Download - OHM Vani 4e kwartaal 2002

Transcript
Page 1: OHM Vani 4e kwartaal 2002

I N F O B L A D O H M • P R O G R A M M A ’ S8e jaargang • oktober/december 2002 • nr 4 • prijs € 10.- per jaar

Tulsidas

Spiritualiteit in het moderne India

divali

OHM

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:49 Pagina 1

Page 2: OHM Vani 4e kwartaal 2002

2 - oktober/december

OHM-Vani is een uitgave van de StichtingOrganisatie voor Hindoe Media. OHM-Vani geeftachtergrondinformatie over de programma’s vanOHM en maakt melding van relevante ontwikke-lingen in de Hindoe-gemeenschap. Wij nodigenu uit opmerkingen of commentaar op onze pro-gramma’s of op dit blad te zenden aan StichtingOHM.

De redactie behoudt zich het recht voor omingezonden stukken in te korten, te redigeren ofniet te plaatsen. Geplaatste stukken geven nietaltijd de visie van de OHM weer.

Een jaarabonnement kost €10,- Opzegging dientuiterlijk 1 maand voor het verstrijken van dat jaarschriftelijk plaats te vinden.

Niets uit deze uitgave mag worden overgeno-men zonder voorafgaande schriftelijke toestem-ming van Stichting OHM

Eindredacteur:Perdiep Ramesar

Aan dit nummer werkten mee:Auteurs:

Perdiep RamesarDhiren Gangaram PandaySharmila BadloePaul G. van OyenBart WolthuisLambert de KwantHari RambaranCarlo R. JadnanansingRobert Swami Persaud

Met dank aan:R. Chander, D. Gangaram Panday, C. Mathura, B. Lalbahadoersing, G. Sloot, M. Stam,A. Bierdja, S. Biere.

Grafische verzorging:

Adri Segaar

Stg. OHM (redactie OHM-Vani)Koninginneweg 81217 KX HilversumTelefoon 035 - 6260920

Fax: 035 - 6280843E-mail OHM: [email protected] OHM: www.ohmnet.nl ABN-Amro: 44.09.38.694

EXTRA Radioprogramma’s

Van maandag 16 december tot en metvrijdag 20 december dit jaar zendtOHM-Radio vijf hoorspelen uit om16.02-16.42 uur via 747 AM.

Deze vijf extra hoorspelen gaan over devolgende onderwerpen:

• Suikerbloed, • Ganesh, • Sawitri en de dood, • Trip • en • Sai Baba.

Veel luisterplezier!Met vriendelijke groet,

OHM-Radio

Colofon

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:49 Pagina 2

Page 3: OHM Vani 4e kwartaal 2002

3 - oktober/december

pagina 4

pagina 6

pagina 10

pagina 14

pagina 18

pagina 20

Pagina 21

pagina 25

pagina 27

pagina 29

Pagina 33

Pagina 37

Pagona 46

Pagina 48

Pagina 51

Pagina 54

Redactioneel

OHM Televisie zondag

OHM Radio zaterdag

OHM Radio maandagde Lotusvijver

OHM Televisie en Radioin hindi

OHMNu ook via I-mode

Tulsidas

Divali

De vier levensdoelen van een mens

Spiritualiteit in het moderne India

De oude spirituele wortels van de therapie

Krishnamurti en de totale ontkenning

Baas in heilig huis

Het godsbegrip in het Hindoeïsme

Ayurveda en haar geestelijke achtergrond

Het spirituele web

Inhoud

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:49 Pagina 3

Page 4: OHM Vani 4e kwartaal 2002

4 - oktober/december

Advertenties

Ayurvedische behandelingen:pancha karma, masage, kruidentherapie, Acupuntuur, Prana-therapie en levende Analyse

Lessen:Tai Chi Chuan, Kung Fu, Qirobics,QiGong/Yoga/Meditatie

Ayurvedische leef- en voedingsadviezen

Workshops/Opleidingen: Ayurvedische massage, Oosterse masage

Prana-Therapie, Qigong en meditatie

Import en distributie van Arjuna Ayurvedische kruiden

Elke dinsdag van 10.00 - 11.30 uurGratis diagnose en Prana-behandelingen

Chan Makhan: Chinese Ayurvedisch Doctor Frieda de Putter: Acupuncturiste en

Ayurvedic Practitioner

Mississippidreef 81, 3565 CE Utrecht.Tel.: 030 - 2734171

www.jade-health.com

DORDTSELAAN 144-D • 3073 GL ROTTERDAM • TELEFOON 010-484 91 77 • FAX 010-4846534REGENTESSEPLEIN 12A • 2562 EV DEN HAAG • TELEFOON 070-363 95 36 • E-mail:[email protected]

ERCO REIZEN IS LID

VAN enIATA

DUS..,DUS..,

U REIST OPU REIST OP ZEKERZEKER

vrvraag aag

onze bro

onze broch

ure chure

rondreizen

rondreizen

BEZOEK ONZE WEBSITE:

www.ercoreizen.nl

www.ercotravels.com

DE IN D I A S P E C I A L I S T M E T E I G E N K A N T O O R I N INDIA

15 DAGEN VERZORGDE RONDREIS INDIA voor € 950,-Vertrek:

26 oktober (Divali-tour), 12 nov, 16 nov., 21 december 2002**

11 jan., 22 feb., 8 maart & 14 maart HOLI-TOUR

12 april, 21 juni, 12 juli**, 19 juli, 2 aug.16 aug., 20 sept. 2003

MAURITIUSVliegticket van Air Mauritius vanaf € 750,-Verzorgde rondreizen 15 dagen vanaf € 895,-

HOLI-TOUR MAURITIUS voor € 895,-vertrek: 8 maart af Amsterdam (www.mauritiustours.com)

21 DAGEN VERZORDE RONDRREIS VERRE OOSTEN € 1.440,-Singapore, Maleisie, Malakka, Kuala Lumpur, Penang, Phuket, Thailand, Bangkok Pattaya e.d.Vertrek:11 okt., 8 nov. 2002. 7 feb., 14 mrt., 11 apr., 25 apr., 23 mei,20 juni, 27 juni, 4 juli**, 25 juli**, 1 aug.**, 8 aug.**, 19 sept. 2003

Mr Drs T. BissessurADVOCAAT & PROCUREUR

• Strafzaken• Echtscheidingen• Kort Gedingen• WAO-zaken• Verblijfsvergunningen• Letselschade• Ontslagzaken• Schadeprocedures

Grotewaard 1 • 2716 XPGrotewaard 1 • 2716 XP ZoetermeerZoetermeerTTel: 079 - 352 15 16 • Fax 079 - 352 19 82el: 079 - 352 15 16 • Fax 079 - 352 19 82

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:49 Pagina 4

Page 5: OHM Vani 4e kwartaal 2002

5 - october/december

Eerder dit seizoen heeft OHM een serieuitgezonden over de vier Hindoewaarden: dharma, artha, kamaen moksha. Over deze waarden heeftSharmila Badloe een artikel geschre-ven. Hari Rambaran heeft een stuk geschre-ven over de religieuze voorganger, ‘Baasin Heilig Huis’. Carlo Jadnanansingheeft een stuk in ons blad gepubliceerdover het godsbegrip binnen hetHindoeïsme. Uiteraard mogen de vasterubrieken over Ayurveda en hetSpirituele Web niet ontbreken. Ook zijnvanuit OHM twee artikelen geschrevenover Divali en de schrijver/vertaler vande Ramayana, Tulsidas. Verder hebben we onze aankondigingvan onze website op I-mode.

Veel leesplezier en alvast fijne feestda-gen toegewenst!

Met vriendelijke groet,

Perdiep Ramesar, eindredacteur OHM-Vani

Beste lezer,

Voor u ligt de laatste OHM-Vani van ditjaar. In januari komen we met de vol-gende. Dit is de tweede gerestyledeOHM-Vani dit jaar. We hebben zeer veelpositieve reacties op de restyling gehadwaar we iedereen voor willen bedan-ken. In de afgelopen periode heeft OHMop de Milan in het Zuiderpark gestaanmet een grote stand met studio. Ookhier vielen vele positieve reacties onsten deel.

In dit nummer staat weer een verschei-denheid aan onderwerpen beschrevendoor autoriteiten, elk op hun eigengebied. Zo zijn er artikelen over spiri-tualiteit en therapie en spiritualiteit inhet moderne India. Lambert de Kwanten Paul van Oyen hebben deze artike-len geschreven uit hun eigen ervaringen vooral ook door hun kennis.Ook hebben we ditmaal een uitgebreidartikel over het werk van de denkerJiddu Krishnamurti, geschreven doorkenner Bart Wolthuis.

Redactioneel

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:49 Pagina 5

Page 6: OHM Vani 4e kwartaal 2002

ZONDAG 6 OKTOBER 2002 13.00 - 13.30 UURHindoes in Jamaica deel 1 en 2

Net als in Suriname, Guyana en Trinidad werden in de vorigeeeuw ruim 38000 Hindoestanen uit India naar Jamaicagebracht. Als contractarbeiders. Van Hindoestanen uitGuyana, Trinidad en Suriname horen we regelmatig het eenen ander. Bijvoorbeeld in de vorm van een muzikale hit,boek, politiek standpunt of gewoon als toerist. Maar vanHindoestanen uit Jamaica hoor je nooit wat. Waarom? Watmaakt dat de Hindoestaan uit Jamaica zo onzichtbaar blijft enzich niet tot nauwelijks op Caribisch niveau profileert. In eentweedelig programma over Hindoestanen uit Jamaica, gaanwe op zoek naar antwoorden op deze en andere vragen. Indeel 1 ligt het accent op hun migratiegeschiedenis en huntewerkstelling in Jamaica. In deel 2 kijken we hoe deze groepzich in de afgelopen periode sociaal economisch heeft ont-wikkeld. En proberen we antwoord te krijgen op de vraag,waarom we niets van ze horen.

ZONDAG 13 OKTOBER 2002 13.00 - 13.30 UURHindoes in Jamaica deel 2

ZONDAG 20 OKTOBER 2002 13.00 - 13.30 UURMagazine 4

Met daarin actuele gebeurtenissen in de samenleving op soci-aal religieus gebied.Zoals: gebedsdienst in het kader van heelheid van de schep-ping op het strand in Westvoorne.

Televisie

HERHALING

ZATERDAG 12 OKTOBER

4 e K WA RTA A L 2002

O P NE D E R L A N D 113.00 - 13.30 uur

6 - oktober/december

HERHALING

ZATERDAG 19 OKTOBER

HERHALING

ZATERDAG 26 OKTOBER

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:49 Pagina 6

Page 7: OHM Vani 4e kwartaal 2002

Kabir Panti’s in Den Haag, herdenken hun op een gebedsbij-eenkomst hun oprichting.

ZONDAG 27 OKTOBER 2002 13.00 - 13.30 UURJongerenprogramma

Vriendschap als basis voor integratie. Gaat het bij vriend-schap puur om gezelligheid en leuke dingen doen of is er inde gesprekken ook plaats voor elkaars eigenheid en de bele-ving ervan. In hoeverre kan vriendschap bijdragen aan inte-gratie: wederzijds respect en acceptatie van elkaars eigenhe-den.

ZONDAG 3 NOVEMBER 13.00 - 13.30 UURTulsidas deel 1

De Ramayana: de grootste en de oudste epos ter wereld.Geschreven in ongeveer 1574 is dit boekwerk op het gebiedvan inrichting van en zingeving aan het leven, ook vandaagnog een grote inspiratiebron voor veel mensen. Voor Indiaseimmigranten die in de periode 1873 - 1916 als contractarbei-ders naar verschillende overzeese gebieden werden gebracht,was de boodschap van het Ramayana de enige troost, die deleegte van hun isolement en de pijn van de zware arbeid opde plantages compensatie bood. Op de met regelmaat gehou-den bijeenkomsten waarop deze arbeiders soms van verafgelegen plantages bij elkaar kwamen, werd vaak uren achter-een uit dit grote werk van Tulsidas, getiteld Ramcharit Manas,gelezen. Maar wie was deze Tulsidas?Wat inspireerde hem dit werk te schrijven. Tegen welk soci-aal, historisch achtergrond werd hij gevormd en schreef hijzijn boeken? Welke andere boeken schreef hij?

In een vierdelige serie gaan we op zoek naar antwoorden opdeze en andere vragen. Maar we proberen vooral antwoord tekrijgen op de vraag : wie was de mens in Tulsidas?

In deel 1 staan we stil bij o.a. zijn geboorte (tijd en plaats) enzijn jeugdjaren, die voornamelijk uit studie en zoektocht naarguru’s bestond.

HERHALING

ZATERDAG 2 NOVEMBER

7 - oktober/december

HERHALING

ZATERDAG 9 NOVEMBER

De jonge Tulsidas

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:49 Pagina 7

Page 8: OHM Vani 4e kwartaal 2002

MAANDAG 4 NOVEMBER 18.30 UUR TOT 19.00 UURHet Divalifeest

Extra uitzending in verband met het Divalifeest, het lichtfeestder Hindoes. Met als thema dit jaar: hoe vieren andereHindoestromingen het Divalifeest. We nemen o.a. een kijkjebij onder andere de Sikhgemeenschap, de Hare Krishnabeweging en de Tamils in Nederland. Wat betekent het lichtvan de diya voor deze groepen? Ook vieringselementen vande twee grootste Hindoegroepen in Nederland namelijk deSanatan Dharm en de Arya Samaj komen in dit programmaaan de orde.

ZONDAG 10 NOVEMBER 2002 13.00 - 13.30 UURTulsidas deel 2

Met hierin onder andere zijn huwelijk en zijn relatie met deMoslimoverheersers Tulsidas als schrijver van andere boekendan de Ramcharit Manas. Tulsidas als schrijver van deRamcharit Manas

ZONDAG 7 NOVEMBER 2002 13.00 - 13.30 UURTulsidas deel 3

De Ramayana van Tulsidas als inspiratiebron voor Hindoes inSuriname. Hoe het Ramcharit Manas van Tulsidas nog in hethuidige India voortleeft. En de bhaktibeweging, die doorTulsidas in India werd geintroduceerd.

ZONDAG 24 NOVEMBER 2002 13.00 - 13.30 UURTulsidas deel 4

Ramcharit Manas van Tulsidas als onderdeel van de Javaansecultuur in Suriname.Tulsidas in BenaresVrienden maar ook vijanden van TulsidasZiekte en overlijden.

ZONDAG 1 DECEMBER 2002 13.00 - 13.30 UURWat ons scheidt

Steeds meer jongeren scheiden kort na hun huwelijk.

Televisie

HERHALING

ZATERDAG 16 NOVEMBER

8 - oktober/december

HERHALING

ZATERDAG 23 NOVEMBER

HERHALING

ZATERDAG NOVEMBER

HERHALING

ZATERDAG 7 DECEMBER

!!!!!!!!

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:49 Pagina 8

Page 9: OHM Vani 4e kwartaal 2002

Ook jongeren die voor het huwelijk een langdurige kennisma-kingsperiode hadden. Hoewel ze met de intentie van eenlevenlang durende relatie, het huwelijk ingaan, wordt hetleven onder een dak, vaak zo benauwend dat voortzettingvan het huwelijk onmogelijk lijkt. Wat maakt dat er in hunrelatie een sfeer van beklemming ontstaat? Hebben zij datondanks hun langdurige kennismakingsperiode niet kunnenvoorzien? Of zijn er externe factoren, zoals bemoeienis vanfamilie, die daarin een rol spelen?

