Geen makkelijke definitie. Wat is vereist?Element van solidariteit.•Gericht op het garanderen van een bepaalde minimale levensstandaard of het handhaven van de levensstandaard die men heeft.

•

Hoe?Uitkeringen in de plaats van een inkomen uit arbeid•

Bv. Arbeidsongeschiktheid, ouderdom, werkloosheid (//arbeidsongeschiktheid, maar de oorzaak is anders!), gezondheidszorg, gezinslast (kinderbijslag), overleving (bv kostwinner overlijdt. Weduwe blijft achter)…

○

Waarom hoort onderwijs er niet bij? In de SZ gaat het om prestaties die een geïndividualiseerd karakter hebben. Onderwijs wordt aangeboden als een publieke dienst (=collectieve voorziening).

○

Arbeidsongeschiktheid: 1) ongevallen 2) zwangerschap 3) … => verschillende regeling!○

Uitkeringen die kosten opvangen waarmee men geconfronteerd wordt. (sociale risico's)•

Tot nu toe ging het steeds om sociale verzekering. De sociale zekerheid kent echter twee onderdelen:Sociale verzekering (u hebt recht als u voldoet aan de voorwaarden, ongeacht of u ze nodig hebt.)1.Sociale bijstand (u hebt recht op een bepaalde prestatie, omdat u ze nodig hebt. U zal een inkomenstoets voorbij moeten.)

2.

In België: professioneel opgebouwd sociaal verzekeringsstelsel . U bent verzekerd niet omdat u een mens bent die hier woont, wel omdat u werknemer bent, zelfstandige, ambtenaar, of iemand die ten laste is van WN, zelfstandige of ambtenaar. => door uw werk sluit u aan bij de SZ.

De indeling:

Werknemers

Worden voor alles verzekerd.

Zelfstandigen

Worden voor veel minder verzekerd. Bv niet voor werkloosheid. Er bestaat wel een faillissementsverzekering. Overlevingspensioen. Ouderdomspensioen. Geen arbeidsongevallen- en beroepsziekteverzekering. Zwangerschapsverzekering. Wel dekking gezondheidszorg. Wel dekking gezinsbijslag.

Ambtenaren

Ouderdomspensioen. Overlevingspensioen. Bijzondere arbeidsongevallenverzekering. Regeling bij arbeidsongeschiktheid. Moederschap. Werkloosheid niet (een ambtenaar wordt voor het leven benoemd. Wanneer ambtenaar op straat staat, wordt hij het stelsel van WN binnengeloodsd). Gezinsbijslag. Gezondheidszorg.

Professionele sociale verzekering => er bestaat een restcategorie! Deze valt onder de sociale bijstandsregelingen. Binnen deze sociale bijstand: voor alle +65-jarigen: inkomensgarantie voor ouderen. •Niets voor arbeidsongeschiktheid: mensen die niet werken krijgen geen uitkering, want ze werken niet (professioneel stelsel!). Er is wel een regeling voor gehandicapten, maar dat is iets anders.

•

Werkloosheid: nee.•Gezondheidszorg: er bestaat een regeling, maar geen aparte. De ziekteverzekering wordt uitgebreid tot personen die dan nog niet gedekt zijn. De dekking van niet -beschermde personen gaat over heel weinig mensen (verzekering dekt de werkenden en zij die afhankelijk van hen zijn!). Het gaat om illegalen. En theoretisch: de renteniers: mensen die nog nooit gewerkt hebben.

•

Gezinsbijslagen: in de bijstand vertaald door de gewaarborgde gezinsbijslag: uitgevoerd naar analogie van de gezinsbijslag voor werknemers.

•

Tegemoetkoming personen met een handicap: 1) inkomensvervangende 2)… •

Eén regeling is een rare eend in de bijt: de zorgverzekering. Voorziet in een uitkering wanneer mensen niet meer voor zichzelf kunnen instaan. Gedeeltelijke tegemoetkoming in de kosten. Waarom is ze speciaal? 1) Sociale verzekering, maar op basis van universele dekking (>< professionele dekking). 2) In VL verplicht, in BXL optioneel, in W niet bestaand.

Het gaat tot nu vooral om inkomensvervangende regelingen. De tegemoetkoming van de kosten voor het hebben van kinderen bv, dat zijn kostencompenserende regelingen.

Bovenwettelijke, aanvullende regelingen: Er zijn verzekeringen bovenop de sociale verzekeringen. Bv hospitalisatieverzekering, een aanvullende ziektekostenverzekering. Waarom? De ziekteverzekering dekt niet alles. In de sociale verzekeringen zit altijd een element van solidariteit.

We hebben het niet gehad over jaarlijkse vakantie. Dat is een regeling van arbeidsrecht. Om historische redenen gaat u de jaarlijkse vakantie van arbeiders toch opgesomd zien als één van de regelingen van SZ. Internationaal gezien heeft dat geen zin. Het is een regeling tussen WG en WN.Waarom dan als SZ beschouwd? Er is een tussenkomst van een publiek orgaan om die gelden uit te betalen.

Voor de noties bestaan in verschillende contexten, verschillende betekenissen.Id context van de Belgische bevoegdheidsverdeling: SZ = professionele sociale verzekering. Als ons GH over SZ spreekt, gaat het daarover. SZ is een federale bevoegdheid, toch is er een Vlaamse zorgverzekering. Hoe kan dit? GH ziet het niet als SZ, want het is universeel!

•

Id Europese context, nl. Regeling dat WN naar een ander land van de EU kan gaan, zonder SZ te betalen: in die context betekent SZ: sociale verzekering (ook zorgverzekering) + sommige bijstandsregelingen

•

Geschiedenis van de SZ

Het gaat om het bieden van zekerheid. Het heeft altijd bestaan. Mensen probeerden zichzelf en elkaar steeds te beschermen.

Id Grieks-Romeinse tijd zien we zeer schuchtere voorlopers van de SZ waarbij de clan op één of andere manier een bescherming probeert uit te bouwen voor de leden van de clan die ziek vallen.

Id Middeleeuwen: gilden legden wat geld samen voor wanneer één van de vennoten ziek viel. Ook om de begrafenissen te financieren werd geld opzij gelegd.

Marx: er werd een scheiding ingesteld tussen werk en inkomen.

19e E: wat is de remedie tegen de grote risico's van het leven?

NB: in D hoort studiebijslag wel tot de SZ!

Er kan een evolutie zijn: er kan bijkomen, er kan wegvallen

In andere landen zijn er universele sociale verzekeringen. Bv. NL: Algemene Ouderdomswet. Iedereen die 65 is en in NL gewoond heeft, krijgt de uitkering.

NB: inkomenstoets = middelentoets (p. 80 van SZ begrijpen)

Wat is sociale zekerheid?woensdag 25 maart 2009

11:16

Sociale zekerheidsrecht Pagina 1

De familiale opvang (werkt niet goed wanneer mensen naar de fabrieken trekken)•Spaarzaamheid (je moet sparen voor wanneer het slecht gaat!)•Probleem: wat als je inkomen amper genoeg is om te overleven? Hoe kan je dan sparen?

Eén van de eerste sociale wetten in B: het oprichten van de Algemene Spaar - en Lijfrentekas. Deze ASLK liet toe heel kleine bedragen te sparen.

Geleidelijk aan: °werknemers die zich samensluiten en een klein beetje van het loon dat ze overhouden in een gemeenschappelijke pot stoppen = onderlinge bijstandsmaatschappijen ( les mutualités). Dat mutualisme groeit. Id 20e E gaat de overheid het ondersteunen: subsidies.

Tegelijkertijd zie je dat de overheid een beetje sociale verantwoordelijkheid opneemt: ze ondersteunt vrijwillige initiatieven (bv vrijwillig overlevingspensioen)

Onze huidige SZ stamt van na WO II: de vrijwillige initiatieven en het mutualisme worden overgenomen door de overheid. Ze worden verplicht gemaakt voor alle WN en zelstandigen. = °sociale verzekeringen zoals we ze nu kennen.

Vandaag: in Europese context: Bismarck: tweede helft 19e E: zeer verontrust door de opkomende arbeidersbeweging. Hij wil het gevaar van het socialisme indijken. Hij wil daarom iets doen aan de ergste gevolgen van het kapitalisme, zoals het bestond in de fabrieken. = schrik voor revolutie. => °de eerste sociale verzekering, bedoeld voor arbeiders in de fabrieken (=de gevaarlijkste groep).

•

Sociale verzekering hangt samen met het professioneel actief zijn. Bismarck wil niet de sociaal -economische orde herschikken. Vandaar dat hij opteert voor een systeem waarvan de prestaties en de bijdragen loongerelateerd zijn. Bismarck laat niet de staat de SZ-fondsen beheren, maar de WN en de WG samen. Hoe wordt dat aanvaardbaar gemaakt? Door een verschil tussen WN -bijdragen en WG-bijdragen in te stellen. Dat is fictie! Er zijn niet twee soorten bijdragen… = CONTINENTALE BENADERING (D, B)Beveridge: schrijft voor WOII: gans ander concept, te linken met het programma van de gealliëerden, dat heel sterk de nadruk legde op de mensenrechten. Beveridge zegt: SZ is niet een werk van de werkenden, maar een recht van de mens! => een SZ op universele basis!

•

Logisch gevolg: de uitkeringen voor iedereen gelijk (forfaitair).Het beheer zal in handen van de overheid zijn.De fondsen worden door de overheid verschaft.= ATLANTISCHE BENADERING (Scandinavië, VK)

Let op: de meeste landen zijn niet zuiver. Bismarckiaanse en Beveridgiaanse elemten worden gecombineerd. Bv B: Bismarckiaans systeem, maar de zorgverzekering is Beveridgiaans.

Bronnen van SZ-recht

Op het niveau van de GW: art. 23: recht op menswaardig bestaan, dat zich uit in Recht op bijstand•Recht op SZ•Recht op …•Betekenis? Waarschijnlijk niet meer dan een programmatische bepaling. Als het niet nader is uitgewerkt, ben je er niets mee!

Bevoegdheidsverdelende bepalingen in de GW:SZ = federaal•Maar ook bevoegdheden aan gem/gew. Toegekend: bijstand aan personen en gezinnen. Alleen: zoveel uitzonderingen die uitdrukkelijk van de bevoegdheid van gem/gew uitgesloten zijn. => holt de inhoud uit!

•

Arbeidsbemiddeling = gew/gem (raar samenspel: als iemand job weigert, gaan de gewestelijke instellingen dat zien, maar een sanctie moet door RVA genomen worden).

•

=> chaos

Formele wetgeving: ja, maar sommige domeinen van de SZ worden zeer weinig bestreken door formele wetten. Veel genummerde KB's (volmachtsbesluiten), KBs en MBs.De ganse werkloosheidsuitkeringen berust op één artikel uit een besluitwet van '46.Waarom zoveel besluiten? Zeer technische materie. Er moet een evenwicht in de wetgeving behouden blijven.

Sommige instituten hebben zelfstandige normerende bevoegdheid! Niet -verkozen lichamen, geen verantwoording verschuldigd! Ze mogen technische regelingen uitwerken: RIZIV -verorderningen, RVA-verordeningen. Staat in hiërarchie der normen lager dan KBs.

Algemene beginselenwet SZ: weet dat die wet dateert uit jaren '70, maar de bepalingen over de sociale rechten zijn nog altijd niet van kracht (=versiering).Ze is gemaakt voor de technische bepalingen in de laatste bepalingen.

Scandinavië: zij hadden zulk een benadering al voor Beveridge zijn werken geschreven had!

Sociale zekerheidsrecht Pagina 2

Men denkt eerst aan de structuur, dan pas aan de inhoud.Vandaar dat we eerst de administratie bespreken.

Algemeen patroon1)Toegepast op de Belgische SZ2)

Wat houdt het in?zorgen dat het geld bijeen komt en behoorlijk beheerd wordt (contributieve kant)•ervoor zorgen dat de mensen die recht hebben op een prestatie, die ook daadwerkelijk uitbetaald krijgen (distributieve kant)

•

NB: heel vaak lopen ze dooreen in de administratie

Algemeen patroon1)Aan de top zijn er altijd politieke verantwoordelijken (minister).In de meeste Europese landen zijn er meerdere ministers verantwoordelijk, afhankelijk van de organisatie van de SZ.Hoe meer beleidsmensen met verantwoordelijkheid, des te moeilijker wordt de afstemming (geen doorstroming van info van het ene hokje naar het andere).Taak: beleid uitstippelen, toezicht houden, NIET het werk uitvoeren. Dat wordt toevertrouwd aan zelfstandige organen: functioneel-gedecentraliseerde organen. Hun eigen kenmerk: doorgaans echt publiekrechtelijke instellingen, soms semi-publiekrechtelijke instellingen (in ons land), soms private instellingen (pro profit of non profit).In een aantal landen (waaronder B) ga je tussen de sociale verzekerde en de instellingen van SZ nog een tussenschot vinden: de ziekenfondsen (=medewerkende organismen).Wat doen die? Bemiddelende rol. Er zijn ook adviserende organen (bv nationale arbeidsraad).

Toegepast op de Belgische SZ2)Eerst WN, dan ambtenaren, dan zelfstandigen.

Werknemers

Sinds de Copernicus-hervormingen zijn er geen ministeries meer die de ministers volgen. Er is één FOD SZ. De verdeling van de bevoegdheden van de ministers ligt niet vast.

Lager niveau: openbare instellingen van sociale zekerheid (parastatalen). Daar gebeurt de eigenlijke regeling. Ze hebben doorgaans een paritair bestuur. In elke instelling is er per minister een regeringscommissaris. Ze houden toezicht op de wettelijkheid en opportuniteit van de daar genomen beslissingen (=administratief toezicht).

