Download - OHM Vani 2e kwartaal 2004

Transcript
Page 1: OHM Vani 2e kwartaal 2004

I N F O B L A D O H M • P R O G R A M M A ’ S10e jaargang • april/juni 2004 • nr 2 • prijs € 10,00 per jaar

Hindoeïsme en yoga

Hanuman verleent kracht

Hindoeïsme is het mooiste wat er is

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 1

Page 2: OHM Vani 2e kwartaal 2004

2 -april/juni 2004

Advertenties

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 2

Page 3: OHM Vani 2e kwartaal 2004

3 -april/juni 2004

OHM-Vani is een uitgave van de StichtingOrganisatie voor Hindoe Media. OHM-Vanigeeft achtergrondinformatie over deprogramma’s van OHM en maakt meldingvan relevante ontwikkelingen in de Hindoe-gemeenschap. Wij nodigen u uit opmerkin-gen of commentaar op onze programma’sof op dit blad te zenden aan Stichting OHM.

De redactie behoudt zich het recht voor omingezonden stukken in te korten, te redige-ren of niet te plaatsen. Geplaatste stukkengeven niet altijd de visie van de OHM weer.

Een jaarabonnement kost €10,- Opzeggingdient uiterlijk 1 maand voor het verstrijkenvan dat jaar schriftelijk plaats te vinden.

Niets uit deze uitgave mag worden overge-nomen zonder voorafgaande schriftelijketoestemming van Stichting OHM.

Eindredactie:Soeshma Pandohi – MishreCaspar Dullemond

Auteurs:Narsingh BalwantsinghWinand M. CallewaertRabinder GajadharMehdi JiwaBharty Shusama MurliRobert H. Swami PersaudKirtie RamdasSasqhua VanderscheerD. Shriemissier

Met dank aan:R. ChanderC. MathuraB. LalbahadoersingD. Gangaram PandayA. BierdjaS. MarheV. Ramrattansingh

Grafische verzorging:Adri Segaar

Stg. OHM (redactie OHM-Vani)Koninginneweg 81217 KX HilversumTelefoon 035 - 6260920Fax: 035 - 6280843E-mail OHM: [email protected] OHM: www.ohmnet.nl ABN-Amro: 44.09.38.694

Colofon

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 3

Page 4: OHM Vani 2e kwartaal 2004

4 -april/juni 2004

Advertenties

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 4

Page 5: OHM Vani 2e kwartaal 2004

5 -april/juni 2004

pagina 6

pagina 12

pagina 16

pagina 20

pagina 21

pagina 22

Pagina 25

pagina 33

pagina 37

pagina 40

Pagina 44

Pagina 46

Pagina 50

Pagina 52

Pagina 54

InhoudTelevisie zondag

Radio zondag De Lotusvijver

Radio maandag

Televisie hindi

Radio hindi

Hanuman verleent kracht

Hindoeïsme en yoga

Zoveel verschillen – en toch ook weer niet

Hindoes op Guadeloupe en Martinique

Puja

“Hindoeïsme is het mooiste wat er is!”

Zelfonderzoek in het licht van de Vendanta

Ayurveda en sport

Lezen tussen twee culturen

Het spirituele web

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 5

Page 6: OHM Vani 2e kwartaal 2004

ZONDAG 4 APRIL 2004Magazine

Een actueel programma, dat ingaat op sociale, culturele enreligieuze ontwikkelingen binnen de hindoe-samenleving inNederland. In het magazine ook aandacht voor de belevingvan het hindoeïsme door autochtone hindoes. Vast onder-deel van het magazine is 'De Vraag', waarin een jonge hin-doe vragen beantwoord krijgt over ceremonies, rituelen engebruiken uit de hindoetraditie.

ZONDAG 11 APRIL 2004Jongeren op werkbezoek op Mauritius

Onlangs vierde de Arya Samaj-gemeenschap van het eilandMauritius haar honderdjarig bestaan. De Arya Samaj, letter-lijk een vereniging van nobelen, is een liberale stroming bin-nen de hindoetraditie. De belangstelling voor spiritualiteit ishier onder jongeren nogal toegenomen. Nederlandse AryaSamaj-jongeren brachten een bezoek aan het eiland. Een vande jongeren doet op pagina 33 verslag van dit bezoek.

ZONDAG 18 APRIL 2004 Debat 4

Een discussieprogramma waarin deelnemers vraagstukkenen hedendaagse ontwikkelingen vanuit een hindoevisiebenaderen.

Televisie

HERHALING

ZATERDAG 10 APRIL

OM 10.30

2 e K WA RTA A L 2004

IE D E R E Z O N D A G

O P NE D E R L A N D 113.00 - 13.30 uur

6 -april/juni 2004

HERHALING

ZATERDAG 17 APRIL

OM 10.30 UUR

HERHALING

ZATERDAG 24 APRIL

OM 10.30 UUR

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 6

Page 7: OHM Vani 2e kwartaal 2004

ZONDAG 25 APRIL 2004 Chatney.nl

Een jongerenprogramma waarin Narsingh en Kirtie ons ophumoristische wijze een spiegel voorhouden over hoe wijomgaan met tradities, religie, cultuur en maatschappelijkeontwikkelingen. Een column van Kirtie is te vinden oppagina 40.

ZONDAG 2 MEI 2004Bhaktiyoga: de yoga van de overgave

Binnen de hindoetraditie is het streven naar verlichting hethoogste doel in het leven. De hindoefilosofie kent meerderewegen waarlangs je jezelf kunt ontwikkelen om tot verlich-ting te komen. Daardoor wordt het mogelijk dat mensen eenontwikkelingsweg kiezen die bij hun persoonlijke geaard-heid past. Globaal zijn er vier wegen waarlangs je jezelf kuntrealiseren: bhaktiyoga, jnanayoga, karmayoga en râjayoga. Indeze eerste uitzending in een serie van vier komt Bhaktiyogaaan de orde. Bhaktiyoga is de yoga van de overgave of devo-tie. Het betekent dat je ernaar streeft alle begeerten op tegeven en alle gedachten, woorden en handelingen aan Godwilt opdragen. Het is volledige overgave aan God. Al onzedaden moeten gemotiveerd zijn door toewijding. Bhaktiyogawordt beschouwd als een eenvoudige weg naar zelfrealisatie.Een weg van verbinding met God, die je ziet als gelijk aanLiefde. Je richt je emoties op God door middel van rituelenen gebed en je wijdt je leven aan Hem of Haar. Bhaktiyoga:de samenvoegende discipline van liefde en devotie, als uit-eengezet bijvoorbeeld in de Bhagavadgîtâ, deBhâgavatpurâna, en de andere geschriften van Shaivismeand Vaishnaisme. (Bhagavadgita 3.4; 3.22).

ZONDAG 9 MEIJnanayoga: de yoga van het inzicht.

Deze weg is het meest verbonden met de monistische advai-ta-vedantaschool van denken, een van de belangrijksteIndiase filosofische scholen. Als samenvatting van de Veda'slegt zij de nadruk op een eenwording met het Absolute. Determ Jnanayoga komt voor het eerst voor in de Bhagavadgita(3.3). Onwetendheid omtrent onszelf creëert angsten met

HERHALING

ZATERDAG 1 MEI

OM 10.30 UUR

7 -april/juni 2004

HERHALING

ZATERDAG 8 MEI

OM 10.30 UUR

HERHALING

ZATERDAG 15 MEI

OM 10.30 UUR

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 7

Page 8: OHM Vani 2e kwartaal 2004

HERHALING

ZATERDAG 22 MEI

OM 10.30 UUR

8 -april/juni 2004

alle verschijnselen die psychologisch verklaarbaar zijn.Kennis is de sleutel naar onszelf toe. Inzicht geeft uitzicht endaardoor verandering in iedere situatie. Wanneer je jebevindt op het pad van wijsheid zal er een diepe eerbied inje ontstaan voor de schepping, omdat je dan gaat inzien datalles God is. Wijsheid is het bereiken van het doel van hetleven. Al het geschapene wordt nog slechts gezien als debelichaming van liefde. Je bent je ervan bewust dat je éénbent met de grootste ster aan het firmament en met hetkleinste grassprietje aan je voeten. Jnanayoga is een yogapaddat vooral wordt gevolgd door mensen met een intellectuelebelangstelling, met een aanleg tot analyseren en redeneren.Eigenlijk is het doel je te laten zien dat het goddelijke nietmet het verstand te vatten is, dat analyseren en denken niettot kennis van het goddelijke leiden. Wat er in feite gebeurtbij Jnanayoga is dat je je verstand gebruikt om je verstand teoverstijgen.

ZONDAG 16 MEIKarmayoga: de yoga van de onzelfzuchtige handeling

Deze vorm van yoga is gebaseerd op de zuiverheid van dehandeling en op het werken. Zij is een stelsel dat het werkals een middel beschouwt om het hoogste doel te bereiken.Doordat men niet gehecht is aan handelingen en toch metvolle inzet werkt zonder te streven naar resultaat, verkrijgtmen juist toch dat resultaat op een niet zelfzuchtige wijze.We doen meestal dingen om een verlangen in onszelf tebevredigen. Het vervelende is alleen dat een vervuld verlan-gen meteen plaats maakt voor een nieuw verlangen. Hethoudt maar niet op, of het nu gaat om een nog snellereauto, een nog groter huis of..... de zoektocht naar verlich-ting. Karmayoga wil die spiraal doorbreken door je te lereniets te doen zonder gespitst te zijn op het resultaat. Je doetwat er gedaan moet worden, zonder je druk te maken overhet resultaat. Het idee is, dat je dan compleet kunt bezigzijn met wat er op dat moment voorligt. Je bent helemaal"in het moment" en als gevolg daarvan kun je je helemaalrichten op je "werk" als zodanig en niet op het resultaat (datdaardoor gegarandeerd beter wordt). Wat je doet, doe je nietvoor jezelf. Je doet het zelfs niet om iets te bereiken.Karmayoga is dus de yogaweg die zich richt op handelen.Daarom kun je deze weg vaak goed in je leven integreren alsje op handelen, op activiteit bent gericht. Karmayoga: de

TelevisieOHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 8

Page 9: OHM Vani 2e kwartaal 2004

samenvoegende discipline van zelfoverstijgende actie, alseerste expliciet uiteengezet in de Bhagavadgîtâ.

ZONDAG 23 MEI 2004Râjayoga: de koninklijke samenvoegende discipline

Deze vorm wordt ook wel Pâtanjali-Yoga, Ashtânga-Yoga,genoemd. Het koninklijke pad wordt beschouwd als de syn-these van jnana-yoga, hatha-yoga, bhakti-yoga en karma-yoga. Het is een achtvoudig pad ontwikkeld door Patanjali(tweede eeuw AD) en gaat ervan uit dat de uiterlijke wereldslechts een grovere vorm is van een meer verfijnde realiteit.De raja-yoga gaat trapsgewijs omhoog, beginnend met deverschillende ethische regels en levensregels. Dan komt hetbeoefenen van pranayama (ademoefeningen) en yoga-asanas(lichaamshoudingen), vervolgens het terugtrekken van dezintuigen, de concentratie, de meditatie. Tot uiteindelijksamadhi of het bovenzintuiglijk bewustzijn wordt bereikt.

ZONDAG 30 MEIChatney.nl

Een jongerenprogramma waarin Narsingh en Kirtie ons ophumoristische wijze een spiegel voorhouden over hoe wijomgaan met tradities, religie, cultuur en maatschappelijkeontwikkelingen. Op pagina 48 staat een boekbespreking vanNarsingh.

ZONDAG 6 JUNI 2004Hindoes op Guadeloupe

In de periode 1854 – 1885 worden er door de Franse over-heid 42.326 mensen uit India naar Guadeloupe verscheept.Door de afschaffing van de slavernij in 1848 was er eentekort aan arbeidskrachten op de plantages ontstaan. Na eenaantal mislukte immigraties besloot de Franse overheidIndiase arbeiders te werven. De recrutering vond aanvanke-lijk plaats vanuit Franse handelsposten Pondicherry enKarikal, en later uit heel India. De meerderheid van dearbeiders in Guadeloupe, zo’n 87 %, is van Tamil origine. InGuadeloupe worden ze Malabars genoemd.De Indiase contractarbeiders en hun nakomelingen inGuadeloupe leefden lange tijd in en rond de suikerrietplan-tages waar ze aanvankelijk te werk waren gesteld. Het sterf-

e

9 -april/juni 20049 -januari/maart 2004

HERHALING

ZATERDAG 29 MEI

10.30 UUR

HERHALING

ZATERDAG 5 JUNI 200410.30 UUR

HERHALING

ZATERDAG 12 JUNI 200410.30 UUR

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 9

Page 10: OHM Vani 2e kwartaal 2004

10 -april/juni 2004

Advertentie

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 10

Page 11: OHM Vani 2e kwartaal 2004

HERHALING

ZATERDAG 19 JUNI

OM 10.30 UUR

11 -april/juni 2004

tecijfer onder hen was hoog. Na 1885 keerden velen terug.De groep die achterbleef bleef op het platteland wonen.Volgens de volkstelling van 1967 is het aantal Indiërs opGuadeloupe vastgesteld op 23.000 of 7,8 % van de totalebevolking. 46 % hiervan was analfabeet. In ons programmaover hindoes op Guadeloupe gaan we op zoek naar hun ver-dere ontwikkeling. Hebben zij zich, net als de Indiërs in hetCaraïbisch gebied, na de Tweede wereldoorlog op maat-schappelijk en economisch in snel tempo weten te ontwik-kelen? Hebben zij net als bijvoorbeeld in Suriname hun cul-turele en religieuze tradities weten te behouden?

ZONDAG 13 JUNI 2004Hindoes op Martinique

In de periode 1854 – 1889 worden er door de Franse over-heid 25.509 mensen uit India naar Martinique verscheept.Praktisch alle Indiase immigranten in Martinique zijn vanTamil origine. In de zeventiger jaren werd het aantal Indiërsgeschat op 10000 of 3 % van de totale bevolking. Net als opGuadeloupe bleven de meeste van hen lange tijd rond deplantages wonen waar zij aanvankelijk te werk warengesteld. En ook hier was de sterftecijfer onder hoog. Na deTweede wereldoorlog verbeterde hun leefsituatie in sneltempo. Veel kinderen gingen naar school en inmiddels zijner, net als op Guadeloupe, zelfs Indiërs lid van het parle-ment. In ons programma over hindoes op Martinique probe-ren we inzicht te krijgen in hun sociaal economische enpolitieke ontwikkeling. En in hun ontwikkeling in vergelij-king met andere landen in het Caribische gebied op hetgebied van religie en cultuur.

ZONDAG 20 JUNI 2004Mahabharata

Mahabharata is een tweedelige serie waarin elementen uithet grootste epos ter wereld, namelijk de Mahabharata,worden besproken. Het programma gaat onder andere in opde historische context van dit grootse werk.

ZONDAG 27 JUNI 2004Deel 2 Mahabharata

HERHALING

ZATERDAG 26 JUNI

OM 10.30 UUR

HERHALING

ZATERDAG 3 JULI

OM 10.30 UUR

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 11

Page 12: OHM Vani 2e kwartaal 2004

12 -april/juni 2004

ZONDAG 4 APRILPijn uit een vorig leven

Iemand heeft onverklaarbare lichamelijke pijnen. Nietshelpt. Dan krijgt die persoon te horen: "Misschien heeft hetiets met een van uw voorgaande levens te maken. Iets wat uniet heeft kunnen verwerken uit zich nu op deze manier. Gain regressietherapie." Hoe kan regressietherapie bij dergelij-ke onverklaarbare pijnen helpen?