ZONDAG 8 DECEMBER 2002 13.00 - 13.30 UURDe filosofie van Swami Dayananddeel 2

Swami Dayanand, een van de grote vooruitstrevende geestenuit deze eeuw, heeft ten aanzien van zingeving aan het levenverschillende, bruikbare visies ontwikkeld.Altijd lagen daar Vedische inzichten aan ten grondslag.Een van zijn inzichten gaat over: hoe wij zaken buiten onswaarnemen, deze internaliseren en daar vervolgens een inter-pretatie aan verbinden. Welke mechanismen sturen dit boven-genoemd proces? En hoe overwinnen wij het subjectief ele-ment daarin?

ZONDAG 5 DECEMBER 2002 13.00 - 13.30 UURMagazine 5Met daarin actuele onderwerpen die zich in de Hindoe samen-leving op religieus en cultureel gebied voordoen.

ZONDAG 22 DECEMBER ÉN ZONDAG 29 DECEMBER 13.00 - 13.30 UUREen tweedelige drama serie getiteld:Taal van het Hart.

Hierin het gedramatiseerde verhaal van een modern inNederland opgegroeid Hindoemeisje dat na een mislukte rela-tie verliefd raakt op een Hindoejongen die redelijk traditioneelis ingesteld. Als zij met hem ook nog volgens de Hindoeritusmet alle bijbehorende ceremonies, wil trouwen, ontstaan erspanningen. Omdat volgens sommige ouderen ritueel trou-wen vanwege haar vorige relatie niet kan. Die spanningenlopen hoog op als zij op zoek gaat naar de schriftelijke verkla-ring van deze voor haar zo onlogische visie.

HERHALING

ZATERDAG 14 DECEMBER

HERHALING

21 DECEMBER 2002

HERHALING RESP.ZATERDAG 28 DECEMBER EN

ZATERDAG 4 JANUARI 2003

9 - oktober/december

ieOHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:49 Pagina 9

Page 10: OHM Vani 4e kwartaal 2002

10 - oktober/december

ZATERDAG 5 OKTOBER 12.00-13.00 UURGoddelijke inspiratie

Op 2 oktober werd bij het standbeeld van Mahatma Gandhi inAmsterdam de geboortedag van Gandhi herdacht. En natuur-lijk werden er enkele belangrijke momenten uit het leven vanuitgelicht. Steeds weer is het verbazingwekkend hoe een‘simpele’ Indier de Britse kolonisator wist te trotseren.Sommigen beweren dan ook dat dit niet voor gewone men-sen is weggelegd, maar slecht voor diegenen die over eenbepaalde inspiratie (goddelijk?) beschikken. Wat is dezeinspiratie? Kun je de inspiratie verkrijgen als je haar niethebt? In deze uitzending van de Lotusvijver wordt er naar deantwoorden gezocht.

ZATERDAG 12 OKTOBER 12.00-13.00 UURDe gedroomde werkelijkheid

Als u deze tekst leest dan leest u niet echt wat er hier staat,maar u leest dat wat u verwacht te lezen in een aankondiging-tekst van de Lotusvijver. Dat betekent dat u niet echt contactmaakt met de werkelijkheid maar slecht met uw beelden daar-van. Wanneer u dit beseft en door dit patroon heen weet tebreken dan is de weg tot de waarheid voor u open. Dit is hetgedachtegoed van Krishnamurti in een notendop. In deze uit-zending heeft de Lotusvijver een gesprek met drs. BartWolthuis die onderzoek deed naar de filosofie vanKrishnamurti.

1 e K WA RTA A L 2002

Maandag21.00 - 22.00 uurO P RA D I O 747AME N V I A D E K A B E L :DE N HA A G 88.1 FMAM S T E R D A M 96.6 FMRO T T E R D A M 89.9 FMOF VRAAG UW KABELEXPLOITANT

NAAR DE JUISTE FREQUENTIE IN

UW REGIO.

4 e K WA RTA A L 2002

Zaterdag12.00 - 13.00 uurO P RA D I O 747AME N V I A D E K A B E L :DE N HA A G 88.1 FMAM S T E R D A M 96.6 FMRO T T E R D A M 89.9 FMOF VRAAG UW KABELEXPLOITANT

NAAR DE JUISTE FREQUENTIE IN

UW REGIO.

Radio de lo

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:49 Pagina 10

Page 11: OHM Vani 4e kwartaal 2002

11 - oktober/december

ZATERDAG 19 & 26 OKTOBER 12.00-13.00 UURSpiritualiteit en therapie deel 1 en 2

De belangstelling voor spiritualiteit is sinds de zestiger jarenenorm gegroeid. Maar er is ook een groei, misschien wel ver-andering, in de presentatie van spiritualiteit te zien. De yogaen meditatie van weleer zijn vervangen door verschillendetherapieën. Hoe is deze ontwikkeling te verklaren? Hoe is detherapie in de spiritualiteit terecht gekomen?

ZATERDAG 2 NOVEMBER 12.00-13.00 UURHet gebed van Tulsidas

Onlangs organiseerde OHM een symposium over Tulsidas,een middeleeuwse Indiase dichter/heilige. De werken vanTulsidas, religieus en devotioneel, zijn voor de in Nederlandlevende Hindoes van groot belang. De Lotusvijver verzorgt indeze uitzending een beschrijving van de weg die Tulsidas alshet beste spirituele pad beschrijft, namelijk de weg van hetgebed en de devotie.

ZATERDAG 9 NOVEMBER 12.00-13.00 UURDivali en de vrouw in het Hindoeïsme

Jaarlijks vieren miljoenen Hindoes over de hele wereld hetDivalifeest. Hierbij staat de vrouw op een respectabele wijzecentraal. De Lotusvijver sprak voor deze uitzending met eenaantal Hindoe vrouwen over de plaats die het Hindoeïsme hentoekent.

ZATERDAG 16 NOVEMBER & 23 NOVEMBER 12.00-13.00 UURSpiritualiteit in het moderne IndiaWanneer men zegt dat India de bakermat van spiritualiteit isdan bedoelt men daarmee het oude en misschien wel hetmythologische India. In die traditionele samenleving zijngrote werken als de Veda’s en Upanishads ontstaan. DeIndiase samenleving echter, is in de afgelopen eeuwen dras-tisch gemoderniseerd. Tegenwoordig wil de Indiër ook eenkleurentelevisie en een DVD-speler. Welke invloed heeft dezemodernisering op de befaamde traditionele spiritualiteit vanIndia?

e lotusvijver

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:49 Pagina 11

Page 12: OHM Vani 4e kwartaal 2002

12 - oktober/december

Kunst en spiritualiteit

De Lotusvijver besteedt vier programma’s aan mensen

die hun spirituele beleving met kunst uitdrukken. Dit

kan zang, dans, muziek, een gedicht of een schilderij

zijn. Deze kunstenaars menen dat hun diepe ervarin-

gen alleen via kunst kan worden gecommuniceerd.

Met woorden blijft het zich behelpen. Aan de andere

kan kunst de eigen beleving verdiepen en daarmee ook

een weg tot spiritualiteit zijn.

ZATERDAG 30 NOVEMBER 12.00-13.00 UURKunst in relatie tot spiritualiteit

Een studiogesprek met kunstenaars over de relatie tussenkunst en spiritualiteit.

ZATERDAG 7 DECEMBER 12.00-13.00 UURMandala’s tekenen

Hoe worden mandala’s gebruikt voor spirituele groei?

ZATERDAG 14 DECEMBER 12.00-13.00 UURIntuïtief schilderen

Een portret van schilder Syta Boonstra over haar werk eninspiratie.

ZATERDAG 21 DECEMBER 12.00-13.00 UURHelend zingen

Een portret van Swami Kaalikamba over haar roeping omhelend te zingen

1 e K WA RTA A L 2002

Maandag21.00 - 22.00 uurO P RA D I O 747AME N V I A D E K A B E L :DE N HA A G 88.1 FMAM S T E R D A M 96.6 FMRO T T E R D A M 89.9 FMOF VRAAG UW KABELEXPLOITANT

NAAR DE JUISTE FREQUENTIE IN

UW REGIO.

Radio de lot

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:49 Pagina 12

Page 13: OHM Vani 4e kwartaal 2002

13 - oktober/december

ZATERDAG 28 DECEMBER 12.00-13.00 UURVergeving

In de periode rondom kerst en de jaarswisseling worden ervele persoonlijke en officiële vredesboodschappen uitgespro-ken. In deze dagen zijn we geneigd om het afgelopen jaar teevalueren en de balans op te maken. Dan beseffen we onshoe moeilijk het is om anderen te kunnen vergeven voor het-geen zij bewust of onbewust hebben veroorzaakt. Daaromsluit de Lotusvijver het jaar af met een praktisch programmaover vergeven.

e lotusvijver

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:49 Pagina 13

Page 14: OHM Vani 4e kwartaal 2002

14 - oktober/december

MAANDAG 7 OKTOBER 21.00-22.00 UURGandhi

Op 2 oktober werd de 140e geboortedag van MahatmaGandhi bij het standbeeld in Amsterdam herdacht. Opvallendis dat het merendeel van de Hindoestanen zich hierbij nietdirect betrokken voelen. Wat is de oorzaak van deze geringebetrokkenheid van de Hindoestanen bij Gandhi?

MAANDAG 14 OKTOBER 21.00-22.00 UURAanbidding door kunst

Binnen de Hindoe traditie kennen we een groot aantal ritu-elen. Dit kan variëren van grote Vedische vuuroffers tot dedagelijkse huiselijke rituelen. Bij al deze activiteiten worden talvan attributen, meestal materiele zaken, geofferd. Echter, er isook de mogelijkheid om het Goddelijke door middel van kunstte aanbidden. Hoe? In deze uitzending zocht OHM-Radio naarde antwoorden.

MAANDAG 21 OKTOBER 21.00-22.00 UURNavaratri

Het Navaratrifeest lijkt steeds populairder te worden. Steedsmeer mensen besluiten om deze periode van negen dagen open of andere manier te vasten of dagelijks enkele rituelenvoor de goddelijke Moeder uit te voeren. Opvallend is dat veelvrouwen zich door de Navaratri aangetrokken voelen. OHM-Radio portretteerde enkele Hindoe vrouwen tijdens deNavaratri.

1 e K WA RTA A L 2002

Maandag21.00 - 22.00 uurO P RA D I O 747AME N V I A D E K A B E L :DE N HA A G 88.1 FMAM S T E R D A M 96.6 FMRO T T E R D A M 89.9 FMOF VRAAG UW KABELEXPLOITANT

NAAR DE JUISTE FREQUENTIE IN

UW REGIO.

4 e K WA RTA A L 2002

Maandag21.00 - 22.00 uurO P RA D I O 747AME N V I A D E K A B E L :DE N HA A G 88.1 FMAM S T E R D A M 96.6 FMRO T T E R D A M 89.9 FMOF VRAAG UW KABELEXPLOITANT

NAAR DE JUISTE FREQUENTIE IN

UW REGIO.

RadioOHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:49 Pagina 14

Page 15: OHM Vani 4e kwartaal 2002

15 - oktober/december

MAANDAG 28 OKTOBER 21.00-22.00 UURTulsidas

Op zaterdag 26 oktober organiseerde de OHM een symposi-um over de grote dichter heilige Tulsidas. Dit naar aanleidingvan de vierdelige televisieserie dat vanaf 3 november over hetleven van Tulsidas door de OHM wordt uitgezonden. In dezeuitzending hoort u een uitgebreid verslag van dit symposium.

MAANDAG 4 NOVEMBER 21.00-22.00 UURDivali

Vanavond vieren miljoenen Hindoes over de hele wereld hetDivalifeest. Ter gelegenheid van deze bijzondere dag voor deHindoes brengt OHM-Radio een feestelijk programma metinformatie over de achtergronden van het feest en sfeervollebhajans.

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:49 Pagina 15

Page 16: OHM Vani 4e kwartaal 2002

16 - oktober/december

MAANDAG 11 NOVEMBER 21.00-22.00 UURRamayana huis aan huis

Onder de Nederlandse Hindoes is de Ramayana nog steedshet populairste religieuze geschrift. Dit komt mede door deinformele, huiselijke Ramayana-bijeenkomsten. Hier wordt dereligie in de familie en vriendenkring beleefd. Hoe zien dehuiselijke Ramayana bijeenkomsten eruit? OHM-Radio volgdeeen Ramayana-leeskring.

MAANDAG 18 NOVEMBER 21.00-22.00 UURSuriname helpen

De een wil het Lalla Rookh gebouw renoveren terwijl deander speeltuinen in Nickerie wil opknappen en weer eenander bouwt een mandir in Paramaribo Noord. Het lijkt alsofer onder de Hindoestanen een besef ontstaat dat men vanuitNederland kleine initiatieven kan nemen om de eigen gemeen-schap in Suriname te helpen. Hoe is deze ontwikkeling te ver-klaren? OHM-Radio sprak met een aantal initiatiefnemers.

MAANDAG 25 NOVEMBER 21.00-22.00 UURTulsidas tussen mythe en historie

Afgelopen zondag vond de laatste uitzending van de vierdeli-ge serie over het leven van de Indiase dichter/heilige Tulsidasplaats. In deze serie staan sommige volksverhalen overTulsidas op gespannen voet met de historische feiten. Hoereageerden devote Hindoes op deze historisch wetenschappe-lijke correctie van hun overtuigingen?

MAANDAG 2 DECEMBER 21.00-22.00 UURprincipe van gevenTijdens de komende feestdagen worden er heel wat cadeausgegeven. Deze handelingen worden meestal door de socialeregels dan wel door onze gevoelens ingegeven. Echter, gevenkan ook vanuit de Hindoe religie worden bekeken. De hande-ling blijft dan dezelfde maar het motief verandert. Wat zegthet Hindoeïsme over geven?

Radio1 e K WA RTA A L 2002

Maandag21.00 - 22.00 uurO P RA D I O 747AME N V I A D E K A B E L :DE N HA A G 88.1 FMAM S T E R D A M 96.6 FMRO T T E R D A M 89.9 FMOF VRAAG UW KABELEXPLOITANT

NAAR DE JUISTE FREQUENTIE IN

UW REGIO.

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:49 Pagina 16

Page 17: OHM Vani 4e kwartaal 2002

17 - oktober/december

MAANDAG 9 DECEMBER 21.00-22.00 UURArya Samaj jongerenSinds enkele jaren voeren de verschillende Arya Samaj-orga-nisaties een intensief beleid om de jongeren bij de cultureleen religieuze activiteiten te betrekken. Immers, ook onder deHindoes is er sprake van secularisatie. Heeft het jongerenbe-leid gewerkt? OHM-Radio zocht naar de antwoorden.

MAANDAG16 DECEMBER & 23 DECEMBER 21.00-22.00 UURTaal van het hart“Waarom kan een vader niet gewoon tegen zijn zoon zeggendat hij van hem houdt”, vraagt Amitabh Bachchan aan hetbegin van de film ‘Kabhi khushi kabhi gham’. Met deze zingeeft de megaster op een treffende wijze aan hoe het isgesteld met de emotionele communicatie onder deHindoestanen. Hoe komt het dat wij onze gevoelens nauwe-lijks uiten? En wat voor invloed heeft dit op ons emotioneleleven?