Eén uitzondering op deze structuur: de arbeidsongevallen: Fonds voor arbeidsongevallen.Rol fundamenteel verschillend: arbeidsongevallenverzekering weliswaar een wettelijke sociale verzekering, maar de uitvoering gebeurt voor het grootste deel door particuliere verzekeraars. Fonds voor arbeidsongevallen houdt toezicht. Het is eerder een verzekering van de WG ten gunste van de WNs.

Een overzichtje:RSZ (zorgen voor inning bijdragen en beheren de vss fondsen, en verdelen over andere parastatalen)•Ziekte- en invaliditeitsverzekering (arbeidsongeschiktheid en gezondheidszorg): RIZIV•Werkloosheidsverzekering: RVA•Pensioenen: Rijksdienst Pensioenen•Fonds beroepsziekten•Rijksdienst kinderbijslagen voor de werknemers•

Autonomie: mooi in gedachten. Bismarckiaans: WG en WN de bevoegdheid geven beslissingen te nemen. Ja er zijn vertegenwoordigers in de beheerscomités, maar ze hebben eigenlijk niet zoveel te vertellen. De belangrijke beslissingen worden politiek genomen, dmv regelgeving.Boutade: ze beslissen enkel over de kleur van het gebouw…

In sommige parastatalen zijn er ook andere vertegenwoordigers: van het RIZIV, van de artsenvereniging…

Waarom al die vertegenwoordigers? Vermenging wie controleert en wie gecontroleerd wordt…

Meewerkende organismen: ziekenfondsen. Ons contact met de SZ verloopt via de ziekenfondsen. Waarom??

Hulpkas. Vijf ziekenfondsen, daarnast een zesde concurrende entiteit, onderafdeling RIZIV, die wel functioneert als ware het een ziekenfonds. Mensen kunnen dus kiezen: ziekenfonds of hulpkas. Waarom? Men moet zich verplicht verzekeren. Als men niet bij een ziekenfonds aansluit, valt men terug op hulpkas.Elke vakbond heeft een werkloosheidskas. Maar als mensen geen lid worden, dan vallen ze terug op hulpkas.

Laatste niveau: advies: NAR.

Zelfstandigen

Minister van middenstand (Laruelle).

Administratie toevertrouwd aan RIZIV (=orgaan dat gecreëerd is voor werknemers!)

Rijksinstituut voor de sociale verzekering van de zelfstandigen (RSVZ).Bevoegd voor de pensioenen. Maar de uitbetaling toevertrouwd aan de Rijksdienst Pensioenen (=ook opgericht voor werknemers!).

In Finland: pensioenen toevertrouwd aan particuliere verzekeringsmaatschappijen

Administratie SZdonderdag 26 maart 2009

16:10

Sociale zekerheidsrecht Pagina 3

opgericht voor werknemers!).

Betaling van bijdragen door de zelfstandigen: meewerkende organismen. Sociale verzekeringsfondsen, ingericht door de zuil, door VOKA…

Niveau advisering: Raad voor het bedrijfsleven, Hoge raad voor de middenstand.

Ambtenaren

Minister van ambtenarenzaken (Vanackere).

RSZ-PPO (provinciale en plaatselijke overheden).

Koloniale SZ

(irrelevant)

De vlaamse zorgverzekering.

Toepassingsgebied ratione personae

Algemene opmerkingen sociale verzekering:Nationaleit is irrelevant. •Er is geen band tussen bijdragen betalen en recht hebben op uitkeringen•Er zijn direct sociaal verzekerden en indirect sociaal verzekerden•

Algemene opmerkingen sociale bijstand:Onderscheid: algemene bijstand (je vraagt niet naar bijzondere reden van behoeftigheid) en categoriale bijstand (gemaakt voor welbepaalde groep mensen, zoals tegemoetkomingen aan personen met een handicap).

•

Intra-generationele solidariteit: solidair zijn met mensen van de eigen generatie.Inter-generationele solidariteit: solidair zijn met mensen van andere generaties. Denk aan de pensioenproblematiek. "Gaat men later nog bereid zijn om mijn pensioen te betalen?"Meer en meer discussie. Let op: belast de jongste generatie niet teveel om de bescherming van de ouderen te garanderen. Dat is problemen zoeken.Bv Italië: enorm veel rechten voor +50-jarigen. Stelsel hervormd, strenger gemaakt, maar niet voor de ouderen. Nu moeten de jongeren met minder tevreden zijn, en tegelijkertijd betalen voor de ouderen. => spanning. Enorme catastrofe op handen.

Problematiek van de transfers: de niet verklaarbare transfers vormen het probleem.

Wie is "werknemer" voor de SZ:Iemand die werkt in B1.Voor een Belgische werkgever2.Maar de uitzonderingen zijn bijna de regel geworden. Je kan vaak ook in het buitenland werken (=detachering).

Er zijn uitbreidingen en beperkingen.

Thuisarbeiders: zijn nu onder het arbeidsrecht gebracht. Vroeger waren er geen speciale normen. Waren ze nu werknemers of niet? Voor de SZ was het niet mogelijk te wachten. In het arbeidsrecht kan je de situatie op zijn beloop laten. Op het einde van de arbeidsOVK komt het arbeidsrecht pas in het spel. In het SZ-recht is er nood aan klaarheid. Vandaar dat er een ganse opsomming is van mensen die voor de SZ als werknemers beschouwd worden (ongeacht de kwalificatie in het arbeidsrecht).

Er zijn ook groepen die voor de SZ wel werknemer zijn, maar niet voor het arbeidsrecht.Bv. 1) truckchauffeurs. Zodra de vrachtwagen waarmee ze rijden niet van hen is, of wel gekocht maar de aankoop gefinancierd is door diegene voor wie ze transport verrichten, worden ze als werknemers beschouwd door de SZ. Waarom? Omdat ze uitdrukkelijk vermeld worden in de regelgeving. 2) taxichauffeurs die geen licensie op hun naam hebben. => kijk in de regelgeving naar de groepen die uitdrukkelijk onder het werknemersstatuut gebracht zijn.

Voor een aantal groepen is er een gedeeltelijke onderwerping aan het statuut van de werknemers. Bv. 1) lesgevend personeel van het vrij onderwijs. 2) beroepswielrenners= verwarrend en niet altijd logisch.

Beperkingen: sommige groepen worden in het arbeidsrecht wel als werknemer beschouwd, maar door de SZ niet.mensen die werken voor de huishouding en niet meer dan 8u daarvoor aan de slag zijn (bij één of meerdere WGs) + mensen die lichamelijke arbeid verrichten, maar niet meer dan 4u bij dezelfde werkgever en in totaal niet meer dan 24u. (="poetsmensen"). Waarom? Als men ze onderwerpt aan de sociale verzekering, zullen ze zwart werken. Het is dus een bizarre manier van zwart werk bestrijden.

1.

Studenten die niet meer dan 23 dagen werken tijdens de zomermaanden en in totaal 23d buiten de vakantie en nooit op ogenblikken die samenvallen met het onderwijs.

2

Een WG kan niet weten of de student de grenzen al dan niet overschreden heeft. De WG zal de werknemersbijdragen wel innen, en achteraf (als ze de grenzen niet overschreden hebben), terugstorten aan de student.

NB: in sommige landen heel wat categoriale bijstand, en amper algemene. Vandaag meestal beiden voorzien.

Sociale zekerheidsrecht Pagina 4

1. werknemers(zie vorige les)

2. ambtenarenProbleem: er is niet één sociaal zekerheidsstatuut. Naargelang welke overheid, is er een ander statuut.Rode draad: onderscheid arbeidsovereenkomst (=>werknemersstelsel)- aanstelling (=>ambtenarenstatuut)Aanstelling is een eenzijdige rechtshandeling.

3. zelfstandigenWie is er zelfstandige? Iedere natuurlijke persoon die een professionele bezigheid uitoefent op ons grondgebied en die geen werknemer is en ook geen ambtenaar.Dat is een negatieve definitie die zeer breed is. In dat opzicht is ons Belgisch SZ-recht bijzonder: één enkel statuut voor de heel brede categorie van de zelfstandigen.Professioneel actief zijn =/= winst maken. Ook als u verlies maakt, blijft u zelfstandige.

Er is iets eigenaardigs geslopen in het statuut van de zelfstandige: de figuur van de helper.Een helper is iemand die de zelfstandige bijstaat of vervangt in zijn werk, zonder dat er sprake is van een arbeidsovereenkomst.Wat is er logisch niet ok? Eigenlijk zou de categorie van de helpers ook tot de categorie van de zelfstandigen moeten behoren (ze vallen ook onder de definitie van zelfstandigen).Waarom dan deze categorie? Historisch: men wilde één bepaalde categorie helpers weer uit het statuut van de zelfstandigen halen: de echtgenoot-helpers.Waarover gaat het in de praktijk? Bv beenhouwerij. De man is beenhouwer. De vrouw staat in de beenhouwerij. Wie is de zelfstandige? Vroeger zouden we zeggen: de beenhouwer. De vrouw helpt de beenhouwer en is dus de echtgenoot-helpster. De echtgenoot-helper werd uitgesloten uit het statuut van de zelfstandigen? Waarom? Om de kosten te drukken: niet twee keer bijdragen betalen. Toen kreeg echtgenoot-helper een bescherming afgeleid uit het zelfstandigenstatuut van de beenhouwer. Nu: echtgenoot-helper wordt ook als zelfstandige beschouwd: de dekking is gelijk. Hoe ging het vroeger: beenhouwer arbeidsongeschikt. Zaak lag stil. Omgekeerd lag zaak niet stil. = nu hebben we de grootste groep helpers in het statuut van de zelfstandigen gebracht en is de nood aan het statuut helper veel kleiner.

Er zijn inperkingen op het statuut van de zelfstandigen: een aantal mensen die uitdrukkelijk uitgesloten worden van het sociaal statuut van de zelfstandige.Daar is telkens een reden voor. Is deze voldoende?Mensen die een ander hoofdberoep hebben. (kwatongen beweren dat er nogal wat mensen zijn met het statuut van werknemer of zelfstandige, die boeken schrijven en het privilege verkregen hebben dat als ze een boek schrijven ze niet vallen onder het statuut van de zelfstandigen: auteursrecht =/=> statuut zelfstandigen.)

•

Ongehuwde helpers beneden de 20j: het gaat om huisgenoten, kinderen of andere familieleden die in de winkel helpen. Het rare is dat dat ongehuwde er nog altijd instaat. Dat zal de toets met 10 GW niet doorstaan…

•

Occasionele helpers: ze helpen zelfstandigen, maar niet op een stabiele manier. De wetgever zegt niet meer dan 90 dagen per jaar.

•

Echtgenoten van bedrijfsleiders en echtgenoten die via een andere beroepsactiviteit of via een uitkering eigen rechten openen (de medewerkende echtgenoten in bijberoep).

•

Dat neemt niet weg dat er wat problemen zijn om uit te maken of een activiteit een zelfstandige of een werknemersactiviteit is.Het grote verschil tussen arbeidsrecht en SZ-recht is: in het SZ-recht weten we best vanaf het begin of iemand zelfstandige of werknemer is. De sociale bescherming verschilt immers. Bij het arbeidsrecht wordt het pas van belang op het einde van de overeenkomst.Bv iemand werkt voor een advocaat, en is zelf jurist. Hij heeft overeenkomst getekend waar in grote letters opstaat: "dit is geen arbeidsovereenkomst". Arbeidsrechtelijk: wanneer speelt de vraag is dit een werknemer of een zelfstandige? Wanneer de overeenkomst beëindigd wordt. De jurist zal recht op opzeggingsvergoeding eisen. Bij SZ-recht moeten vanaf de eerste dag bijdragen betaald worden.Probleem: schijnzelfstandigen en schijnwerknemers. Een schijnzelfstandige is iemand die in werkelijkheid een werknemer is, maar zich voordoet als zelfstandige.Waarom zou men dit doen? Om in totaal minder bijdragen te betalen. Werkgevers-en werknemersbijdragen zijn een stuk hoger dan de bijdragen voor zelfstandigen.Wat is een schijnwerknemer? Iemand die in de feiten een zelfstandige activiteit heeft, maar zich voordoet als werknemer.Waarom zou men dit doen? Iemand die een bedrijfje heeft en zichzelf een iets of wat treffelijke sociale bescherming wil hebben en zich dan werknemer maakt van zijn eigen bedrijf. De werknemers- en werkgeversbijdragen kunnen als kosten ingebracht worden.Het vervelende: tegenstelling tussen RSZ en de RSVZ: ze hadden voor dezelfde feiten andere appreciaties. De ene vond dit of dat een activiteit voor zelfstandigen, de andere een activiteit voor werknemers.

In 2006: in een programmawet: een hoofdstuk dat men achteraf de Wet op de arbeidsrelaties is gaan noemen. Men had een poging gedaan criteria aan te reiken om duidelijk te maken wat een activiteit is voor zelfstandigen en wat één voor werknemers.Wat zijn de criteria?De wil van de partijen bij het sluiten van de overeenkomst (=/= de termen die men in de overeenkomst neerschrijft. Je moet achterhalen wat de partijen hebben gewild. De woorden zijn niet zaligmakend).

•

De vrijheid uw werk al dan niet zelf te organiseren•De vrijheid uw arbeidstijd zelf bepalen•De mogelijkheid van hiërarchische contrôle•Aan de definities is als dusdanig niets veranderd!

Lijst van zaken die er niet toe doen:

NB Je bent zeer snel zelfstandige. Als je regelmatig motoren koopt en verkoopt, ben je al meteen zelfstandig. Pas op. Je studentenstatuut verhindert de kwalificatie niet.