ZONDAG 11 APRILSpirituele dialoog

We kennen allerlei vormen van interreligieuze gesprekkenen ontmoetingen. Daarin praten we over de verschillen enovereenkomsten in rituelen, verhalen en zienswijzen. Maarelke religie kent ook een spirituele dimensie. Wat zijn daarinde verschillen en overeenkomsten?

ZONDAG 18 APRILZoek in jezelf

De advaita vedanta filosofie uit de Oepanishaden gaat uitvan zelfonderzoek om je ego te overstijgen en tot zelfrealisa-tie of verlichting te komen. Wat is nu zelfonderzoek? Zie ook het artikel op pagina 42.

1 e K WA RTA A L 2002

Maandag21.00 - 22.00 uurO P RA D I O 747AME N V I A D E K A B E L :DE N HA A G 88.1 FMAM S T E R D A M 96.6 FMRO T T E R D A M 89.9 FMOF VRAAG UW KABELEXPLOITANT

NAAR DE JUISTE FREQUENTIE IN

UW REGIO.

2 e K WA RTA A L 2004

Zondag14.00 - 15.00 uurO P RA D I O 747AME N V I A D E K A B E L :DE N HA A G 88.1 FMAM S T E R D A M 96.6 FMRO T T E R D A M 89.9 FMOF VRAAG UW KABELEXPLOITANT

NAAR DE JUISTE FREQUENTIE IN

UW REGIO.

Radio de l

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 12

Page 13: OHM Vani 2e kwartaal 2004

13 -april/juni 2004

ZONDAG 25 APRILHindoecultuur of hindoereligie?

Een christen kan duidelijk aangeven waarom hij een gelovi-ge is. Hij hangt namelijk een vorm van het christendom aan.Een hindoe kan niet altijd duidelijk aangeven waarom hijhindoe is. Cultuur en religie zijn zo met elkaar verweven dater nauwelijks onderscheid gemaakt wordt. Wat zijn daar devoor- en nadelen van?

ZONDAG 2 MEIHanuman, een bhaktiyogi

Hanuman is half mens, half aap en doet daardoor watvreemd aan. Hij straalt kracht, energie en devotie uit, endaarom wordt hij ook door vele hindoes aanbeden. Vandaagin de Lotusvijver alles over devotie, toewijding en overgavebelichaamd door Hanuman. Zie ook het artikel op pagina 21.

ZONDAG 9 MEIYoga en hindoeïsme

Yoga komt uit India, dat weet iedereen. Maar dat yogavoortkomt uit en deel uitmaakt van het hindoeïsme, datweten minder mensen. En nog minder mensen weten datyoga volgens het hindoeïsme een manier is om tot hetGoddelijke te komen. Wat is nu precies de relatie tussenyoga en het hindoeïsme? Zie ook het artikel op pagina 24.

ZONDAG 16 MEISpirituele dromen

Dromen zijn het venster van wat de ziel beroert. Al eeuwenhouden dromen en droomanalyse ons bezig. Sommige men-sen beweren dat we in dromen niet alleen emoties verwer-ken maar ook spirituele informatie bevatten. Spirituele dro-men, daarover gaat vandaag de Lotusvijver.

TT

e lotusvijver

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 13

Page 14: OHM Vani 2e kwartaal 2004

14 -april/juni 2004

1 e K WA RTA A L 2002

Maandag21.00 - 22.00 uurO P RA D I O 747AME N V I A D E K A B E L :DE N HA A G 88.1 FMAM S T E R D A M 96.6 FMRO T T E R D A M 89.9 FMOF VRAAG UW KABELEXPLOITANT

NAAR DE JUISTE FREQUENTIE IN

UW REGIO.

Radio de

Advertentie

ZONDAG 23 MEIAlternatieve versus reguliere genees-wijzen?

Alternatieve geneeswijzen zijn al een tijd gemeengoed inNederland. Toch wordt er nog altijd een soort van strijdgevoerd tussen alternatieve en de reguliere geneeskunde.Wordt het niet tijd dat zij eens gaan samenwerken? In deLotusvijver een discussie tussen vertegenwoordigers van dereguliere en de alternatieve geneeswijzen.

ZONDAG 30 MEIGoeroes uit Amerika

De ideeën en aanpak van Amerikaanse goeroes vallen in onsland vaak in de smaak. Neal Donald Walsh is daar een voor-beeld van. In hoeverre verschillen hij en andere Amerikaansegoeroes van de Europese?

Zoekt u een Ayurvedische behandeling?De Ayurveda is de oudste en meest effectieve natuurgeneeskunde. Zij heeft haar wortels in het klassieke India enwordt daarom ook wel een ‘Hindoe-geneeskunde’ genoemd. In Nederland zijn de beste genezers aangesloten bij deNVAG. Deze vereniging garandeert een goede opleiding van de Ayurvedisch genezer. Zij hanteert de volgende regels:

1. alle medicinale kruiden worden geleverd op recept en kunt u bij iedere apotheek in Nederland verkrijgen;

het zelf verkopen van geneesmiddelen is wettelijk niet toegestaan. Overigens past een goed voedingsadvies

en goede levenswijze meer in de Ayurveda dan kruiden.

2. wij streven naar een vlot resultaat zonder u afhankelijk te maken van de geneesheer/vrouw.

3. ons consult duurt gemiddeld een tot anderhalf uur; de kosten bedragen nooit meer dan ¤ 70,= á ¤ 80,=.

De meeste consulten zijn eenmalig.

4. 24 zorgverzekeraars in Nederland vergoeden onze consulten.

5. centraal binnen het consult staat de analyse van uw persoonlijke constitutie waarna via een uitgekiend

voedingssysteem vele klachten te verhelpen zijn.

6. na ons medisch intake-consult in Nijmegen verwijzen wij u graag naar een onzer ervaren

Ayurveda-therapeuten in uw eigen regio (er zijn meer dan 60).

7. door onze persoonlijke aandacht gaan onze patiënten altijd naar huis met degelijke informatie en een concreet

behandelings- c.q. voedingsplan.

Uw Ayurvedisch geneesheer is vaidya R.H. Swami Persaud, professor Molkenboerstraat 30 A te Nijmegen. Tel. 024-641 83 98. www. ayurveda-center.com.

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 14

Page 15: OHM Vani 2e kwartaal 2004

15 -april/juni 2004

ZONDAG 6 JUNIPooja - het vereringsritueel

Het hindoeïsme kent vele pooja's ofwel rituelen: voor elkegelegenheid is er een ander. Wat is er nodig bij een pooja enwaarom? De Lotusvijver neemt u mee naar een hindoeritueel.

ZONDAG 13 JUNIHindoes in multicultureel Nederland

Er zijn al meer dan dertig jaar Surinaamse hindoes inNederland. Toch wordt maar weinig over deze groep hin-does bericht. Op welke manier dragen zij het hindoeïsmeuit naar de bredere Nederlandse samenleving?

ZONDAG 20 JUNIWat het lichaam ons vertelt

Vaak komen we er veel te laat achter laat dat er iets nietgoed is met ons. We hebben nooit goed leren luisteren naarde signalen van ons lichaam. Onze ademhaling of lichaams-houding bijvoorbeeld vertelt ons meer over ons of onzegemoedstoestand dan we denken. De Lotusvijver gaat van-daag over het lichaam als sensor.

ZONDAG 27 JUNIIndiase klassieke muziek en hindoeïsme

Indiase klassieke muziek wordt over het algemeen als devo-tioneel gezien. Door middel van deze muziek verbind je jemet het Goddelijke. Wat is er zo spiritueel aan Indiase klas-sieke muziek? En welke plek heeft het hindoeïsme in dezemuziek?

T

e lotusvijver

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 15

Page 16: OHM Vani 2e kwartaal 2004

16 -april/juni 2004

MAANDAG 5 APRILDe jhandi

Bij pooja's en katha's planten veel Hindoes een gekleurdejhandi. In Suriname was het vanzelfsprekend een zo grooten hoog mogelijke. En ook in Nederland zien we degekleurde driehoekjes op balkons en in tuinen. Wat is debetekenis van de jhandi?

MAANDAG 12 APRILBehoudend of vrijdenkend

De Arya Samaaj was ooit een hervormingsbeweging diestond voor vernieuwing en herinterpretatie. Anno 2004staan we weer voor nieuwe ontwikkelingen die roepen omherinterpretatie van geschriften en eeuwenoude waarden.Hoever kunnen en durven we daarin te gaan?

MAANDAG 19 APRILWat betekenen hindoegeschriften voor ons?

We gaan ervan uit dat iedere hindoe wel een Bhagvad Geeta,Ramayan, of de Veda's in huis heeft. Als dat al zo is, hoeworden ze dan gebruikt? Liggen ze onder een laag stof tewachten op een lezer? Worden ze nog zorgvuldig in eendoek bewaard en aanbeden? Of slaan we ze alleen op als weeen vraag hebben?

1 e K WA RTA A L 2002

Maandag21.00 - 22.00 uurO P RA D I O 747AME N V I A D E K A B E L :DE N HA A G 88.1 FMAM S T E R D A M 96.6 FMRO T T E R D A M 89.9 FMOF VRAAG UW KABELEXPLOITANT

NAAR DE JUISTE FREQUENTIE IN

UW REGIO.

2 e K WA RTA A L 2004

Maandag20.00 - 21.00 uurO P RA D I O 747AME N V I A D E K A B E L :DE N HA A G 88.1 FMAM S T E R D A M 96.6 FMRO T T E R D A M 89.9 FMOF VRAAG UW KABELEXPLOITANT

NAAR DE JUISTE FREQUENTIE IN

UW REGIO.

RadioOHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 16

Page 17: OHM Vani 2e kwartaal 2004

17 -april/juni 2004

MAANDAG 26 APRILHindoecultuur of hindoereligie

Als je in een hindoegezin bent geboren dan ben je hindoe.Je hoeft er niets meer voor te doen, denkt men. Cultuur enreligie zijn zo met elkaar verweven dat het onderscheid nau-welijks gemaakt wordt. Wat maakt je een hindoe?

MAANDAG 3 MEIWegen naar verlossing

Wegen naar moksha zijn divers. Overgave aan hetGoddelijke (bhaktiyoga), kennis vergaren (gyaanyoga), hetgoede doen (karmayoga), en meditatie (rajayoga). Ohmradio sprak met beoefenaars van de wegen naar verlossing.Een uitgebreidere omschrijving van deze begrippen vindt ubij de televisie-informatie.

MAANDAG 10 MEIBoeddha in het hindoeïsme

Boeddha is een van de incarnaties van Vishnu. Hij kwam opaarde om vrede te prediken en geweld een halt toe te roe-pen. Later heeft het boeddhisme als een aparte stroming velevolgelingen gekregen in Azië. Wat betekent Boeddha voorhindoes?

MAANDAG 17 MEIRegressietherapie

In het hindoeïsme gaan we uit van reïncarnatie en eenonsterfelijke ziel. Dat maakt nieuwsgierig naar wat we inonze vorige levens zijn geweest. Er is een methode die onsdaarnaar terug kan voeren. Ohm radio ging in regressiethe-rapie.

MAANDAG 24 MEIMoreel verval?

Regelmatig bereiken ons berichten uit Suriname over zoge-noemd moreel verval. De Surinaamse samenleving zou hier-door ontwricht raken. Maar wat wordt bedoeld met moreelverval? Ohm radio ging in Suriname op onderzoek.

TT

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 17

Page 18: OHM Vani 2e kwartaal 2004

18 -april/juni 2004

Advertenties

"DAT JE VERLEDENJE ZO IN DE WEG

KAN ZITTEN"

REGRESSIEREGRESSIEREÏNCARNAREÏNCARNATIETHERAPIETIETHERAPIE

Is een vorm van psycho/bewustzijnstherapiedat geschikt is voor werken met een breedscala aan klachten, problemen en levens-thema's, waarvoor inzicht, verandering of

meer dan wel andere keuze mogelijkheden worden gezocht.

*Totale gezichts- en lichaamsverzorging

Voor inlichtingen:Savita D. HarpalTel. 035 - 6214405’s-Gravenlandseweg 152 a1217 GA Hilversum

Lees 'India Nu'Het enige Nederlandstalige tijdschrift over

India!

• Cultuur en Religie• Politiek en Economie• Samenleving en Milieu

Recent verschenen specials over o.m. vrouwen,gezondheidszorg, Religie en maatschappij, sport enmilieu India. India Nu is een tweemaandelijks blad.

Een jaarabonnement kost €17,50, losse nummers € 3,50

India Nu wordt uitgegeven door de Landelijke IndiaWerkgroep, een organisatie die vanuit Nederland wil

bijdragen aan een menswaardig bestaan van(kans)armen in India.

Voor meer informatie:Tel: 030-2321340, www.indianet.nl

Premdani Ayurveda

Premdani-Health-Clinic, Rijksstraatweg 195, 3956 CM LEERSUMTel. 0343-461300, E-mail [email protected], Internet http://www.premdani.nl

Premdani-Health-Clinic Ayurveda-Pancha-Karma

Gespecialiseerd in Levend-Bloed-Analyse (unieke geavanceerde microscopisch bloedonder-zoek waarbij de patiënt meekijkt op de monitor), Pancha-Karma (ontgiften, onthaasten envitaliseren), Hoge darmspoeling (met Ayurvedische kruiden en olieën), Mora therapie(meten van orgaanenergieën en uittesten van Ayurvedische kruiden), NAET (elimineren vanallergieën en voedselintoleranties).

Ayurvedische behandelingen bij klachten zoals chronische vermoeidheid, stress, burnout,Candida-syndroom, parasieten, slaapstoornissen, darm-en spijsverteringsklachten, spier-en gewrichtsklachten, etc. In onze kliniek krijgt u de volle aandacht en tijd!

Erkend lid van de NWP en LVNG. Verbonden aan de universiteit van Poona. Prof. Dr. P.H. Kulkarni en Prof. Dr. Yogesh Bendale.

Etienne Premdani tijdens intakegesprek Het onthaastingskliniek Premdani Ayurveda te Olst

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 18

Page 19: OHM Vani 2e kwartaal 2004

19 -april/juni 2004

MAANDAG 31 MEIWat gebeurt er bij een pooja?

Het hindoeïsme kent vele pooja's of vereringsrituelen: voorelke gelegenheid is er een ander. Wat zijn de kenmerken vaneen pooja? Ohm radio neemt u mee naar een vereringsritu-eel ter ere van een Godheid.

MAANDAG 7 JUNIHindoeisme in Nederland

Surinaamse hindoes wonen al bijna dertig jaar in Nederland.Toch moeten hindoes nog altijd uitleggen wat hun religieeigenlijk inhoudt. Op welke manier dragen deze hindoeshet hindoeïsme uit naar de bredere Nederlandse samenle-ving?

MAANDAG 14 JUNIHoe onveilig is Suriname?