MAANDAG 30 DECEMBER 21.00-22.00 UURJaaroverzichtIn de laatste uitzending van het jaar blikt OHM-Radio terug opde hoogte- en dieptepunten uit de Hindoegemeenschap vanhet afgelopen jaar

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:49 Pagina 17

Page 18: OHM Vani 4e kwartaal 2002

Televisie hindi

18 - oktober/december

VERT

ALIN

GA.

BIE

RDJA

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:49 Pagina 18

Page 19: OHM Vani 4e kwartaal 2002

19 - oktober/december

Radio hindi

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:49 Pagina 19

Page 20: OHM Vani 4e kwartaal 2002

een gezamenlijke website van zevenlevensbeschouwelijke omroepen, waar-onder de OHM.Diverse thema’s zoals geloof en politiek,klonen en dood doet leven komen eraan bod.Durft u mee te discussiëren? Surf dannaar www.nederland8.nl.Voor meer info: Dhiren GangaramPanday, eindredacteur Internet, [email protected]. ■

20 - oktober/december

OHMNETUiteraard kunt u ook nog terecht bij‘gewone’ website van OHM. Indien uonverhoopt een radio of televisie-uitzen-ding gemist heeft, dan kunt u die belui-steren of bekijken via OHMNET. Hetadres van de OHM-website iswww.ohmnet.nl.

Nederland8Voor interreligieuze dialoog kunt u overi-gens nog steeds terecht bij Nederland 8,

OHM is sinds enige weken ook present op het nieuwe mobiele telefoon-

platform I-mode.

Via een speciaal voor dit platform ontworpen I-modesite is het laatste

OHM-Nieuws, de meest actuele radio-en televisieprogrammering

opvraagbaar. Een overzicht van de eerstkomende Hindoehoogtijdagen

en een makkelijke direct phone en mailmogelijkheid maken het geheel

compleet.

OHM nu ook via I-mode. Het adres is: www.ohm-imode.nl.

OHM nu ook via I-mode

PERD

IEP

RAM

ESAR

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:49 Pagina 20

Page 21: OHM Vani 4e kwartaal 2002

TulsidasD E E E U W I G E D I E N A A R VA N GO D

De Ramayana is geschreven en vertaald in vele talen door vele

auteurs. De meest bekende versie is toch de Ramcharit Manas,

geschreven door 16e eeuwse Indiase dichter Tulsidas. Doordat het in

het Hindi was opgesteld was het geschrift beschikbaar en begrijpelijker

voor een groter en breder publiek. Vooral door zijn sublieme dichtstijl

wist hij vele harten te bekoren. Zo populair als hij was wegens zijn

Ramcharit Manas, zo onbekend was zijn levensloop. Historici zijn al

vele jaren met elkaar in debat over de mysterieuze levenswandel van

Tulsidas. Was hij nu wel of niet getrouwd? Hoe verliep zijn pelgrima-

ge? Onder andere over deze vragen tasten wetenschappers nog steeds

in het duister.

21 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:49 Pagina 21

Page 22: OHM Vani 4e kwartaal 2002

22 - oktober/december

Zijn teksten wist hij ritmisch te gieten inde vorm van doha’s en chaupai’s, waar-mee hij het verhaal van prins Rama enzijn gemalin Sita kon verlevendigen. DeRamcharit Manas, ‘Het heilige meer vande Daden van Rama’, bestaat uit 5100chaupai’s en 1200 doha’s en zevenKand’s. Een doha is een tweeregeligevers, een chaupai is een vierregelige versen een Kand is een hoofdstuk.

Het epos vertelt het verhaal van de ver-banning uit de stad van Ayodhia vanprins Rama en de gebeurtenissen tijdensdeze veertienjarige ballingschap in hetwoud. De oorzaak van deze balling-schap komt doordat Rama’s vaderkoning Dasharatha ooit een belofte hadgedaan aan zijn aan een van zijn drievrouwen Kaikeyi. Zij dwong hem haarzoon Bharata tot troonopvolger temaken. Rama maakte daar geen enkelpunt van en vertrok uit eigen bewegingnaar het oerwoud. Zijn vrouw Sita enzijn jongere broer Lakshman lieten hemniet in de steek en gingen met hemmee. Met zijn drieën beleefden ze veleavonturen in het woud gedurende dieveertien jaar. Het dieptepunt was deontvoering van Sita door de demonen-koning Ravan die haar meenam naarzijn rijk Lanka. Op heldhaftige wijzeheeft Rama zijn echtgenote gered methulp van mens, en dier, waaronder deapen geleid door de trouwe Hanuman.

Tulsidas was geboren in Rajpur, in deBandadistrict van Uttar Pradesh (UP) inde zestiende eeuw, rond 1532 naChristus. Ook claimt de deelstaat Biharzijn geboortegrond. Volgens bronnenbetekent zijn naam Tulsidas: ‘de dienaarvan de geneeskrachtige plant Tulsi’,

maar volgens andere bronnen is zijnspirituele naam Rambola, hetgeen bete-kent ‘dienaar van Rama’. Vele deskundi-gen vertalen zijn spirituele naam als ,,deeeuwige dienaar van God”.

Hij wordt gezien als de incarnatie vanValmiki. Valmiki schreef eerder deRamayana in het Sanskriet. DeSanskrietversie wordt door velen aange-nomen als de originele Ramayana.Tulsidas heeft verschillende Ramayana-versies gebruikt als bron voor zijnRamcharit Manas. De Sanskrietversievan Valmiki hoort hierbij, maar ook deAdhiyatma Ramayana. In de AdhiyatmaRamayana wordt Rama voor het eerst alsGod beschreven. In de Ramayana vanValmiki is het nog onduidelijk of het omeen prins, koning of God gaat. Tulsidaszei zelf dat hij is geboren uit een familievan bedelaren. Historici zijn erover eensdat hij uit een arm Brahmaans geslachtkomt.

Tulsidas had een gemêleerde vrienden-kring. Verschillende historische bronnenmelden dat hij zich omringde met men-sen met allerlei beroepen. Tulsidas gingook om met mensen uit de lagere kas-ten, zelfs kastelozen had hij in zijn net-werk van vrienden en kennissen.Bronnen melden ook dat hij minstenseen Moslim in zijn gezelschap had.

Een van de verhalen die de ronde doenover zijn huwelijk is dat hij getrouwdzou zijn met Ratnavali. Tulsidas hieldzoveel van haar dat hij geen momentzonder haar kon. Op een dag dat zijnechtgenote bij haar vader op bezoek waskon hij het niet verdragen alleen te zijn.De dichter is toen die nacht stiekem

PERD

IEP

RAM

ESAR

ENDH

IREN

GANG

ARAM

PAND

AY

TulsidasOHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:49 Pagina 22

Page 23: OHM Vani 4e kwartaal 2002

23 - oktober/december

naar zijn schoonvader’s huis getrokkenom Ratnavali te ontmoeten. Ratnavalischaamde zich hiervoor. Ze zei het vol-gende: ,,Mijn lichaam is slechts eensamenstelling van vlees en botten. Als jeook maar de helft van de devotie aanmijn ‘vuile’ lichaam zou tonen aan ShriRama, zul je zeker de oceaan vanSamsara (levenscyclus) kunnen over-bruggen om onsterfelijkheid en eeuwig-heid te bereiken”. Dit raakte Tulsidasheel diep, omdat hij al sinds zijn jeugddevoot is van Rama en vertrok meteen.Hij verliet het huis en leed een ascetischbestaan. Veertien jaar van zijn levenheeft hij gewijd aan zijn pelgrimage naarverschillende heilige bedevaartsoorden.Dit verhaal van Tulsidas is eerder ver-

filmd in zwart-wit in Bollywood (IndiaseHollywood) in Bombay, India.

Tulsidas heeft niet alleen de Ramayanavertaald en herschreven in het Hindi,maar hij heeft nog elf andere boekengeschreven, waaronder de VinayaPatrika en Hanuman Chalisa.De Hanuman Chalisa heeft Tulsidasgeschreven als ode aan apengodHanuman. De legende gaat datHanuman hem het verhaal van Rama enSita heeft ingefluisterd, waarop Tulsidashet heeft opgetekend.

Hoewel hij veel respect en faam genootvan beroemde intellectuelen, raja’s (vor-sten) en sadhu’s (asceten) wilden de

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:49 Pagina 23

Page 24: OHM Vani 4e kwartaal 2002

24 - oktober/december

Brahmaanse priesters nietsmet Tulsidas te makenhebben. De Brahmaansepriesters zouden aan machten invloed inboeten alsRama’s levensverhaal toe-gankelijk zou worden voorhet grote publiek en inspreektaal zou verschijnen.Het volk heeft dan geenpriester als intermediairmeer nodig. De man ofvrouw van de straat zoudan de geschriften zelfkunnen interpreteren. Ergaan geruchten dat ledenvan deze hoogste priester-klasse zelfs aanslagen ophem hebben laten plegen,maar dit is nog niet bewe-zen. Ook zijn er een aantalpogingen tot diefstalgedaan om Tulsidas zijn werk afhandigte maken en eventueel te vernietigen.

Andere tegenstanders van Tulsidaswaren de Shaivisten, oftewel de aanbid-ders van de goddelijke manifestatieShiva. Het schijnt dat de faam vanTulsidas vele Shiva-volgelingen aangezetheeft hun loyaliteit te verplaatsen naarVishnu. Dat beviel de priesters van deShaivistische tempels niet en probeerdenTulsidas het leven zuur te maken.

Over Tulsidas’ dood zijn ook verschil-lende verhalen te vertellen. De deskun-digen zijn hier nog steeds over aan hetbakkeleien. De ene beweert dat Tulsidaseen rivier is ingelopen dan zijn moksha(verlichting) heeft bereikt. De ander zegtdat hij een soort Hemelvaart heeftgemaakt als Jezus Christus van

Nazareth. Weer andere bronnen meldendat hij ziek werd en in armoede isgestorven, waaronder Tulsidas’ eigenteksten over zijn huidziekte. Zijn over-lijdensdatum is ook niet honderd pro-cent zeker vastgesteld, net als zijngeboortedatum, maar deTulsidasdeskundigen zijn unaniem overhet jaartal 1623 na Christus. Hij werdvermoedelijk 91 jaar oud.

Tulsidas

Hanuman

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:49 Pagina 24

Page 25: OHM Vani 4e kwartaal 2002

25 - oktober/december

Binnen de Sanatan Dharma is het meestbekende gegeven dat de goddelijkemanifestatie Lakshmi het licht in huiszal brengen. Ook staat in de Ramayanadat de diya’s werden aangestoken toenkroonprins Rama met zijn gemalin Sitaterugkeerde naar Ayodhia, nadat Sita uitLanka werd bevrijd en Rama terug-kwam uit het oerwoud na zijn balling-schap. Met deze verklaring is Divali hetfeest ter ere van de thuiskomst vanRama en Sita, waarna de kroonprins

officieel werd gekroond tot koning.

De aanhangers van de Arya Samajstro-ming herdenken tijdens Divali de sterf-dag van de oprichter van de AryaSamaj, Swami Dayanand Saraswati. Hijstierf op de dag dat heel India Divalizou vieren. De Arya’s bidden op dezedag tot hun God om licht, rijkdom,harmonie en geluk te vinden in hundagelijkse aardse bestaan.

PERD

IEP

RAM

ESAR

HE T F E E S T M E T V E L E G E Z I C H T E N

Divali

Hindoes over de hele wereld vieren op 4 november 2002 het jaarlijkse

Divalifeest. Divali behoort tot een der belangrijkste hoogtijdagen binnen het

Hindoeïsme. Op deze avond worden er diya’s (aardewerken schaaltjes) met

ghee (geklaarde boter) en een lontje ontstoken met het verzoek meer licht,

geluk, rijkdom en harmonie in huis te brengen.

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 25

Page 26: OHM Vani 4e kwartaal 2002

26 - oktober/december

De traditionele manier van Divalivieringis dat de vrouw(en) des huizes de diya’saansteekt en de rituelen uitvoert. Insommige families is het juist de traditiedat de man dat doet en dat de vrouwhet lekkere eten kookt. De oude traditieleert de Hindoes ook dat ze thuisblijvenom dit zogenaamde lichtfeest te vieren.

In deze moderne tijd wordt daar echterveelal anders over gedacht. Er wordtflink gegeten, gedronken, ja, ook alco-hol. Ook wordt er gedanst opHindipopmuziek van onder andere TheJuniors en Face2Face. Dat zijn twee vande vele Hindoestaanse bands dieHindipopmuziek ten gehore brengen.En er wordt gegokt op Divali-avond.Tegenwoordig zijn de casino’s open metspeciale Divalinights metHindipopoptredens voor deHindoestaanse Divalivierder. Van dezespeciale gokgelegenheden wordt flinkgebruik gemaakt, aangezien deze avondgoed bezocht wordt, volgens eenwoordvoerder van Holland Casino.

Voor Holland Casino is dit een commer-ciële etnomarketingtruc om deHindoestaanse groep naar het casino tetrekken. Voor de Hindoe die Divali inhet casino viert, is het een ‘way ofenjoying Divali’. ,,Het is toch feest?Nou, mag je dan nietdansen, zingen en ple-zier maken?”, zegt eenjongedame die een waremetamorfose van planis, voordat ze zich in hetfeestgedruis stort. Ze isvan plan om aan hetbegin van de avond eensari te dragen tijdens het

rituele gedeelte. Echter na de rituelenzal ze zich veranderen in een warevamp, strak en kort, die zich dansenden zwierend door het casino zal bewe-gen. Aan glitter and glamour zal hethaar niet ontbreken.

Een andere Hindoestaanse jongere zegtdat het volgens het Hindoeïsme weldegelijk mag, omdat het gaat om devraag om rijkdom. ,,Op die dag krijgenwe, omdat Lakshmi is langsgeweest,meer geluk, zodat we inderdaad zullenwinnen!”, zegt de jongeman enthousiast.,,Jackpot!!!!!”. En als ze niet winnen,hebben ze in elk geval een leuke avondgehad.

Er is ook een hele grote meerderheidHindoestanen die zich ergeren aan ditfeestgewoel. Volgens die groep mensenmoet het Divalifeest sereen en metkalmte gevierd worden, ,,niet metschreeuwerige bands en rinkelende gok-kasten”. Volgens hen moet iedereenthuisblijven en het met hun gezin enfamilie vieren. ,,Als iemand geen gezinheeft kunnen ze het vast wel vieren bijfamilie of vrienden die ook Divali vie-ren”, zegt een verontrusteHindoestaanse jongere die graag deware betekenis van Divali in ogen-schouw wil blijven houden. ,,Je komt

op zo’n dansavond inaanraking met zoveelverleidingen, zoalsalcohol en drugs, datje de ware aard vanhet feest weleens zoukunnen vergeten,namelijk het vererenvan moeder de vrouwen verlichting”.

Divali

Het Licht

Het Licht dat de donkerte doet verdwijnen

Het Licht dat Kwaad doet verbleken

Het Licht dat het Hart doet verwarmen

Het Licht dat mensen doet stralen

Het Licht van innerlijke Vrede

Het Licht van Goddelijke Liefde

Dat is het ware Licht

Dhiren Gangaram Panday

(Amsterdam, 2001)

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 26

Page 27: OHM Vani 4e kwartaal 2002

sterk wordt bevorderd als deze plaats-vindt langs de weg van de vier levens-doelen, namelijk dharma, artha, kamaen moksha.