NB: gaat verder op "toepassingsgebied ratione personae"

Toepassingsgebied van de verschillende sociale verzekeringenmaandag 30 maart 2009

9:09

Sociale zekerheidsrecht Pagina 5

Lijst van zaken die er niet toe doen:Of u zichzelf al geregistreerd hebt als zelfstandige bij de RSVZ.•Het hebben van een BTW-nummer•Regels die eigen zijn aan het beroep dat u uitoefent, geven ook geen indicatie (bv (1) lange tijd: arts in ziekenhuis kan enkel zelfstandige zijn. Een specialist-arts kan uiteraard in wat hij doet, geen leiding krijgen van een ander. Dat is niet aanvaard. Als de arts zich te houden heeft aan bepaalde uren, als er een toezicht bestaat op zijn functioneren binnen het ziekenhuis, kan hij heel goed als werknemer gekwalificeerd worden. (2) stagiaire-advocaat: rechtspraak tot nu toe altijd gezegd dat het geen werknemer kon zijn. Dat zou strijdig zijn met de beroepsregels van de advocatuur. Poging geweest hem als helper-zelfstandige te kwalificeren: afgeketst! Voorlopig wordt nog altijd aanvaard dat het geen werknemer is. Volgens Pieters gaat dat vallen: de wet van 2006 gaat daarvoor zorgen.)

•

Er is ook een commissie die bindende uitspraken kan doen over de kwalificatie.

Algemene elementen over de professionele status.Eerste zaak: het is perfect mogelijk om tegelijkertijd in het sociaal statuut voor zelfstandigen te zitten, én dat van werknemers én dat van ambtenaren => ze zijn cumuleerbaar!Wat gaat dat betekenen? Dat u gaat bijdragen betalen in de drie.

4. De Vlaamse zorgverzekeringEen universele verzekering.Iedereen die in het Vlaams gewest woont en 25j oud is, is verplicht aan te sluiten bij een zorgkas.Wie in BXL woont, heeft die mogelijkheid. Als u in BXL woont en die optie niet gebruikt, zal u later ook geen uitkering krijgen.Per jaar dat u niet betaald hebt, zal u vier maanden wachttijd hebben. => hoe later u begint te betalen, hoe verder u in de rij zal staan. (anders zou iedereen op het ogenblik dat hij zorgbehoevend werd, pas aansluiten).Het Europees SZ-recht zegt dat je in principe onderworpen bent aan het SZ-recht van het land waar je werkt. Er kunnen mensen zijn die in VL werken, maar daar niet wonen, maar volgens het Europees recht wel Belgisch sociaal verzekerd zijn.In een eerste stap was het zorgdecreet zo opgesteld dat mensen (niet-Belgen) die in VL werken maar er niet wonen, ook verplicht moesten aansluiten.Vervolgens: probleem: mensen die in W wonen, in VL werken. Wat doe je daarmee? Wrijvingsvlak tussen Belgisch constitutioneel recht en Europees coördinatiewerk. De logica zou zijn dat deze mensen ook onder de Vl zorgverzekering zouden vallen. Anderzijds is het zo dat de gemeenschappen geen bevoegdheid hebben om een zorgverzekering te maken voor mensen die buiten VL wonen.=> HvJ EG: uitspraak. => GH 21 januari 2009. Waar komt het nu op neer? De zorgverzekering blijft toepasselijk op de vermelde groepen, maar aan toegevoegd: mensen die in W wonen, in VL werken en die gebruik gemaakt hebben van het vrij verkeer van werknemers van de EG, mogen niet van de zorgverzekering uitgesloten worden!Dus de Italiaan die in W woont, in VL werkt, zal niet van de zorgverzekering uitgesloten worden. Wat met een Belg die in W woont en in VL werkt??? GH: die kan je verder blijven uitsluiten. Dat is logisch want in ons Belgisch bestel zou er een zorgverzekering id Franse Gemeenschap moeten bestaan.Behalve: wanneer de Belg die in W woont en in VL werkt ooit gebruik gemaakt heeft van zijn vrij verkeer , dan mag ook hij niet uitgesloten worden.Dus: de Waal die ooit in NL heeft gewerkt, maar nu in VL, mag ook aansluiten!Oplossing zou zijn: wie in VL woont: verplicht. Wie niet in VL woont: optioneel. Maar dat zal men waarschijnlijk niet doen. Waarom? Als men het verplicht maakt voor mensen die niet in VL wonen, hoe kan men dat dan controleren? Je hebt geen grip op mensen die niet in VL wonen!

Bijstandsregelingen

Geldt telkens een voorwaarde van hier wonen. Wie niet in B woont, komt niet in aanmerking voor een bijstandsregeling. Wat betekent hier wonen? Betekent dat hier mogen wonen? Moet je hier legaal zijn?In het algemeen: ja, je moet hier ook legaal wonen.Je moet ook in het land zijn.

Tweede voorwaarde: de nationaliteit. Traditioneel werd bijstand gereserveerd aan de eigen onderdanen. Dat is nu niet meer zo. Toch worden er nog eisen gesteld. Het gemakkelijkst: U hebt de Belgische nationaliteit of een hiermee gelijk gestelde nationaliteit(nationaliteit van een EG- of EER-land).Ook gelijkgesteld zijn: de staatlozen, de erkende politieke vluchtelingen.

En dan (en hier variëren de bijkomende vereisten): Voor de tegemoetkomingen aan personen met een handicap: die moesten een verhoogde kinderbijslag krijgen als gehandicapt kind. Bedoeling: verhinderen dat alle gehandicapte kinderen van de wereld naar België afzakten om een tegemoetkoming te ontvangen. Deze bepaling is ongrondwettelijk verklaard. Nu geldt: wie hier in de bevolkingsregisters is ingeschreven (=duurzame band met het land). In dat geval komt u in aanmerking voor een tegemoetkoming.

•

Bijstandsregeling voor ouderen: in B wonen, verblijven, of dat u ten laste van Belgen een rustpensioen geniet. Mensen die geen Belg zijn, niet gelijkgeschakeld zijn en geen recht hebben op een Belgisch pensioen, komen niet in aanmerking voor de inkomensgarantie voor oudern. Om wie gaat het? De grootouder die krachtens een gezinshereniging van Marokko naar België gebracht wordt.

•

De maatschappelijke integratie: betekent: tewerkgesteld worden of leefloon krijgen. Wie komt daarvoor in aanmerking: Belgen of gelijkgestelden + mensen die in het bevolkingsregister zijn ingeschreven (=duurzame band met het land).

•

Gewaarborgde gezinsbijslag: het kind moet hier verblijven, moet ten laste zijn van een B of een gelijkgeschakelde, of ten laste van iemand die ten minste vijf jaar in B verblijft. Je kan niet zomaar een hele familie laten overkomen en dan gezinsbijslag incasseren.

•

Iedereen komt in aanmerking voor sociale dienstverlening, maar NIET illegalen (tenzij het gaat om kinderen). Waarom vallen illegalen er niet onder? Omdat we niet willen dat het recht langs de ene kant zegt: je mag hier niet verblijven, en aan de andere kant rechten zij toekennen. Maar die redenering gaat niet op voor kinderen, want kinderen beslissen niet waar ze gaan of staan. Het weigeren van maatschappelijke dienstverlening heeft hier geen valabele reden.Nu wordt die maatschappelijke dienstverlening aan kinderen aangeboden in de opvangcentra (=vermijden dat het geld in handen van de illegalen zelf komt).

= redenering GH

= enorm complex probleem!Simplistische benaderingen helpen niet:"Ze hebben geen recht om hier te zijn, dus ze moeten weg!" vs "het zijn mensen dus hebben ze ook recht op bijstand!"

Dit zou een kringredenering zijn: gevolg met oorzaak verwarren.Cf. van orshoven…

Hoe gek is dit???

Sociale zekerheidsrecht Pagina 6

(=vermijden dat het geld in handen van de illegalen zelf komt).=> nieuw probleem: de illegalen bieden zich aan aan de opvangcentra. =>het geeft de indruk dat er iets opgelost is, maar het is eigenlijk maar heel gedeeltelijk het geval!

Dan gaan we nu over naar een "containergedeelte" van de cursus. Moeilijk in het geheel in te passen.

Sociale risico's

Het al dan niet aanvaarden van een gebeuren als een sociaal risico, is eigenlijk een beslissing van een samenleving. Maw: een gebeuren wordt een sociaal risico omdat we op een gegeven ogenblik met zen allen van oordeel zijn dat we -uit solidariteit- een stuk van de last moeten meedragen.Bv: het kunnen studeren: een aantal jaren kunnen overleven zonder dat u geld verdient, wordt niet beschouwd als een sociaal risico. De sociale risico's liggen niet vast.

Cumul van verschillende sociale risico's:Je kan niet werken en niet werken tegelijk1.Iemand heeft arbeidsongeval => arbeidsongeschikt => arbeidsongevallenverzekering. Tegelijk kennen we een ziekte- en invaliditeitsverzekering, die voor alle gevallen van geneeskundige verzorging staat. Welnu: daarvoor bestaan speciale regels. Arbeidsongeschiktheiduitkering, als het een arbeidsongeval is: zal de ziekteverzekering de uitkering betalen en het hogere wordt betaald door de arbeidsongevallenverzekering. Bij ziekte: hier zal de beroepsziekteverzekering alles betalen.

2.

=> eenzelfde gebeuren kan aanleiding geven tot het kwalificeren van twee regelingen! => anti-cumulregelingen noodzakelijk.

Je kan ook het voorwerp zijn van twee regelingen, met twee gebeuren als oorzaak.

En dan is er nog de burgerrechtelijke aansprakelijkheid.

Sociale prestaties

Tot voor kort gingen we uit van een reële loonsgroei. Het reële inkomen steeg meer dan de kosten.Als je spreekt van het welvaartsvast maken van de uitkeringen, koppel je ze niet aan de stijgende kosten, maar aan de stijgende reële inkomens. De welvaartsvastheid wordt vandaag nagestreefd voor de laagste uitkeringen. De Koning moet elk jaar een stijgingspercentage vastleggen.Verder worden alle uitkeringen automatisch geïndexeerd, maar dat loopt niet gelijk met de reële inkomsten die stijgen (enkel met de stijgende kosten).

Voor de pensioenen spreken we van een gezinsuitkering. Toch is het een uitkering die toekomt aan één persoon. Sociale zekerheidsuitkeringen zijn individuele rechten.

Enkele jaren terug is onze wetgever met een wetgeving op het statuut van de vrijwilliger gekomen. Weet daarvan dat dat eigenlijk niet zoveel regelt.Het statuut zorgt er alleen voor dat mensen die een uitkering ontvangen, dat die toch vrijwilligerswerk kunnen doen. Er mag een kleine onkostenvergoeding aan beantwoorden.

Handvest van de sociale verzekeringen: Wat staat erin? Een aantal principes over hoe de SZ in zijn relatie is met de sociaal verzekerde. SZ wordt hier breed beschouwd (incl sociale bijstand). Er worden een aantal verplichtingen in opgenomen van de SZ-instellingen (oa: ze moeten spontaan en op vraag inlichtingen verschaffen aan de sociaal verzekerde. Ze moeten compleet zijn en binnen 45d verstrekt worden).Er staat ook dat de SZ-instellingen u van advies moeten voorzien. U hebt het recht om hen te vragen: ik wil dat doen, wat raadt u mij aan? Dat is mooi. Maar heel moeilijk realiseerbaar (geen sancties voorzien!). Het raadgeven is sowieso iets dat de Belgische administratie moeilijk doet.Men moet de sociaal verzekerde op de hoogte brengen van beslissingen die hem of haar betreffen.Een ander deel van de wet: hoe prestaties worden toegekend. Uitgangspunt: een SZ-prestatie moet aangevraagd worden. Automatische toekenning blijft de uitzondering op de regel. Waarom is dat van belang? Als de prestatie moet aangevraagd worden, zullen er steeds mensen zijn die wel recht hebben, maar het niet aanvragen. Soms weet men niet of het bestaat, of hoe men het moet aanvragen… => non take up van SZ-prestaties. =spiegelbeeld van misbruik van uitkeringen. Dat is vooral een probleem voor de bijstandsuitkeringen: de uitkeringen die naar de laagste geledingen van de samenleving gaan. =>men wil daarom het aantal uitkeringen die men moet aanvragen verminderen. Bv. Uitkeringen wegens arbeidsongevallen moeten niet aangevraagd worden door het slachtoffer omdat ze verplicht door de werkgever gemeld moeten wordenBv. Geld voor de pensioenen: mensen die de pensioengerechtigde leeftijd bereiken, kriijgen automatisch de uitkering.

Over een aanvraag moet beslist worden binnen de 4 m, maar kan nog eens verlengd worden met 4 m. Als u nalaat stukken over te zenden of een buitenlandse instantie nalaat stukken over te zenden, mag het nog langer zijn.=> iemand die de pensioensleeftijd bereikt, kan zijn eerste uitkeringen soms pas krijgen als hij al 2 jaar op pensioen is. => regeling van voorschotten.

Beslissingen moeten gemotiveerd zijn in een begrijpelijke taal. Begrijpelijke taal leidt meestal tot complicaties, want het moet ook juridisch correct zijn.

SIS-kaart. De kaart duidt aan dat men sociaal verzekerd is. Met de kaart kan men tonen dat men sociaal verzekerd is als men werkt. De werkgever mag ze opvragen. Op het ogenblik dat men niet werkt, wordt ze ingetrokken. Het is een makkelijke manier om te controleren of u wel sociaal verzekerd ben. Wordt ook gebruikt om prestaties te krijgen. Voorlopig enkel het geval voor farmaceutische producten. U krijgt geneesmiddel voorgeschreven. Apotheek steekt het in machientje waarop hij kan zien dat u enkel het remgeld moet betalen.SIS-kaart vermeldt zichtbaar naam, geboortedatum en geslacht, maar onzichtbaar zitten er nog meer gegevens in. Maar nog veel minder dan mogelijk: privacyregeling! Er zou een geheel medisch dossier in kunnen zitten.