Mensen die op straat worden doodgeschoten. Iedereen is erin het bezit van steek en/of vuurwapens om zichzelf tebeschermen tegen belagers en overvallers. Vrouwen die nietalleen boodschappen kunnen doen. We kennen allemaal deverhalen en waarschuwingen. Maar hoe onveilig is Surinamenu werkelijk? Onze Ohm verslaggever doet verslag ter plaat-se.

MAANDAG 21 JUNIAfrekenen met elk taboe?

We roepen al snel dat alles bespreekbaar moet zijn, in iedergeval binnen het gezin. We zijn tegen taboes. Maar sommi-gen onderwerpen wíllen we liever onbesproken of ongezienlaten. Dan zijn we juist blij met taboes. Maar wat als we ietsonbespreekbaars willen delen met een ander of hulp zoekenmaar geen luisterend oor vinden? Wat kunnen we dandoen?

MAANDAG 28 JUNIAfrekenen met elk taboe?

Vervolg van 21 juni.

RadioOHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 19

Page 20: OHM Vani 2e kwartaal 2004

Televisie hindi

20 -april/juni 2004

VERT

ALIN

GA.

BIE

RDJA

ROHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 20

Page 21: OHM Vani 2e kwartaal 2004

Radio hindiVE

RTAL

ING

A. B

IERD

JA

21 -april/juni 2004

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 21

Page 22: OHM Vani 2e kwartaal 2004

In zijn capaciteit van zegevierend gene-raal van Ram is hij bijvoorbeeld inBanaras de god die patroon is van deworstelaars - de jonge mannen die aanbodybuilding doen en martiale kunstenbeoefenen in gymnasiums of clubhuizendie zich langs de ghats bevinden, enwaarvan de meeste ook een schrijn vanHanuman hebben. Hanuman is tevensde patroon van de grammatici en van destudenten, vurig aanroepen vóór dejaarlijkse examens, of als men proble-men ondervindt in het algemeen. Hij isde god naar wie men zich wendt op'gevaarlijke' dagen, zoals dinsdag enzaterdag, die verbonden zijn metkwaadaardige planetaire invloeden. Indit verband treedt hij vooral op als eenbemiddelaar, een tussenpersoon.

Het is in deze laatste capaciteit dat ikeen diepere reden wil zoeken, een redendie volledig past in de millennia oudetraditie van gelovig hindoe India: degelovige zoekt een middelaar, om de

eenvoudige reden dat voor ons sterve-lingen God toch een beetje ongenaak-baar blijft. Als je de beroemde Shivatempels in het zuiden bezoekt, zie je deintense devotie van de bedevaardersvóór het beeld van Nandi, de stier: jeziet velen iets in zijn oren fluisteren,wellicht iets als: "zeg eens dat Hij naarmij luistert". Is het trouwens tussenmensen ook niet zo? De sleutel tot hetoor van de 'Grote Meneer' is bij 'de juis-te persoon' in diens entourage. Die tus-senpersoon moet je kennen.

Indien Ram, in zijn eindeloze perfectie,soms ver weg en onbereikbaar blijkt, iszijn aap-dienaar wel degelijk van dezeaarde, en bereikbaar. Het feit datHanuman ook goddelijk is en, zoals allegoden, ingeroepen kan worden in demeest verheven woorden - "oceaan vanwijsheid en deugd" en "licht van de driewerelden" - verdoezelt nooit volledig derealiteit dat hij tenslotte ook een aap is,of eerder een god in de gedaante van

Hanuman verleent kracht

Ik kan het statistisch niet staven, maar volgens mij zijn

tijdens het laatste decennium in India meer nieuwe, met

vermiljoen beschilderde, beelden verschenen van

Hanuman dan van welke andere hindoe godheid dan

ook. De voor de hand liggende reden moet men onge-

twijfeld zoeken in de deugden en capaciteiten die de

gelovige in hem ziet: hij verleent kracht en potentie.

WIN

AND

M. C

ALLE

WAE

RT

22 -april/juni 2004

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 22

Page 23: OHM Vani 2e kwartaal 2004

een aap. Verhalen over de 'daden' vanHanuman leveren meestal grappige epi-sodes op, die voortkomen uit zijn 'apen-eenvoud', zijn ruwe kracht en af en toeook zijn vernielzucht. Gelovigen kun-nen daar eens goed mee lachen en vin-den dat niet strijdig met hun eerbiedvoor hem.

Een hoofdthema in de Manas van Tulsi-das is de compatibiliteit van deRam/Vishnoe verering met die van Shiva.Ook in deze sfeer speelt Hanuman derol van tussenpersoon. Hij 'overbrugt'de twee tradities, bijvoorbeeld als hijover de zee springt die het vastelandscheidt van Lanka. Daar verblijven dekidnapper Ravan en zijn trawanten die,zoals de meeste Poeranische demonen,navolger zijn van Shiva!

Men beweertin de Manasvan Tulsidas(geschreven inBanaras, laatons dat nietvergeten) dat,toen Ramgeboren werd,"alle goden devorm aanna-men van apen"en in de bos-sen op Ramgingen wach-ten om hembij te staan inzijn strijdtegen Ravan,de demoondie Sita kid-napte. Een vrijalgemeen aan-

genomen traditie in de streek vanBanaras wil dat Shiva zelf in Hanumanveranderde! Hanuman is dus nietsanders dan een metamorfose van Shiva.Deze Shiva is de voornaamste kennervan de avonturen van Ram en treedtniet enkel op in het verhaal van Tulsi alsde oorspronkelijke verteller, maar zelfook als één van de meest geliefde perso-nages: Hanuman!

Aangezien we nu toch in Banaras zijnwil ik een schrijn vermelden dat onzebijzondere aandacht verdient: de SankatMochan (of 'Bevrijder van angst')Hanuman Tempel, die zich aan de zuid-kant van de stad bevindt, buiten de tra-ditionele grenzen van de heilige zone. Alis de tempel veel minder oud dan deVishvanath ('gouden') tempel, hij is nu

toch misschien bijnaeven populair en trektgelovigen aan van overgeheel de stad en verdaarbuiten.

De meeste structurenvan het Sankat Mochancomplex werden in delaatste paar decenniaopgericht, maar hethoofdschrijn bevat eenstenen beeld vanHanuman, nu nauwe-lijks te zien onder devele lagen vermiljoen.Men zegt dat het dateertuit de tijd dat Tulsidasleefde. Het beeld wordtgeassocieerd met eenzeer belangrijke episodein de legenden over dedichter.

Hanuman

23 -april/juni 2004

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 23

Page 24: OHM Vani 2e kwartaal 2004

24 -april/juni 2004

kennen aan het feit dat hij altijd de eer-ste is om aan te komen en de laatste isom te vertrekken".Die avond, terwijl Tulsidas op de ghatzat aan de Ganges om zijn epischgedicht over Ram reciteren en uit te leg-gen, bemerkte hij dat de eerste luiste-raar die aankwam een oude melaatsewas, die zichzelf onopvallend op deachtergrond hield. Toen de lectuur voor-bij was volgde Tulsidas stilletjes de oudeman, die hem buiten de stad vóórgingnaar een dicht beplant gedeelte van hetbos - precies daar waar de SankatMochan tempel nu staat. Daar viel Tulsivoor de voeten van de melaatse neer,prees hem als Hanuman en vroeg hemom zijn zegen. "Ik weet wie u bent.Help mij. Ik wil Ram aanschouwen!".Eerst deed de oude man verveeld enbeweerde dat hij er niets van verstond."Ga weg, je bent gek! Waarom plaag jeeen oude zieke man?". Maar de dichterbleef de voeten van de melaatse vast-klemmen en tenslotte openbaarde degrote aap-god Hanuman zich in al zijnglorie. Hanuman zegende Tulsidas enbeval hem naar Chitrakut te gaan, waarRam zijn schuilplaats had in het woud.Daar zou hij de fel verlangde glimp vanRam opvangen.

Tulsidas drukte later zijn dankbaarheiduit door het beeld van Hanuman telaten oprichten op de plek waar de godaan hem verschenen was, daar waar wenu de Sankat Mochan tempel vinden, ineen wildernis van bamboe en zeer hogebomen, en natuurlijk vol kwetterendeapen.

Hanuman heeft lichamelijke onsterfe-lijkheid. Immers, zo beweert men, Ramheeft hem de gunst verleend dat hij inzijn lichaam zou blijven "zolang mijngeschiedenis in de wereld wordt ver-teld". De omstandigheden van de zegensuggereren een bijzondere associatie metde traditie van de vertellingen, want erwordt ook gezegd dat Hanuman nooitmoe wordt van het eindeloos luisterennaar de verhalen van zijn heer. Daaromis hij ook de speciale patroon van allendie verbale uitleg geven. En nu noggelooft men sterk dat Hanuman aanwe-zig is (al is het meestal vermomd) tel-kens als de Ramcharitmanas vanTulsidas in toneelvorm wordt opge-voerd.

Men beweert dat Tulsidas zich gewoon-lijk terugtrok voor zijn morgen-ablutiesop een plaats in de bossen juist buitenBanaras, en dat hij dan een potje bijzich had om water te scheppen. Op deweg terug naar de stad goot hij steedshet overblijvende water aan de voet vaneen bepaalde boom. Toevallig was dezeboom ook de woonplaats van een geest,die zeer blij was met het dagelijksewateroffer. Geesten lijden immers altijddorst en zijn dankbaar voor zelfs'onrein' water. Op een dag verscheen degeest aan de dichter, dankte hem voorzijn bestendig dienstbetoon, en boodhem aan een wens te doen. Tulsidas ant-woordde dat de grote droom van zijnleven was Ram eens te mogen aanschou-wen. "Dat is nu meer dan ik aankan",zei de geest, "maar waarom vraag je nietaan Hanuman dit voor mekaar te krij-gen? Hij komt elke dag naar Banarasterwijl jij je verzen van Ram reciteert.Hij is vermomd, maar je kan hem her-

HanumanOHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 24

Page 25: OHM Vani 2e kwartaal 2004

25 -april/juni 2004

Wat is yoga? Ook hier geldt dat je aller-lei vormen hebt, zoals hatha yoga, rajayoga, kundalini yoga, mantra yoga, layayoga, tantra yoga, karma yoga, bhaktiyoga en ga zo maar door. De ene yog-avorm lijkt de andere yogavorm tegen tespreken.

Wat is hier aan de hand? De tegen-spraak en het ontbreken van samenhangbestaan alleen aan de oppervlakte.Naarmate je je meer in het hindoeïsmeen yoga verdiept, des te meer wordt desamenhang zichtbaar. Het is zelfs zo dathindoeïsme en yoga onlosmakelijk metelkaar verbonden zijn. In dit artikel wilik laten zien hoe nauw dit verband welniet is.

Hoe komt het nu dat er zoveel verschil-lende vormen van yoga zijn? Binnenyoga wordt de gesteldheid van hetlichaam en de geest als uitgangspuntgenomen. Bij de beoefening van yogazal naarmate het individu zich ontwik-kelt daarom ook steeds iets anders cen-traal komen te staan. Als het lichaam en

de levenskracht bijvoorbeeld een pro-bleem vormen zal de nadruk wat meermoeten liggen op het lichaam en deenergieën. Hiervoor is de hatha yogabijzonder geschikt. Vormen deze geenbelemmering meer, dan verschuift defocus meer op de geestelijke arbeid.Afhankelijk van welke geestelijke tech-nieken toegepast worden, krijgt deyogabeoefening een bepaalde naam. Ligtde nadruk op het gebruik van mantra’s,dan heet de yoga Mantra Yoga. Ligt denadruk op het laten ontwaken van deKundalini energie, dan heet hetKundalini Yoga. En ga zo maar door.

Een persoon kan dus naarmate zijn ont-wikkeling doorgaat, bezig zijn metsteeds een andere yogavorm. Dit bete-kent niets anders dan dat de betreffendepersoon gewoon yoga doet, maar afhan-kelijk van zijn ontwikkeling steedsandere yogatechnieken gebruikt. Je hebtdus maar één yoga! Alleen de gebruiktetechnieken verschillen naar gelang debehoefte.

Hindoeïsme en yoga

Wat is hindoeïsme? Als we als buitenstaander naar het

hindoeïsme kijken, dan zien we een veelheid van ritu-

elen, boeken, godsbeelden en regels. Het is niet eenvou-

dig om hierin de samenhang meer te zien. Soms lijken

zaken elkaar zelfs tegen te spreken.

RABI

NDER

GAJA

DHAR

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 25

Page 26: OHM Vani 2e kwartaal 2004

Binnen de uiterlijke vormen van hethindoeïsme kun je deze kennis van yogaterugvinden in allerlei rituelen. Ik zaleen voorbeeld geven uit mijn eigenervaring met yoga. In de mandir wordtarti gedaan voor de verschillende gods-beelden. Hierbij wordt een thali (grootkoperen bord) gebruikt met een diya(soort theelichtje). Bij het uitvoeren vanarti staat iemand voor het godsbeeld enmaakt cirkels met het blad terwijl ergeluiden gemaakt worden met een belle-tje, een soort gong en een sankh (groteschelp). Eerst worden de geluiden éénvoor één gemaakt, daarna alle tegelijk.Wat is nu het verband tussen dit ritueelen yoga? Deze uiterlijke handelingenzijn een symbool voor de toepassing vaneen techniek van yoga en de innerlijkeervaringen die je als gevolg daarvan

doormaakt. De techniek waar het omgaat heet dharana (concentratie) opnada. Nada is het innerlijke geluid watje kunt horen als het in je omgevinghelemaal stil is. Als je je hand in devorm van een kommetje bij je oor zet,dan kun je het ook horen. Het klinkt alshet ruisen van de zee. Dit is niet hetstromen van het bloed in je hoofd, maarhet geluid van je energieën die tegenweerstanden botsen.

Als je je concentreert op nada, dan kunje de volgende fasen doormaken: eenfase waarin je belletjes hoort of rinke-lende sieraden, een fase waarin je pau-ken en trommels hoort en een fasewaarin je een hoge toon hoort.Uiteindelijk mondt de oefening uit ineen fase waarin je pranava (ohm-

geluid) hoort. Als je hetohm-geluid hoort, danis de dharana (concen-tratie) overgegaan indhyana (meditatie). Jehebt nu innerlijk contacten er is een opgaan inhet object van concen-tratie, in dit geval deessentie van het geluid.

Hoe moet je nu de uiter-lijke handelingen vanarti interpreteren? Hetgodsbeeld is het objectvan de dharana (concen-tratie). De thali met dediya staat voor het men-selijke systeem. Hetbeschrijven van kringenmet de thali voor hetgodsbeeld symboliseertde concentratie op hetobject.

Hindoeïsme en yoga

26 -april/juni 2004

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 26

Page 27: OHM Vani 2e kwartaal 2004

Concentratie betekent dat je in kringe-tjes rond het concentratieobject blijftdraaien. Naarmate je concentratie zichverdiept, zul je in de fase komen dat jebelletjes of het geluid van rinkelendesieraden hoort. Het geluid van de bel ishet symbool van deze fase. Als de con-centratie zich verder verdiept kom je inde fase dat je het geluid van trommelsen daarna pauken hoort. De gong is hetsymbool van deze fase. Dan kom je inde fase dat je een hoge fluittoon hoort.Het geluid dat gemaakt wordt door hetblazen op de sankh is hier het symboolvan. Uiteindelijk bereik je de toestandvan meditatie. Deze fase wordt gesym-boliseerd door het gelijktijdig laten klin-ken van alle geluiden.