Dharma stelt ons in staat aan plichten,die het welzijn van de mensheid bevor-deren te voldoen. Het is de basis en deenergiebron van onze fysieke, mentaleen geestelijke ontwikkeling, het is eentotaal van de ethische en de morele nor-

27 - oktober/december

Van alle wezens op aarde is de mensde enige met een vrije wil en eenhogere vorm van intelligentie. Hij kandie gebruiken om andere schepselen:planten, dieren of materie te schaden.Hij kan ook kiezen om al die schepse-len juist te respecteren, zodat een iederin deze wereld een eigen plek kanhebben en zich vrij kan ontwikkelen.Het Hindoeïsme gaat ervan uit dateffectieve ontwikkeling van de mens

SHAR

MIL

ABA

DLOE

Yayur Veda Hoofdstuk 40 mantra 1:

‘God bevindt zich overal. Hij zit in alles en iedereen. We kunnen Het, de Param

Atma, via onze atma ervaren. Alles in het universum is zijn manifestatie.

Alle dingen behoren hem toe. Gebruik dat deel waar u recht op heeft.

wees niet hebzuchtig, want niets is van u. Besef dat God de eigenaar is van alles.’

Krishna instrueert Arjuna

De vier levensdoelen vaneen mens

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 27

Page 28: OHM Vani 4e kwartaal 2002

28 - oktober/december

men en waarden diegelden in een samenle-ving en in verhoudingtot God. Maar dedharmafilosofie is nieteen stelsel van dogma-tische regels. Het is eenhouding waarmee wein het leven staan endie ons, ingegevendoor zelfinzicht, streeftnaar ordening van onsgedrag. De innerlijkekracht die aan het ver-langen tot ontplooiingten grondslag ligt, isonze persoonlijkedharma. Deze maaktieder mens tot wat hij of zij is. Uniek,onvergelijkbaar met anderen, iemandmet een eigen bestemming. Ordeningvan ons individueel gedrag moet uitein-delijk uitmonden in sociaal dharma; eengedisciplineerde samenleving, die deeigenheid of de dharma van anderenerkent, respecteert en hem daarmeeruimte geeft voor zelfontplooiing.Artha betekent letterlijk: alles wat je aanmateriële zaken nodig hebt om eenvoorspoedig en gezond leven te leiden.Inkomen, voeding en huisvesting beho-ren tot artha. Ook luxe artikelen, zoalsmooie kleren, lekker eten en vakantievallen onder artha. Maar bovenal is artha een handleidingdie de natuurlijke behoefte om jezelfzoveel mogelijk te ontplooien en te ont-wikkelen, vorm en inhoud geeft. Arthawil van het leven op zoveel mogelijkegebieden een succes maken. Het artha-principe gaat om meer dan alleen hetbezitten van dingen die we nodig heb-ben om onze materiële behoeften te ver-

vullen. Je persoonlijkeinstelling die verant-woordelijk is voor dewijze waarop je hetinkomen verwerft ende manier waarop jemet de verkregen rijk-dommen omgaat, zijnbelangrijker dan hetbezit zelf. Zo is het ver-krijgen van rijkdom-men alleen correct alsdeze met in achtne-ming van de dharmare-gels gebeurt: eerlijk,met respect voor jemedemens en andereschepselen, geweldloos

en ook nog op onthechte wijze.Het artha-principe ziet het leven als eenontwikkelingstraject waarin ruim plaatsis voor materieel genot. Belangrijk is weldat een deel van de verkregen rijkdom-men terug wordt gegeven aan de samen-leving, die het verkrijgen van de inkom-sten immers mogelijk heeft gemaakt. Ditkan in de vorm van dienstbaarheid, gif-ten of activiteiten die de spirituele ont-wikkeling van anderen stimuleren, zoalsyajna’s of vuuroffers.

Kama betekent goede wil. De menshoort altijd het goede na te streven enhet kwade te verwerpen.Uiteindelijk leiden dharma, artha enkama het atma; de ziel, naar moksha ofverlossing: het ultieme doel voor elkleven op aarde.

Krishna en Arjuna

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 28

Page 29: OHM Vani 4e kwartaal 2002

Overal ter wereld, zelfs in Rusland, zijnashrams en meditatiecentra te vinden.In het kielzog van de Vedische traditiezien we ook een Boeddhistisch wereld-wijd reveil. Ook dat is niet verwonder-lijk als we bedenken hoezeer beide tra-dities in feite hand in hand gaan. Tochdient zich de prangende vraag aan naarwat spiritualiteit te betekenen heeft. DeVedische traditie is hier heel duidelijkover. Spiritualiteit heeft alles te makenmet de speurtocht naar jezelf en houdthet vermogen in om in de diepere lagenvan jezelf door te dringen en te lerenhoe je van daaruit in het gewone levenkunt staan. Het impliceert een grootvermogen om altijd alle tijd en ruimte tehebben zoals een toeschouwer die naareen wedstrijd kijkt. Wie alle tijd enruimte ter beschikking heeft, heeft hetniet langer druk en kent een innerlijkerust. Juist omdat deze mens innerlijk

rustig blijft zal dikwijls op zijn daad-kracht een beroep worden gedaan, zodathij of zij het naar gewone maatstavenbijzonder druk moet hebben. Met dezetegenstrijdigheden leren omgaan is deuitdaging van de moderne mens die spi-ritualiteit zoekt. Die mens is een 'zoe-ker'. Wat 'zoekt' hij? De werkelijkheidomtrent zichzelf. Als hij die werkelijk-heid eenmaal heeft gevonden en veran-kerd in zijn manier van leven en func-tioneren is hij een wijs mens geworden,een Zelfgerealiseerde. Hij heeft de vrij-heid van het onbegrensde in zichzelfgevonden en leeft ernaar.

Het moderne India is een onwaarschijn-lijke smeltkroes van tegenstrijdigheden.De vervuiling is onvoorstelbaar groot enhet ambtelijk onvermogen om orde tescheppen in een chaotische wereld isverlammend groot. Toch blijkt steeds

29 - oktober/december

Spiritualiteit in hetmoderne India

PAUL

G. V

ANOY

EN

Spiritualiteit is sinds onheugelijke tijden geheel en al verweven met het

Indiase maatschappelijke bestel. Er zijn niet veel andere landen waar de

asceet, de filosoof en de kenner van de Veda's zoveel aanzien genieten en

zoveel gezag hebben als in India. Niet voor niets dat de meer commercieel

ingestelde en ondernemende geesten in India spiritualiteit als een interes-

sant exportartikel hebben ontdekt en bezig zijn de wereld op dit gebied te

veroveren.

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 29

Page 30: OHM Vani 4e kwartaal 2002

30 - oktober/december

weer opnieuw dat verspreid over heelIndia vele plekken te vinden zijn dieeen unieke uitstraling hebben.Spiritualiteit is er bijna tastbaar en con-creet aanwezig. Een bezoek aan dediverse heilige plaatsen in de Himalaya’szal dit al spoedig duidelijk maken,waarbij vooral Rishikesh in het oogspringt. De traditie houdt ons voor datvanuit de Himalaya’s een uitstortingheeft plaatsgevonden van zulke heiligeen gezegende plekken. Wijsheid endeugdzaamheid hebben er sinds onheu-gelijke tijden een woonplaats gevonden.Deze plekken zijn teveel om op te noe-men en natuurlijk komen er plekken bijterwijl sommige plekken verdwijnen.Juist door het feit dat vanuit deze plaat-sen de aloude wijsheidstraditie van hetVedische Sanatan Dharma steeds gevoedwordt en blijft, is het mogelijk dat eenvoortdurende stroom van bijzonderemensen binnen deze traditie doorgaat.Alleen al in de afgelopen honderd jaarzijn vele namen van bijzondere mensente noemen, méér dan men in een perio-de van duizend jaar in het Westen zoukunnen vinden: Ramakrishna, RamanaMaharshi, Hazrat Babajan, Vivekananda,Dayanand Saraswati, Anananda MayiMa, Aurobindo, Anasuya Devi, Mahatma

Spiritualiteit in

"DAT JE VERLEDENJE ZO IN DE WEG

KAN ZITTEN"

REGRESSIEREGRESSIEREÏNCARNAREÏNCARNATIETHERAPIETIETHERAPIE

Is een vorm van psycho/bewustzijnstherapiedat geschikt is voor werken met een breedscala aan klachten, problemen en levens-thema's, waarvoor inzicht, verandering of

meer dan wel andere keuze mogelijkheden worden gezocht.

*Totale gezichts- en lichaamsverzorging

Voor inlichtingen:Savita D. HarpalTel. 035 - 6214405’s-Gravenlandseweg 152 a1217 GA Hilversum

Andre’s CaribbeanTravel

PARAMARIBO!KLM/SLM/AIRFRANCE

Singel 240(hoek Raadhuisstraat

tegenover het postkantoor)1016 AB AMSTERDAM-Centrum

Tel: 020-6833840Robin PremdhaniDirecteur

Advertenties

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 30

Page 31: OHM Vani 4e kwartaal 2002

31 - oktober/december

Gandhi, Krishnananda Saraswati,Devaraha Baba, Bharati Krishna Tirtha,Brahmananda Saraswati,Chandrasekharendra Saraswati, ShyamaMataji, Chandrasekhara Bharati,Shantananda Saraswati, AbhinavaVidyatirtha, Bharati Tirtha en AmmaMata Amritanandamayi en nog zeer veleanderen. Dit zijn slechts enkele namendie spontaan opkomen, zonder verdereresearch. Opvallend is dat tegenwoor-dig ook vrouwen in de openbaarheidtreden. Spiritualiteit heeft alles te maken met despeurtocht naar jezelf en daarmee metZelfrealisatie, mukhti. Centraal staathierbij de boodschap van Shrî Krishnazoals die is opgetekend in de BhagavadGita. Het commentaar van Shankarawordt algemeen beschouwd als het stan-daardcommentaar op de Gita vanuit hetoogpunt van Advaita Vedanta. Ook

in het moderne India India kampt met het probleem van grotegetallen. Op een bevolking van ongeveer1 miljard zielen zijn wellicht één of tweemiljoen mensen uiterlijk bezig met 'spi-ritualiteit'. Uiterlijkheid is echter bedrie-gelijk. Geschat wordt dat niet meer dantweeduizend mensen werkelijk zodanigop zoek zijn dat zij ook zullen vindenwat zij zoeken.

De werkelijk bevrijde ziel koestert geenenkele wens om enige vorm van missiete bedrijven. Indien nodig zal zo'n zielprecieze en afgemeten impulsen gevendie altijd heel nauwkeurig op een speci-fieke situatie zijn afgestemd. Vervolgenszijn er diegenen die op weg zijn.Sommigen van hen zullen mensen omzich heen verzamelen en hun eigenboodschap verkondigen. Anderen zullende stilte opzoeken om langs die wegboven hun begrenzingen uit te stijgen.Weer anderen zullen zich overgeven aanGod of aan een guru en zullen doordienstbaarheid en overgave tot zichzelftrachten te komen. Eenpuntige aandachtzal deze mens verder helpen om tot zijnof haar Ishta Deva te komen. De verbin-ding met de Ishta Deva geeft de nabij-heid van het Absolute maar nog niet deeenheid zelf. Die eenheid zal dagen metbehulp van Zelfkennis dat wil zeggenmet het innerlijk weten dat er geen ver-schil is tussen individueel en universeel,tussen atman en brahman. Wanneeralleen het Zelf overblijft is bevrijdingeen feit. Dit is het doel van spiritualiteit,ook in het India van nu.

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 31

Page 32: OHM Vani 4e kwartaal 2002

32 - oktober/december

Advertenties

• Doku / Drama• Doku / Drama

• Producent van film en video producties• Producent van film en video producties

• Ruim 35 jaar ervaring in creativiteit en kwaliteit• Ruim 35 jaar ervaring in creativiteit en kwaliteit

FILMS INTERNAFILMS INTERNATIONALTIONAL

Laan van Meerdervoort 316 • 2563 AM Den HaagTe l e f o o n : 0 7 0 - 3 6 5 8 2 1 8 • F a x : 0 7 0 - 3 6 5 3 7 1 6

e - m a i l : r f i f i l m s @ c a s e m a . n e t

Laan van Meerdervoort 316 • 2563 AM Den HaagTe l e f o o n : 0 7 0 - 3 6 5 8 2 1 8 • F a x : 0 7 0 - 3 6 5 3 7 1 6

e - m a i l : r f i f i l m s @ w a n a d o o . n l

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 32

Page 33: OHM Vani 4e kwartaal 2002

33 - oktober/december

De oude spirituelewortels van de therapie

Is de therapie in de spiritualiteit terechtgekomen of de spiritualiteit in de thera-

pie? De traditionele Westerse psychotherapie kon moeilijk in de menselijke

behoefte aan zin te voorzien, omdat ze immers probeert klinische verschijnselen

te benaderen vanuit een wetenschappelijk materialisme, waarin zin iets arbit-

rairs is en dus niet bestaat.

Toch zijn er psychotherapeuten en spirituele therapeuten die zich laten leiden

door spiritualiteit en zingeving, waarin de mens wordt gezien als een spiritueel

of bezield wezen en een klacht als een uiting van een verbroken verbinding met

de diepere zin van het bestaan. In deze methode berusten zowel de diagnostiek

als de manier van behandelen vooral op een intuïtieve, gevoelsmatige grondslag

en minder op een verbale en rationele, zoals dat doorgaans in de traditionele

psychotherapie het geval is.

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 33

Page 34: OHM Vani 4e kwartaal 2002

34 - oktober/december

Upanishads

Psychotherapie is ontstaan als antwoordop het menselijk lijden, inherent aan hetleven op deze aarde. De Westersebeschaving beschouwt psychotherapieals een betrekkelijk recent deelgebiedvan de psychiatrie. Toch bestonden er alin de vroege fase van onze beschavinggebruiken om het menselijk lijden teverlichten door priesters, sjamanen enmedicijnmannen. Sjamanen wordenbeschouwd als de eerste genezers en depsychotherapie heeft meer religieuzewortels dan over het algemeen wordttoegegeven. De mystieke traditie vindenwe in de mondelinge overleveringen,opgetekend in de Upanishads, deBoeddhistische sutra’s en vergelijkbare

teksten die duizenden jaren oud zijn. Zelaten zien dat mystieke leraren van demeest uiteenlopende culturen opmerke-lijk overeenkomstige dingen zeiden enzich ook bezighielden met het menselijklijden. Deze mystieke traditie, dikwijlsverward met religie, neemt een geheeleigen plaats in. Religie en mystiek hou-den zich weliswaar beide bezig met hetsacrale, maar de meeste religies associë-ren het sacrale met een godheid. Demystiek daarentegen brengt het sacralein verband met het onbegrepen Zelf vaniedere mens. Religie en mystiek zijn eenreactie op de gewaarwordingen van hetsacrale. In het verre verleden werktende meeste mystici binnen een bepaaldereligie, maar hun handelwijze onder-scheidde zich van die van de dagelijksegodsdienstoefening. De zwervende

De oude spirituele woLA

MBE

RTDE

KWAN

T

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 34

Page 35: OHM Vani 4e kwartaal 2002

35 - oktober/december

monniken, voor wie de Upanishadswerden geschreven, verrichtten niet deHindoeïstische offerhandelingen en ritu-elen, maar volgden bijzondere gebrui-ken die hun in het geheim door hunleraren werden overgeleverd.Uit de psychologische en psychiatrischevakliteratuur kan de conclusie wordengetrokken, dat de Westerse cultuurdoorgaans aan dit onderscheid tussenreligie en mystiek voorbij gaat. Jammer,want juist door het accent te leggen opde zelfontwikkeling zit de mystiek opdezelfde lijn als de psychotherapie. Demystieke traditie houdt zich vooralbezig met die problemen waarvoor demoderne psychotherapie geen oplossingheeft.Het is opmerkelijk dat de spirituele the-rapie de draad oppakt waar de psycho-therapie die liet liggen. Dit is geen waar-deoordeel over beide therapiemogelijk-heden, maar een constatering.

