetenschappelijk onderzoekis onderzoek, gericht op het ontwikkelen van valide kennis omprofessioneel handelen te ondersteunen(wordt zowel gedaan binnen universiteiten als hogescholen)

Er zijn diverse vormen van dit type onderzoek; vandaag zullenwe het over de ontwerpgerichte vorm hebben

Page 5: Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek - dsrg.nldsrg.nl/wp-content/uploads/2011/docs/Inleiding Van Aken.pdf · Het voorspellen van sociaal gedrag is een bijna-universele menselijke

DSRG congres 3 november 2011 5

wat is uw belangstelling?

een vraag:

Waarom bent u naar dit congres gekomen?

Omdat 1. praktijkgericht onderzoek mij aantrekt en ik nog niet goed weet hoe dat te doen 2. ik ontwerpgericht wetenschappelijk onderzoek doe of wil gaan doen 3 ik de methodologie van mijn praktijkgericht onderzoek wil verbeteren 4. anders

Page 6: Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek - dsrg.nldsrg.nl/wp-content/uploads/2011/docs/Inleiding Van Aken.pdf · Het voorspellen van sociaal gedrag is een bijna-universele menselijke

DSRG congres 3 november 2011 6

wat weet u al over DSR?

nog een vraag:

Hoeveel kennis hebt u over DSR?

1. geen enkele 2. ik heb er wel eens iets over gelezen 3. ik heb de algemene artikelen gelezen, maar deze methodologie nog niet toegepast 4. ik gebruik de DSR-methodologie, maar ken nog niet de fijne kneepjes 5. ik beheers de DSR-methodologie

Page 7: Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek - dsrg.nldsrg.nl/wp-content/uploads/2011/docs/Inleiding Van Aken.pdf · Het voorspellen van sociaal gedrag is een bijna-universele menselijke

DSRG congres 3 november 2011 7

inhoud

Wat is DSRWaarom dit type onderzoekToepassingsdomeinWaarom een speciale methodologie voor

dit toepassingsdomeinHet kenmerkende kennisproduct:

de ontwerpstelling (en de CIMO-logica)

Methodologische aandachtspuntenSlotopmerking

Page 8: Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek - dsrg.nldsrg.nl/wp-content/uploads/2011/docs/Inleiding Van Aken.pdf · Het voorspellen van sociaal gedrag is een bijna-universele menselijke

DSRG congres 3 november 2011 8

wat is DSR

DSR is wetenschappelijk onderzoek met devolgende eigenschappen

1. gedreven door veldproblemen (niet door zuivere kennisproblemen)

2. spelerperspectief (niet het waarnemerperspectief) 3. oplossingsgericht (niet alleen beschrijven en verklaren) 4. verantwoording op basis van pragmatische validiteit:

werkt het? (niet op basis van verklarende validiteit: is het waar?)

Design/ontwerpgericht: geen kant en klareoplossingen maar generieke kennis om hetontwerpen van oplossingen voor specifiekegevallen te ondersteunen

Page 9: Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek - dsrg.nldsrg.nl/wp-content/uploads/2011/docs/Inleiding Van Aken.pdf · Het voorspellen van sociaal gedrag is een bijna-universele menselijke

DSRG congres 3 november 2011 9

DSR complement voor EBP

DSR is discipline onafhankelijk

DSR sluit aan bij het streven naar 'Evidence-Based Practice' (EBP) of liever 'Theory-informed practice'

DSR levert de theorie die door professionals gebruikt kan worden om veldproblemen aan te pakken

Page 10: Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek - dsrg.nldsrg.nl/wp-content/uploads/2011/docs/Inleiding Van Aken.pdf · Het voorspellen van sociaal gedrag is een bijna-universele menselijke

DSRG congres 3 november 2011 10

waarom DSR

DSR levert 'wetenschap met effect': niet alleen verklaringen voor veldproblemen, maar ook alternatieve generieke oplossingen

Het gebruikt daarmee het onderzoeksparadigma van 'ontwerpwetenschappen' zoals de Geneeskunde en de Technische Wetenschappen

Weerstanden op grond van opvattingen over rol wetenschap en de rol van de wetenschapper

Page 11: Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek - dsrg.nldsrg.nl/wp-content/uploads/2011/docs/Inleiding Van Aken.pdf · Het voorspellen van sociaal gedrag is een bijna-universele menselijke

DSRG congres 3 november 2011 11

verschillen in onderzoeksparadigma's

Belangrijke paradigmatische verschillen tussen verklarende en ontwerpwetenschappen

Verklarende wetenschappen, zoals de natuurkunde en de sociologie, tegenover ontwerpwetenschappen, zoals de geneeskunde en de technische wetenschappen