Sociale zekerheidsrecht Pagina 7

We werken per risico. Nu onderzoeken we twee verzekeringen die verschillende risico's dekken.

De arbeidsongevallenverzekering

Als we kijken naar de wet dan zegt de wet: een arbeidsongeval is een plotse gebeurtenis dat een letsel veroorzaakt en die de werknemer tijdens en door het feit van de de uitoefening van zijn arbeidsovereenkomst.

Vroeger kon men niet zomaar vergoeding bemachtigen voor een arbeidsongeval. De werkgever zou de werknemer gewoon ontslaan.Oplossing: arbeidsongevallenverzekeringFunctie: stuk burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de werkgever objectiveren•Aansprakelijkheid werkgever beperken•=> De bijdragen voor de arbeidsongevallenverzekering zijn volledig werkgeversbijdragen.

Arbeidsongeval is een ongeval dat tijdens en door de uitoefening van de arbeidsovereenkomst geschied. De wetgever heeft vergemakkelijkingen voor het slachtoffer ingebouwd om te bewijzen dat hij het slachtoffer is van een arbeidsongeval:"Tijdens de arbeidsovereenkomst" wordt gelijkgesteld met "door de arbeidsovereenkomst" (weerlegbaar vermoeden. Bewijslast bij de werkgever.) bv. Iemand werkt als kelner aan zee. Op een zeker ogenblik komt haar ex-vriend het restaurant binnen en schiet haar neer. =plotse gebeurtenis die letsel veroorzaakt tijdens de arbeidsovereenkomst. Arbeidsrechtbank heeft gezegd dat het wel tijdens is, maar niets te maken heeft met de uitvoering van de overeenkomst.

•

Vb. (en dit is geen aprilgrap) werkgever organiseert een carnavalsparty voor het personeel. Thema: far west. Iemand komt als cowboy. Iemand komt als squaw. Cowboy schiet squaw neer. Is dat een arbeidsongeval? Arbeidsongeval heeft geoordeeld: er was morele druk op de werknemers om naar de party te komen en dus is het een arbeidsongeval.Er is heel wat casuïstiek.De laatste jaren is de arbeidsrechtbank restrictiever geworden. Wanneer er een plotse gebeurtenis is dat een letsel veroorzaakt, wordt er een oorzakelijk verband vermoed tussen het letsel en de plotselinge gebeurtenis. Dat betekent dat bv een hartinfarct ten gevolge van het verslepen van zware gewichten (ongeacht hartconditie vooraf) toch als een arbeidsongeval beschouwd zal worden.

•

Niet gemakkelijk om te weerleggen: je hebt een negatief bewijs nodig.Bv. Iemand die de trap beklimt en een hartaanval krijgt: gebrek aan plotse gebeurtenis => geen oorzakelijk verband => geen arbeidsongeval.

In ons stelsel gaan we niet alleen arbeidsongevallen vergoeden, maar ook ongevallen op de weg naar huis of naar het werk. In een aantal andere landen is dat niet het geval. Ook hier heel wat rechtspraak en betwisting.Bv. Wat is dat, de weg van thuis naar het werk? Cassatie heeft een gradatie uitgewerkt:

Geringe omweg Geen reden nodig

Weinig belangrijke omweg Wettige reden nodig

Grote omweg Enkel wegens overmacht

Als de omweg gering is, dan neemt zo'n omweg niet het karakter van weg naar woonst of werk weg. Een voorbeeldje van een geringe omweg: de weg volgen die niet de kortste is, maar wel de gemakkelijkste. We moeten geval per geval kijken wat een geringe omweg is.

Bij een weinig belangrijke omweg heb je een wettige reden nodig. Maar wat is een wettige reden? Bv. Iemand rijdt wat om, om een collega op te pikken. Is dat dan een wettige reden?

Belang van de onderverdeling: het al dan niet kwalificeren als arbeidsongeval => recht op vergoeding.

Mensen cheaten soms. Ze doen een ongeval nog eens over op het werk. Dat is niet verbazingwekkend. Het onderscheid is immers artificieel. Je kan je de vraag stellen of het zin heeft om een onderscheid te maken naargelang de tijd wanneer het ongeval zich voordoet.

De beroepsziekteverzekering

Beroepsziekte: ziekte die op een determinerende en rechtstreekse wijze het gevolg is van de beroepsuitoefening.

Al bij al weinig belangrijk in de praktijk. Het verband is moeilijk te bewijzen.Bv. U werkt met eterniet tot uw veertig jaar. Op uw 60j krijgt u longkanker. Bewijs maar eens!

We gaan aanvaarden dat er een beroepsziekte aanwezig is, wanneer u een ziekte krijgt en er een blootstelling is geweest aan een gevaarlijke substantie die daarmee correspondeert. Bv. Asbest. Je bewijst ziekte en je bewijst blootstelling aan asbest. Als je dat bewijst, geldt er een onweerlegbaarvermoeden dat de ziekte veroorzaakt is door de blootstelling. Er is dan geen sprake van "ja, maar die persoon heeft wel drie pakjes sigaretten gerookt sinds zijn 20j…"

Het is echter niet makkelijk om de blootstelling te bewijzen. Soms bestaat de werkgever niet meer. Soms is er meer dan 20j verstreken. Daarom zijn er ook weerlegbare vermoedens ingevoerd.Hoe werkt dat? We lijsten een aantal bedrijven en bedrijfstakken op, waar er een blootstelling aan deze gevaarlijke stof kan zijn. Dat zal de zaak al wat vergemakkelijken. Als je kan bewijzen dat je in de eternietfabriek gewerkt hebt, geldt er reeds een weerlegbaar vermoeden dat er een blootstelling is geweest. De werkgever of het beroepsziektefonds zal moeten bewijzen dat je -hoewel je in het bedrijf gewerkt hebt- toch nooit bent blootgesteld aan de gevaarlijke stoffen. Hoe kan dat? Je hebt mss wel in het bedrijf gewerkt, maar als

Arbeidsongevallenverzekering en de beroepsziekteverzekeringwoensdag 1 april 200911:12

Sociale zekerheidsrecht Pagina 8

boekhouder! Je kan dan niet blootgesteld zijn.

=> In de regel zal het volstaan dat u een aantal jaren ergens gewerkt hebt en u een ziekte hebt die als beroepsziekte is erkend.

Het lijstensysteem zal de meeste gevallen dekken. Er zijn echter ook uitzonderlijke situaties waarin je toch nog kan terugvallen op de definitie. Dat is meestal te wijten aan het feit dat de reglementering niet bijtijds is. Vb. Toch een beroep op definitie: HIV-virus. Een aantal verpleegkundigen die door het manipuleren van bloed, HIV hebben opgedaan. = zeer duidelijk beroepsziekte. Maar HIV stond in den beginne nog niet op de lijst. Toch hebben deze mensen uitkering kunnen krijgen, door te bewijzen dat hun ziekte rechtstreeks en op determinerende wijze te wijten was aan de uitoefening van hun beroep.Vb. Builenpest op een vliegtuig. Builenpest staat uiteraard niet op de lijst van beroepsziekten van vliegend personeel. Maar deze mensen hebben dmv de definitie toch de beroepsziekte kunnen aantonen.

Of het nu gaat om arbeidsongevallen- of beroepsziekteuitkering: de dekking zal staan voor alle lichamelijke schade.Stoffelijke schade valt er niet onder => aparte vordering.

Financiering van de SZ

Algemeen (niet toegespitst op België):Tweedeling Bismarck - BeveridgeBij de professionele verzekeringen zullen de sociale verzekeringen gefinancierd worden uit bijdragen. Onderscheid: werknemersbijdragen - werkgeversbijdragen.Zelfstandigen: bijdragen van de zelfstandigen.Bij de universele systemen: bijdragen gefinancierd uit de begroting (gefinancierd uit de algemene middelen).

De bijdragen: de werkgevers- en werknemersbijdragen = artificieel onderscheid. In werkelijkheid bestaat wat de tewerkstelling van de ondernemer kost aan de werkgever en wat uiteindelijk de werknemer krijgt.

Wat kost het aan de werkgever om iemand tewerk te stellen. = nominaal loon + werkgeversbijdragen

Wat houdt de werknemer uiteindelijk over. = nominaal loon - werknemersbijdragen

De wig tussen beiden is de kost van de SZ.

Waarom voerde Bismarck het onderscheid in: om te verantwoorden dat de administratie in handen van beide groepen was. Maar economisch gezien maakt het niet uit wat de werkgeversbijdragen zijn en wat de werknemersbijdragen zijn. Bv. Litouwen. Daar had je 30% werkgeversbijdragen en 1% werknemersbijdragen. Wat betekent dat? Als men werkgevers of werknemers apart laat betalen: om iemand tewerk te stellen kost het de werkgever 13O. De werknemer houdt 99 over. Effect: het nominaal loon wordt anders gedefiniëerd. Het zal rond de 116 schommelen.Duitsland: 16 % tegen 16 %. Het resultaat zal hetzelfde zijn, enkel het nominaal loon zal verschillen. => het heeft geen zin alleen de werknemersbijdragen of alleen de werkgeversbijdragen te vergelijken. Waarom geen zin? Het nominaal loon is enkel de vertaling van de verdeling tussen beiden. Dat wil niet zeggen dat eenmaal er een verhouding is vastgesteld en men dan aanpast (terwijl de lonen constant blijven), er niets verandert.=> Je kan de bijdragen niet los zien van de lonen!

We moeten ook even stilstaan bij de zelfstandigen. Daar is geen onderscheid tussen werknemers- en werkgeversbijdragen.Probleem: het bedrag waarover je bijdragen moet betalen (het arbeidsinkomen) is veel moeilijker vast te stellen. Er zijn tegengestelde belangen mbt de betaling van het loon. De werkgever heeft er baat bij zo hoog mogelijke lonen uit te betalen (lonen = kost die je mag inbrengen). De werknemer heeft er baat bij zo'n laag mogelijk loon te krijgen (hoe lager, hoe minder bijdragen). Ondanks de tegengestelde belangen, is er veel minder een probleem van het bepalen van de basis waarop de bijdragen berekend moeten worden.Bij de zelfstandigen heeft de zelfstandige er altijd baat bij een zo laag mogelijk inkomen uit arbeid op te geven.Hoe los je dat op?Je zou kunnen zeggen: als het gaat om inkomensvervanging: als we die echt mooi proportioneel maken, dan bedriegt de zelfstandige zichzelf als hij zijn inkomen uit arbeid minimaliseert. Er worden mechanismen uitgewerkt om op de één of andere manier greep te krijgen op de bijdragen voor zelfstandigen.Minimumbijdragen: je vraagt een minimum bedrag (=de belgische optie)In andere landen heeft men gelinkt aan een aantal objectieve kenmerken. Nog andere landen: als zelfstandige geen of een te laag inkomen heeft uit arbeid, valt hij buiten de SZ en is het gewoon zijn probleem als hij ziek valt of op pensioen gaat.

Als een zelfstandige altijd zo weinig mogelijk heeft willen betalen, kan hij als hij dan op pensioen gaat, ook niet klagen dat zijn pensioen lager is dan het leefloon.

Naast de bijdragen spelen de overheidssubsidies een belangrijke rol (onder andere om tekorten toe te dekken). In B komt vandaag ca. Een derde van de financiering voort uit de algemene middelen.

Naarmate uitgaven SZ stijgen, wordt arbeid duurder. => je creëert meer werkloosheid. Vandaar: we moeten lasten op arbeid misschien reduceren. Maar weet wel: alleen de lasten voor de SZ reduceren kan niet. Je moet ook de uitgaven dan reduceren…Men heeft getracht alternatieven te vinden. Een financiering vd SZ die tewerkstellingsvriendelijk zou zijn. Bv. Sociale BTW: opbrengt BTW aan de SZ toekennen. Bv. Laat de machines ook bijdragen betalen, want zij nemen het werk af van de mensen. Beide opties zijn nooit doorgevoerd.Nog een vb: geaffecteerde heffingen.U rijdt met een auto rond. Een deel van de belastingen gaat rechtstreeks naar de ziekte-en invaliditeitsverzekering (wie risico's veroorzaakt, moet bijdragen).

NB de lijst beroepsziekte is zeer breed. Burnout en zenuwinzinking is een beroepsziekte voor lesgevers.

Sociale zekerheidsrecht Pagina 9

Onderscheid tussen een financieringsmechanisme (vooral van pensioenen) op basis van omslag of repartitie vs. Op basis van kapitalisatie (fondsen). Doorgaans wordt het onderscheid gedefinieerd:In een repartitiestelsel betaal je vandaag voor de mensen die vandaag recht hebben op een uitkering. •In een kapitalisatiestelsel betaal je vandaag voor je eigen pensioen later.•In het begin betekent dat dat in een repartitiestelsel je meteen kan beginnen uitkeren. In een kapitalisatiestelsel moet je minstens 20 jaar wachten vooraleer er uitkeringen kunnen uitgekeerd worden.Maar eens het stelsel op kruissnelheid is, zal het onderscheid tussen repartitiestelsel en kapitalisatiestelsel minder duidelijk worden. Het geld dat binnenkomt zal meteen gebruikt worden.Wat is dan het fundamentele onderscheid?Welke zekerheid streef je na? Bij een repartitiesysteem vertrouw je erop dat de evolutie van de lonen zo zal zijn, dat later bijdragen kunnen geïnd worden om je pensioen betaalbaar te houden. Je koppelt je verwachting aan de ontwikkeling van de binnenlandse lonen. Als het systeem instort heb je pech gehad…Bij een kapitalisatiesysteem koppel je je verwachting aan de evolutie van de financiële markten. Deze evolutie is meestal globaal. Wat voor effec t zou dit allemaal hebben?Stel dat je een evolutie hebt over de tijd waarbij je inkomen uit arbeid reëel wel stijgt, maar de financiële markten het heel slecht doen. Dat is de situatie in B na WO II. Het omgekeerde is ook denkbaar: positieve evolutie financiële markten, maar nationaal groot probleem op de arbeidsmarkt. Dat was de situatie in een aantal landen tot voor 2, 3 jaar. Dat onderscheid tussen kapitalisatie en omslag is belangrijk, maar uiteindelijk zal het maar belangrijk zijn in de mate dat het niet belangrijk is… Op het ogenblik dat de evolutie tussen arbeidsmarkt en financiële markten zou leiden tot zeer grote verschillen. Maw: mensen met zeer laag pensioen vergeleken met mensen die een heel laag pensioentje hebben. Of omgekeerd: hoog pensioen, lage lonen. => op dat moment zal de politiek tussenbeide komen! (daar zal vaak geen rekening mee gehouden worden in de economische analyses).Na WO II: zeer lage op kapitalisatie gebaseerde pensioentjes. Dan heeft men een repartitiestelsel ingevoerd om ook deze mensen een hoog pensioen te garanderen.Omgekeerd: de pensioenen zijn zeer hoog en de arbeidsmarkt doet het niet goed: in eerste stadium: zeer hoge pensioeen in vergelijking met inkomsten uit arbeid => politiek zal tussenkomen. Men zal de hoge pensioenen verlagen door een stuk weg te belasten, om de arbeidsmarkt te steunen.