Bekendheid met het mensbeeld vanyoga laat ook de samenhang tussen hin-doeïsme en yoga zien. Het mensbeeldziet er als volgt uit: een mens bestaat netals een ui uit verschillende lagen: desthula sarira (grofstoffelijke lichaam),suksma sarira (subtiele lichaam) en dekarana sarira (oorzakelijke lichaam). Desthula sarira omvat het fysieke lichaamen de energieën die het fysieke lichaamin stand houden. De suksma sarira is dedrager van de gedachten, emoties enverstand. De karana sarira is de dragervan de samskara’s. De samskara’s zijn desubtiele geestelijke zaden die in de suks-ma sarira bijvoorbeeld de gedachten enemoties veroorzaken en in de sthulasarira de fysieke eigenschappen.

Verschillende technieken van de yogazijn speciaal bedoeld voor de verschil-lende sarira’s. De asana’s (lichamelijkeoefeningen) en pranayama (energetischeoefeningen) zijn gericht op beïnvloeding

van de sthula sarira. Dharana (concen-tratie) en dhyana (meditatie) zijn gerichtop de suksma sarira. Samadhi (contem-platie) is gericht op de karana sarira.

Daarnaast bevat de sukshma sarira ookde zogenaamde cakra’s en twee “poor-ten” waardoor energie het menselijkesysteem in- en uitstroomt: de suryabindu (zonnepunt) en de candra bindu(maanpunt). De surya bindu bevindtzich in de sukshma sarira ter hoogte vande stuit en de candra bindu bevindtzich in de sukshma sarira, enkele centi-meters boven de kruin. De energie diedoor de candra bindu het menselijkesysteem binnenstroomt houdt het levenin stand. In een van de standaardwerkenop het gebied van yoga, de Hatha YogaPradipika van Swatmarama, wordendeze twee poorten “neusgaten”genoemd. De letterlijke vertaling hier-van heeft ervoor gezorgd dat de zoge-naamde pranayama-oefening met defysieke neusgaten wordt gedaan. Dit isdus geen juiste uitvoering van dezeoefening!

Een bekende afbeelding in het hindoeïs-me is de afbeelding van de godheidShiva met een maan op zijn haardos. Uitdeze haardos valt ook een rivier naarbeneden. De symboliek is duidelijk alsje het mensbeeld van yoga kent. Demaan is niets anders dan candra binduen de rivier dat naar beneden valt is deenergiestroom dat het menselijke sys-teem instroomt vanuit de hogereniveaus van de schepping door candrabindu.

Wat zijn de verschillende niveaus vande schepping? Hiervoor kijken we naar

27 -april/juni 2004

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 27

Page 28: OHM Vani 2e kwartaal 2004

28 -april/juni 2004

zeven niveaus of werelden. De namenvan deze zeven niveaus kun je vindenin de uitgebreide versie van de GayatrieMantra: bhur (fysieke wereld), bhuva(subtiele wereld of antariksha), svar(svarg of oorzakelijke wereld), maha(mahat of tussenwereld), jana (wereldvan opperste vreugde), tapa (wereldvan bewustzijn), satyam (wereld vanopperste zijn). De laatste drie wereldenworden vaak samengenomen tot éénniveau, namelijk de sat-cit-ananda-niveau, zodat je een indeling in vijfwerelden krijgt.

De verschillende onderdelen van hetmenselijke systeem kunnen nu in ver-band gebracht worden met deze werel-den. De sthula sarira hoort bij bhur, desuksma sarira hoort bij bhuva en dekarana sarira hoort bij svarg. Yoga kanbeschouwd worden als de verzamelingvan methoden en technieken bedoeldom deze drie werelden onder controlete brengen, zodat je met je bewustzijner boven kunt uitstijgen. Omdat yogamet deze drie werelden werkt, zijn ditde belangrijkste. In de korte versie vande Gayatrie mantra vind je daarom ookalleen deze drie namen terug.

Hindoeïsme en yoga zijn onlosmakelijkmet elkaar verbonden. Eigenlijk is hin-doeïsme niets anders dan de uiterlijkevormen waarin yoga zich manifesteertvoor de buitenstaander. Yoga bestaatniet alleen uit een verzameling van eeu-wenlang beproefde technieken, maarkent ook een logische en consistentetheorie. Daardoor mag het ook metrecht een “wetenschap van de spirituelegroei” genoemd worden.

een van de meest bekende mantra’s bin-nen het hindoeïsme: de Gayatri Mantra. Binnen de yoga wordt de totale schep-ping grofweg ingedeeld in

Mr Drs T. BissessurADVOCAAT & PROCUREUR

• Strafzaken• Echtscheidingen• Kort Gedingen• WAO-zaken• Verblijfsvergunningen• Letselschade• Ontslagzaken• Schadeprocedures

Grotewaard 1 • 2716 XPGrotewaard 1 • 2716 XP ZoetermeerZoetermeerTTel: 079 - 352 15 16 • Fax 079 - 352 19 82el: 079 - 352 15 16 • Fax 079 - 352 19 82

Advertentie

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 28

Page 29: OHM Vani 2e kwartaal 2004

Karmayoga De yoga van de onzelfzuchtige handeling. Deze vorm van yoga baseert zich op de zuiver-heid van alle handelingen. De gedachte van Karmayoga is dat er een stevige basis vangoede daden gelegd moet worden om het hoogste doel te bereiken. Deze basis wordtonbaatzuchtige dienstverlening genoemd (seva). Op een hoger niveau - of dieper bewust-zijnsniveau - wordt deze deugd ook toegepast om inzicht te verwerven, jezelf beter te lerenkennen en het zuiveringsproces in werking te zetten. Hierbij gaat het om inzet en bele-ving. In eerste instantie is seva puur op een ander gericht. Het idee is, dat doordat je nietop resultaat uit bent, je compleet kunt bezig zijn “in het moment", dus in meditatie en alsgevolg daarvan kun je je helemaal richten op je taak als zodanig en niet op het resultaat.Dit betekent dus ook dat je niet moet streven naar bevrijding voor jezelf. Wanneer je jezelfin dienst stelt van anderen, komt die bevrijding of zelfrealisatie er namelijk vanzelf. Deessentie van Karmayoga steunt dus op het concept actie. De theorie is dat opgestapeldezaden uit acties in het verleden consequenties hebben en positie bepalend zijn voor ditleven. Een ander belangrijk element van karmayoga is onthechting. Als je op handelenbent gericht, maar het resultaat daarvan wilt opdragen aan God, wat of wie je daaronderook wilt verstaan. Wat je doet, doe je niet voor jezelf, je doet het zelfs niet om iets te berei-ken. De gedachte is dat men meestal dingen doet om een verlangen te bevredigen. Echter,zodra een verlangen vervuld is, maakt het plaats voor een nieuw verlangen. Dit is een con-tinu proces. Karmayoga wil die spiraal doorbreken door te leren iets te doen zonder geïn-teresseerd te zijn in het resultaat of wat ermee te winnen is. Karma yoga is dus de yoga-weg die zich richt op handelen. Daarom kun je deze weg vaak goed in je leven integrerenals je op handelen, of op activiteit bent gericht. De samenvoegende discipline vanKarmayoga, zelfoverstijgende actie, is als eerste expliciet uiteengezet in de Bhagavadgîtâ.

Bhaktiyoga De samenvoegende discipline van liefde en devotie, als uiteengezet bijvoorbeeld in deBhagavadgîtâ en de Bhâgavatpurâna. Het pad van Bhaktiyoga streeft ernaar om alle begeer-ten op te geven, om het leven van alledag en alle gedachten, woorden en handelingen aanGod op te dragen. Hierbij maken gebed en mantras evenzeer deel uit van de oefening alsvisualisaties. Bhaktiyoga is dus de weg van verbinding met God, die je ziet als gelijk aanliefde. Bhaktiyoga wordt beschouwd als een gemakkelijke weg naar zelfrealisatie, vooral inhet Kaliyuga, het tijdperk waarin wij leven. Mede omdat zuiverheid dmv Bhaktiyoga mak-kelijker te verkrijgen is. Het pad van devotie (Bhakti) heeft haar basis in het mystieke ritu-alisme van de oude Vedas. Bijvoorbeeld, in Rigveda (4.24.6-7 en 11), opgedragen aanIndra. De Vedische benadering van toewijding leidde uiteindelijk tot een volwaardig pad

29 -april/juni 2004

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 29

Page 30: OHM Vani 2e kwartaal 2004

30 -april/juni 2004

van verering welke altijd draait om de verering van het goddelijke als een opperwezen(uttama-purusha). Dus Bhaktiyoga is essentieel gezien dualistisch, waarbij de aanbidderaltijd als een toegewijde blijft, zelfs op het hoogste niveau van spirituele zelfrealisatie. Inandere woorden, in contrast met de andere scholen van Vedânta, of non-dualistische Yoga,erkennen de Bhakti scholen dat het opperwezen oneindig groter en hoger is dan zelfs dehoogst mogelijke zelfgerealiseerde wijze. Bhaktiyoga als een duidelijk geschetst pad ont-stond eigenlijk pas echt ten tijde van de Shvetâshvatara-Upanishad en de Bhagavadgîtâ. Deeerste tekst, plus minus uit de vijfde of zesde eeuw B.C., maar mogelijk ouder, noemt hetwoord Bhakti voor de eerste keer met betrekking tot de verering van het allerhoogste in devorm van Shiva. Tegen de tijd van de Bhagavadgîtâ ongeveer rond 500 B.C., had het devo-tionele pad al meer prominentie gekregen. Hindoe devotie strekte zich natuurlijk ook uitnaar vrouwelijke aspecten van het Absolute, bijvoorbeeld het Devî-Mâhâtmya. Het is geïn-corporeerd in de Mârkandeya-Purâna (4e-6e eeuw A.D.). Het ideaal van devotie werd deconcentratie van een hele culturele beweging, de zo geheten Bhakti-mârga of pad vandevotie. Deze beweging bloeide in de periode tussen 800 - 1100 A.D.

JnanayogaDe yoga van het inzicht. Deze weg is het meest verbonden met de monistische Advaita-vedantaschool van denken, een van de belangrijkste Indiase filosofische scholen. Alssamenvatting van de Vedas legt zij de nadruk op eenwording met het Absolute. DeUpanishads zijn in hoofdzaak een optekening van Jñanakanda. De latere Upanishads (c.5e eeuw BC) speciaal zijn de uitingen van die Yatis (kluizenaars) welke J_anayoga prakti-seerden. De term J_anayoga komt als eerst voor in de Bhagavadgîtâ (3.3).Het doel van J_anayoga is het verkrijgen van kennis of liever gezegd inzicht. Met kenniswordt hier niet bedoeld boekenkennis, maar kennis van het oneindige bewustzijn, iets datongrijpbaar en onverwoordbaar is. Deze kennis wordt verkregen dmv denken, reflectie, enmeditatie. Door diepe en intense reflectie op deze kennis raakt men volledig geabsorbeerdhierin. Men onderscheidt een aantal stappen: verzaking, onthechting, en de zuivering vanhet instrument. Volgens de Vedanta wordt de aadhaara (basis) gezuiverd door actiesgericht op het absolute, God, met de juiste mentale instelling en is daardoor klaar om ver-der te gaan op het pad van Jnânayoga. De moeilijkste stap is het opgeven van het ego welkemen vaak onterecht als het echte zelf ziet. De valsheden van het leven, welke verantwoor-delijk zijn voor alle begeerten, verlangens en de dagelijkse vluchtige reeks van actie enreactie, moet worden opgegeven. Waardoor het echte zelf zal bloeien in oneindig geluk enkracht kan ontlenen van het hoogste bewustzijn. De valsheden van de zintuigen, welke hetmateriele bewustzijn van tegenstrijdigheden, van lijden en geluk, van wanhoop en hoop,van duisternis en licht veroorzaken, moeten dus opgegeven worden, zodat de echte sub-tiele zintuigen kunnen overnemen en de aanwezigheid van het hoogste bewustzijn erva-

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 30

Page 31: OHM Vani 2e kwartaal 2004

ren kan worden zelfs in materiele zaken. Zuiverheid is een belangrijk element in Jnanayogamaar het is heel moeilijk om de meer subtiele onzuiverheden te ontdekken. De hoofdoor-zaak van onzuiverheid is het ego. Ego is niet trots, arrogantie e.d, maar het is dat elementin de schepping dat ons van God en al het andere scheidt, en waardoor wij geen eenheidmet God en al het andere ervaren. Geduld en concentratie op ware kennis van het hogerezelf zijn daarom essentieel. Wanneer men kan realiseren dat men niet dit lichaam en degedachtes is, maar dat men oneindig, eeuwig, en onsterfelijk is, wat het universum omvaten overstijgt (nididhyaasana) zal men in staat zijn om het bewustzijn in het hoogstebewustzijn op te laten gaan. Het Jnânayoga pad wordt als een van de moeilijkste wegenbeschouwd. Eigenlijk is het doel je te laten zien, dat het goddelijke niet met het verstandte vatten is, dat analyseren en denken niet tot kennis van het goddelijke kan leiden. Dezerealisatie leidt dus tot verlossing (Moksha), de absolute bevrijding van de Ziel (Atma ofJiva) van al de beperkingen en zorgen die het te verdragen heeft op het niveau van zinne-lijk waarneembaar, lichamelijk bestaan. Het is ook bekend als de Yoga-Kanda.