Energie

Een psychotherapeut die spiritualiteitals uitgangspunt neemt en daarbij aan-sluit op de mystieke traditie, is bijvoor-beeld de Amerikaan Wayne Dyer. Hijbegeeft zich in zijn recente boek ‘Willenis kunnen’ helemaal op het spirituelepad.Hij adviseert je helemaal te richten opwie je werkelijk bent en je daar steedsvan bewust te zijn. Het gaat om het ver-hogen van je energie en je te richten opvreugde, vrede en vrijheid en nog veelmeer. Hij haalt ook Een Cursus inWonderen aan die ook steeds bezig isom ons bewust te laten zijn van deenige werkelijkheid die er is. De Velperregressietherapeute Dianne Bosch wijst

op het belang van het werken aan oudeblokkades. Deze zijn in de loop van hetleven opgebouwd, meestal doordat emo-ties niet gevoeld mochten worden. Ookspeelt mee dat je als kind geen afwijken-de mening kon hebben uit angst voorliefdesverlies. Spiritualiteit komt in deze tijd dus nietin de therapie terecht of andersom.Mensen als Dyer, maar ook de spiritueletherapie, hebben de draad uit de oud-heid weer opgepakt, ook al hoef je hetniet eens te zijn met hun vaak sterk uit-eenlopende conclusies.

Zelf pleit ik ervoor het begrip spirituali-teit in de therapie niet teveel te bena-drukken. Het gaat in wezen om gelijk-waardigheid. We denken dat de thera-peut dé antwoorden heeft en de patiëntof cliënt in therapie gaat om de ant-woorden te krijgen. Over het algemeenis er in de relatie cliënt en therapeut danook sprake van verticaliteit. Het gaaterom de afscheiding te overstijgen en deverbinding te maken met de ander. Water in de bewoordingen van ‘Een Cursusin Wonderen’ gebeurt, is dat de specialerelatie een heilige relatie en de verticalerelatie een horizontale relatie wordtwaar sprake is van een wezenlijke ver-binding van cliënt en de rollen vancliënt en therapeut onderling verwissel-baar zijn. Het heeft dus zin na te gaan wat demystieke traditie ons vandaag te zeggenheeft, zowel voor de therapie in hetalgemeen als voor de psychotherapie inhet bijzonder, maar vooral voor degezondheid en de menselijke ontwikke-ling in het algemeen.

wortels van de therapieOHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 35

Page 36: OHM Vani 4e kwartaal 2002

Traditionele gezondheidsleer

AyurvedaLezingen, opleidingen en behandelingen

Ayurveda Health Center- centra in heel Nederland -

o.l.v. vaidya R.H. Swami Persaud Postbus 463, 6600 AL Wijchen,

tel.: 024 - 641 83 98, fax: 024 - 645 03 16

● zeer nauwkeurige constitutiebepaling● Ayurvedische behandelingen● beroepsopleiding● lezingen in het hele land● www.ayurveda-center.com

36 - oktober/december

Advertenties

Tewarie & Partners Accountants en Belastingadviseurs

Parmessar & Tjon A TenAccountants en Belastingadviseurs

T&H Groep Accountants & Belastingadviseurs bestaat uit:• Tewarie Accountants en Belastingadviseurs• Parmessar & Tjon A Ten Accountants & Belastingadviseurs• Admi Services, administratieve dienstverlening voor het midden & kleinbedrijf.

T&H Groep is uitgegroeid tot een organisatie met een gevarieerd samengesteldepraktijk voor controle, beoordeling en samenstellingsopdrachten.Naast adviespraktijk en de financiële-administratieve begeleiding biedt de organisatie tevens fiscale dienstverlening.

Een belangrijk uitgangspunt is de betrokkenheid bij de cliënt, waarbij kortecommunicatielijnen zowel binnen als in de relatie met de cliënt een belangrijke rol spelen.

Naast de specialisten in eigen huis beschikt T&H Groep over een met zorgontwikkeld contactennetwerk van externe onafhankelijke adviseurs uit diverse disciplines.

Nederland: Oranje Nassaulaan 55 • 1075 AK Amsterdam.Tel: 020-6711256 • Fax: 020-6737272

Suriname: Mr. F.H.R. Lim A Poststraat 19 • Postbus 1700, Paramaribo.Tel: 474452 • Fax: 474643 enOranje Nassaustraat 53 • Nieuw Nickerie. Tel: 0231979

K.B. Tewarie RA

P. Parmessar FB

M.L.J. Braspenning AA

Mr. L. Krokke-Toffoli

Drs. Ing. W.N.B. Tewarie RE

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 36

Page 37: OHM Vani 4e kwartaal 2002

37 - oktober/december

In 1895 werd Jiddu Krishnamurti geboren, die later bekend zou worden als een

Indiase denker met bijzonder interessante en originele inzichten, gedachten en

invalshoeken. In de tweede helft van de 20ste eeuw reisde hij de wereld rond

om zijn gedachtegoed via lezingen en ‘talks’ kenbaar te maken aan een zo

breed mogelijk publiek in India, Europa en de Verenigde Staten.

Eén van de meeste befaamde toespraken van Krishnamurti vond plaats op 2

augustus 1929, op nog jonge leeftijd, in Ommen, Nederland. Deze toespraak

was de aanzet voor zijn latere individuele koers. Vanaf dát moment ontwikkel-

de hij zich steeds meer tot een opzichzelfstaand figuur, met een geheel eigen

filosofie.

In die toespraak in 1929 deed hij afstand van de rol, die hem was toebedeeld

door vooraanstaande leden van de Theosofische Vereniging, die Krishnamurti

in India hadden ‘ontdekt’ en hem naar voren hadden geschoven als het zoge-

naamde ‘voertuig van de Wereldleraar’.

Krishnamurti en de totale ontkenning

EE N K O RT O V E R Z I C H T VA N H E T L E V E N E N W E R K VA N D E

IN D I Ë R J I D D U KR I S H N A M U RT I (1895-1986)

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 37

Page 38: OHM Vani 4e kwartaal 2002

38 - oktober/december

De Theosofische VerenigingDeze Theosofische Vereniging was in1875 opgericht door Helena Blavatskyen de Amerikaan Henry Steel Olcott.Blavatsky was een excentrieke vrouw,die de reputatie verwierf een soort ‘god-delijk medium’ te zijn, in wier aanwe-zigheid zich allerlei ‘mysterieuze zaken’voordeden. Om aan de mystieke enocculte bijeenkomsten in Blavatsky’sappartement een formelere vorm te ver-schaffen, werd de TheosofischeVereniging opgericht. De officiële doel-stellingen van de TheosofischeVereniging werden pas later geformu-leerd, en kunnen worden herleid totdrie hoofdpunten. Allereerst het vormenvan een kern van algemene broeder-schap der mensheid. Ten tweede hetonderzoeken van onverklaarbarenatuurwetten en latente ‘spirituele’krachten in de mens. En in relatie methet ontwikkelen van kennis omtrent ditlaatste (een ‘kennen’ of ‘innerlijk bele-ven’, dat tegenover de ‘normale’ kenniswerd gesteld) werd als derde een verge-lijkende godsdienststudie en studie vanfilosofie en wetenschappen aangemoe-digd. Onderdeel hiervan was een herbe-leving van Oosterse religies onder ande-re het Boeddhisme en het geloof in eengemeenschappelijke ‘eenheidskern’ vanalle wereldreligies.

De wereldleraarNu was er al vanaf de oprichting van deTheosofische Vereniging een geloof inde zogenaamde ‘wereldleraar’. Dewereldleraar of de ‘Maitreya Boeddha’was een hoog ontwikkeld wezen (die inde zogenaamde occulte hiërarchie vande Theosofische Vereniging op een noghoger plan stond dan de eveneens

benoemde ‘Meesters’), dat kon afdalenin een menselijk lichaam, hetgeen tweekeer eerder in de geschiedenis hadplaatsgehad (eenmaal in dat van Krishnaen eenmaal in Christus). De gedachtedat de wereldleraar opnieuw zou ver-schijnen werd geopperd door Blavatsky.Deze gedachte werd, vanaf 1890, ver-sterkt toen de leiding van deTheosofische Vereniging werd overgeno-men door Charles W. Leadbeater enAnnie Besant. Besant had sinds 1896steeds vaker gesproken over de komstvan de wereldleraar en in 1909 werddoor Leadbeater de jonge IndiërKrishnamurti naar voren geschoven alsde toekomstige Messias. Leadbeater zouKrishnamurti op het strand hebbenwaargenomen en onderkend hebben datdit een ‘groot spiritueel wezen’ zou zijn.Speciaal voor Krishnamurti werd in1911 een Orde opgericht (nauw ver-want met de Theosofische Vereniging),die als doel had, de mensheid voor tebereiden op de komst van de wereldle-raar en ”het voertuig” gereed te makenvoor zijn latere rol als Messias.[1]

VervreemdingToen echter in 1925 Krishnamurti’sbroer Nitya overleed, die door de lei-ding van de Theosofische Verenigingeveneens een belangrijke rol kreeg toe-bedeeld en van wie het ondenkbaarwerd geacht dat hij zou sterven, ver-vreemdde Krishnamurti van de leidingvan de Theosofische Vereniging. Dezevervreemding werd des te ernstigerdoordat Krishnamurti, volgens ‘insiders’,een geheel eigen ‘mystieke’ ontwikkelingdoormaakte - van vooral lichamelijkeaard (later ‘het proces’ genoemd) - waar-door hij een steeds individuelere hou-

BART

WOL

THUI

S

Krishnamurti OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 38

Page 39: OHM Vani 4e kwartaal 2002

39 - oktober/december

ding aannam ten opzichte van de lei-ding van de Theosofische Vereniging ende hele ‘tamtam’ rondom zijn persoonals ‘poespas’ ter zijde schoof.Krishnamurti’s kritiek op de occulte,esoterische en zelfs hysterische kenmer-ken van de Theosofische Vereniging,inclusief het messianisme, culmineerdein de genoemde toespraak op 2 augus-tus 1929. In deze rede kondigt hijeigenhandig de opheffing van de - speci-aal voor hem opgerichte - Orde aan enroept hij eenieder van de daar aanwezi-ge mensen op om op eigen benen testaan en zich niet te laten (af)leidendoor willekeurig welke organisatie, reli-gie of sekte dan ook.[2]Hier werd dan gelijk ook de toon gezetvoor de inhoud van zijn latere werk. Indeze toespraak zegt hij te menen dat‘waarheid een land is zonder paden’ enongeconditioneerd, ongelimiteerd is enonbereikbaar via welk pad dan ook(oftewel: niet te organiseren). Tevensbenadrukt hij dat deze ‘waarheid’ alleente beleven is voor diegenen die in staatzijn niemand te volgen. In de lijn vandeze rede werd ook de inhoud vanKrishnamurti’s latere werk gekenmerktdoor een dubbele invalshoek: een indi-vidualistische benadering (‘volg nie-mand’ oftewel ‘je moet op eigen benenstaan’ of iets krasser gezegd: ‘zoek hetzelf maar uit’) enerzijds en daaraangekoppeld een meer mystieke benade-ring (‘waarheid is een land zonderpaden’) anderzijds.Deze ‘waarheid’ waar Krishnamurti overspreekt is echter geen statisch einddoel(een te bereiken ideaal) maar veeleereen ‘zijnstoestand’. Krishnamurti heeftgedurende zijn gehele leven - tot zijndood in 1986 - geprobeerd om op aller-

lei manieren duidelijk te maken wat hijmet deze ‘toestand’ bedoelt en het lijkter op dat maar heel weinig mensen eriets van hebben begrepen.Om toch een notie te krijgen van watKrishnamurti op het oog heeft met deze‘ware zijnstoestand’ zal ik een drietalkernthema’s bespreken uit zijn werk, diein mijn opvatting een fundamenteel ele-ment vormen van zijn filosofie.Allereerst zal ik bespreken watKrishnamurti’s notie is van tijd. Hieraangekoppeld ga ik nader in opKrishnamurti’s beschrijving van ‘het pro-ces van het denken’ bij de mens. En tenslotte wil ik nog aandacht besteden aanzijn negatie van het guruschap en ont-kenning van autoriteiten in het alge-meen.