Page 12: Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek - dsrg.nldsrg.nl/wp-content/uploads/2011/docs/Inleiding Van Aken.pdf · Het voorspellen van sociaal gedrag is een bijna-universele menselijke

DSRG congres 3 november 2011 12

verklarende wetenschappen

Onderzoek gedreven door zuivere kennisproblemen

Missie: begrijpen, een streven naar waarheid (beschrijven en verklaren)

Studenten worden opgeleid tot onderzoekers(willen de wereld begrijpen)

Kenmerkend onderzoeksresultaat: het causale model; waarnemers perspectief

Page 13: Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek - dsrg.nldsrg.nl/wp-content/uploads/2011/docs/Inleiding Van Aken.pdf · Het voorspellen van sociaal gedrag is een bijna-universele menselijke

DSRG congres 3 november 2011 13

ontwerpwetenschappen

Onderzoek gedreven door veldproblemen

Missie: verbeteren menselijk bestaan,het veranderen van het bestaande in een betere

Studenten worden opgeleid tot professionals(willen de wereld verbeteren)

Kenmerkend onderzoeksresultaat:principe oplossing; spelers perspectief

Page 14: Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek - dsrg.nldsrg.nl/wp-content/uploads/2011/docs/Inleiding Van Aken.pdf · Het voorspellen van sociaal gedrag is een bijna-universele menselijke

DSRG congres 3 november 2011 14

het toepassingsdomein van DSR Toepassingsdomein DSR: veldproblemen met een significante sociale component

In de materiële wereld bestaan universele, invariante en individueel gedrag bepalende mechanismen

Daarom geen verschil tussen begrijpen achteraf en voorspellen vooraf; daarom geen verschil in onderzoeksmethodologie voor verklaren en voorspellen

Door de menselijke vrije wil bestaan die mechanismen niet in de sociale wereld Menselijk gedrag is 'onberekenbaar', maar wel te beoordelen

Page 15: Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek - dsrg.nldsrg.nl/wp-content/uploads/2011/docs/Inleiding Van Aken.pdf · Het voorspellen van sociaal gedrag is een bijna-universele menselijke

DSRG congres 3 november 2011 15

waarom een speciale methodologie

Basis wetenschappelijke claim DSR-onderzoeker: de gepresenteerde generieke oplossing geeft binnen het aangegeven toepassingsdomein inderdaad de gewenste uitkomst

Menselijk gedrag is onberekenbaar. Wel herkenbare patronen in menselijk handelen door de menselijke natuur en door sociale invloeden

Maar ook: de opgave voor de professional is het voorspellen van de uitkomsten van interventies in specifieke gevallen, ontworpen met generieke ontwerpkennis

Page 16: Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek - dsrg.nldsrg.nl/wp-content/uploads/2011/docs/Inleiding Van Aken.pdf · Het voorspellen van sociaal gedrag is een bijna-universele menselijke

DSRG congres 3 november 2011 16

waarom een speciale methodologie

Het voorspellen van sociaal gedrag is een bijna-universele menselijke vaardigheid (autisme laat zien hoe belangrijk en bijna universeel deze vaardigheid is)

De basis aanpak van ontwerpgericht wetenschappelijk onderzoek kan gebaseerd worden op ervaringsleren (Kolb’s experiential learning)

De strategie voor ontwerpgericht wetenschappelijk onderzoek (DSR) is gebaseerd op

geobjectiveerd en gesystematiseerd sociaal ervaringsleren

Page 17: Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek - dsrg.nldsrg.nl/wp-content/uploads/2011/docs/Inleiding Van Aken.pdf · Het voorspellen van sociaal gedrag is een bijna-universele menselijke

DSRG congres 3 november 2011 17

methodologie van sociaal ervaringsleren

Onderzoek gericht op geobjectiveerd en gesystematiseerd sociaal ervaringsleren betekent afwisselend werken in de praktijkstroom en de kennisstroom

In de praktijkstroom worden specifieke veldproblemen opgelost in de kennisstroom wordt op basis van reflectie en cross-case analyses generieke kennis ontwikkeld

Page 18: Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek - dsrg.nldsrg.nl/wp-content/uploads/2011/docs/Inleiding Van Aken.pdf · Het voorspellen van sociaal gedrag is een bijna-universele menselijke

DSRG congres 3 november 2011 18

methodologie van sociaal ervaringsleren

Onderzoeksontwerpen op basis van sociaal ervaringsleren hebben vaak de volgende karakteristieken: - serie gevalstudie (in praktijk- en kennisstroom) - kwalitatief en naturalistisch ('thick descriptions') - participatief - interveniërend - met gebruik van procesmodellen (i.p.v. variantiemodellen)