Ekam Sat Waarheid is het eenTat Sat Dat is waarheid Tat Tvam Asi Jij bent dat

RâjayogaDe koninklijke samenvoegende discipline, ook wel Pâtanjali-Yoga genoemd. Het konink-lijke pad, wordt beschouwd als de synthese van Jnânayoga, Hathayoga, Bhaktiyoga enKarmayoga. Het is een achtvoudig pad ontwikkeld door Pâtanjali (plus/minus tweedeeeuw AD) en gaat ervan uit dat de uiterlijke wereld slechts een grovere vorm is van eenmeer verfijnde realiteit. De R_jayoga gaat trapsgewijs omhoog, beginnend met de ver-schillende ethische regels en leefregels, het beoefenen van Pranayama (ademoefeningen)en yoga-asanas (lichaamshoudingen), vervolgens het terugtrekken van de zintuigen, con-centratie, meditatie tot uiteindelijk samadhi of het bovenzintuiglijk bewustzijn wordtbereikt. Deze universele ethische waarden en sociale gedragscodes zijn de basis van eenspiritueel leven. Rechtvaardig en oprecht deugdzaam zijn in het dagelijkse leven is eenmorele plicht, oftewel Dharma. Het doel van het leven volgens deze universele waarden ennormen is dat er een ander perspectief ten aanzien van dagelijkse levenservaringen ont-staat. De yoga houdingen (Asanas) maken het fysieke lichaam soepeler, en door de (men-tale) concentratie op het fysieke lichaam tijdens deze specifieke houdingen, gaan de ethe-rische chakra energieën beter stromen. Door de vorige stappen stimuleer je de mentale-,emotionele- en etherische energieën, waardoor energiebeheersing (Pranayama) mogelijkwordt, en harmonie of evenwicht (sattva) veroorzaakt worden. Een volgend stadium leert

30 -april/juni 2004

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 31

Page 32: OHM Vani 2e kwartaal 2004

32 -april/juni 2004

Advertentie

Datum: Zondag 18 april 2004

Tijd: 13.00 uur – 21.00 uur

Locatie: Darlingexpo

Volmerstraat 12

2288 GD Rijswijk

Entree: € 3,00.

www.hindoehangama.nl

De participanten van de werkgroep Hindoe Hangama zijn: • Vedic Youth Netherlands, • Brahmrishi Mission Jongeren, • HinduLife, • Stichting IndianFeelings, • Hindoe Scholieren Vereniging Satya, • Hindu Swayamsevak Sangh, • Pandava Sena en Hindoe • Studenten Forum Nederland

Hindoe hangama is een unieke gelegenheid voor geïnteres-seerden om de Hindoe cultuur te proeven en zich te verdiepenin deze eeuwenoude beschaving.Hangama betekent ‘spektakel’ en de werkgroep HindoeHangama is derhalve van plan om er een waar spektakel vante maken, op basis van de Hindoe cultuur en al haar facetten.Aan de ene kant kunnen de gasten met familie en vriendengenieten van de ontspannen sfeer door de vele kraampjes enhet podiumprogramma terwijl men aan de andere kant ookkennis kan nemen van de interessante workshops. HindoeHangama zal niet alleen een voor de nodige ontspanning zor-gen maar men kan er ook wat leren. Alle opbrengsten gaannaar een goed doel: de bestrijding van het analfabetisme inIndia.

om verschillende begeerten en hebzuchten met liefde voor spirituele ontwikkeling tebeheersen door onthechting (pratyahara) in het dagelijks leven toe te passen. Dan volgt de verhoging van de mentale kracht door het beoefenen van concentratie(Dharana). Concentratie is de aandacht op één punt te leren richten gedurende langeretijd en zonder onderbrekingen. Deze concentratie leidt tot het vermogen tot meditatie(Dhyana), het ononderbroken concentreren op een punt of een idee gedurende langeretijd en daar één mee te zijn. Hierbij is overgave van het grootste belang. Het hoogste doelvan Râjayoga is eenwording (Samadhi). De schijnbare scheiding tussen het zelf, anderen,en het hoogste bewustzijn wordt opgeheven. Deze laatste stap van de Râjayoga is de somvan de voorgaande en volgt op het daadwerkelijk leven van het Râjayoga pad. Pâtanjalidefinieert Yoga als de “stilstand van de bewegingen van het verstand”.

In de maand mei brengt OHM een serie over karma yoaga, bhakti yoga, jnanayoga en rajayoga.

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 32

Page 33: OHM Vani 2e kwartaal 2004

33 -april/juni 2004

Eenmaal buiten staat Vidjai, de produ-cent, op ons te wachten. Of we even eenbepaalde kant op willen lopen. Daarstaan namelijk zes jongeren van de AryaSamaj Jongerenvereniging van Mauritiusop ons te wachten om ons te verwelko-men. Echt geweldig! Dit hadden wenooit verwacht.

Onze eerste stop is bij Rakesh thuis.Een heel warme ontvangst door zijnvrouw Ranee en twee kinderen - eenzoontje van ongeveer 3 jaar en eenzoontje van 6 maanden. Onderweg valtde gelijkenis met Suriname mij ontzet-tend op. Ten eerste het klimaat. Ook dehuizen lijken enorm op die van Surina-me. We zien heel veel Hindoestanen.Onze tweede stop op dit eiland is deMandir van de Arya Sabha. We wonendaar een havan-dienst bij. Shaileshhoudt een korte toespraak waarin hijzegt dat we heel blij zijn om opMauritius te zijn en dat hij hoopt dat weveel van elkaar zullen leren.

Nederlandse Arya Samaj-jongeren bezochten in janu-

ari Mauritius. Op zondag 11 april is een verslag van

deze reis bij de OHM te zien. Een van de jongeren

hield op verzoek van OHM Vani een dagboek bij.

B HAR

TYSH

USAM

AM

URLI Zaterdag 10 januari 2004

Vandaag is het zover. Na een paar dagenhectiek, geregel en toch een beetje zenu-wen sta ik dan met m’n koffer oppHollands Spoor. De bestemming?Mauritius.

Om 13.30 uur gaat ons vliegtuig naarParijs en vandaar vertrekken we om16.30 uur richting Mauritius. Voor dejongeren van de Arya Samaj, bij wie deweek zullen doorbrengen, hebben weop het laatste moment nog magneet-klompjes gekocht.Wat willen we van ze weten? Dat is tij-dens de vliegreis deze belangrijkstevraag. Hoe staan zij tegenover milieu-vervuiling? Tegenover eerlijkheid?Tegenover abortus? Hoe brengen zij devedische kennis in praktijk? En welkeobstakels komen zij daarbij tegen?

Zondag 11 januari 2004Even na zessen in de ochtend komenwe aan op Mauritius. De controle bij de douane verloopt soepel.

Zoveel verschillen, en toch ook weer niet

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 33

Page 34: OHM Vani 2e kwartaal 2004

34 -april/juni 2004

Hierna eten we in de mandir. In hetMabelpark gaan we in gesprek. Hoehouden zij hun jongeren geïnteresseerd?Maakt de afzondering van een eiland datgemakkelijker? Waarommogen jongeren niet uit-gaan?

Maandag: 12 januari2004’s Ochtends doen we watboodschappen. 'sMiddags gaan we opbezoek in een Gurukul.Dit is een gebouw waarkinderen en volwassenles krijgen in verschil-lende zaken. Bijvoor-beeld in hindi, maar ookin de sanskaars. We krij-gen de gelegenheid omeen aantal vragen te stel-len met als doel erachter te komen hoedeze mensen de Vaidiek Dharma toepas-sen in hun dagelijks leven. Door men-sen te helpen, zo luidt het antwoord, endoor ze thuis van jongs af aan te onder-richten in de Vaidiek Dharma.

Ik vraag hoe het komt dat er zo weinigjongeren zijn en of de jongeren die erzijn uit zich zelf zijn gekomen of dat zeertoe verplicht werden. Het antwoord isdat de meeste jongeren op deze tijd opschool zitten, maar dat ze zeker wel uitzichzelf de lessen bijwonen. De oudersproberen hun kinderen vanaf het beginmee te nemen naar de mandirs en hunuit te leggen wat het belang is van deArya Samaj. Het gaat erom dat je eengoed mens bent - daar moet je naar stre-ven.

Dan gaan we naar het huis van Ganesh.Ganesh is een lid van de Arya Sabha.Het is zijn verjaardag, en wij zijn uitge-nodigd om een lezing van de Ramayan

bij te wonen. Dit vinden wij heelvreemd. Hoe kan het zijn dat een per-soon die de Vaidiek Dharma navolgt,naar de Ramayan luistert en beelden vanbijvoorbeeld Krishna in zijn huis heeft?Het doel van het bijwonen van dezeramayan is erachter te komen waaromGanesh nu de Vaidiek Dharma volgt.

Later op de avond vindt een interviewplaatsgevonden tussen Ganesh, Aartieen Soebhaash. Hoe komt het dat hij hetpad van de Vaidiek Dharma heeft geko-zen? Ganesh vertelt dat op hij op twaalf-jarige leeftijd zich afvroeg wat hij deeden waarin hij geloofde. Zijn vader kooshet pad van de Arya Samaj en dat wasook de zet die hij nodig had. Het sprakhem aan dat men in een kracht gelooften niet in personificaties van God, datArya Samaj je tot niets verplicht en dathet enige wat het probeert te stimuleren

Zoveel verschillen, eOHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 34

Page 35: OHM Vani 2e kwartaal 2004

35 -april/juni 2004

is om een nobel mens te worden.De familie van Ganesh aanbidt nogsteeds Devi’s en Devta’s, vandaar dat ernog steeds beelden in het huis staan.Hij is de enige die naar een bepaaldeschool is gegaan. Als zijn andere broersdie kans ook hadden gehad, dan had-den ze misschien ook het pad van deArya Samaj gevolgd, zegt hij.

Dinsdag: 13 januari 2004Vandaag zijn we op een middelbareArya Samaj school (Davi school,Dayanand Anglo Vedic Institution). Wespreken met de manager en krijgen eenrondleiding, waarbij we met enkeleleraren in gesprek gaan. Opvallend isde ene lerares zegt dat meisjes doorstu-deren en op “latere” leeftijd trouwen enkinderen krijgen. De andere lerares zegtjuist dat meisjes juist heel vroeg stop-pen met school, trouwen en dan huis-vrouw worden. Wat is de waarheid? Alsreden wordt genoemd dat de meestekinderen van huishoudens zijn die wei-nig inkomen hebben waardoor sneltrouwen een logische stap lijkt. Opdeze school wordt er geen lesgeldgevraagd en ook geen bijkomende kos-ten, zoals boekengeld. Hiermee wil mende meisjes (en hun ouders) stimulerenom door te leren en hun studie af temaken.

Ik spreek ook met het hoofd van deafdeling biologie. Hij verbaast me metzijn opvatting over 'geloven'. Hij gelooftnamelijk in delen van verschillendegeloven: christendom, islam en hin-doeïsme (Arya Samaj en SanatanDharm). Ik vraag hem wat hij zijn kin-deren dan zou leren. Dat het belangrijk-ste is om een goed mens te zijn, zegthij. Als zijn kinderen om dat te berei-

ken in meerdere religies zouden gelo-ven, zou hij dat geen probleem vinden.Deze man vond dus ook echt dat hij'niet raar' bezig was.

's Avonds gaan we naar het restaurantNamaste in Port Louis, waar we met z’nallen (Vidjai, Timo, Bianca, Vishal,Vikram, Ajay, Satyam, Shailesh,Soebhaash, Aartie, Prabhoe en ik)Indiaas eten.

Woensdag: 14 januari 2004Vandaag hebben we een vrije dag.Aartie en ik gaan naar Goodlands; eenwijk waar heel veel winkels zijn, vooralsaree-winkels. Om een uur of vijfkomen we terug. Shailesh en Soebhaashzijn aan het koken, en Aartie en ik gaannog even lekker zwemmen.

Donderdag: 15, vrijdag 16, zaterdag: 17 januari 2004Drie vrije dagen. Veel sightseeing. Wegaan naar een strand waar we blauwevissen zien en een haai. We gaan ooknaar een ander strand, waar een stukvan de film “Kuch Kuch Hota Hai” isopgenomen. Verder gaan we naar deSabha, waar de kinderen performancesvoor ons hebben ingestudeerd. Echtfantastisch. Ze doen het vanuit hunhart. Ik spreek een dankwoord uit inhet engels, en Shailesh vertaalt het inhet Hindi.We wonen ook een deel van een brui-loft bij. Er zijn vrouwen die dansen enmuziek maken. Echt heel erg leuk. Ikkrijg mehendi op m’n linkerhand. Enop een gegeven moment moeten Aartieen ik meedansen.En natuurlijk proeven we een beetjevan het nachtleven van Mauritius.Lekker dansen in discotheek Zindix.

en toch ook weer nietOHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 35

Page 36: OHM Vani 2e kwartaal 2004

36 -april/juni 2004

Jammer dat we dit niet eerder hebbengedaan: het was een goede ijsbrekergeweest.

Zondag: 18 januari 2004Om half acht moeten wij naar een man-dir zijn waar havan werd gehouden.Aartie en ik hebben ons verslapen. Alswe beneden komen zijn Vidjai en dejongens al weg. Vidjai komt ons laterophalen.Om 11.30 uur komen we voor de laat-ste keer bij elkaar op Kapu Kai, eensoort resort waar je kunt eten, relaxenen zwemmen. De echtgenotes vanSatyam, Rakesh en Pandit-jie zijn erook, evenals Dhima en nog een aantalandere jongeren.Aartie en ik dragen ons gedichtje voor.Bij de voorbereiding hadden we alontelbare keren in een deuk gelegen.Daarna houdt Aartie een toespraak alsvoorzitster van Arya Samaj Jongeren.Vervolgens zeggen ook Satyam, Rakeshen Pandit-jie wat. We krijgen cadeau-tjes: een Arya Samaj shawl, een AryaSamaj doek, een dodo-beeldje, eenmodel-schip.Om 3.00 uur ben ik aan de beurt voorhet interview met Vidjai. Vidjai wil vanalles weten. Vind je dat er veel verschilis tussen de cultuur hier op Mauritiusen in Nederland? Ken je een nobel per-soon? Het interview is voor mij eengoede gelegenheid om na te gaan wat ikeigenlijk vindt van alles wat in de afge-lopen dagen op mij is afgekomen. Quacultuur zijn er veel verschillen tussenMauritius en Nederland. Vanzelfspre-kend kunnen dingen niet exact hetzelf-de zijn, maar de gelijkenissen vind iktoch opvallend: bijvoorbeeld die avondop het huwelijksfeest. Op de vraag of ikeen nobel persoon ken, hoef ik niet

lang na te denken. Ik zeg dat er is eennobel persoon in mijn leven is, maardat dat natuurlijk iets is wat ík vind. Ikvind het belangrijk dat iemand te allentijde behulpzaam is, en dat doet metovertuiging en een goed hart.

Maandag: 19 januari 2004Maandagochtend staan we om 6.00 uural klaar zijn om richting het vliegveld tegaan. Onderweg halen we Vishal op.Op het vliegveld staat Dhima op ons tewachten. We hebben een half uurtje omvan iedereen afscheid te nemen. In hetvliegtuig slapen we bijna de hele tijd.Zo moe zijn we.

Als ik deze reis in een zin zou moetenbeschrijven dan zou ik zeggen: het wasleuker en mooier dan ik ooit hadgedacht en dat komt vooral door demensen die ons hebben ontvangen. Wijkunnen alleen maar hopen dat we instaat zijn ze ooit zo’n welkom te geven.Deze reis had ik voor geen goud willenmissen. Heel cliché, maar absoluutwaar.

We hebben niet op al onze vragen eenantwoord gekregen. Sommige zakenzijn gewoon niet aan bod gekomen.Andere dingen wel, zoals milieuvervui-ling bijvoorbeeld. Daar zijn ze niet echtmee bezig. Batterijen worden gewoon inde prullenbak gegooid, evenals restenvan chemische stoffen. Wel geven zeaan dat de overheid er steeds meer aan-dacht aan gaat besteden. Ook op devraag hoe zij hun jongeren geïnteres-seerd houden hebben we antwoordgekregen. Zij proberen activiteiten teorganiseren die de jongeren aanspre-ken. Dit komt heel erg overeen met hoewe dat in Nederland doen.