=> repartitiestelsel vs. Kapitalisatiestelsel: vooral het verschil: waaraan je je verwachtingen koppelt. Het onderscheid is reëel, maar op het ogenblik dat het resultaat in de stelsels teveel verschilt, zal de politiek tussenkomen.

Laat je dus niet vangen: je pensioen is nooit gegarandeerd. Ofwel hangt het af van de evolutie in de lonen, ofwel hangt het af van de evolutie op de financiële markten.

Beste oplossing: spreiding tussen repartitie en kapitalisatie.

Sociale zekerheidsrecht Pagina 10

Werknemersbijdragen

Complex.In principe: iedereen draagt bij: WN en WG. Maar: WN merkt dat niet: WG stort alles door.

Systemen van bijdragevermindering: zeer complex.Algemene bijdragevermindering per werknemer. Groter naarmate het loon lager is.•Groepsverminderingen. Maar: vandaag zitten er nogal zeer veel mensen in één van die groepen.•Dat wil zeggen: wanneer die groep mensen tewerk gesteld wordt, moet niet de volle pot aan RSZ betaald worden.

Al die verminderingen leiden ertoe dat het moeilijk wordt om te bepalen hoe groot nu precies de bijdrageplicht is => Demotte: plan om de RSZ-bijdragen met 1/3 te verminderen. Waar kwam dat op neer: afschaffen van al de verminderingen en de algemene bijdrageplicht met een derde te verminderen.

Vooral de grote bedrijven profiteren van de verschillende verminderingsmogelijkheden.

Iets anders dat er wel op lijkt: de bijzondere bijdrage voor de SZ.Een bijzonder percentage van uw inkomen wordt voor de SZ gebruikt.Zijn dit SZ-bijdragen of is dit belasting?Waarom heet het zo? De opbrengst ervan gaat niet via het algemeen budget, maar wordt direct aan de SZ doorgestort.Qua andere kenmerken lijkt het verdacht veel op een belasting…Waarom bestaat het wrsch? Het is politiek makkelijker de SZ-bijdragen te verhogen dan de belastingen.

Jobstudenten zijn uitgesloten van de SZ voor werknemers indien ze minder dan 23 d per vakantie of 23 d doorheen het jaar werken.Maar: ze moeten wel een solidariteitsbijdrage betalen. Ratio legis: het competitief voordeel voor de studenten niet te groot maken…WG betaalt 5% van uw loon als bijdragen, en u als WN 2,5% in de zomervakantie.Andere maanden: 8 en 4,5%. Reden onbekend!

Kunstenaars: worden beschouwd als WN. Kwam er op neer dat ze bijna geen bijdragen betaalden. Hun werknemer was occasioneel de organisator van een evenement ofzo.Nu: speciaal statuut kunstenaar. Officieel was dit een enorme vooruitgang. De facto was dat voor hen niet interessant.

Bijdragevermindering (vast bedrag dat wordt afgetrokken), maar ze worden wel verondersteld bijdragen te betalen minstens op het minimumloon.

Probleem: kunstenaar krijgt niet elke dag geld voor zijn werk.Oplossing: men laat toe het inkomen dat de kunstenaar verwerft te spreiden over meer weken, maanden, op voorwaarde dat per dag, maand het corresponderende minimumloon verdiend wordt. Dit is een interessante zaak.

Kunstenaars mogen forfaitair kosten aftrekken: €100 per dag, met een maximum van € 2000 per jaar. Dit is duidelijk voor de kleine kunstenaars ontworpen.

Vandaag worden bijdragen geïnd op het loon. Ze zouden ook geïnd moeten worden op de SZ-uitkeringen.Maar dan in je bijdragen op iets dat je uitkeert.

Vandaag wordt de pot gespijsd door:Bijdragen•Solidariteitsbijdragen•Bijzondere bijdragen•Geoorzaakte belasingen: heffingen die veel kenmerken van belastingen vertonen, maar hun opbrengst gaat meteen naar SZ (sigarettentax, autotax…)

•

En ook: u betaalt een extra bijdrage op een hospitalisatieverzekering.

Twee bemerkingen:Er komt binnen en er gaat buiten. Ze hebben geprobeerd vast te stellen hoeveel er eigenlijk doorstroomt. Dat is niet gelukt. Waarom niet? Je krijgt nooit een zicht op het totaalbedrag. De financiering is zo complex, ondoorzichtig dat je geen overzicht kan krijgen van al de gelden die binnenkomen. Het is makkelijker te zeggen wat er buiten gaat: al de uitkeringen.

•

Dat is voor een stuk ook gewild: het is solidariteit. Pieters heeft er moeite mee…

Wat uitgegeven wordt in de ziekteverzekering. Door ziekenfondsen. U krijgt uw uitkeringen utibetaald door de ziekenfondsen. De ziekenfondsen krijgen hun geld van het RIZIV. Het probleem: één van de ziekenfondsen ging nogal gul om met het uitkeren. Andere ziekenfondsen protesteerden: dat is Sinterklaas spelen met het geld van iedereen!

Oplossing: vooraf berekenen wat een ziekenfonds in de loop van het jaar waarschijnlijk aan uitkeringen zal uitbetalen. Hoe? Ahv het profiel van de aangeslotenen (Bv. X % jongeren, Y % aan ouderen…). Als een ziekenfonds de facto minder uitgeeft dan gepland, dan zal ze een stuk van het verschil niet moeten terugstorten aan het RIZIV, maar kan ze het gebruiken om een reserve uit te bouwen. Omgekeerd: als een ziekenfonds méér uitgeeft, dan zal ze een stuk van het verschil zelf moeten bijpassen. Waaruit? Uit haar reserves, en (in een extreem geval), door lidmaatschapsgelden van het ziekenfonds te verhogen.

Responsabilisering. Twee technieken in welbepaalde delen van de SZ:○

Zaken die aan het systeem zijn toegevoegd:•

Financieringmaandag 20 april 2009

9:11

Sociale zekerheidsrecht Pagina 11

geval), door lidmaatschapsgelden van het ziekenfonds te verhogen.Dit werkt. Het rare is dat intussen er geen verschil kan vastgesteld worden tussen de verschlilende ziekenfondsen. Dus: het probleem van misbruik lijkt weggewerkt. Kwatongen beweren dat de parameters waarmee rekening wordt gehouden slim gekozen zijn, zodanig dat men het resultaat vooraf kon legitimeren. Meer werklozen, meer uitkeringen…Preventiecontributie: systeem waarbij aantal arbeidsongevallen gedrukt zou kunnen worden via financiële incentives. Men vraagt hogere bijdragen van werkgevers die in vergelijking met gelijkaardige werkgevers, tien keer méér risico op arbeidongevallen hebben.

Dan wordt een extra bijdrage geïnd in functie van aantal werknemers: tussen 3000 en 50 000 euro. Twijfelachtig of dit volstaat. De bijdrage wordt geïnd door de privé-verzekeringsmaatschappijen. Met die middelen moeten de maatschappijen preventieinitiatieven financieel ondersteunen in de bijdragen. De maatschappijen zijn hier niet bijzonder geschikt voor...

Zelfstandigenbijdragen.

Drie grote categorieën van bijdragen voor zelfstandigen:Bijdragen voor zelfstandigen in hoofdberoep•Bijdragen voor zelfstandigen in nevenberoep/bijberoep•

Er is een minimumbedrag en een maximumbedrag.

Bijdragen voor zelfstandigen in hoofdberoep:Je betaalt sowieso 22% op € 12 000 = minimumbedrag.Inkomen van €30 000: 14%Inkomen van €60 000: 22% op 53 000 en de overige 7 000: 14%Inkomen van €100 000:

Een probleem voor zelfstandigen: zelfstandigen die een wedde krijgen van vennootschap.

Bv. U hebt een beenhouwerij die het goed doet. U vormt haar om tot vennootschap. Dan kunt u als vennoten de winst in de venn houden: dan betaalt u géén belasting op de winst én géén RSZ-bijdragen. Interssant… SZ is meer en meer geconfronteerd met de vennootschappelijking. Gedifferentiëerd bijdragebedrag.

Herinner u: je bent sneller zelfstandige dan je denkt!

Minimumdrempel (€12 000): alles onder deze drempel: 22%Middendrempel (€53 000): alles boven minimumdrempel tot maximumdrempel: 14%Maximumdrempel (€75 000): 0%=> degressief systeem!

Overheidspersoneel

Verschillende bijdragen:Algemene bijdragen•

Fonds overlevingspensioenen ambtenaren ○

Specifieke bijdragen:•

Buiten deze specifieke bijdragen wordt alles door de staat betaald.

Bijstand

Tegemoetkoming aan personen met een handicap + leefloon: gefinancierd door het Rijk. Maar mbt leefloon: de helft gefinancierd door het OCMW. Waarom? Om te vermijden dat ze Sinterklaas spelen met het centen van het Rijk.

Pensioenen

Eerste pijler: verplichte sociale verzekeringTweede pijler: collectieve (per bedrijfstak, per bedrijf), aanvullende sociale verzekeringDerde pijler: uw privé-regelingen voor uw oude dag

Over aanvullende pensioenen hebben we donderdag een gastcollege!

Pijlerverhaal wordt vaak geassocieerd met de discussie kapitalisatie - repartitie.

Pensioensbedragen: hoe die bepaald worden.Een aantal factoren zijn van belang: Leeftijd: de pensioensgerechtigde leeftijd. Die kan vast zijn of die kan geflexibiliseerd zijn. Tot voor kort was er een consensus in Europa: 65 j. Vroeger was er ook onderscheid man/vrouw. Nu meestal afgeschaft.

•

In een aantal landen heeft men de pensioensgerechtigde leeftijd moeten verhogen: bv NL: 67 jaar. Heeft dat zin voor België? Nee. Bij ons stoppen de mensen al veel eerder! Van de actieve 50-plussers is er meer dan 50% gestopt met werken! Het verhogen van de feitelijke pensioensleeftijd is bij ons veel belangrijker. Als wij er in zouden slagen de mensen te laten werken tot hun pensioensgerechtigde leeftijd, dan zijn onze problemen opgelost! Laten we dus niet over het verhogen van onze pensioensgerechtigde leeftijd zitten zeveren…

Waarom was het 65 j? We gaan terug naar Bismarck. Die wilde een regeling uitwerken voor mensen die echt niet meer konden werken. Uit een soort economische overweging besloot men dat: wanneer arbeiders al zo oud zijn dat ze normaal gestorven zouden moeten zijn, dan gaan we er van uit dat ze niet meer kunnen werken => men gaf ze een pensioen. Als we vandaag die redenering zouden herhalen, dan eindigen we nu ergens eind in de zeventig. Het merkwaardige is dat men erin is geslaagd deze leeftijd van 65 te handhaven.

Pensioensgerechtigde mensen die mensen ten laste hebben krijgen meer.•Levensverwachting: als de levensverwachting hoger is, moet men langer pensioen uitbetalen en daalt •

Sociale zekerheidsrecht Pagina 12

Levensverwachting: als de levensverwachting hoger is, moet men langer pensioen uitbetalen en daalt het bedrag.

•

Wij kijken er niet naar of men het pensioen nodig heeft. Bij de inkomensgarantie voor ouderen (=bijstand) gebeurt dat wel.

•

Problematiek: bijverdienen als je gepensioneerd bent. Gaat in tegen ratio legis pensioen.Oplossing: deeltijds pensioen. Kennen wij niet, maar onrechtstreeks (via tijdskrediet etc.) komen we wel in de buurt.Maar het is belangrijk dat we tot een systeem komen waarbij de overgang werken => pensioen minder bruusk is.

Overlevingspensioenen. Belangrijk om stil te staan bij de kern van de zaak. Om recht te hebben op overlevingspensioen: minstens 40j, ofwel kinderen ten laste, ofwel arbeidsongeschikt zijn.We stellen ons daar niet al te veel vragen bij, maar eigenlijk houdt dit de vrouwen thuis. (overblijfsel van discriminatie). Als beiden gaan werken, is er geen sprake van een overlevingspensioen.

Sociale zekerheidsrecht Pagina 13

Pensioenbonus. Zeggen dat na 62 j werken een bonus verdient, is nogal cru als je weet dat de wettelijke pensioensleeftijd 65 j is. Dat wordt politiek makkelijker verkocht.

Ambtenarenpensioen.

M en V op 65 j. Mensen met een brugpensioen: kunnen pas op rustpensioen op hun 65e. Nooit vervroegd rustpensioen.