Notie van tijdOm met het eerste punt te beginnen:Krishnamurti maakt een onderscheidtussen chronologische en psychologi-sche tijd. Chronologische tijd is de‘notie van tijd’, die nodig is om bijvoor-beeld een afspraak na te komen. Als jemet een vriend om 14.00 uur op eenzondag in december afspreekt bij deDomkerk in Utrecht, dan is het nodig teweten ‘hoe laat het is’ om daar op tijd teverschijnen. In tegenstelling tot deze‘chronologische tijd’ hanteren mensenechter eveneens een zogenaamde ‘psy-chologische tijd’. Het is deze ‘psycholo-gische tijd’ waarvan Krishnamurti zegtdat deze in feite niet bestaat.Wat is nu deze ‘psychologische tijd’? Depsychologische tijd is samen te vattenals het zorgen maken over je persoonlij-ke toekomst en het vasthouden aan jepersoonlijke verleden. In de lijn van hetaangehaalde voorbeeld van de afspraak

urti en de totale ontkenningOHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 39

Page 40: OHM Vani 4e kwartaal 2002

40 - oktober/december

met een vriend om 14.00 uur op eenzondag in december in Utrecht: Stel dathet hier handelt om een vriend die je allang niet meer gezien hebt. Men zouzich kunnen voorstellen dat men zichdan van tevoren gaat afvragen of hetcontact met deze vriend nog wel evengoed is ‘als vanouds’ en zich van tevorenzorgen maakt of dit aanstaande contactwel geslaagd zal verlopen. Dit soortdenken over (waar overigens ook allerleiemotie bij betrokken is) is echter evenonnodig als onhandig; men heeft erniets aan en toch kan men het niet nala-ten. Mensen zijn zo de gevangenen vanpsychologische tijd, die ze zelf hebbengeschapen.Waarom creëren mensen deze psycholo-gische tijd, als deze, zoals Krishnamurtibeweert, eigenlijk geen feitelijkheid is?De oorzaak daarvan is angst. Men isbang dat de toekomst niet goed zal ver-lopen (om het existentiëler uit te druk-ken: dat men zichzelf niet in leven kanhouden) en probeert daarom een beeldte maken van ‘hoe het zou moeten zijn’.Vervolgens wordt dit beeld over ‘hoe hetzou moeten zijn’ (vaak een ideaalbeeld)verward met het moment van zijn zelf.Om voort te borduren op genoemdevoorbeeld: Het beeld over hoe het con-tact met de vriend zou moeten zijn isanders dan (en belemmert tevens) hetdaadwerkelijke contact met debetreffende vriend. Het contact zelf - hetmoment van zijn zelf - is niet in beeldente vangen, maakt geen onderdeel uit vanpsychologische tijd, maar is in feite tijd-loos omdat het alleen nu kan plaatsvin-den.Het contact zelf, het zijn zelf in het hui-dige moment, kan alleen plaatshebbenals de psychologische tijd wordt ontste-

gen. Maar de psychologische tijd wordtslechts losgelaten indien er inzicht is inhet feit dat deze psychologische tijd nietbestaat. Het probleem is nu dat we nietzien dat deze psychologische tijd nietbestaat, waardoor ze in onze illusionairedroomwereld voortduurt.Dit gebrek aan inzicht is tamelijk ingrij-pend. Volgens Krishnamurti is ze deoorzaak van alle ellende in de wereld.Toekomstbeelden - en het daaraangekoppelde ‘streven naar’ - blijven aande orde van de dag. Iedere hoop op ver-betering of verlossing in de toekomst -of het nu gaat om de Marxistische heil-staat of het Hindoeïstische ‘Brahman’ -blijft een projectie van de eigen angst.Het is te vergelijken met het beklimmenvan een oneindige ladder, teneinde eenplek te bereiken waarover men nietsweet of verliefd worden op een schonekoningin, die men nog nooit gezienheeft. Het hanteren van zelf geschapenpsychologische tijd is even dromerig alsheilloos.[3]Een kritiek op deze visie dat psychologi-sche tijd niet bestaat zou kunnen luidendat beelden echter wel een verwijzingzijn naar het moment zelf. Weer naaranalogie van het voorbeeld: Stel hetcontact met deze vriend verloopt wélnaar wens (omdat men in het contactzelf aanwezig is). Vervolgens gaat mennaar huis, met een positief beeld overhoe het contact verliep. Dit beeld (ín depsychologische tijd) is dan louter eenverwijzing naar het tijdloze moment, hetcontact. Volgens Krishnamurti is dezevisie echter onjuist. Op het moment dater een vastomlijnd beeld wordt gevormd(of dit nu positief of negatief is) zit jeweer gevangen in de psychologische tijden is het contact - met het daaropvol-

Krishnamurti en de totaOHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 40

Page 41: OHM Vani 4e kwartaal 2002

gende moment - verbroken. De ‘warezijnstoestand’ waar Krishnamurti overspreekt is dus niet een toestand waarnaar kan worden verwezen middels deervaring. Want dan zou deze toestandworden gelegitimeerd op grond van hetverleden en dat is een contradictio interminis.Het ‘ware zijn’ is louter nu aanwezig.Het kan niet in het verleden gezochtworden. Daarom zegt Krishnamurti:‘Laat het verleden los’. Tevens kan dit‘ware zijn’ ook niet een opnieuw tebereiken doel in de toekomst worden.Er is namelijk geen goede grond om tegeloven dat als iets niet nu gebeurt hetmorgen wel plaatsvindt. Krishnamurtiontkent het bestaan van psychologischeevolutie als hij zegt: ‘De toekomst is nu’.Dit brengt mij tot een voorlopig eersteconclusie: Het ‘ware zijn’ is alleen moge-lijk als er geen sprake is van psychologi-sche tijd.[4]Hoe ontstaat nu deze psychologischetijd?[5] Zoals gezegd is ze nauw verwe-ven met de aard van ons denken. Hetbezig zijn met ons persoonlijke verledenen onze persoonlijke toekomst – psy-chologische tijd – determineert voor eengroot gedeelte ons denkproces. Een ken-merk van dít denken is het niet in con-tact treden met de realiteit, en hetafscheiden van het heden.Om door te gaan op het genoemdevoorbeeld: Op het moment dat je gaatdenken over hoe het contact met devriend zou moeten verlopen, of het suc-cesvolle vriendschappelijke contact uithet verleden met deze persoon probeertte continueren c.q. vast te houdenwordt het daadwerkelijke contact metdeze persoon op die dag in december inUtrecht onmogelijk gemaakt. Het pro-

bleem wordt veroorzaakt door een ‘den-ker’ (diegene die zich afscheidt van derealiteit) die niet in staat is het daadwer-kelijke contact te maken in hetheden.[6]Krishnamurti verduidelijkt dit aan dehand van een voorbeeld: Musicus A gaatvolledig op in zijn eigen uitvoering, enis als het ware een met de muziek.Musicus B daarentegen denkt tijdenszijn uitvoering de hele tijd: ‘Ik zou aller-lei fouten kunnen maken. Wat denkthet publiek van mij. Hoe zit het metmijn reputatie, honorarium etc.?’ Ofjuist: ‘Ik doe het ontzettend goed. Ikhoop dat ik dit nog lang zo kan volhou-den.’ De factor ‘Ik’ die hier wordt geïnt-roduceerd is ‘de denker’ die psychologi-sche tijd schept, daar hij niet één is metde muziek en het heden.[6]Zolang er sprake is van een dergelijke‘Ik’, een denker die zich afscheidt vande werkelijkheid, is het contact makenmet de actualiteit van het momentgeblokkeerd en het ‘ware zijn’ onmoge-lijk geworden. De kunst is daarom om,ongeacht de aard van de situatie die zichop een bepaald moment voordoet, jedaarvan niet af te scheiden als een soortdenker of waarnemer die van eenafstand de situatie beoordeelt. Zodradeze beoordeling namelijk plaatsvindtkomt er een ‘denker’ op de proppen, dieeen factor is van psychologische tijd.[7]Dit leidt tot een voorlopig tweede con-clusie: Er is alleen geen psychologischetijd als er geen sprake is van een denker,die zich afscheidt van het heden.[8]

Hoe ontstaat nu deze ‘denker’? Hetbestaan van de denker hangt samen metde behoefte aan autoriteit. Autoriteitwordt hier geïnterpreteerd in brede zin:

totale ontkenning

41 - oktober/december

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 41

Page 42: OHM Vani 4e kwartaal 2002

42 - oktober/december

Het betreft willekeurig welk gezag danook. Zo kan men zich tijdens het bestu-ren van een auto storen aan allerleiexterne factoren: Verkeerslichten diecontinue op rood staan, verwarde ofagressieve bestuurders die vreemdemanoeuvres maken, fietsers die uit hetniets opduiken etc. Doch men hoeftzich niet als bestuurder van de wijs telaten brengen door deze externe invloe-den.[9]Zodra men zich wel laat afleiden, laatmen zich leiden (of omgekeerd: zodramen zich laat leiden, laat men zichafleiden): De externe factoren zijnexterne autoriteiten geworden. De fiet-ser is storend omdat er autoriteit wordtgegeven aan de fietser. De anderebestuurder is storend omdat er autori-teit wordt gegeven aan de anderebestuurder. Degene die zich stoort is ‘dedenker’, die zich afscheidt van de situ-atie – en de moeizaamheid die dit voorhem of haar (lees: Ik) betekent (hetonrustige verkeer, de fietsers, de anderebestuurders, de verkeersborden etc.).Zo kan men bijvoorbeeld denken: ‘Hetis niet goed voor mij als dat stoplichtop rood springt omdat Ik dan niet optijd kom op mijn werk en een opmer-king van mijn baas kan verwachten’ ofjuist: ‘Het is goed dat die fietser geenvoorrang neemt. Daardoor kan Ik door-rijden en kom Ik in een goed boekje bijmijn baas’. Het ‘Ik’ uit deze voorbeel-den is de denker (de schepper van psy-chologische tijd), die een resultante isvan de erkenning van externe autoritei-ten (het stoplicht, de fietser, de baasetc.). Om vrij te zijn van psychologische tijdkan autoriteit dus een belemmeringzijn. Daarom ontkent Krishnamurti ook

de relatie ‘guru’ – ‘leerling’. De guru,die in sommige stromingen van deOosterse filosofie een belangrijke rolkrijgt toebedeeld als ‘spirituele gids’,kan een belangrijke hindernis zijn vooriemand, en zijn capaciteit om in contactte treden met de actualiteit van hetmoment. In de praktijk is het namelijkzo dat mensen hun persoonlijke ver-wachtingen en hoop – hun psychologi-sche tijd – vaak projecteren op de‘gurufiguur’. De ‘guru’ is dan voor dezemensen een bevestiging van hun eigenpsychologische tijd. Om in contact tetreden met de realiteit van het heden ishet aldus van belang je niet te richtennaar een bepaalde autoriteit, of omautoriteit aan te wenden (wat in wezenhetzelfde is).[10] Een dergelijke autori-teit vooronderstelt namelijk psychologi-sche tijd: Iedere autoriteit is per defini-tie ‘autori-tijd’[11]Dit leidt tot een voorlopig laatste con-clusie: Er is alleen geen denker, afge-scheiden van het heden, als er geensprake is van een autoriteit.

Conclusie.In 1929 hield de Indiër JidduKrishnamurti een rede in Ommen,Nederland, waarin hij afstand deed vande rol als ‘wereldleraar’ die voor hemwas uitgedacht door vooraanstaandeleden van de Theosofische Vereniging.De Theosofische Vereniging was in1875 opgericht door Blavatsky enOlcott. Het was Annie Besant die steedsvaker gesproken had over een nieuwekomst van ‘de wereldleraar’, deMaitreya Boeddha die reeds twee keereerder was afgedaald in een menselijklichaam. Charles Leadbeater ‘ontdekte’Krishnamurti op het strand in India en

Krishnamurti en deOHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 42

Page 43: OHM Vani 4e kwartaal 2002

43 - oktober/december

in 1911 werd voor hemeen Orde opgericht omzijn rol als toekomstigewereldleraar voor tebereiden. In de loop derjaren vervreemddeKrishnamurti echter vande leiding van deTheosofische Verenigingdoor zijn eigen ontwik-keling en ook door hetoverlijden van zijn broerNitya, hetgeen als eenverrassing kwam. Detoespraak in 1929 wasde aanleiding voor eenmeer onafhankelijkekoers van Krishnamurti.Vanaf dát moment ont-wikkelde hij zich tot eenop zichzelf staand figuurmet een geheel eigen filosofie. Deze filo-sofie had een dubbele invalshoek: eenindividualistische benadering en eenmystieke benadering.De inhoud van zijn filosofie kan, naarmijn opvatting, worden gerelateerd aaneen drietal kernthema’s: zijn opvattingenover tijd, het menselijk denkproces enzijn opmerkingen over autoriteiten.Inzicht in deze thematiek is nodig voorhet ”ware zijn”, een zijnstoestand, diegeen statisch einddoel is maar eenmanier van leven in het heden.Dezezijnstoestand kan wellicht beter begre-pen worden – of beter gezegd: beterbeleefd worden want daar gaat het om –met inachtneming van de logica van devolgende drie conclusies:- Het ”ware zijn” is alleen mogelijk als ergeen sprake is van psychologische tijd.- Er is alleen geen psychologische tijdals er geen sprake is van een ”denker”,

afgescheiden van het heden.- Er is alleen geen denker, afgescheidenvan het heden, als er geen sprake is vaneen autoriteit.[12]Deze drie conclusies, die doorKrishnamurti in toenemende mate alsaxioma’s werden gehanteerd, moetenaan een nader onderzoek onderworpenworden, hetgeen slechts kan plaatsvin-den door een kritisch onderzoek van defilosofie van Krishnamurti (en zijnleven, voor zover dat in tegenspraak wasmet de implicaties van zijn ideeën).[13]Vooralsnog volstaat het om te zeggendat een louter ”verstandelijk” begrijpenvan dit ”ware zijn” niet volstaat (al is hetmaar dat dit een tegenspraak is).[14] Endat het aan ons is om te kijken of dit”zijn” überhaupt mogelijk is, dat wilzeggen of het in ons eigen leven in depraktijk te brengen is.

de totale ontkenningOHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 43

Page 44: OHM Vani 4e kwartaal 2002

44 - oktober/december

Notenapparaat

1. “Krishnamurti en de Theosofische Vereniging” W.Hanegraaff in: Religieuze bewegingen in Nederland

dl. 19 (Amsterdam 1989).

2. Krishnamurti 100 jaar Uitgave Stichting IVIO no. 25557 (Goes 1995).

3. zie ook: Zen and western thought Masao Abe (Honolulu 1985).

4. De constructie “als....dan” is hier problematisch voor zover het opnieuw psychologische tijd vooronderstelt. Het is

daarom van belang om nu reeds mee te delen dat het in deze conclusies niet gaat om een vooronderstelde causale

relatie. Het gaat hier veeleer om een symmetrische relatie (zoals het begin van een touw niet los van het einde van

een touw kan worden gezien, en “begin” en “einde” dus relatief en omkeerbaar zijn). Vooralsnog kies ik echter

voor deze “als...dan” constructie ter wille van de helderheid van het betoog.

5. Voor het begrip “ontstaan” geldt hetzelfde als voor de constructie “als...dan”.

6. Centraal schriftelijk eindexamen filosofie VWO (1997) opgave 3 fragmentatie (Nietzsche-Taylor-Krishnamurti).

7. De denker, die zich afscheidt, beoordeelt altijd vanuit een persoonlijke invalshoek. De denker is namelijk een fac

tor van psychologische tijd. Dat laat onverlet dat er ook een soort denken bestaat dat verbonden is met chronolo-

gische of functionele tijd. Dit soort denken is het “logische denken”, dat niet samenhangt met de persoonlijkheid

en de psychologische tijd. Zodra deze samenhang echter wel plaatsvindt is er sprake van een “denker”.

8. Dit geldt voor elke situatie opnieuw. Zo is het ook mogelijk om je als “denker” af te scheiden van de gedachten die

je als “denker” reeds hebt. In zo’n geval is er sprake van een negatieve keten van oorzaak en gevolg. Bijvoorbeeld:

Iemand beledigt je, waardoor je gekwetst bent en denkt: “Ik zou je wel wat aan kunnen doen”. Deze gedachte

wordt hier benoemd als factor GI. De denker uit dit voorbeeld – het ‘Ik’ – is te benoemen als DI. Als de persoon

die dit denkt bijvoorbeeld is opgevoed vanuit het idee dat je naastenliefde moet betrachten en dus iemand anders

nìet iets moet aandoen (zelfs niet als deze ander een beledigende opmerking maakt) kan het zo zijn dat de persoon

in kwestie zich distantieert van de eigen gedachte GI. De volgende gedachte zou dan kunnen zijn: “’Ik’ mag dit

niet denken want ‘IK’ moet naastenliefde betrachten”. Deze “volgende gedachte” is dan GII. Het ‘Ik’ (met kleine let-

ters) is DI en het ‘IK’ met hoofdletters is hier de nieuwe denker, te benoemen als DII. DII is verbonden met GII en

distantieert zich van GI, dat verbonden was met DI. Er ontstaat dan een conflict in de persoon zélf tussen DI en

DII. De “denker” is zodoende altijd de bron van conflict, daar hij zich afscheidt. DI distantieert zich van de buiten-

wereld – de persoon met de beledigende opmerking. Dit terwijl DII zich distantieert van zichzelf, namelijk van DI

(en GI). Kenmerk van beiden, zowel DI als DII, is echter: afscheiding van het heden. DI scheidt zich af van het

moment van de belediging. En zo scheidt DII zich af van het moment van de reactie op de belediging (de gedachte

GI). Als men dus niet uitkijkt ontstaat er een negatieve reeks van denkers (DI, DII , DIII .DIV etc.) en daarmee

corresponderende gedachten (GI, GII, GIII, GIV etc.), hetgeen neurose en verwarring tot gevolg heeft. Dit kan

alleen doorbroken worden als men in staat is om in contact te treden met het moment van zijn, en zo een einde

kan maken aan psychologische tijd. Dit kan ieder moment, in iedere situatie, opnieuw: Als er nu geen denker is,

die zich afscheidt, dan maakt het niet uit of er in een eerder stadium al een denker (zoals DI) ontstaan is. Als men

de verwarring zíet – die gerepresenteerd wordt door DI – voorkomt men dat een nieuwe denker geboren wordt

(DII) en dát op zichzelf is een vorm van helderheid. Aandacht vóór gebrek aan aandacht is daarom gelijk aan aan-

dacht an sich.