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 36

Page 37: OHM Vani 2e kwartaal 2004

In 1848 werd in de Franse koloniën deslavernij afgeschaft, waardoor in dezegebieden één serieus tekort aan man-kracht ontstond. Immigratie vanuit Indiawas een van de oplossingen. In het beginvond de rekrutering van Indiase 'koelies'plaats in de vijf Franse handelsposten inIndia, m.n. Pondicherry en Karikal, maarna de ondertekening van de Frans-BritseConventie in 1861, werd ook elders inIndia geworven. Praktisch alle immigran-ten op Martinique zijn van Tamil origine.In Guadeloupe ligt het percentage op87%. Dit wijkt nogal af van de percenta-ges in de rest van hetCaribische gebied. Daarkwamen de meesteimmigranten uit Bihar enUttar Pradesh. De restvan de Indiase immi-granten zijn van Noord-Indiase origine en zijwerden ‘Calcutta’genoemd naar de havenvan inscheping.Immigranten vanuitZuid-India werdenmeestal ‘Malabars’genoemd. De immigratievan contractarbeiders

kwam op Guadeloupe en Martinique in1885 op een laag pitje te staan en werdin 1917 definitief stop gezet. We wetenniet veel over de numerieke evolutie vande Indiase bevolking in de eerste helftvan de twintigste eeuw, maar gezien dehoge sterftecijfers en de grote aantallenrepatriatie, kunnen we redelijk accuraatschatten dat het aantal Indiërs in deFranse overzeese gebieden constant daal-de in deze periode.

Het is ook moeilijk om de numeriekegroei van de Indiase bevolking in deze

SASQ

HUA

V AND

ERSC

HEER

Hindoes opGuadeloupe en

Martinique

37 -april/juni 2004

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 37

Page 38: OHM Vani 2e kwartaal 2004

gebieden sinds de tweede wereldoorlogte bestuderen, omdat door de Fransecensus geen vermeldingen van etnischeorigine in de documentatie werd opgeno-men. Op Martinique zijn de Indiërs ende gemengde Indiërs (of chappé-coulis)vooral te vinden in de noordwestelijkecommunes van het eiland, vaak zelfs opdezelfde plaatsen waar hun vooroudersop de suikerrietvelden werkten. InMacouba en Basse-Pointe zijn de meesteIndiase communes op het eiland, gevolgddoor Trinité en Sainte-Marie. De Indiërshier zijn kleine boeren of agrarischearbeiders, en leven meestal in de meerafgelegen gebieden van de rurale com-munes. Op Guadeloupe is de meerder-heid van de Indiërs en de gemengdeIndiërs (bâtard-zindiens) verzameld in decommunes aan de loefzijde van het vul-kanische eiland rond Capesterre, op hetplateau in het oosten en in van hetnoordwesten van Grand-Terre. In decommune van Moule is één van de vijfbewoners een Indiër, en in Petit-Canal enPort-Louis stijgt dit cijfer tot één van devier van de bewoners. Saint-François isde meest Indiase commune met 40%.Elders leven de Indiërs zeer verspreid.

De Indiase bevolking in de twee departe-menten, oorspronkelijk voornamelijkruraal in karakter, bestaat ook nu nogvoornamelijk uit boeren die op de sui-kerrietvelden werken. Een van de belang-rijkste manieren om in status te stijgen ishet kopen van land. Op Guadeloupe zijner Indiërs geweest die grote hoeveelhe-den land bezaten, soms honderden hec-tares. Bijna alle Indiërs die op het platte-land wonen hebben een eigen tuin waarze groente en knolgewassen verbouwenvoor eigen consumptie en voor verkoop

op de lokale markten of in stalletjes langsde weg. Er zijn echter ook gebieden waarvoedsel op grote schaal verbouwd wordt,en waarvan de opbrengst op de grote ste-delijke markten wordt verkocht.

In andere sectoren zijn de Indiërs niet zogoed vertegenwoordigd, al zijn er enkelegebieden die veelbelovend zijn voor detoekomst van de jongere generatie: trans-port, handel, onderwijswezen, en de vrijeberoepen. Verbeteringen in scholing inde afgelopen dertig jaar hebben ervoorgezorgd dat Indiërs toegang kregen tot devrije beroepen, het onderwijswezen, engekwalificeerde beroepen in de bovenlaagvan de dienstverlenende sector zoals inbanken en verzekeringsmaatschappijen.In tegenstelling tot Caribische eilandenals Guyana en Trinidad, waar Engels devoertaal is, ondervinden de Indiërs opGuadeloupe en Trinidad in de publiekedienstverlening sector geen etnische dis-criminatie. Verscheidene communes heb-ben raadsleden of plaatsvervangende bur-gemeesters van Indiase afkomst. InGuadeloupe zijn er algemene en regiona-le raadsleden van Indiase afkomst. Sinds1981 heeft Guadeloupe een Indiase afge-vaardigde gehad in het Franse parlement.Pogingen om een Indiase partij op terichten zijn mislukt, maar er is wel eenetnisch politiek bewustzijn.

Het Indiase culturele erfgoed is op dezeeilanden uitgehold en de sociale gebrui-ken zijn in verval geraakt onder invloedvan sociale druk en de cultuur van deCreolen en de westerlingen. Het kasten-stelsel heeft geen enkele invloed meer opde hiërarchische status. Het brede fami-lieverband is grotendeels verdwenen.Hiervoor in de plaats is het kerngezin de

38 -april/juni 2004

Hindoes op Guadeloupe OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 38

Page 39: OHM Vani 2e kwartaal 2004

39 -april/juni 2004

norm geworden. Er zijn ook sociaal-cul-turele aspecten die behouden zijn geble-ven of zelfs versterkt zijn. Ook komt hetsteeds vaker voor dat Creolen bekeerdworden tot Indiase tradities en waarden,vooral met betrekking tot religie.

Het Hindoeïsme op deze eilanden isverre van authentiek. Door de afwezig-heid van een strikt en goed ontwikkeldHindoe-geloofssysteem, heeft het (katho-lieke) christendom een arsenaal aan theo-logische aanvullingen toegevoegd.Vandaag de dag is de meerderheid van deIndiërs hier christen en het is zondertwijfel deze bekering die een belangrijkerol heeft ge-speeld in het versnellen vande assimilatie van westerse waarden ende creolisering van de Indiase bevolking.

Het verdwijnen van de Indiase talen enhet aannemen van Creoolse talen zijnkarakteristieke processen in de cultureleassimilatie die al plaatsvond in de tijdvoor de departementalisatie van deFranse gebieden. Er ontstond een soortvan linguïstische erosie, waarbij hetTamil, de meest gesproken taal door deIndiase immigranten in de overzeesegebieden, verdween. De reden hiervoorwas een bewuste poging van een grootaantal Indiërs om de kinderen die wer-den geboren in de kolonie niet de moe-dertaal te leren, om zo het integreren inde gastmaatschappij beter te doen verlo-pen. In religieuze en rituele context wor-den de gebeden in het Tamil gedaan,ondanks het feit dat een groot deel vanzowel de priesters als de gemeenschap ervrijwel niets van begrijpt. De heiligecomponent van de taal wordt op zo'nmanier nog eens extra benadrukt. Hetverlies van het Tamil ging samen met het

aannemen van het Creools, eerst als taalvoor communicatie op de plantages, laterals moedertaal. Het beleid van de koloniale macht heefteen belangrijke rol gespeeld in het ver-snellen van de culturele integratie van deetnische minderheden. Sinds 1946, toende twee koloniën overzeese departemen-ten werden, is het beleid van integratienog meer versterkt, eerst in de sociaal-politieke sfeer, en meer recent in de eco-nomische en culturele sferen. Zonderbewust de Indiase minderheid te willenbevoordelen, heeft dit beleid er aan bijge-dragen dat Indiërs makkelijker kunnenintegreren in het economische leven vande departementen. Hierdoor is een nieuwsoort concurrentie ontstaan tussen deIndiase en de Creoolse groepen om deberoepen in de tertiaire sector.

In de periode vanaf 1970 is er een ver-zwakking van de extreme vorm van inte-gratiebeleid te zien, die tot een ontwikke-ling van gelijkwaardig regionalisme leid-de. Op Martinique is de kleine Indiaseminderheid de eigen identiteit kwijtge-raakt, op een aantal sporen van de hin-doe religie na. De economische integratieheeft zich voorspoedig ontwikkeld, en deculturele assimilatie is praktisch volledigvoltooid. Op Guadeloupe is het aantalIndiërs groter dan op Martinique. Hier ismen wel in staat geweest om een aantalculturele tradities te behouden. DeIndiërs hier integreren vooral op sociaaleconomisch terrein. Net als opMartinique begint ook hier het integratie-beleid effect te krijgen.

Op 6 en 13 juni zendt de OHM documen-taires uit over hindoes op Martinique enGuadeloupe.

en MartiniqueOHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:24 Pagina 39

Page 40: OHM Vani 2e kwartaal 2004

Daarnaast heeft de Puja tot doel: Godvragen om spirituele bescherming tegenonheil en ongewenste invloeden vanbuitenaf; genade en zegen vragen omsteeds het goede te mogen nastreven enhet kwade en slechte te vermijden; ver-giffenis vragen voor bewust of onbewustgepleegde onjuiste handelingen.

Het hindoeïsme kent naast de drie-een-heid Brahma, Vishnu en Shiva, een uit-gebreid godenpantheon. Het bestaanvan dit pantheon wil niet zeggen dat hethindoeïsme polytheïstisch is. Het hin-doeïsme is een zuiver monotheïstischgeloof. De afbeeldingen in het pantheonstellen de verschillende aspecten voorvan de alomaanwezige, almachtige oer-kracht. De Godinnen worden Devi’sgenoemd, de Goden Devata’s (onbaat-zuchtige gevers en geefsters). De afge-beelde hoeveelheid armen, hoofden en

gebruikte attributen geven de toebe-dachte aspecten en vermogens van deene Brahman aan.

In het algemeen bestaat iedere ceremo-niële puja uit een aantal hoofdonderde-len: reinigingsrituelen en geestelijkevoorbereiding op de dienst; devotioneleofferhandelingen, het aanroepen van deGoden; het betuigen van respect,oprechtheid en edelmoedigheid alsmedehet offeren van liefde en genegenheidaan de aangeroepen Goden; het opgevenvan negatieve groei- en ontwikkelings-remmende factoren, en het aannemenvan positieve groei- en ontwikkelingsbe-vorderende krachten.

Iedere puja begint na de reinigingsritu-elen met een Swasti Vachan ( het uit-spreken van geluk- en zegenbrengendemantra’s) en de Sankalpa. Dit is een

40 -april/juni 2004

Puja

In het grijs verleden kende het hindoeïsme al het gods-

dienstig ritueel van een offer aan en een verering van

de almachtige. Dit ritueel – Puja - kan omschreven

worden als een sociaal-culturele, religieuze activiteit die

leidt tot een gelukkiger bestaan, zowel voor de verrich-

ter van de puja als voor de andere aanwezigen.

D. S

HRIM

ISSI

ER

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:25 Pagina 40

Page 41: OHM Vani 2e kwartaal 2004

intentieverklaring van de offeraar.Respect van Dharti Mata (moeder aarde)en de Kalsa Sthaapna ( het bevestigenvan een aarden of koperen kruik) gaanvooraf aan het aanroepen in de Kalsavan de spirituele krachten van deSaptTierth (zeven bedevaartzegeningen),SaptRishi (de zeven aartsvaderen), SaptDwiepa (de zeven werelddelen) en deSapt Samudra (de zeven wereldzeeën).

Ganesh Bhagwaan (de verstandelijkemanifestatie van Brahma) wordt danaangeroepen en vereerd, waarna denegen planeten om hun zegen wordengevraagd. Voorts wordt de Kuldevata (defamilie God) vereerd, daarna de GramDevata (de Devata die de buurtbeschermt) en dan de Ishta Devata. DeIshta Devata is het persoonlijke, meest

geliefde en aansprekendste aspect vande Almachtige. Tot de Ishta Devata’sbehoren onder meer Hanuman Swamie,Shri Ramchandra, Shri Krishnachandraen Durga Mata. Bij deze puja wordtveelal een beeld of plaat van de IshtaDevata op een altaartje geplaatst, waarnade te offeren ingrediënten ervoor wor-den neergezet. Tijdens het offeren wor-den speciale mantra’s uitgesproken.

Na het offergedeelte van de Puja wordter uit één van de heilige geschriftengelezen (paath en katha). De zin van hetleven, de waarde van en de omgang metde materiele wereld evenals de relatio-nele aspecten van de mens en de mede-mens, komen hier aan de orde. Doormiddel van teksten uit heilige boekenworden maatschappelijke problemen

41 -april/juni 2004

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:25 Pagina 41

Page 42: OHM Vani 2e kwartaal 2004

42 -april/juni 2004

Advertenties

Tewarie & Partners Accountants en Belastingadviseurs

Parmessar & Tjon A TenAccountants en Belastingadviseurs

T&H Groep Accountants & Belastingadviseurs bestaat uit:• Tewarie Accountants en Belastingadviseurs• Parmessar & Tjon A Ten Accountants & Belastingadviseurs• Admi Services, administratieve dienstverlening voor het midden & kleinbedrijf.

T&H Groep is uitgegroeid tot een organisatie met een gevarieerd samengesteldepraktijk voor controle, beoordeling en samenstellingsopdrachten.Naast adviespraktijk en de financiële-administratieve begeleiding biedt de organisatie tevens fiscale dienstverlening.

Een belangrijk uitgangspunt is de betrokkenheid bij de cliënt, waarbij kortecommunicatielijnen zowel binnen als in de relatie met de cliënt een belangrijke rol spelen.

Naast de specialisten in eigen huis beschikt T&H Groep over een met zorgontwikkeld contactennetwerk van externe onafhankelijke adviseurs uit diverse disciplines.

Nederland: Oranje Nassaulaan 55 • 1075 AK Amsterdam.Tel: 020-6711256 • Fax: 020-6737272

Suriname: Mr. F.H.R. Lim A Poststraat 19 • Postbus 1700, Paramaribo.Tel: 474452 • Fax: 474643 enOranje Nassaustraat 53 • Nieuw Nickerie. Tel: 0231979

K.B. Tewarie RA

P. Parmessar FB

M.L.J. Braspenning AA

Mr. L. Krokke-Toffoli

Drs. Ing. W.N.B. Tewarie RE

“Zoals een lotus die openbloeit geven wij ons over aan de helende liefde van het Goddelijke”

In de Paduka healing tempel staan twee paar paduka's; de heilige sandalen van God.

In 1995 te India zag Joke vanuit haar derde oog Shri Shirdi Sai Baba verschijnen. Zij voelde dat ze geleid werd. Haar gevoel werd bevestigd toen Sathya Sai Baba zowel Joke als de paduka's inzegende.

In 1996 bezocht Pandit Abaji Panshikar ( van de Shri Shirdi Sai Baba tempel in India) Joke's tempel in Lelystad. Hij overhandigde haar het tweede paar paduka's en gaf haar de Lakshmi inwijding. Voor de tweedekeer werd Joke volledig vanuit het hart ingewijdt.

Door de stem, de liefde en genade van Shirdi Baba en sathya Sai Baba, helpt Joke obstakels verwijderen.

Joke is:• Kundalini-yoga lerares.

Zij opent de Kundalini, het derde oog en de chakra’s (Shiva-Shakti).• Reincarnatie therapeute, regressie therapeute.• Spiritueel healer (helende handen).• Helderziende, medium.• Mantrazangeres (helende stem).

"The present is a product of the past. But al sothe seed for the f uture". (Baba)

Wi l t u een consu l t ? Be l Joke B roeke ,

Donaustraat 167, 8226 LD te Lelystad. Tel.: 0320-251116E-mail: [email protected] WWW.Premasai.nl

S h r i S h i r d i S a i B a b a P a d u k a H e a l i n g T e m p e l

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:25 Pagina 42

Page 43: OHM Vani 2e kwartaal 2004

verklaard en toegelicht. De familie enandere aanwezigen worden door dePandit gemotiveerd en geïnspireerd omwelbewust en weloverwogen hun karmain overeenstemming met de Dharma teblijven doen.