Wij keren pensioen uit op basis van leeftijd en aantal jaren gewerkt. Let op: de aantal jaren werk kunnen zijn:Reëel gewerkte jaren•

Deze vormen een heel groot probleem. Waarom? Van de pensioenen die vandaag uitbetaald worden, is 1/3 gebaseerd op gelijkgestelde periodes. In de mate dat je meer en meer periodes gelijkschakelt, en daar geen bijdrage aan koppelt, creëer je een enorme last voor de toekomst.

○

Gelijkgestelde jaren•

Theoretisch bestaat bij ons de mogelijkheid om een halftijds pensioen te trekken. Men doet het in de praktijk niet, omdat het teveel zou kosten.Vanuit gezondheidsoogpunt (geleidelijke overgang van werk naar pensioen) zou het goed zijn.

Hoe wordt een pensioen berekend?Werknemers: 75% van het gemiddeld loon over heel de carrière. Maar er is een plafond. Het wordt ook geïndexeerd.

Zelfstandigen: Voor de jaren voor '84: wordt een zeer laag forfait in rekening gebracht. Er wordt dus geen rekening gehouden met wat men echt verdiend heeft. Vandaar dat er een groot probleem is voor de zelfstandigen met veel jaren voor '84: zeer lage pensioenen.

•

Verklaring: bijdragepercentages voor de pensioenen (de oude bijdragen, voordat ze samengevoegd werden in een globale bijdrage). Elke euro die een werknemer betaalt en elke euro die een zelfstandige betaalt, moet eenzelfde pensioen opbrengen. Als je dat consequent doortrekt: voor elke euro die werknemer bijdraagt, draagt ook de werkgever een euro bij. Voor de zelfstandige is de werkgever er niet. => er wordt slechts dehelft bijgedragen.

○

Voor de jaren na '84: men houdt rekening met het reële inkomen, maar men neemt er slechts de helft van in rekening!

•

Ambtenaren: worden ook na hun pensioen nog als ambtenaar beschouwd, en worden dus verder uitbetaald.Hoe berekenen? We kijken naar de functie in de vijf laatste activiteitsjaren. Van dat loon nemen we een derde.= opmerkelijk! De inkomsten gedurende de laatste vijf jaar liggen het hoogst! Bovendien heeft men in de ambtenarij de gewoonte gecreëerd om vijf jaar voor pensionering een hogere functie.

Let wel: er wordt rekening gehouden met de wedde die verbonden is aan de functie, niet de wedde die effectief werd uitbetaald aan de ambtenaar in kwestie. Gevolg: als enkele jaren na pensionering de lonen van de actieve ambtenaren stijgen, stijgen ook de pensioenen!! = peraequatie. = groot probleem voor de overheid! Als de lonen verhoogd worden, moeten al die pensioenen ook mee volgen!Waarom schaffen ze dat niet af? Het is een heilig huisje voor de ambtenarenvakbonden.

Mag ik werken terwijl ik pensioen ontvang?Dat is nu gelukkig eenvormig geregeld. Verdient u meer dan wat toegestaan is, dan wordt dat in mindering gebracht op het pensioen.

Minimum- en maximumpensioen

Overlevingspensioenen (voor weduwen/weduwnaars)

Verschilt tussen de drie categorieën.

WerknemerHet overlevingspensioen bedraagt 80 % van het rustpensioen, of 80 % van het bedrag dat de man gekregen zou hebben mocht hij een rustpensioen gehad hebben.

Voorwaarden:

Geldt niet indien de overlevende een kind ten laste heeft uit het huwelijk○

Geldt niet indien…○

45 j oud zijn•

Er moet een huwelijk geweest zijn•

GH zegt dat het ook OK is indien periode van wettelijk samenwonen en periode van het huwelijk samen een jaar bedragen.

○

Voorwaarde geldt niet indien het overlijden accidenteel is. Rl: vermijden dat men trouwt omwille van het overlevingspensioen

○

Het huwelijk moet minstens één jaar geduurd hebben•

De regels van toegelaten arbeid gelden ook voor het overlevingspensioen○

In de praktijk: weduwe/weduwnaar staat voor de keuze: stop ik met werken en krijg ik het overlevingspensioen? Of werk ik verder en krijg ik niets? => dit is een zeer ongezonde toestand! = desactiverende regelgeving!

○

Geen inkomen uit arbeid.•

Een nieuw huwelijk doet het recht op overlevingspensioen teniet.○

Het kan opnieuw herleven als de nieuwe partner ook sterft.○

Weduwe/weduwnaar trouwt niet opnieuw•

Probleem van de pseudo-weduwen/weduwnaars.A (de man) studeert voor arts.

Opnieuw trouwen doet het overlevingspensioen teniet. Dit schept soms gewetensproblemen. Religieuzen willen trouwen om aan hun liefde uiting te geven. Het is niet gepast dat mensen niet kunnen trouwen omdat ze hun uitkering kunnen verliezen.=> °geheime religieuze huwelijken zonder burgerlijk huwelijk (=verboden)

Pensioenwoensdag 22 april 2009

11:18

Sociale zekerheidsrecht Pagina 14

A (de man) studeert voor arts.a (de vrouw) studeert voor verpleegster.A studeert tot zijn 30e en heeft dus geen inkomen.a verdient de kost voor het gezin.Op zijn 30e gaat A aan de slag: hij wordt directeur in een farmaceutisch bedrijf. a krijgt haar eerste kind op het moment dat A begint te werken en stopt zelf met werken.a blijft thuis.A leert b kennen, zijn secretaresse. A scheidt van a en treedt met b in het huwelijk.A geniet van de nieuwe situatie. b ook. Na één jaar overlijdt A.Vraag: wie is weduwe?? Er kan er maar één zijn. Alleen b komt in aanmerking voor het overlevingspensioen. A was wel wat alimentatie verschuldigd aan a. Op het ogenblik van het overlijden stopt die alimentatie uiteraard.a blijft dus achter, op de leeftijd van 51, heeft al 20 jaar niet meer gewerkt en heeft ook geen alimentatie.De vraag is: wat doen we daarmee? Verschillende oplossingen in verschillende landen. In B: alleen aan b een overlevingspensioen, maar voor a worden rechten gecreëerd in het rustpensioen => wanneer a de pensioensleeftijd bereikt, wordt 62 % van het loon van overleden A in aanmerking genomen voor een rustpensioen, tenzij ze zelf een inkomen had uit arbeid dat hoger lag.= rare oplossing! a moet in de periode voor haar pensioen haar plan trekken, maar zoveel jaar later krijgt ze dan meer pensioen. = ad hoc-oplossing.

ZelfstandigenGelijkaardig systeem als voor de werknemers.

AmbtenarenFonds voor overlevingspensioen.60 % x gemiddelde vijf laatste jaren x (aantal jaren sinds zijn 20e/aantal jaren dat de persoon ambtenaar geweest is).

Arbeidsongeschiktheid

Lijkt eenvoudiger dan het in werkelijkheid is.

Risico verzekeren dat de gevolgen van de schade aan de mens je verdiencapaciteit zou verminderen.= vergelijking tussen wat de persoon na het ongeval kan verdienen en wat hij voordien verdiende.

De moeilijkheid ligt in de lichtjes andere definities in de verschillende wetgevingen én dat de regeling zelf gevolgen heeft op de bepaling van de arbeidsfunctie.

Vb. Enkele jaren terug in de krant: "50% van de taxichauffeurs in Palermo zijn blind". Bij nader inzien was dat een bijzonder interessant verhaal: de Italiaanse regelgeving zei op dat ogenblik: werkloosheid vergoeden we maar 10% van uw loon. Bij arbeidsongeschiktheid kreeg je veel meer, maar je moet wel 100% arbeidsongeschikt zijn. In Palermo zeer veel werkloosheid. => enorme druk om als invalide erkend te worden. Wat doet de dokter als hij met zo iemand geconfronteerd? Hij stelt zich de vraag: kan ik van die man verwachten dat hij gezien zijn handicap/ongeval in de huidige werkloosheidssituatie nog een inkomen kan verwerven? => dokters gaan mensen als 100% arbeidsongeschikt erkennen!Wat leren we hieruit: het zijn op het eind van de rit de dokters die beslissen wie arbeidsongeschikt is en wie niet.In streken met hoge werkloosheid zien we dat er meer arbeidsongeschikten zijn. Ook in B.

Bijna alle landen maken een onderscheid tussen de primaire arbeidsongeschiktheid (meestal een periode van een jaar) en de invaliditeit (die permanent kan zijn).

Evaluatie van de arbeidsongeschiktheid gebeurt abstract. Of dat een persoon écht zo'n job kan is irrelevant. Waarom abstract? Als je dat niet doet zal telkens de arbeidsmarkt verandert, de arbeidsongeschiktheid ook veranderen.

De praktijk van de artsen blijft overal even belangrijk. Theoretisch is er een driestapsevaluatie.

Wat doet een medicus in de praktijk? Er is in B geen enkele arts die zo cynisch is iemand te evalueren op 65% arbeidsongeschiktheid (want 66 % is de grens). => de arts zal zijn evaluatie stellen in functie van wat het resultaat zal zijn voor de SZ. Men zal slechts op een bepaald percentage geëvalueerd worden als daar een bepaald gevolg aan verbonden is.=> de percentages in de verschillende landen lopen niet gelijk met de werkelijke graad van arbeidsongeschiktheid.De regelgeving doet alsof er wel degelijk een objectieve maatstaaf is om arbeidsongeschiktheid vast te stellen.

Sociale zekerheidsrecht Pagina 15

Inhoud

BegripRedenen waarom zij bestaanZe staan op een juridisch kruispuntSociale verzekeringstechniek en recht gecombineerdKritische bedenkingen

BegripAanvullende sociale verzekeringen dekken sociale risico's, aanvullend aan de wettelijke SZ. Hoe? Door de verzekeringstechniek te volgen.

Drie componenten: Aanvulling•Sociaal•Verzekering•

Voorbeeld: Als je op reis gaat sluit je meestal een reisbijstandsverzekering. Is dat een aanvullende sociale verzekering? Nee, want reisbijstand is niet aanvullend aan een risico dat gedekt is in de SZ. Het moet dus gaan om erkende sociale risico's van de SZ die aanvullend gedekt worden.

Gezondheidszorg wordt gedekt door de SZ. Er kan een aanvullende verzekering op genomen worden: de hospitalisatieverzekering. Het is aanvullend op wat u krijgt van de SZ.

Er zijn twee basismodellen:Aanvullende pensioenen1.Gezondheidszorg 2.

Onze klassieke sociale zekerheid dekt slechts een eenpersoonskamer. Als je bevalt en je wil in een eenpersoonskamer liggen, zal onze SZ dat niet volledig terugbetalen. Het ziekenhuis rekent een supplement aan voor een eenpersoonskamer: dat gaat tot het dubbele!Bevalling kost 2500 euro. Het dubbel: 5000 euro! Mensen nemen daarvoor een aanvullende verzekering.

Bv. Je werkt bij een krant als journalist. Zij krijgen bovenop het wettelijk pensioen een aanvullend pensioen door de WG. Wie verzekert dat? Een verzekeraar.

i.Via verzekeraara.

Bv. Coca-Cola heeft een pensioenfonds. i.Let op: er is een onderscheid! Pensioenfonds gebonden aan werkgever vs. Pensioenfonds verbonden aan bank of verzekeraar waar persoon zelf heen stapt.

ii.

We horen dat de pensioenfondsen het slecht doen. Over welke gaat dat dan? De financiële pensioenfondsen! Die bij de banken en verzekeraars. Die zijn gemiddeld 40 % in waarde gezakt. Die bij de bedrijven slechts 18%.

iii.

WG richt zelf een pensioenfonds op. Dat gebeurt meestal in grote bedrijven. b.

WN arbeidsovereenkomst met WG. Bovenop dat loon kan de WG aan WN een aanvullend pensioen geven. Hij kan dat op twee manieren:

Waarom bestaan ze?

Waarom zou een WN een aanvullende sociale verzekering willen?Soms is de SZ niet afdoende. 1.Bij de pensioenen is er een loonplafond. Gemiddeld verdient de Belg gemiddeld per jaar bruto € 27 500. Daar zitten zowel deeltijdsen als voltijdsen onder. Het pensioen wordt berekend op basis van het gemiddelde loon. Het pensioen wordt maar berekend tot op een bepaald plafond: in 2009 46 500 euro. Iemand die méér verdient,heeft pech. Die zal zich aanvullend verzekeren om te vermijden dat zijn inkomen drastisch zou terugvallen na pensionering.

2.

Deze redering toont aan dat aanvullend pensioen eigenlijk een vorm van loon is. Het is een employee benefit en komt daarbij in concurrentie met andere voordelen.

Een voltijds assistent in zijn eerste jaar verdient 1706 euro netto per maand. Maar: zij krijgen daarbij géén aanvullend pensioen, geen hospitalisatie, geen laptop, geen bedrijfswagen, etc. Enkel en alleen het loon. Als u begint te werken bij een consultancybureau zal u méér verdienen én daarbij nog andere sociale voordelen genieten.

Waarom geeft een WG aanvullende sociale voordelen? Omdat hij zich wil positioneren op de arbeidsmarkt. Waarom worden eerstejaars advocaat -stagiairs zo slecht betaald? Omdat er geen positionering is van de WG. Bij de consultancybureaus is die positionering er wel. = aantrekken en behouden van WNs.

1.

De loonsmatigingswet. Gemiddelde van de drie (welke drie??) en de lonen mogen niet meer stijgen dan dat. Waarvoor dient dit systeem? Als de lonen te fel stijgen, willen bedrijven niet meer investeren in België. Maar: een deel van de aanvullende pensioenen ontsnappen aan die loonsmatiging!