9. De externe autoriteiten zijn in de praktijk echter “verinnerlijkt” waardoor men zich wél van de wijs laat brengen.

De dichotomie extern-intern is daarom onjuist. Diegene die zich richt naar autoriteiten hecht voor zichzelf belang

aan autoriteit en wendt dus ook een innerlijke autoriteit aan. Met andere woorden: Erkennen van autoriteit betreft

hier jezelf laten bepalen door extern gezag, maar híerdoor wordt juist

weer de egoïstische persoonlijkheidsstructuur gevormd. Zo kan men zich richten naar bepaalde verwachtingen die

de maatschappij van je heeft, en deze determineren dan je eigen innerlijke verwachtingspatronen. Je vrij maken

van deze verwachtingen – en de autoriteiten die daarmee samenhangen – is daarom geen egocentrische vrijheid,

maar een vrijheid die contact mogelijk maakt.

10. Je richten naar een autoriteit is an sich gelijk aan het “je storen” aan een autoriteit. De bestuurder die zich stoort

aan de fietser gaat in principe op dezelfde manier te werk als de leerling die de goeroe verafgood. Beiden (zowel de

Krishnamurti en de totaOHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 44

Page 45: OHM Vani 4e kwartaal 2002

45 - oktober/december

bestuurder als de leerling) laten zich (af)leiden en zijn niet in staat om daadwerkelijk contact te maken.

11. Erkenning van autoriteit of gezag betreft hier niet alleen het toekennen van gezag aan bepaalde personen, waar-

door men wordt (af)geleid. Het gaat ook om de meer subtiele vormen van contactuele stoornis en gebrek aan aan-

wezigheid. Zoals bijvoorbeeld het toekennen van gezag aan het eigen, innerlijke beleven boven uiterlijke omstan-

digheden (of anders gezegd: “het op jezelf gericht zijn”) of het toekennen van een primaat aan het intellect boven

de fysieke wereld (anders gezegd: “het teveel in je hoofd zitten”). Als er werkelijk geen sprake is van autoriteit is er

ook op dit meer verfijnde niveau sprake van evenwicht: Er is dan geen scheiding meer tussen binnen-buiten of

lichaam-geest.

Voor het “teveel op jezelf gericht zijn” zie ook: de artikelen van Douwe Tiemersma en Ton Lathouwers in: Inzicht.

Wegen van radicaal zelfonderzoek jrg. 2 no. 4 nov. 2000.

12. Er even vanuit gaande dát het te begrijpen valt, hetgeen natuurlijk te betwijfelen is.

13. Zo suggereert David F. Peat, biograaf van de natuurkundige David Bohm (met wie Krishnamurti talloze gesprekken

voerde) dat er een tegenspraak is tussen bepaalde uitlatingen van Krishnamurti m.b.t. het leiden van een celibatair

leven enerzijds en Krishnamurti’s eigen seksuele gedrag anderzijds. (Zie hiervoor: Infinite Potential. The life and

times of David Bohm (Reading 1997)).Het seksuele leven van Krishnamurti wordt beschreven in het boek Lives in

the shadow with J. Krishnamurti uit 1992 van Radha Rajagopal Sloss, waarin zij beweert dat Krishnamurti jaren-

lang een geheime relatie had met een getrouwde vrouw (de moeder van de auteur) en instemming betuigde aan

het laten aborteren van een aantal kinderen van hun beiden. Dat dit zoveel stof deed opwaaien doet vermoeden

dat menigeen een ideaalbeeld had van de persoon Krishnamurti en het leven dat hij leidde. (Zie hiervoor ook:

Forward to Krishnamurti and the World Teacher Project: Some Theosophical Perceptions James Santucci - INTER-

NET: www2.ios.com/~ pdeveney/forewardkrish.html - “How could he [Krishnamurti] allow Rosalind Rajagopal [de

vrouw in kwestie] to conduct an adulterous relationship with him, to allow her to go through one abortion and

persuade her against her wishes to undergo another?”) . In reactie op Lives in the shadow with J. Krishnamurti

publiceerde Mary Lutyens, biograaf van Krishnamurti, in 1995 het boek Krishnamurti and the Rajagopals waarin

een aantal van de genoemde gegevens van Radha Sloss worden ontzenuwd, zij het dat dit gebeurt op een weinig

respectvolle wijze ten opzichte van Radha Sloss en het door haar gepubliceerde boek . Zie voor een meer plausibe-

le interpretatie van de door Radha Sloss aangedragen nieuwe gegevens en de implicaties daarvan: Star in the East.

Krishnamurti. The Invention of a Messiah Roland Vernon (Londen 2000) p.201-204. Vernon haalt de scherpe

kantjes af van het beeld dat Radha Sloss geeft van Krishnamurti - door o.a. te wijzen op zijn relatief liberale opvat-

tingen m.b.t. seksualiteit - zonder (zoals Mary Lutyens probeert) te doen alsof de nieuwe feiten helemaal geen

gevolgen hebben voor de historische beeldvorming rondom Krishnamurti. Zo beweert Vernon dat er geen twijfel

over bestaat dat Krishnamurti gedurende een bepaalde periode een dubbel leven moet hebben geleid.

14. Het “ware zijn” van Krishnamurti betreft een ultieme toestand. Dit impliceert niet noodzakelijk dat er geen grada-

ties zouden kunnen zijn tussen verschillende stadia en mate van “zijn” (is aandacht) en “worden” (is psychologi-

sche tijd). Krishnamurti vooronderstelt dit ook in de gesprekken met David Bohm, wanneer hij het begrip “partial

enlightenment” hanteert. Het “ware zijn” als ultieme staat erkent echter geen gradaties.

Of deze “staat” zo eenvoudigweg te beleven is, zoals Krishnamurti vaak stelt, is nog maar de vraag. Zo heeft de

Tibetaanse boeddhist Sogyal Rinpoche opgemerkt in The Tibetan book of living and dying (San Francisco 1992) –

overigens niet in reactie op Krishnamurti – dat “verlichting” (een term die in verband kan worden gebracht met

het “ware zijn”) niet zo eenvoudigweg plaatsvindt. Als men jaren nodig heeft om een taal te leren waarom zou

men dan niet ook tijd nodig hebben om “te leren zijn”. Krishnamurti waarschuwt echter dat zo het “zijn” weer in

termen van “worden” dreigt te worden gedefinieerd. Vandaar zijn opmerking: “You can never find the truth (het

zijn) through the false (het worden)”. Deze opstelling van Krishnamurti heeft bepaalde voordelen. Een belangrijk

voordeel is inderdaad dat negatieve gevolgen van de verwarring tussen “zijn” en “worden” niet optreden – zoals

b.v. schijnheilige religiositeit of onzinnige devotie. Het nadeel is echter dat iedere nuance ontbreekt. Dit is een

belangrijk nadeel omdat zo de schijn wordt gewekt dat b.v. een sociaal politiek engagement, zoals dat tot uiting

kan komen in een lidmaatschap van de vredesbeweging, even zinloos is dan het gooien van atoomwapens, aange-

zien beiden een uiting zijn van “worden” cq. psychologische tijd. Strikt theoretisch is dit misschien nog juist ook

maar op praktisch niveau kan deze visie niet standhouden.

totale ontkenningOHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 45

Page 46: OHM Vani 4e kwartaal 2002

46 - oktober/december

Uiteraard behoort een voorganger toteen bepaalde stroming binnen hetHindoeïsme (in Nederland de SanatanDharma of de Arya Samaj): hij of zijkomt bij gelovigen die behoren tot diestroming en treedt op in – verzorgt derituelen – in tempels van die stroming.Een guru, leraar of lerares, staat bovenpartijen. De pandit of pandita is nietzozeer een schriftgeleerde, dan weliemand die in de eerste plaats kennisvan de rituelen heeft en zich in desamenleving manifesteert door zijn ofhaar voorbeeldig gedrag en levenshou-ding. Met de spirituele begeleiding isdoorgaans iemand anders bezig, de guru(leraar). Deze is wel op de hoogte vande geschriften en is in de regel een cha-

rismatische figuur. Bekende guru’s zijnonder meer Swami Dayanand, SwamiVivekananda en Sai Baba.

In eenvoudige samenlevingen, waarin devoorganger niet alleen ritualist is, maarook raadsgever op haast ieder gebiedvan het leven, kan hij of zij (pandit ofpandita) uitstekend functioneren.Maar in ingewikkelde samenlevingen,zoals de Nederlandse, waarin voor iede-re discipline er haast een deskundige iste vinden, is het traditionele werk vande voorgangers onder grote druk tekomen te staan. Een autodidact of een‘selfmademan of woman’ is niet meervoldoende. Vandaar dat er behoefte isaan een gedegen opleiding voor voor-

Baas in heilig huis

HARI

RAM

BARA

N

Binnen iedere godsdienst of levensbeschouwing is in de loop van de

vele jaren van hun bestaan een patroon van rituelen en omgangvor-

men ontwikkeld. Daarin is niet alleen vastgelegd hoe men met het

Opperwezen of Het Onzienlijke dient te benaderen, maar zijn ook de

onderlinge verhoudingen en hiërarchieën vastgelegd. Het is daarbij

onder andere gebruikelijk dat iemand voorgaat in de dienst: de zo

geheten voorganger. Bij Hindoes wordt zo iemand pandit genoemd, als

het een man betreft; of pandita, indien een vrouw als voorganger

optreedt. Deze persoon heeft zich bekwaamd in vooral het uitvoeren

van de rites de passages - bij geboorte, huwelijk, crematie onder

andere - en in het leiden van tempelbijeenkomsten.

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 46

Page 47: OHM Vani 4e kwartaal 2002

47 - oktober/december

gangers: zij die kennisdragen van hetHindoeïsme en in staatdienen te zijn deze ken-nis over te dragen aanderden, met name aande jeugd op hun niveauen in begrijpelijke taal.Want de gebezigde taallaat meestal te wensenover: de voorgangerspreekt doorgaans in eenHindostaanse taal, ter-wijl jonge kinderen vanHindoe-ouders in deregels die taal niet meermachtig zijn.

De voorganger is uiter-aard in de leer geweestbij een ervaren (oudere)voorganger, een leraar of lerares, maarhij of zij bepaalt in de eerste plaats zelfom als pandit of pandita op te treden.De rol van de samenleving hierin is omde persoon in kwestie een kans tegeven. Maar als de prestaties onvoldoen-de zijn, komt de persoon ‘niet meer aande bak’, zoals het heet. De voorgangergeniet wel alle respect van de gemeen-schap en men is bereid diens aanwijzin-gen te volgen.Momenteel is de voorganger in deNederlandse samenleving vrij zelfstan-dig en vertegenwoordigt eigenlijkslechts zichzelf. Hij of zij werkt inopdracht van een gelovige en indienmen niet tevreden is met het werk,wordt zo iemand niet meer gevraagd.Op deze manier werkt het publiek zelfaan een manier van natuurlijke selectie.Met de toenemende institutionaliseringvan ook het Hindoeïsme in Nederland

en met de daarmeesamengaande organisa-tiegraad onder deHindoes, is het indienst nemen van voor-gangers een noodzaakgeworden. Daarvoor ishet echter nodig dat ereen gedegen opleidingkomt. De NederlandseOpleiding voorHindoegeestelijke(NOHG) en de pries-teropleiding van deHindoe RaadNederland (HON) vol-doen dus met hunopleidingen in een nij-pende behoefte. Pas alsde voorgangers indienstverband optre-

den, kan goede controle en begeleidingplaatsvinden. Vooralsnog zijn wij aange-wezen op hetgeen de gelovigen van eenbepaalde voorganger vinden of niet vin-den.

Met name de jeugd staat zeer kritischtegenover de voorgangers en hun werk.De rituelen worden doorgaans te langervaren en men ziet meestal ook de zinervan niet. De nieuwe generatie voor-gangers in Nederland zal dus niet alleenkennis van zaken moeten hebben, maarook de taal van de jeugd moeten spre-ken. Hiermee wordt niet alleen de voca-bulaire mee bedoeld, maar het denken.Het Hindoeïsme in Nederland wordtsteeds meer gerationaliseerd: mengelooft met meer alleen met het hart,zoals de ouders dat doorgaans deden,maar men wil met het hoofd erbij zijn.

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 47

Page 48: OHM Vani 4e kwartaal 2002

48 - oktober/december

VedàntaDe wijsgerige basis voor het totale

Hindoeïsme (Sanatan Dharma (EeuwigeWet/Morele Orde) in ruime zin) is deVedànta, welke filosofie ervan uitgaatdat alle dingen en gebeurtenissen in hetuniversum met elkaar verbonden zijn.Zij is dus een universele eenheidsfiloso-fie. De Vedànta verwerpt het bestaanvan de enige exclusieve weg die tot Godof Waarheid voert. Zij laat een ieder vrijdie religieuze verering en die wijsgerigeopvatting te kiezen welke hem het besteligt. Uniformiteit van geloof en denkenwordt niet vereist, maar wel een oprechtverlangen en zoeken naar de Waarheid(Satya), streven naar verwezenlijkingvan het Zelf (Atmàn of Brahman), lei-dende tot spirituele verlossing (Mukhtiof Moksh).

God: Persoonlijk/Onpersoonlijk,Man/VrouwIn het Hindoeïsme kan God als man of

als vrouw worden vereerd. Tevens is

men vrij God in zowel Persoonlijke alsOnpersoonlijke Vorm te beschouwen. InOnpersoonlijke vorm wordt God als HetBrahman (niet te verwarren met Brahma)aangeduid, terwijl de Persoonlijke God,Ishvar (aangeroepen als Prabhu ofBhagvàn) wordt genoemd.

De Goddelijke Drie-Eenheid (Trimurti)God als Persoon (in relatie tot het heelal), Ishvar, vertoont drie aspecten:

1. Brahmà (Gemalin Saraswati)-God als schepper van het Heelal.

2. Vishnu (Gemalin Lakshmi)-God als onderhouder van het Geschapene.

3. Shiva (Gemalin Pàrvati / ook bekend als Durga) - God als berechter en vernietiger (vernieu-wer).

De ‘gemalinnen’ moeten gezien wordenals het vrouwelijk aspect van deTrimurti (Shakti = vrouwelijke energie).

CARL

OR.