Dit kan er eenvoudig uit zien, maar is het niet

Page 19: Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek - dsrg.nldsrg.nl/wp-content/uploads/2011/docs/Inleiding Van Aken.pdf · Het voorspellen van sociaal gedrag is een bijna-universele menselijke

DSRG congres 3 november 2011 19

wat denkt u ervan?

stelling:

Om effectieve interventies voor het verbeteren van systemen met een significante sociale component te ontwikkelen zou ik een onderzoeksstrategie gebruiken op basis van geobjectiveerd en gesystematiseerd sociaal ervaringsleren 1. ja 2. nee 3. anders 4. weet (nog) niet

Page 20: Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek - dsrg.nldsrg.nl/wp-content/uploads/2011/docs/Inleiding Van Aken.pdf · Het voorspellen van sociaal gedrag is een bijna-universele menselijke

DSRG congres 3 november 2011 20

het kenmerkende kennisproduct:de ontwerpstelling

DSR is gericht op het ontwikkelen van principeoplossingen

Betreft generieke kennis: principe oplossing voor type veldprobleem

In context geplaatst door een ontwerpstelling: geeft de principeoplossing met toepassingsdomein en te verwachten uitkomsten, bij voorkeur met een verklaring (CIMO-logica)

Page 21: Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek - dsrg.nldsrg.nl/wp-content/uploads/2011/docs/Inleiding Van Aken.pdf · Het voorspellen van sociaal gedrag is een bijna-universele menselijke

DSRG congres 3 november 2011 21

voorbeeld ontwerpstelling

Ontwerpstelling met CIMO-logica:gebruik voor deze klasse van problemen-in-Contextdit type Interventie om via deze Mechanismen dieUitkomst(Outcome) te realiseren

Voorbeeld: gebruik bij het managen van virtuele teams (C) een FtF kick-off meeting (I) om via collectief taakinzicht en inzet (M) een effectief, zelfmanagend team te realiseren (O)

Page 22: Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek - dsrg.nldsrg.nl/wp-content/uploads/2011/docs/Inleiding Van Aken.pdf · Het voorspellen van sociaal gedrag is een bijna-universele menselijke

DSRG congres 3 november 2011 22

methodologische aandachtspunten

Methodologische aandachtspunten (zie boek)

- probleemstelling en vraagstelling - de CARS-logica - systematisch literatuurreview en -synthese - het vaststellen van de generatieve mechanismen - pragmatische validiteit - validatie door veldtesten (alfa en beta) en peer review - onderscheid directe uitkomst en uiteindelijke uitkomst - transporteerbaarheid en toepassingsdomein (transporteren via decontextualiseren en recontextualiseren) - diverse rollen: onderzoeker, ontwerper, veranderaar: in staat zijn te werken in praktijkstroom en in kennisstroom

Page 23: Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek - dsrg.nldsrg.nl/wp-content/uploads/2011/docs/Inleiding Van Aken.pdf · Het voorspellen van sociaal gedrag is een bijna-universele menselijke

23

Page 24: Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek - dsrg.nldsrg.nl/wp-content/uploads/2011/docs/Inleiding Van Aken.pdf · Het voorspellen van sociaal gedrag is een bijna-universele menselijke

DSRG congres 3 november 2011 24

slotopmerking

De kwaliteit van praktijkgericht onderzoek is van zeer groot belang; goede methodologie is essentieel

Belang van methodologie vaak onderschat: "iedereen weet wel wat goed onderzoek is en iedereen is in staat om dat ook te doen"

Page 25: Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek - dsrg.nldsrg.nl/wp-content/uploads/2011/docs/Inleiding Van Aken.pdf · Het voorspellen van sociaal gedrag is een bijna-universele menselijke

DSRG congres 3 november 2011 25

slotopmerking

Wij hopen met het ontwikkelen en uitdragen van de methodologie van DSR bij te dragen aan de kwaliteit en effectiviteit van praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek

Page 26: Ontwerpgericht Wetenschappelijk Onderzoek - dsrg.nldsrg.nl/wp-content/uploads/2011/docs/Inleiding Van Aken.pdf · Het voorspellen van sociaal gedrag is een bijna-universele menselijke

DSRG congres 3 november 2011 26

toekomst DSR en DSRG in co-creatie

Is het gewenst om gericht verder te werken aan het in Nederland bekendmaken van DSR en om de acceptatie en het gebruik van dit type onderzoek te bevorderen?

Zo ja, wat voor acties zouden naar uw mening welke mensen of groepen dan kunnen ondernemen?

Wat zou de DSRG in de komende vijf jaar kunnen doen om aan bovenstaande doelstelling te werken?