De belangrijkste reden is het fiscaal rendement. Bij gewoon loon: werkgeversbijdrage van 24,8%. Voor de werknemer gaat er nog eens 37% af. De werknemer houdt van 100 euro loon na RSZ 86 over. Maar dan komt de persoonsbelasting: 40% => hij houdt 52 euro over.

2.

=> WG betaalt 124,87 euro, WN houdt maar 52,15 euro over.

=> heel veel mensen gaan op zoek naar een anderssoortig rendement. Waar vinden ze dat? In aanvullende pensioenen.Bv. 124 euro. We turnen ze om in een aanvullend pensioen.Daar gaat verzekeringstax af (4%) en dan nog eens 8,86 %. Er blijft 108,56 euro over!=> heel veel WNs verkiezen dus het aanvullend pensioen!

MAAR: je moet wel kunnen wachten! Loon krijg je meteen. Pensioen krijg je pas binnen zoveel jaar! Vandaar: vooral zij die voldoende loon hebben vragen een aanvullend pensioen!

WG WN

verzekeraar

Pensioenfonds

Financieel pensioenfonds

particulier

Gastcollege professor Stevens: aanvullende sociale verzekeringendonderdag 23 april 2009

16:07

Sociale zekerheidsrecht Pagina 16

Vandaar: vooral zij die voldoende loon hebben vragen een aanvullend pensioen!

In Knokke zijn de gemeentelijke opcentiemen 0%. Waarom hebben zoveel mensen daar een appartement? Om vlak voor hun pensioen hun domicilie daar te zetten en zo de opcentiemen te vermijden.

EN OOK: het loon en de bijdragen aan uw pensioen zijn ook niet geactualiseerd. Er is een inflatieeffect.

Sociale verzekeringen zijn klassieke loonsvormen die omgevormd worden in een verzekering, om tot fiscale loonsoptimalisatie te komen = fiscal driven effect.

Waarom doet men dat? Omdat de WG bespaart en de WN er uiteindelijk meer aan overhoudt! => WN en WG komen overeen! =collusie. = twee partijen spelen samen om het fiscaal minimum te behalen en de overheid uiteindelijk gezien is. Collusie speelt enkel en alleen bij werkgeversbijdragen.Zowel WG als WN kunnen bijdragen storten in een aanvullend pensioensplan. Maar enkel voor de WG-bijdragen is er een echte optimalisatie. Zij hebben een apart fiscaal statuut = beroepskost. De bijdragen van de WN zijn steeds gewoon loon.

Aanvullende sociale verzekeringen betaald door werkgeversbijdragen zijn een Voordeel van alle aard (VAA). Dat is fiscaal zeer voordelig! WG kan het fiscaal aftrekken, als het tenminste gestort aan een pensioeninstelling in de EER. De WG moet wel de 80%-grens respecteren. De WG die een aanvullend pensioen geeft via werkgeversbijdragen, zou op een bepaald ogenblik kunnen zeggen: "ik ga in de plaats van loon uit te betalen, slechts een klein beetje loon uitbetalen en zeer veel aanvullend pensioen". WGs zouden hiertoe geneigd kunnen zijn. Vandaar dat men de 80% heeft ingevoerd: om sjoemelen te vermijden, bepaalt men wettelijk pensioen sowieso op laatste loon, en de aanvullende pensioensverzekering mag maximaal naar 80% van het loon gaan. Als een WG méér geeft dan 80%, dan gaat het overschot dat hij geeft, niet aftrekbaar meer zijn. Dat wordt aanzien als een verworpen uitgave. WGs zullen de 80%grens dus zeker respecteren.

Een derde reden voor het bestaan van aanvullende verzekeringen: de overheid zelf. Zij stimuleert het aangaan van aanvullende verzekeringen, zodat de mensen zelf meer gaan sparen en zij zelf minder geld opzij moet zetten voor de wettelijke pensioenen => de druk op het repartitiestelsel neemt af. => veel jongeren zijn veel meer geneigd in aanvullende pensioenen te geloven dan ouderen.

3.

Juridisch kruispunt

Aanvullende sociale verzekeringen situeren zich op een kruispunt van rechtstakken. Behoefte•Sociale bescherming•Uitgesteld loon•Fiscale optimalisatie•Begrotingsmarge van de overheid•

Arbeidsrecht•SZ-recht•Verzekeringsrecht•Fiscaal recht•

Aanvullende sociale verzekeringen zijn in juridisch opzicht bijzonder boeiend. Je moet verschillende rechtstakken kennen.

Sociale verzekeringstechniek en recht gecombineerd

Je moet ook wat economisch aangelegd zijn. De aanvullende sociale verzekeringen zijn geënt op de verzekeringstechniek.

Je kan het pensioen intern of extern opbouwen.

Intern: de WG bouwt het pensioen van zijn WNs op op zijn eigen spaarboekske. = provisie aanleggen op de eigen balans. Is nu verboden in België! Waarom? Wat kan er gebeuren? Als de WG failliet gaat is het geld weg. Vandaar dat het niet meer toegelaten is voor WNs. Maar zelfstandigen mogen het nog wel! Waarom wel? Eigen schuld, dikke bult! Is dat wel sociaal rechtvaardig…? Je kan je balans ook herverzekeren. Een aantal zelfstandigen doen dat ook.

Intern aanleggen = book reserves. In Duitsland heeft men het altijd zo gedaan. Het Duitse Wirtschaftswunder. Toen de Duitsers voor de tweede keer uit België wegtrokken, was er eigenlijk van de Duitse economie niet veel meer over. 20 jaar later reden wij rond met BMW, kochten wij Bauknecht, Bosch, Siemens, Bayer… De Duitse economie ging pijlsnel omhoog. Oorzaak: door de pensioenen. In Duitsland was het toegelaten de pensioenen uit te betalen via de eigen spaarboekjes. De Duitsers hebben met die gelden nooit gespeculeerd. => Duitse bedrijven hadden heel veel geld in hun eigen bedrijf zitten. Ze investeerden in de eigen economie. Die gelden trokken de economie omhoog.

In België moet je altijd extern gaan, tenzij je zelfstandig bent.

WG WN

verzekeraar

Pensioenfonds

IBP

De bijdrage verhoogt het uiteindelijk uit te keren pensioen.

Dit wordt uiteindelijk uitbetaald.

De maandelijkse bijdrage

De beurskoers (de pensioensgelden worden belegd).Wat als je net na de crash op pensioen moet? Dan heeft de WN pech! De verbintenis van de WG is louter en alleen het betalen van de bijdrage! Niet het betalen van het pensioen!

Defined contribution

Sociale zekerheidsrecht Pagina 17

De bijdrage verhoogt het uiteindelijk uit te keren pensioen.

Dit wordt uiteindelijk uitbetaald.

WG belooft pensioen aan WN.Hoe betaalt hij dat? Ipv trimesterieel blokjes te betalen, gaat hij, naarmate de werknemer ouder wordt, er meer geld insteken.Twee opmerkingen: Stel dat WN na drie jaar weggaat bij zijn WG. Hij krijgt dan zeer weinig mee. = veel beloven en weinig geven doet de zotten in vreugde leven.

•

In het andere stelsel krijgt de WN tenminste al iets.De beurs.•

De maandelijkse bijdrage

De beurskoers (de pensioensgelden worden belegd).Wat als je net na de crash op pensioen moet? Dan heeft de WN pech! De verbintenis van de WG is louter en alleen het betalen van de bijdrage! Niet het betalen van het pensioen!

Defined benefit

Wat nu na de beurscrash? De WG moet serieus slikken! Hij moet het gedeelte tussen beurskoers en pensioensrecht bijbetalen! Hier moet de WG het pensioen uitbetalen en niet louter de bijdragen!

Defined contribution

Conclusie: beursshock komt voor de WG veel harder aan bij defined benefit dan bij defined contribution. Vandaar dat veel WGs het nu dumpen (ondanks de voordelen voor de WG als er géén crash is: bij ontslag WN).

Er zijn drie soorten van aanvullende pensioenen. IPT1.Pensioenstelsel2.Voortzetting3.

De drie hebben een inrichter (WG of paritair comité). Bv. Paritair comité van de bouw. Elke bouwvakker in B krijgt een aanvullend pensioen vanuit het paritair comité. Elk jaar krijgt elke bouwvakker een afschrift van zijn aanvullend pensioen.

Een WG kan ook een stelsel geven. Een stelsel is een aanvullend pensioen voor alle werknemers behorende tot dezelfde categorie van WNs.

Een pensioenstelsel is een aanvullend pensioen gegeven aan alle WNs behorende tot dezelfde categorie van WNs. Bv. Alle arbeiders, alle bedienden, alle kaderleden, etc.Binnen de categorie mag er niet gediscrimineerd worden.

Iets anders is de individuele pensioenstoezegging. Dat mag niet via paritair comité.

Dan is er nog de individuele voortzetting: je hebt ooit gewerkt bij een WG met een stelsel en je gaat nadien werken bij een WG zonder stelsel, dan kan die WN eisen van zijn nieuwe WG: "ik wens mijn plan verder te zetten".

Bij de pensioensverzekeringen zijn er twee takken:Commerciële verzekeraars1.

De federale verzekeringena.Dat is een OVV (onderliggende verzekeringsvereniging)b.

Niet-commerciële verzekeraars2.

Een andere techniciteit: de aansluiting op het pensioensstelsel is gebaseerd op categorie. Een WG is nooit verplicht een aanvullend pensioen te geven. Wie beslist er initieel over het al dan niet inrichten van een aanvullend pensioen? De WG. MAAR: als een WG beslist er één te geven, dan moet hij de categorieën respecteren. Iedereen binnen dezelfde categorie moet gelijk behandeld worden.

Alles hangt af van hoe de categorieën omschreven zijn. Je mag zoveel categorieën maken als je wil, zolang ze maar objectief gerechtvaardigd zijn. Hier wordt heel veel litigation over gevoerd. Als één bediende het wil en hij krijgt het, moet iedereen in de categorie het krijgen => gaat om enorme bedragen!

Kleine zelfstandige. Schrijft doodzieke vrouw snel in in zijn bedrijf met een overlijdenspensioen, zodanig dat hij niet alleen zijn eigen stuk krijgt, maar ook dat van zijn echtgenote. Dat is illegaal, maar is schering en inslag.

Wie moet er aangesloten worden: iedereen die tot dezelfde categorie behoort, moet onmiddelijk gebeuren. Ten laatste op de leeftijd van 25j. Er zijn verworven rechten na een jaar.

De tweede pijler wordt aanzien als de grand luxe. Het gaat vaak om tamelijk veel geld. Te selectief voor sociale bescherming

Sociale zekerheidsrecht Pagina 18

Te selectief voor sociale beschermingBeperkt aantal aangeslotenen.Wie geniet er het meest van: het dominant referentietype: blanke mannen, kaderlid in een grote onderneming. Zij zullen het meeste kans hebben om later een aanvullende sociale verzekering te krijgen. Sociale verzekeringen zijn dus puur discriminatoir.Tot voor kort lag niemand daarvan wakker. Als u niet kan betalen voor een aparte kamer in het ziekenhuis, dan is dat pech.Nu verandert dat. Waarom? Omdat er zeer veel normen zijn bijgekomen over gelijke behandeling in de sociale verzekeringen. Er wordt zeer veel geprocedeerd: op basis van GW, richtlijnen…=> de aanvullende sociale verzekeringen zijn aan het democratiseren. Dat is nodig, want aanvullende sociale verzekeringen zijn zeer individualistisch. En dat is vaak ten onrechte. Daar spelen grote Matteuseffecten: ze geven meer geld aan zij die al veel geld hebben en geven minder geld aan zij die minder geld hebben. Vandaar: "bovenbouw van de SZ", weinig solidariteit.Toch doet de overheid er lustig aan mee, omdat het voor hen ook een besparing is op de begroting.Men spreekt soms over de privatisering van de SZ.

Clue van de les: Er is nu twee uur lang gesproken over hoe onze SZ stilletjesaan geprivatiseerd wordt!

Sociale zekerheidsrecht Pagina 19

Voorwaarden voor een uitkering:

Je moet jonger zijn dan de pensioensgerechtigde leeftijd.•

Om een uitkering te krijgen, moet je een wachttijd doorlopen van 6 m. (je moet dus minimum 6m verzekerd zijn). Dit is voor een groot stuk theoretisch geworden: zeer veel uitzonderingen.

•

Je heb alle arbeid onderbroken waardoor je vermogen vergroot wordt. Dit is letterlijk te nemen. Bv. Het opschilderen van je eigen huis is ook arbeid.

•

Ten gevolge van een ongeval of ziekte. Wanneer je zit met mensen die al ongeschikt waren wegens een andere reden, vallen onder een andere regeling.

•

Je verdienvermogen is tot 2/3 teruggebracht. Toen je gezond was, verdiende je 1000. Nadien slechts 666,66.... De vraag is: in welke hoedanigheid. Het wordt in abstracto berekend.

•

Dat laatste betekent dat er bij ons mensen zijn die door ziekte of ongeval de facto niet meer werken, maar wel een arbeidsgeschiktheid behouden van 55% en dus geen compensatie krijgen (want geen 2/3).

Voor beroepsziektes is er een veel gunstigere regeling. Het percentage is er veel lager.

Opzet sluit uitkering uit. Bv je breekt je eigen arm. Opzet = willen in aanmerkinge komen voor de uitkering.

•

De uitkeringen.

Onderscheid:

Primaire arbeidsongeschiktheid

Gedurende het eerste jaar

De uitkering gaat tot 60% van het begrensd voorverdiend loon voor wie gezinslast heeft, of alleenstaand is. Mensen die samenwonen die zelf een inkomen uit arbeid heeft of die zelf een uitkering is, die krijgen maar 55% van het begrensd voorverdiend loon.

invaliditeitsperiode

De periode nadien, die van onbepaalde duur is.