Dit gedeelte wordt afgesloten met kirtanof bhadjan (devotionele liederen), waar-na de Havan of Agnihotra plaatsvindt.Dit is een offerande (bestaande uit wel-riekende ingrediënten) in het vuur tenbehoeve van de Devie’s en Devata’s.Vuur oftewel Agnie is als het ware debemiddelaar tussen mens en de veleaspecten van Brahma. Agnie, het sym-bool van kennis, bevrijding en onsterfe-lijkheid brengt geluk, stralende rijkdomen glanzend luister.

Tenslotte zij opgemerkt dat het bij dePuja niet primair te doen is om deingrediënten en de ceremoniële hande-lingen, maar om de geestelijke instel-ling. Het gaat om Shraddha (liefde engenegenheid tot God) en om bhaktie(devotie en toewijding). Middels cere-moniële handelingen worden Shraddhaen Bhaktie vergroot en bestendigd. Hetofferen van ingrediënten wordt gezienals repetitie van het dagelijkse leven. Alsmens behoor je iets af te staan en tedoneren aan anderen die dat niet heb-ben, of als dat nodig is voor het hogerof algemeen belang. Heb je niets mate-rieels te offeren dan kun je je kracht(lichamelijk of geestelijk) of je goedeoprechte wensen en bedoelingen offe-ren. Met de Puja geeft de mens uitdruk-king aan zijn eenheid met de hogeremacht. De verrichting ervan is nodig en

noodzakelijk voor hetharmonisch functione-ren van het universum.De Puja kan de mens instaat stellen zich geeste-lijk en spiritueel te ver-heffen om de eventueleproblemen en twijfelvan het leven welbe-wust en met liefde tege-moet te treden.

43 -april/juni 2004

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:25 Pagina 43

Page 44: OHM Vani 2e kwartaal 2004

Ik denk dat het komt omdat het hin-doeïsme zo lekker vrij is. Iedereen isverantwoordelijk voor zijn eigen daden.Boontje komt om zijn loontje is de kernvan karma en reïncarnatie, beetje crugezegd, weet ik, maar wel helder. Ikvind het hindoeïsme het mooiste wat eris. Als mijn ouders geen hindoe warenwas ik het zelf wel geworden. Maar watmaakt je dan eigenlijk tot hindoe? Zijnhet de dingen die je doet of is het hoe jedenkt? Misschien wel allebei. We ken-nen allemaal de term hindoe-filosofie.Als in "Volgens de hindoe-filosofie magje niet doden". Toch zijn veel hindoesgeen vegetariër. Maar wat mij het meestverbaast is hoe mensen reageren opelkaars gedrag. Mijn collega Narsingh atin een sketch iets waar vlees in zat. Dedag na de uitzending stond op een hin-doestaanse jongerensite een ellenlange

discussie over het feit dat hij dat hadgedaan. Iedereen had er zo zijn meningover. Is op zich niet erg, het is goed dateen programma iets losmaakt bij men-sen. Ach ja, dat de pandit reïncarnatierelateerde aan vlees eten is natuurlijkheel bijzonder. Zo zie je maar weer hoeiedereen zijn eigen moraal heeft als hetgaat om hindoe-zijn.

En dan laat ik het Hindoestaan-zijn nogbuiten beschouwing. De Hindoestaansecultuur is er een die zich over de helewereld verspreid heeft. Cultuur is eenvorm van etniciteit. Het laat zien waar jevandaan komt en met welke gebruikenje leeft. Zoals dat je danst op baithakgana of oerdi ke daal eet. Toch is er ookeen filosofische kant. De meesteHindoestanen zijn zeer gastvrij. Je bentaltijd welkom en kan altijd aanschuiven

KIRT

IERA

MDA

S

“Hindoeïsme is hetmooiste wat er is!”

Even terug naar het begin van het seizoen. De eerste

aflevering van ons programma [email protected]. Het onder-

werp was hindoe-zijn. We vroegen jongeren wat zij

eronder verstonden. Uit de discussie die dat handjevol

mensen voerde, bleek dat er geen consensus bestaat

over wat een hindoe nou eigenlijk is - of hoort te zijn.

Zou dat liggen aan ons jongeren? Of is het inderdaad

onduidelijk?

44 -april/juni 200444 -januari/maart 2004

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:25 Pagina 44

Page 45: OHM Vani 2e kwartaal 2004

aan tafel. Sterker: je kunt vaak niet ver-trekken zonder dat je dat hebt gedaan.Dan vraag ik me af is dat puurHindoestaans is, of dat er ook een stuk-je hindoeïsme achter zit. After all, elkemehmaan kan baghwaan zijn. Wat ikbedoel te zeggen: het is moeilijk omtwee levenswijzen die zo met elkaar ver-weven zijn in een mens uit elkaar tehalen. Je kunt niet zeggen: omdat ik zodoe ben ik hindoe en omdat ik zus doeben ik Hindoestaan. Er zijn natuurlijkaltijd uitersten waarbij het wel duidelijkis. Bij de meeste religieuze handelingenis er een deel cultuur aan verkleefd. Ja,het dragen van een sari op een pooja isniet per se volgens hindoe-voorschrift.Toch doet iedereen het. Het maakt jeniet tot slecht persoon of hindoe als jehet nalaat, maar het staat toch vreemdom met je nieuwe broekpak van demooiste kwaliteit op een pooja te zitten.

De Hindoestanen houdenzich vast aan hun cultuur.Dat recht hebben ze. Hetmaakt je tot wat je bent.Plots moet ik denken aan determ part-time hindoe.Mensen die zogezegd op eenbepaalde dag in de weekgeen vlees eten. Sommigenvinden dat hypocriet. Je kunttoch niet alleen een dag inde week hindoe zijn en derest van de dagen niet? Ik ziehet anders. Het zijn mensendie bewust kiezen om eenbepaalde dag in de week tewijden aan een bepaaldeincarnatie van god. Zoalsdinsdag en zaterdag dedagen van Mahabier Swamizijn. Het is geen hypocrisie,

het is een tussenstap naar volledig vege-tarisme en volledige toewijding. Veelmensen staan nog een stapje verderhiervandaan, naar mijn mening dan. Datzijn de mensen die alleen op feestdagengeen vlees eten en zich richten op god.Het lijkt alsof vegetarisme een belangrijkgoed is van het hindoeïsme. Dat beaamik ook, het draait echter om nog veelmeer. De omgang met je naasten, jeouders, de wereld om je heen, dat isallemaal net zo belangrijk. Niemandweet wat de ingrediënten zijn om debeste hindoe te zijn. Ik denk niet dat jedaar naar moet streven. Ik denk dat jeals tijdelijke bezoekers van deze planeetgezamenlijk het beste er van moetmaken. De ellende gebeurt vanzelf wel.Wij als hindoes moeten daar onze wegin vinden en als het even kan de ellendeproberen op te lossen. Ohm ShantiOhm.

45 -april/juni 2004

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:25 Pagina 45

Page 46: OHM Vani 2e kwartaal 2004

In veel filosofische tradities, inclusief deIndiase Vedanta filosofie, hebben deoude wijzen diep nagedacht over ditprobleem. Is er een andere weg dan deweg om het geluk in de ons omringendewereld te zoeken - een weg die ons inverbinding brengt met blijvend geluk?Zij kwamen tot de conclusie dat werke-lijk geluk niet in de buitenwereldgezocht moest worden, maar in de bin-nenwereld van de mens. Maar dit isgeen eenvoudige weg. De zintuigen, dieons informatie verschaffen over de bui-tenwereld, zijn naar buiten gericht enwij hebben geen zintuigen om in dewereld van de geest te kijken. Studievan de werking van de geest is daarom

dan ook essentieel. Wie ben ik? Wat benik? Wat is mijn taak en functie in hetleven? Hoe word ik gelukkig en welkefactoren maken dat ik me 'verloren'voel? Deze en andere vragen zijn degrote vragen van het zelfonderzoek,maar een serieuze beantwoording vandeze vragen vereist allereerst een gede-gen studie van de werking van onzeeigen geest. Helaas is er in de westersefilosofie en psychologie niet zo veel aan-dacht gegeven aan de werking en 'anato-mie' van onze geest. Ook het begrip'ziel' dat eens zo populair was, lijktmeer en meer naar de achtergrond teworden geschoven.

46 -april/juni 2004

Zelfonderzoek in hetlicht van de Vedanta

MEH

DIJ I

WA

Vooruitgang brengt geluk." Heel lang hebben we dat

geloofd. Maar in de praktijk blijkt het toch bitter tegen

te vallen. Ondanks alle materiële welstand, ondanks

alle medische ontdekkingen die het leven veraangena-

men en verlengen, zijn we niet gelukkiger geworden.

Psychische klachten als stress houden ons in de greep.

En we hebben steeds sterkere prikkels nodig om ons nog

te vermaken. In de ons omringende wereld ligt het geluk

blijkbaar niet. Maar waar dan wel?

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:25 Pagina 46

Page 47: OHM Vani 2e kwartaal 2004

tegels en de blaadjes en takjes die op destraat liggen. Onbewust stappen wijover takjes en stenen heen, zonder dezebewust waar te nemen. Het ons bewustworden van hetgeen wij zien wordtbedoeld met het 'innerlijke zien'. Het-zelfde geldt voor het horen, ruiken etc.

Naast deze subtiele zintuigen, zijn erook de subtiele organen van handeling(het lopen, het hanteren, het spreken,het uitscheiden en het voortplanten).Dan zijn er de verschillende verdelin-gen van de vitale energie, de prâna, dieook in vijven is verdeeld. Daarnakomen drie 'organen' die bijzonderinteressant zijn, te weten de manas, debuddhi en ahankara.Manas staat voor dat deel van de geestdat vol beweging is. Het is de brug tus-

De Vedanta filosofie kan ons nu te hulpkomen, omdat in deze filosofie een zeeruitgebreid model is ontwikkeld omtrentde 'anatomie'en de werking van onzegeest. Studie van de Vedanta is eenbelangrijk hulpmiddel voor de modernewesterse mens om meer begrip te krijgenvoor de mogelijkheid zich innerlijk teontwikkelen en toegang te krijgen tot dediep verborgen innerlijke kern. Als menhiermee in verbinding kan komen envanuit deze 'innerlijke kern' kan leven enfunctioneren gaat de wereld er heelanders uit zien.

Hoewel er verschillende modellen van degeest bestaan in de Vedanta filosofie,wordt het volgende schema veelgebruikt. Eerst zijn daar de organen om'kennis' op te doen, de zintuigen in gees-telijke zin of de subtielezintuigen. Deze zintui-gen laten ons informatiedie door de fysieke zin-tuigen (de ogen, deoren, de neus, de tongen de huid) wordt aan-gedragen, ervaren. Desubtiele zintuigen zijn:het zien, het horen, hetruiken, het proeven enhet voelen. Een voor-beeld moge dit duide-lijk maken. Hoewel deogen heel veel zien,worden wij ons maarbewust van een kleindeel van de indrukkendie zij doorgeven. Alswij bijvoorbeeld buitenop straat lopen, danzien onze ogen veeldetails, zoals de trottoir-

47 -april/juni 2004

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:25 Pagina 47

Page 48: OHM Vani 2e kwartaal 2004

zijn veel spirituele disciplines voorhan-den. Eén van de mooiste is misschienwel de meditatie. Meditatie helpt demens om in verbinding te komen metzijn diepere lagen en te ontdekken wiehij in werkelijkheid is en wat werkelijkbij hem hoort in het leven. Op dezemanier is het een weg om het innerlij-ke, blijvende geluk te vinden. Als wijde innerlijke bron kunnen ontdekkenen daaruit kunnen putten, ervaren wijgeen tekort meer en zal onze onstuitba-re zoek- en rooftocht in de wereld totrust komen.

Zelfonderzoek begint met onderzoeknaar de werking van onze eigen geest.De spirituele disciplines zijn nietbedoeld als een beperking of onder-drukking van de menselijke aspiraties,maar juist een weg om deze aspiratieste ontdekken en ten volle hieraan uitingte kunnen geven. Men moet ontdekkenwat het 'grote Ideaal' is in het leven, enmen moet het ook gaan leven.Zelfonderzoek is een weg, een levens-kunst, om 'te stappen uit dat wat menniet is' en te gaan functioneren vanuit‘dat wat men in werkelijkheid wel is’.Dit klinkt misschien cryptisch, maar alswe ontdekken hoeveel we in het levendoen omdat mensen in onze omgevinghet van ons verlangen, of omdat demaatschappij bepaalde beelden op onsprojecteert, dan wordt ook duidelijkhoe weinig wij naar ons diepe innerlij-ke stem luisteren. Vaak zijn wij bangom te gaan functioneren vanuit ditdiepe innerlijke weten en willen wij demensen in onze omgeving tevredenstellen, maar niet zelden vergeten wijdaarbij om op eigen benen te gaanstaan. De maatschappij heeft zijn mond

48 -april/juni 2004

sen de zintuiglijke indrukken en dediepere delen van onze geest. Het isaltijd in beweging en daarnaast ook hetorgaan dat continu ideeën en meningenformuleert; het is als het ware de grotecommentator of, wat neutraler gefor-muleerd, de boodschapper.

De buddhi is het onderscheidingsver-mogen. Dit spiegelt dat wat diep inonze geest verborgen is naar de buiten-wereld en omgekeerd. Het maaktonderscheid en is van nature stil.Ahankara staat voor het ego. Kennisomtrent de werking van deze laatstedrie organen is bijzonder nuttig op deweg van zelfonderzoek. Over het alge-meen is de manas in de westerse mensveel te actief en verbruikt op dezemanier veel te veel energie. Bovendien,door zoveel opwinding is het nietmogelijk dat de buddhi optimaal func-tioneert. De mens kan gemakkelijk ver-keerde beslissingen in zijn leven nemenals de manas ongedisciplineerd is. Menmoet leren om de geest tot rust te bren-gen en manas af en toe te laten zwijgen,om te kunnen zien wat er zich afspeeltin de diepere lagen van onze geest.Bovendien mag de buddhi en de ont-wikkeling van de buddhi ook wel watmeer aandacht en zorg krijgen. Als wijkijken naar de onderwijssystemen inonze samenleving dan zal men zien dater veel gedaan wordt om de manasbezig te houden en steeds weer te voor-zien van nieuwe indrukken. Aan deandere kant wordt er maar weinig aan-dacht geschonken aan verstilling van degeest en veel mensen vinden het zelfsonprettig om in een stille omgeving tezijn. Om de manas meer tot rust tebrengen en de buddhi sterker te maken

Zelfonderzoek in het OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:25 Pagina 48

Page 49: OHM Vani 2e kwartaal 2004

aanwijzingen die gebruikt kunnen wor-den. Nu de wereld 'klein' geworden isen wij kennis kunnen nemen van deverschillende culturen en filosofieën, ishopelijk de tijd aangebroken dat wij vanelkaar leren. Het westen moet op de eenof andere manier leren 'de weg naar bin-nen' te gaan om een antwoord te vindenop de innerlijke onrust en de stress metde daaraan gekoppelde innerlijke onvre-de die onze samenleving zo in haargreep heeft. Vedanta heeft een antwoorddat heet: leer jezelf kennen en vind hetgeluk in jezelf.