JAD

NANA

NSIN

G

Het Godsbegrip in hetHindoeïsme

Wat betekent het begrip God binnen het Hindoeïsme? Ik hoop dat uiteen te

zetten in dit artikel. Uit de talloze auteurs die over dit onderwerp gepubli-

ceerd hebben, maak ik voor dit artikel slechts gebruik van twee schrijvers te

weten één van de grootste Sanskritisten en Vedantisten van India

J.C.Chatterji, die onder andere ‘Wijsheid van de Veda’s’ publiceerde en onze

eigen wijlen J.H. Adhin, die onder andere ‘Filosofische en Religieuze Varia’

op zijn naam heeft staan, naar welke werken in dit artikel wordt verwezen.

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 48

Page 49: OHM Vani 4e kwartaal 2002

49 - oktober/december

Goddelijke IncarnatiesVoor het overgrote deel der Hindoesnemen de Avatars (uitspraak Autars) vanVishnu een zeer belangrijke plaats in.Avatar betekent letterlijk: nedergedaal-de. Het zijn voornamelijk Ram’s zevendeincarnatie (de hoofdfiguur uit het eposRamayan), en Krishna, achtste (de god-delijke onderrichter uit de BhagavadGita, deel van de Mahabharata); enBhagvan Boeddha, de negende Avatardie een belangrijke plaats innemen.

Deva’s of devtà’sTerugkomend op de vertaling van

deva’s of devta’s als ‘engelen’ en niet als‘goden’ moet vermeld worden dat dezeafkomstig is van J.C.Chatterji.Laatstgenoemde (pag.109 en 161) steltdat deva of devta etymologisch waar-schijnlijk identiek is met het Sanskriet-woord ‘angira’ (vergelijk het Engelsewoord ‘angel’ ), dat vaak als een epithe-ton voor deva’s wordt gebruikt.

Adhin (pag.101) stelt dat het begripdev(ta) is afgeleid van de Sanskriet-wor-tel “div” (schitterend en stralend) en dusletterlijk betekent: ‘stralende’, waarmeeniet God bedoeld wordt in de betekenis,die dit woord in de Westerse cultuurheeft.Met dev(ta) wordt dus bedoeld eenbovenmenselijke entiteit die de machtheeft de mens ten dienste te staan. Degelovige is vrij die devta te vereren diehem het beste aanspreekt, welke hetbeste aan zijn religieuze, morele, intel-lectuele en esthetische behoeften beant-woordt. Maar hij is er zich altijd vanbewust dat zijn verering tot Ishvar (deHeer) is gericht.Chatterji stelt dat de deva’s geen perso-

nificatie zijn van de natuur en haar ver-schijnselen, maar de geest en het zelfvan het universum, gezien door de vor-men en gestalten van de natuur als dooreen prisma.

Deze schrijver (pag.110) vertelt onsvoorts dat vanuit het Vedische gezichts-punt het gehele universum een omvang-rijke hiërarchie van levende wezens,bovenmenselijk, menselijk en dierlijkherbergt. Het dierlijke is even waar-neembaar als het menselijke, terwijl tothet bovenmenselijke onder andere dedeva’s en de menselijke zielen behoren,die een bereik van bewustzijn en bewe-ging hebben gerealiseerd dat uitstijgtboven dat van de gewone wezens.Boven aan de hiërarchie staat Die Ene,die de eerste stap van het Zijnde repre-senteert: in onpersoonlijke vormBrahman, Het Woord, en in persoonlij-ke vorm Isha of Ishvar, de Heer.

SlotIn het Hindoeïsme wordt een oprechtleven in overeenstemming met deDharma (Morele Orde) belangrijkergeacht dan een juist geloof. Hopelijkben ik met bovenstaande explicatie erenigszins in geslaagd duidelijk te makenwaarom het Hindoeïsme (SanatanDharma in ruime zin) geen godsdienstis in de Westerse betekenis van hetwoord, maar veeleer als een levenshou-ding kan worden getypeerd.

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 49

Page 50: OHM Vani 4e kwartaal 2002

Advertenties

50 - oktober/december

Zoekt u een Ayurvedische behandeling?De Ayurveda is de oudste en meest effectieve natuurgeneeskunde. Zij heeft haar wortels in het klassieke India enwordt daarom ook wel een ‘Hindoe-geneeskunde’ genoemd. In Nederland zijn de beste genezers aangesloten bij deNVAG. Deze vereniging garandeert een goede opleiding van de Ayurvedisch genezer. Zij hanteert de volgende regels:

1. alle medicinale kruiden worden geleverd op recept en kunt u bij iedere apotheek in Nederland verkrijgen;

het zelf verkopen van geneesmiddelen is wettelijk niet toegestaan. Overigens past een goed voedingsadvies

en goede levenswijze meer in de Ayurveda dan kruiden.

2. wij streven naar een vlot resultaat zonder u afhankelijk te maken van de geneesheer/vrouw.

3. ons consult duurt gemiddeld een tot anderhalf uur; de kosten bedragen nooit meer dan € 70,= á € 80,=.

De meeste consulten zijn eenmalig.

4. 24 zorgverzekeraars in Nederland vergoeden onze consulten.

5. centraal binnen het consult staat de analyse van uw persoonlijke constitutie waarna via een uitgekiend

voedingssysteem vele klachten te verhelpen zijn.

6. na ons medisch intake-consult in Nijmegen verwijzen wij u graag naar een onzer ervaren

Ayurveda-therapeuten in uw eigen regio (er zijn meer dan 60).

7. door onze persoonlijke aandacht gaan onze patiënten altijd naar huis met degelijke informatie en een concreet

behandelings- c.q. voedingsplan.

Uw Ayurvedisch geneesheer is vaidya R.H. Swami Persaud, professor Molkenboerstraat 30 A te Nijmegen. Tel. 024-641 83 98. www. ayurveda-center.com.

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 50

Page 51: OHM Vani 4e kwartaal 2002

51 - oktober/december

Eerst moeten we opmerken dat deAyurveda zeker geen religieuze genees-kunde is in die zin dat zij het geloofpredikt bij haar genezingswerk. Tochspeelt het geestelijk aspect een belang-rijke rol en zou zij van goddelijke oor-sprong zijn. Volgens de traditioneleoverleveringen was de Ayurveda eerst inhanden van de schepper Brahma, dieover honderdduizend shloka’s (verzen)beschikte die de hele Ayurveda omvat-te. Hij gaf deze over aan Prajâpati, zijnwerkzame aspect. Deze gaven degeneeskunde verder door aan deAshwins, de goddelijke tweelingen, dieals hemelse artsen hun dienst deden.Aan de Ashwins worden vele genees-kundige recepten toegeschreven. Ookde godin Saraswati speelde daarin eenrol; zij zou een recept hebben gemaakt

tegen de onvruchtbaarheid van man envrouw. De Ashwins zouden de kennisweer hebben doorgegeven aan Indra, dekrijgsgod van de Rig Veda, die hoog inhet Himalaya-gebergte vertoefde.

In de oude tijden had de mensheid tekampen met vele ziektes, waardoor hetstreven naar verlossing behoorlijkbemoeilijkt werd. Om die reden hiel-den de artsen eens een grote bijeen-komst teneinde te bespreken hoe zijaan de heilige kennis der geneeskundezouden moeten komen. Het was uitein-delijk de asceet en arts Bharadvaja, diede aangewezen persoon werd om aanIndra te verzoeken hem deze kennismede te delen. Na een lange en barretocht door de Himalaya lukte hetBharadvaja om Indra te ontmoeten en

Ayurveda en haar geestelijke

achtergrondIn de afgelopen tijden hebben we al heel wat artikelen geschreven over de

Ayurveda, de oude Hindoegeneeskunst. We hadden het dan vaak over eenvou-

dige middelen om allerlei ziekten en kwalen te bestrijden. Daarom wordt het

nu eens tijd om ook haar geestelijke achtergrond wat nader te bespreken, per

slot van rekening is de Ayurveda ontstaan in de oude cultuur van het

Hindoeïsme.

ROBE

RTSW

AMIPE

RSAU

D

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 51

Page 52: OHM Vani 4e kwartaal 2002

52 - oktober/december

inderdaadkreeg hij vanhem allekennis dienodig wasom de lij-dende mens-heid te hel-pen. Terugin debewoondewereld werdde kennis algauw ver-spreid onderde artsen. Inde vroegste

Vedische geschriften was de geneeskun-de nog gegrondvest op zowel magie,godsdienst als praktijkervaring. Hetzwaartepunt lag nog op het bezwerenvan goden en demonen, waarvoor veleaanroepingen en gebeden gebruikt wer-den. Langzamerhand zien we dan eenontwikkeling naar magische handelin-gen, welke we terugvinden in deAtharva Veda. Met bezweringen wend-den de zieken zich tot de goden om eenlang leven, mannelijke kracht en anderegaven af te smeken; met toverspreukenmoesten de ziekten worden verdrevendie door demonen waren veroorzaakt ofwaarin goden de hand hadden gehad alsstraf voor zonden. Met vervloekingenwekte men demonen, tovenaren engoden op en het gesproken woord werdaangevuld met amuletten, artsenijen,liefdesdranken en andere magische mid-delen.

Maar zo rond de tiende eeuw vóór onzejaartelling zien we de beroemde artsAtreya op het toneel verschijnen, waar-

mee de rationele geneeskunde werdingezet. Atreya werd de stichter van eenschool waaruit eeuwen later de CharakaSamhitâ zou ontstaan, een boek dat eender pijlers zou worden van de Ayurveda.Een andere veelgenoemde godheid diein verband staat met de Ayurveda isDhanvantari. Ook hij zou over eenenorme kennis beschikken maar uitmededogen met de mensheid besloot hijaf te dalen naar de wereld om deze ken-nis toe te passen. Tot op heden zien wijin menig Ayurvedisch ziekenhuis inIndia een afbeelding van Dhanvantari.Met Atreya, Charaka, Dhanvantari,Sushruta en Vagbhata ontstaat er eensoort wetenschappelijke Ayurveda dietot op heden de feitelijke Ayurvedaomvat.

Maar ondanks het feit dat de Ayurvedamomenteel op empirisch-natuurweten-schappelijke basis verder wordt ontwik-keld, kunnen wij haar geestelijke aspec-ten niet wegdenken. Echter, nu er eensterke ‘revival’ plaatsvindt, vooral in deWesterse landen, zien wij van die gees-telijke aspecten weinig meer terug.Menig Westers distributeur of toepasserweet nauwelijks meer iets van de geeste-lijke achtergronden hetgeen aan de‘Ayurvedische’ producten vaak een ziel-loos karakter geeft. Het valt daarom aante bevelen om vooral ook kennis tenemen van de rijke cultuur van deAyurveda, zodat zij voor een ieder inhaar volle glorie beleefd kan worden.

AyurvedaOHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 52

Page 53: OHM Vani 4e kwartaal 2002

53 - oktober/december

Advertenties

Lees 'India Nu'Het enige Nederlandstalige tijdschrift over

India!

• Cultuur en Religie• Politiek en Economie• Samenleving en Milieu

Recent verschenen specials over o.m. vrouwen,gezondheidszorg, Religie en maatschappij, sport enmilieu India. India Nu is een tweemaandelijks blad.

Een jaarabonnement kost €17,50, losse nummers € 3,50

India Nu wordt uitgegeven door de Landelijke IndiaWerkgroep, een organisatie die vanuit Nederland wil

bijdragen aan een menswaardig bestaan van(kans)armen in India.

Voor meer informatie:Tel: 030-2321340, www.indianet.nl

Noord, Oost, Zuid, WestSurinam Air Travel The Best!!

De laagste tarieven en groepskortingen naar o.a.Azië, Mauritius, Suriname,

Dubai, Zuid Afrika,Turkye enz.

voor meer informatie:Telefoon: 030-2321516

Fax: 030-2322500Amsterdamsestraatweg 91

3513 AC Utrecht

Elke maand groepsreizen naar Mauritius!

Lid SGR nr 2319 - K.v.K. 072319

Surinam Air TravelV O O R A L U W R E I Z E N

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 53

Page 54: OHM Vani 4e kwartaal 2002

Ramcharit Manaswww.ramcharitmanas.org

Website over de Ramcharit Manas, depopulairste versie van de Ramayana,geschreven door de heilige dichterTulsidas. Op deze Engelstalige site staateen korte biografie van de dichter, hetgeschrift in het Devanagarischrift(Hindi). Ook kunt u op deze site zoe-ken naar bepaalde verzen, strofen ofzelfs woorden die in de vertaling van deRamayana voor komen.

Krishnamurti Foundation of Americawww.kfa.org

De website van de AmerikaanseKrishnamurti Foundation. Op dezeEngelstalige website staan teksten enzelfs videobeelden van deze denker.Ook kunt u on-line boeken van en overKrishnamurti bestellen. Verder kunt uhier lid worden van de KrishnamurtiNewsletter waarin om de zoveel tijdinformatie verschijnt over de activitei-ten van deze Foundation.

Dutch Sky Dancerwww.dutchskydancer.nl

Engelstalige website met een completeIndiase culturele agenda in Nederlanden België. In deze agenda staan veleactiviteiten, shows en concerten op hetgebied van de rijke Indiase cultuur.Ook staat er info over klassieke Indiasedansscholen en links over klassiekedanskunsten.

Sanatan Dharmawww.sanatandharm.net

Nederlandstalige website over deSanatan Dharma. Overzichtelijke sitemet informatie over een van de hoofds-tromingen van het Hindoeïsme. Ookstaat er een heus discussieforum opwaar men met elkaar kan discussierenover verschillende onderwerpen gerela-teerd aan het Hindoeïsme.

Het Spirituele Web

54 - oktober/december

Advertentie

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 54

Page 55: OHM Vani 4e kwartaal 2002

Kervelstraat 30-34 • Telefoon: (31) 55 366.46.667322 PW Apeldoorn • Telefax: (31) 55 366.85.97

Nederland • E-mail: [email protected]

Digital International Tv Standards ConversionVideo Duplication, TV-Postproduction Facility

TV-PostproductieWij verzorgen: op Lineair en op Non-Lineair Digitale normen de verwerkingen van TV-programma's,Commercials en Bedrijfsfilms.Wij produceren van script tot eindmontage van: TV-Documentaires, Corporate-Video en Commercials.Wij maken Computer-Animaties van logo's tot productie-processen.Wij hebben ENG-Production-crews.

Digital Video-normvertalenWij kunnen video omzetten van en naar verschillende videosystemen: NTSC, PAL SECAM.(ook Braziliaans PAL-M en Argentijns PAL-N).Wij werken met een HIGH BAND BROADCAST QUALITY Converter Compleet van en naar elke videomastertape:Digital D3, Digital Betacam, 1"C-Format Betacam-SP, Mll, BVU, U-matic, S-VHS, DV, Hi-8.

Video - duplicerenWij werken met kwaliteits VHS-video dupliceermachines.Wij kunnen dupliceren in elke gewenste hoeveelheid, alles in real time.Wij dupliceren op hoogwaardige TAVS videocassettes en op videocassettes naarkeuze: BASF, SONY.Wij zorgen voor een professionele videoband-presentatie d.m.v. bedrukte stickers, diverse videoboxen en colour inlay.

Advertentie

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 55

Page 56: OHM Vani 4e kwartaal 2002

OHM Vani4e kwart. 2002 09-08-2005 11:50 Pagina 56