Dr. N.M. Jiwa is voorzitter van de StichtingFilosofie en Meditatie (www.cynham.nl)

vol van emancipatie, maar werkelijkeemancipatie betekent dat wij vanuit onseigen innerlijk functioneren en nietbang zijn om naar Onszelf te luisteren.Vreesloosheid, liefde, mededogen ennog vele andere kwaliteiten moetenworden ontwikkeld, maar dit kan alleenals we leren wie we in werkelijkheidzijn en gaan functioneren vanuit eeninnerlijke kracht. Pas dan wordt demens vrij, is hij of zij niet meeromkoopbaar en gevestigd in Zichzelf.Dit is het doel van zelfonderzoek.

De kunst van het zelfonderzoek kangeleerd worden. Hopelijk krijgt onzesamenleving meer aandacht voor deze'wetenschap'. De Indiase Vedanta filoso-fie is bijzonder nuttig en bevat tal van

licht van de Vedanta

4949 -april/juni 2004-april/juni 2004

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:25 Pagina 49

Page 50: OHM Vani 2e kwartaal 2004

In de oude Charaka Samhitâ, een derklassieke werken van de Ayurveda,wordt uiteengezet dat het belangrijk isom lichaamsbeweging te hebben, maarniet overdreven! Over echte sportpresta-ties rept de Ayurveda niet. Maar wemogen de lichaamsbeweging nooit ver-waarlozen. Kinderen en jongeren doenvanuit hun school al redelijk aanlichaamsbeweging, maar bij volwasse-nen en ouderen zien we het te weinig.We hebben een excuus: te weinig tijd.Maar dit excuus is van alle tijden, ookvan de tijden dat de boeken van deAyurveda het licht zagen. Daarom zegtCharaka dat het voor ons belangrijk isom in de avond altijd een goede wande-ling te maken. We moeten rechtoplopen, goed ademend, en ons bewustzijn van het lichaam. Gedurende eenuur lopen we zo stevig door, het liefst ineen omgeving die schoon is. In onze

moderne interpretatie zou dat beteke-nen dat we dus een stukje natuur zou-den moeten opzoeken waar de atmo-sfeer niet vergiftigd is door allerlei uit-laatgassen en dergelijke. Charaka beveeltook een stok aan, maar dat mag demoderne mens achterwege laten, wantbij nadere bestudering blijkt die nodigte zijn om zich te verdedigen tegen slan-gen en wilde dieren!

Ook geeft de Ayurveda aanwijzingen omhet eigen uithoudingsvermogen flink teverbeteren als daar aanleiding toe is. Dieaanwijzingen bestaan in het algemeenuit drie maatregelen: 1.) De goedeademhaling, 2.) Het ondergaan vangoede massages en 3.) Het gebruik vanRasayana. Het eerste, een goede adem-haling, moet dagelijks beoefend worden.Een goede yogadocent zou je de pra-nayama kunnen leren, een beheerste

Ayurveda en sport

Over korte tijd is het weer zover: de Olympische spelen bar-

sten los en in juni zet Nederland zich voor de buis voor het

EK - Voetbal. Maar hoe staat het met onze eigen lichaams-

beweging? Beperken we die al televisiekijkend tot het grijpen

naar een handvol chips of doen we er werkelijk wat aan? Wat

voor tips geeft de Ayurveda om onze lichaamsconditie op een

hoger peil te krijgen?

ROBE

RTH.

SW

AMIP E

RSAU

D

50 -april/juni 2004

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:25 Pagina 50

Page 51: OHM Vani 2e kwartaal 2004

51 -oktober/december

manier van ademen waarbij je volledigelongen worden gebruikt (bij het ‘gewo-ne’ ademen is dat lang niet het geval).Maar als je geen pranayama doet kun jeook gewoon zelf dage-lijks proberen je adem-haling zo bewust engoed mogelijk uit teoefenen. Het is meereen kwestie van bewustademen. Het tweedepunt vormen de massa-ges. Wist u dat Indiaeens het land van deworstelaars was? Deouderen onder ons ken-nen Darasingh nog, degrote worstelkampioenvan India. De worste-laars bereikten hunprestaties niet alleendoor discipline en oefening, maar ookdoor vakkundige en uitgebreide olie-massages. Vooral kokosolie (bekend alskarporadi) vormt bij die massages eenbelangrijk bestanddeel. Ayurvedischemassages vormen dan ook een onmis-baar onderdeel bij het vergroten van dealgehele conditie. Zelf gebruiken we inonze praktijken vaak de Basugandartaila, een olie die het energieniveaubehoorlijk kan doen toenemen. Hetderde punt is ook van groot belang: deRasayana. Dit Sanskriet-woord betekentletterlijk: verjonging. Het is vooral deSushruta Samhitâ die daar diep opingaat (Chikitsa Sthana, II. 27). BasaleRasayana zijn melk, water, honing enghee (geklaarde boter). Deze dient mendagelijks tot zich te nemen. Maar deechte effectieve Rasayana wordengevormd door middelen alsChyavanprash, Brahma Rasayana, en

vooral Ashwaganda, waarvan de laatstebij de meeste drogisten gewoon te koopis! In onze praktijken schrijven we ookdikwijls Yasti Madhu en Amalaki voor,

waarvan de doseringdan aangepast wordtaan de conditie van depersoon. Maar deAyurveda blijft wel zeg-gen dat de reinheid vanhet lichaam een voor-waarde is om deze stof-fen goed in zich op tenemen. Het spreekt dusvanzelf dat er geentabak of teveel alcoholgebruikt mag worden.Om de conditie volgensde Ayurveda stevig op tevijzelen zou je kortsamengevat dus kunnen

zeggen: doe dagelijks een of twee goedewandelingen, in de ochtend en/of deavond, doe ademhalingsoefeningen,onderga massages met een rijkelijkehoeveelheid olie (kokos of Basugandar)en gebruik regelmatig een of meerRasayana’s. Deze maatregelen zijn dooriedereen op te volgen. De sporter dieeen persoonlijk Ayurvedisch voedings-advies wil die zal zich moeten latenanalyseren door een vaidya, eenAyurvedische dokter. Want ieder mens-type heeft zo zijn mogelijkheden engrenzen. Maar het is niet alleen defysieke conditie die toeneemt, want vande mens die de boven aangegevenmaatregelen opvolgt, zegt Sushruta:"Zijn geheugen zal toenemen, alsmedezijn begripsvermogen. Door regelmatiggebruik zal die mens de leeftijd vanhonderd jaren halen." (II, 27,6).

51 -april/juni 2004

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:25 Pagina 51

Page 52: OHM Vani 2e kwartaal 2004

52 -april/juni 2004

Het overkomt mij zo nu en dan dat ikmezelf afvraag waar ik nu eigenlijkthuishoor. Ik ben geboren in Nederland.Mijn ouders komen uit Suriname. Mijnvoorouders komen uit India. Ik spreekNederlands. Ik spreek Sarnami. Ik woonin Nederland. Mijn belevingswereldwordt gevoed door Bollywood. Ik pro-beer er nog steeds achter te komen wieik ben. Dit geldt niet alleen voor mijmaar voor duizenden andere jongerendie leven tussen twee culturen.

Het lezen van boeken kan helpen bijdeze worsteling. Veel migrantenschrij-vers gebruiken de "worsteling met deculturele identiteit" als bron van con-

Lezen tussen twee culturen

N ARS

INGH

B ALW

ANTS

INGH

Een van de uitzendingen van [email protected] gaat dit

kwartaal over literatuur. Presentator Narsingh

Balwantsingh vertelt hier alvast wat over de betekenis

die boeken voor hem hebben.

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:25 Pagina 52

Page 53: OHM Vani 2e kwartaal 2004

53 -april/juni 2004

flict in hun boeken. Ik baseer dit op deervaring die ik heb gehad door het lezenvan een boek van V.S. Naipaul. Het eer-ste boek dat ik van hem las was Demystieke masseur. Het verhaal speeltzich af op Trinidad en de hoofdpersoonis een Hindoestaanse jongeman die dooromstandigheden een soort dorpsheiligewordt. De jongeman worstelt met zijnculturele identiteit. Gek genoeg las ikdit boek toen ik op vakantie was inTurkije. Ik kon mezelf zodanig identifi-ceren met de strijd die de jongeman uithet boek voerde dat ik soms vergat datik in Turkije was.

Een ander boek waar ik veel aan hebgehad is De naamgenoot van JhumpaLahiri. De naamgenoot gaat over tweegeneraties Indiërs, die een plek probe-ren te vinden in een nieuwe wereld(Amerika). De zoon van een Indiaasechtpaar zet zich naarmate hij ouderwordt steeds meer af tegen zijn Indiaseachtergrond. Hij wil een echte

Amerikaan zijn. Na het overlijden vanzijn vader begint zijn 'Amerikaanse'identiteit scheurtjes te vertonen. Hierinherken ik mijn eigen leven inNederland, het aanpassen aan deNederlandse gewoonten en gebruikenmet behoud van de Hindoestaanse cul-tuur. Wat ertoe leidt dat ik mezelfafvraag wie ik ben en waar ik thuishoor.Schrijvers hebben de vaardigheid gevoe-lens te pakken in woorden. Door hetlezen van boeken van schrijvers als V.S.Naipaul en Jhumpa Lahiri ben ik mezelfbeter gaan begrijpen. Zij hebben in hunboeken de gevoelens waar duizendenmensen mee zitten geduid door dehoofdpersonen in hun boeken te latenworstelen met dezelfde gevoelens. Erwordt echter gezegd door een aantaldeskundigen dat SurinaamseHindoestanen geen leescultuur hebben.Natuurlijk storten wij ons op vaklitera-tuur, omdat dat te maken heeft metonze studie of werk. Maar lezen vooronze ontspanning doen we niet genoeg.Volgens dezelfde deskundigen komt ditdoordat wij een plattelandsachtergrondhebben. Ik hoop dat deze deskundigenongelijk hebben, want lezen biedt nietalleen ontspanning - je leert ook meerover jezelf.

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:25 Pagina 53

Page 54: OHM Vani 2e kwartaal 2004

54 -april/juni 2004

www.chopra.comMet recht wordt Deepak Chopra een van degrote westerse spirituele leiders genoemd. Deauteur van verschillende zeer succesvolle boe-ken over spiritualiteit, heeft ook een websitedie een bezoek waard is. Het meest interessan-te op deze site is het kopje ‘Ask Deepak’.Onder dit kopje vindt u de antwoorden dieDeepak Chopra gegeven heeft op de vele vra-gen die aan hem gesteld zijn. Door het bezoe-ken van de site boort u letterlijk een bron aanvan authentieke spiritualiteit.

Het Spirituele Web

www.musicindiaonline.comDeze site is een must voor u als u graag naarHindoestaanse muziek luistert. Op deze sitekunt u luisteren naar duizenden verschillendeliedjes. Door de rangschikking naar genre is heterg makkelijk om uw favoriete lied ofzanger/zangeres op te zoeken. Wilt u meerweten over Indiase klassieke muziek, klik voorde basisbeginselen op ‘Hindustani’. Door op‘Vocal’ te klikken, kunt u tevens kennis makenmet de verschillende artiesten en de door hunbezongen raga’s. Veel luisterplezier!

www.omkriyayoga.orgIndia bracht vele heiligen voort. Op deze siteleest u het verhaal van enkelen van hen. Maakkennis met Jagadguru Ramanand Acharya, eenuitzonderlijke Guru die middels de leer van deOmkriyaYoga duizenden helpt om een gefun-deerder leven te leiden. Het levensverhaal vandeze en andere heiligen geeft u ongetwijfeld veelinspiratie!

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:25 Pagina 54

Page 55: OHM Vani 2e kwartaal 2004

Advertenties

Ayurvedische behandelingen:pancha karma, masage, kruidentherapie, Acupuntuur, Prana-therapie en levende Analyse

Lessen:Tai Chi Chuan, Kung Fu, Qirobics,QiGong/Yoga/Meditatie

Ayurvedische leef- en voedingsadviezen

Workshops/Opleidingen: Ayurvedische massage, Oosterse masage

Prana-Therapie, Qigong en meditatie

Import en distributie van Arjuna Ayurvedische kruiden

Elke dinsdag van 10.00 - 11.30 uurGratis diagnose en Prana-behandelingen

Chan Makhan: Chinese Ayurvedisch Doctor Frieda de Putter: Acupuncturiste en

Ayurvedic Practitioner

Mississippidreef 81, 3565 CE Utrecht.Tel.: 030 - 2734171

www.jade-health.com

55 -april/juni 2004

Voor alle verzekeringen,zoals auto-, inboedel-, uitvaart- reisverzekeringen

(ook voor Nederland binnenkomende toeristen!),tegen prijsconcurrerende tarieven.

• Aansprakelijkheids- • Ongevallen- • of Rechtsbijstandsverzekering elk vanaf 3 tot 4 euro per maand.

Het resultaat van Uw kredietaanvraag krijgt U bij onsbinnen enkele uren.

Tedjai Assurantiën.Voor totale dienstverlening,

tegen concurrerende premies.

Tel: 0206370877 tijdens kantooruren,0647434820 buiten kantooruren.

• Doku / Drama• Doku / Drama

• Producent van film en video producties• Producent van film en video producties

• Ruim 35 jaar ervaring in creativiteit en kwaliteit• Ruim 35 jaar ervaring in creativiteit en kwaliteit

FILMS INTERNAFILMS INTERNATIONALTIONAL

Laan van Meerdervoort 316 • 2563 AM Den HaagTe l e f o o n : 0 7 0 - 3 6 5 8 2 1 8 • F a x : 0 7 0 - 3 6 5 3 7 1 6

e - m a i l : r f i f i l m s @ c a s e m a . n e t

Laan van Meerdervoort 316 • 2563 AM Den HaagTe l e f o o n : 0 7 0 - 3 6 5 8 2 1 8 • F a x : 0 7 0 - 3 6 5 3 7 1 6

e - m a i l : r f i f i l m s @ w a n a d o o . n l

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:25 Pagina 55

Page 56: OHM Vani 2e kwartaal 2004

uitzendtijden OHM-radio en Televisie

De Lotusvijver kunt u beluisteren

op de zondagmiddag van 14.00 tot 15.00 uur.

Het maandagavondprogrammavan 20.00 tot 21.00 uur.

Beide programma's zijn te beluisteren op

Radio 747 AM.

Het televisieprogramma van OHMkunt u bekijken op Nederland 1

elke zondag van 13.00 tot 13.30 uur

Actuele informatie vindt u op

www.ohmnet.nl

uitzendtijden OHM-radio en Televisie

De Lotusvijverkunt u beluisteren

op de zondagmiddag van 14.00 tot 15.00 uur.

Het maandagavondprogrammavan 20.00 tot 21.00 uur.

Beide programma's zijn te beluisteren op

Radio 747 AM.

Het televisieprogramma van OHMkunt u bekijken op Nederland 1

elke zondag van 13.00 tot 13.30 uur

Actuele informatie vindt u op

www.ohmnet.nl

OHMvani 2e Kwart2004 FC 04-08-2005 15:25 Pagina 56