De mensen met gezinslast zien hun uitkering met 5% stijgen: 65% van het begrensd voorverdiend loon. Mensen die alleenstaand zijn, zien hun uitkering zakken tot 53%. Samenwonenden zakken tot 40%.

U wordt als arbeidsongeschikt aangeduid. U mag toch werk aannemen zolang uw inkomen uit arbeid niet hoger is dan de helft van wat u voordien verdiende. = incenctive om terug te gaan werken. Zodra u de helft verdient, verliest u de uitkering.

Moederschapsverzekering voor de werknemers

Arbeidsrechtelijk: minimumperiode prenataal zwangerschapsverlof 1 week. Vroeger was het zo dat 1 maand van het zwangerschapsverlof viel onder het gewaarborgd maandloon. De werkgever moest dus betalen. De rest van de tijd was ten laste van de ziekteverzekering.

Wat was het probleem? Voor werkgevers was het een extra last dat de vrouw periodes niet werkte en dat ze toch betaald diende te worden. Deze ongelijke behandeling mannen/vrouwen kon natuurlijk niet weggewerkt worden.Wat men wel kon doen is de werkgever niet meer te laten betalen, maar het zwangerschapsverlof volledig door de ziekteverzekering te laten betalen = socialiseren.

Nu we dat allemaal weten:

Uitkering bedraagt in principe over de ganse periode moederschapsverlof: 75% van het begrensd voorheen verdiende loon.

Voor en na de periode vallen we gewoon onder de algemene arbeidsongeschiktheid.

En de maand die vroeger door de werkgever betaald werd: voor werknemers die tijdens hun zwangerschap actief zijn, krijgen ze 82% van het Onbegrensde loon (=het echte loon dat ze vroeger kregen) tijdens die ene maand. Deze 82% komt overeen met loondoorbetaling. Waarom? Op het loon worden afhoudingen gedaan. Willen we hetzelfde resultaat krijgen als loondoorbetaling, moet je minder uitkeren.

Diezelfde maand zal voor werkneemsters die niet aan het werk waren tijdens hun zwangerschap, die werden in die ene maand betaald: 79% van het begrensde loon.

Na de geboorte: als de moeder sterft, of ze blijft gehospitaliseerd: dan mag de vader de rest van het moederschapsverlof opnemen = het opnemen van het moederschapsverlof door de vader.

Daarnaast hebben we nog - en los daarvan - 10 d vaderschapsverlof ingesteld.

Bij adoptie bestaan er gelijkaardige prestaties.

Zelfstandigen: arbeidsongeschikt

Gelijkaardige leeftijd qua leeftijd en wachttijd.

Maar: andere vereiste

Als een boer ernstig ziek wordt, kan het zijn dat de boerderij blijft functioneren. Zijn inkomen kan zelfs constant blijven. Wat vereist is, is dat zijn bijdrage tot het product van de boerderij, wegvalt.

Arbeidsongeschiktheidpercentage: 100% (vgl met werknemers…).

Let op: cursus niet up to date!

Criterium van onderscheid: was de vrouw tijdens de rest van haar zwangerschap actief of niet?

Voor werklozen: 79% wordt berekend op hun vroeger loon, niet op de uitkering

= verwarrend allemaal. Let op in de cursus.

Arbeidsongeschiktheidmaandag 27 april 2009

9:12

Sociale zekerheidsrecht Pagina 20

Arbeidsongeschiktheidpercentage: 100% (vgl met werknemers…).

Hogere uitkering aan landbouwer die zijn bedrijf stopt, dan aan landbouwer wiens bedrijf blijft bestaan. Ratio legis: als het bedrijf blijft bestaan,z al hij er ook nog inkomen uit behalen!

Uiteraard is er ook een moederschapsregeling voor zelfstandigen. Geen 15 weken, maar 8 weken. Ze moet minstens 1 weken voor en 2 weken na haar activiteit stopzetten.

Buiten die acht weken, kan de vrouw (flexibilisering) spreiden in groepjes van zeven dagen per week over de 21 weken voor de geboorte.

Waarom is dat anders geregeld voor de zelfstandigen? Voor een zelfstandige is het niet evident om zomaar te stoppen!

Recht op moederschapshulp. Dit is om het verschil te compenseren tussen de 8 en 15 weken.

Als vrouwelijke advocaat mag u tijdens de week voor de zwangerschap absoluut geen activiteit ondernemen. Stuur dus geen conclusies op of ze zijn nietig.

De ambtenaren

Fundamenteel andere regeling! Bij een ambtenaar is de gedachte dat je elk jaar een aantal dagen màg ziek zijn. = een vorm van minimumkrediet: 21 d. Kan je sparen.

Voor de eerste drie jaar: een minimum van 63 d. Een ambtenaar die net een week benoemd is en een ongeval heeft, kan meteen 63 d thuis blijven.

Als een ambtenaar een dag thuis blijft, wordt er een dag afgetrokken.

Na een tijd ga je over op de invaliditeitsregeling.

Die 21d worden niet meer ten volle in rekening gebracht na de leeftijd van 65. Waarom? Om pensionitis te verhinderen. Mensen die steeds meer thuis bleven, omdat ze er genoeg van hadden en naar hun pensioen uitkeken. Ze lieten zich dingen voorschrijven voor hun 'hoofdpijn', 'rugpijn'...

Arbeidsongevallen en beroepsziekte

Tijdelijk vs onbepaalde arbeidsongeschiktheid

Volledige vs gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid.

Bij een arbeidsongeval of een beroepsziekte wordt in principe alle schade vergoed! (elke vermindering van het economisch potentieel). Hoe bereken je dat? Een vinger verloren = zoveel vergoeding. Een been = zoveel. Dit vervangt de bugerrechtelijke aansprakelijkheid!!

Figuur van de preventieve uitkering. Beroepsziekte is de enige regeling waar je mensen kunt weghalen van hun arbeidsplaats die het risico nog niet gerealiseerd hebben, maar die -als ze op hun arbeidsplaats blijven zitten- een groot risico lopen om het risico te realiseren.

Asbestfonds: geldt voor iedereen die hij kan bewijzen dat hij is blootgesteld aan asbest.

Zodra je de uitkering krijgt, vervalt de burgerrechtelijke vordering. De leden van de kankerliga hebben dat aanvaard als een succes: ze moeten de procedures niet meer instellen. En de kans bestaat dat de uitkering/vergoeding veel sneller uitbetaald kan worden.

= rare eend in de bijt. Binnen de beroepsverzekering, maar toch open voor iedereen!

Sociale zekerheidsrecht Pagina 21

Arbeidsongeschiktheid Langdurige werkloosheid

Inspanningen om werklozen terug aan het werk te krijgen > inspanningen om arbeidsongeschikten te revalideren.

Het verschil correspondeert niet volledig met de werkelijkheid.

Werkloosheidsverzekering

Alleen werknemers hebben een werkloosheidsverzekering in ons land. Wat de ambtenaren betreft: iets heel raars. Ambtenaren zijn in principe voor het leven benoemd. Ze kunnen dus niet werkloos worden. Toch zien we dat er sinds enkele decennia er de facto wel gevallen zijn waarbij ambtenaren eruit gezet worden. Soms als sanctie, soms als reorganisatie van de openbare diensten, soms omdat persoon slechts voor beperkte tijd ambtenaar geworden was (bv beroepsmilitairen).

Wat doe je dan met die mensen? Belgische staat heeft mechanisme opgezet om een eigen systeem van werkloosheidsverzekering op te richten. Een ambtenaar die werkloos wordt gaat men op het ogenblik dat hij werkloos wordt, retroactief verzekeren als werknmer in het werknemersstelsel. //men op het ogenblik dat huis afbrandt een verzekering neemt en alle voorbije premies snel betaalt. = zeer rare constructie.

Belgische regeling voor werknemers:

Onderscheid:

Toelaatbaarheidsvoorwaarden Toekenningsvoorwaarden

Voorwaarden om überhaupt tot de kring te behoren van de mensen die een uitkering zouden kunnen krijgen.

Is deze concrete persoon gerechtigd tot een uitkering?

Men moet gedurende een referteperiode x aantal dagen gewerkt hebben (verschilt per leeftijd)

Belangrijkste toekenningsvoorwaarden:

Als je ontslagen wordt om dringende redenen ten laste van de werknemer, en die dringende reden wordt aanvaard, dan krijg je geen werkloosheidsuitkering

○

Werkloos onafhankelijk van je eigen wil (onvrijwillig werkloos geworden én gebleven)•

Werkloze moet beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt.•Je schrijft je als werkzoekende in bij de arbeidsbemiddelingsdienst (VDAB, Forem…)•Werkloze moet arbeidsgeschikt zijn•Werkloze moet in België verblijven•illegalen•

Test voor het al dan niet vrijwillig karakter van de werkloosheid: op het moment dat de werkloze geconfronteerd wordt met een werkaanbieiding. Ook hier wordt de vraag gesteld: is dat een job die hij normaal gezien had moeten aanvaarden? Het gaat niet enkel om werkaanbiedingen van overheidsdiensten. Contrôle is niet gemakkelijk.

Uitsluiting voor onbepaalde duur als sanctie? Gevolg: u moet opnieuw aan de toelaatbaarheidsvoorwaarden voldoen om voor een uitkering in aanmerking te komen.

Werkloze moet beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt.Je mag geen voorbehoud maken op je beschikbaarheid. Wat is het verschil met de eerste toekenningsvoorwaarde: de eerste gaat concreet na of u wettige redenen had om te vertrekken en een nieuwe baan niet aan te nemen.De tweede gaat na of de persoon geen verklaringen heeft afgelegd, geen situatie gecreëerd heeft, waarbij hij zich afsnijdt van bepaalde jobs, van bepaalde sectoren van de arbeidsmarkt.Doorgaans blijkt de beschikbaarheid uit verklaringen.

Voorbehoud sanctioneren is logisch, maar als je te weinig de werknemer laat zeggen wat hij graag en niet graag zou doen, kan je als arbeidsbemiddelingsdienst veel nutteloos werk verrichten. = delicate afweging.

Je schrijft je als werkzoekende in bij de arbeidsbemiddelingsdienstTe weinig contrôle.

In B zijn de werkloosheidsuitkeringen niet beperkt in de tijd. => groot nadelig gevolg voor de wederinschakeling in de arbeidsmarkt.

Werken als vrijwilliger: toelating arbeidsbemiddelingdienst vereist. Moet vooraf.

Werkloze moet arbeidsgeschikt zijn

IllegalenEr zal in B geen discussie ontstaan over de vraag of werkloosheidsuitkering ook aan illegalen moet uitgekeerd worden. Antwoord: nee. In 95% vd gevallen gaat het over zwartwerk.

Arbeidsongeschiktheid (2)maandag 4 mei 20099:12

Sociale zekerheidsrecht Pagina 22

uitgekeerd worden. Antwoord: nee. In 95% vd gevallen gaat het over zwartwerk. Uitzonderlijk zou het kunnen gedacht worden dat iemand die hier illegaal is, wel een legaal werk doet. Dan zou je nog kunnen denken dat het wel zou kunnen.

Je kan vrijgesteld worden van de voorwaarden, bv wanneer je zelf een opleiding volgt.

Criteria van passende arbeid:We gaan kijken of de job die men weigert, al dan niet past voor die werkzoekende.We kijken naar een voorbehoud dat gesteld wordt. Waar vinden we de criteria?

Doorgaans zal VDAB zeer lang proberen een job binnen de beroepsbekwaamheid te zoeken.

Tijdelijke werkloosheid

Jaggy wordt cookiesalesman

Sociale zekerheidsrecht Pagina 23

= werknemersverzekering. Alleen: mensen die nooit als werknemer gewerkt hebben, kunnen toch in aanmerking komen voor een uitkering: de jongeren (-30j) die afstuderen en geen job vinden. Waarom? Waar is de verzekeringslogica? Waarom krijgen huisvrouwen die nooit gewerkt hebben en dan een job zoeken, geen uitkering?Hoogte van de uitkeringen: vrij laag. Behalve als u enige kostwinner bent.

Andere bijzondere uitkering: brugpensioenen.Veel gebruikt. Veel modaliteiten geweest. Principe: WG betaalt verschil bij tussen werkloosheidsuitkering en het vroegere loon.Duur stelsel! Zeker als mensen zich hierdoor vroeger uit de arbeidsmarkt terugtrekken. Wat heeft regering dan met het Generatiepact geprobeerd? Hier paal en perk aan te stellen. In principe geen brugpensioen voor mensen jonger dan 55. Toch zijn er na het generatiepact toch nog brugpensioenen voor 50-jarigen zijn afgesproken. Waarom? Het vermijdt naakte ontslagen. Voor brugpensioen wordt afgesproken, wordt er een hertewerkstellingscel ingericht. De ontslagenen worden bij de hand genomen om snel een andere job te vinden. Daarna komt pas het brugpensioen.Toch blijven we uitvoerig gebruik maken van het brugpensioensysteem.

Tijdskrediet.

Kostencompenserende regeling:

Compensatie voor de kosten van kinderen: kinderbijslagen

De twee historische wortels:Rerum novarum: de armste werknemers moesten beloond worden naar hun behoefte, niet naar hun werk. //marxisme.

1.

Dat betekent concreet dat werknemers met gezinslast méér zouden moeten betaald worden dan werknemers zonder gezinslast. Pervers effect: Katholieke WGs waren geneigd WNs te nemen zonder gezinslast. Vrij vlug heeft men gezegd dat het risico gesocialiseerd moest worden: voor elke WN moet een bijdrage in een pot gestoken worden en uit die pot geven we de WNs met gezinslast een bijkomende vergoeding.Zo zijn de kinderbijslagen ontstaan. NB: honderd jaar later hebben we hetzelfde gedaan met de moederschapsuitkering. Andere origine: volledig verschillend: natalistisch. Na WO I. Nogal wat jonge mannen vermassacreerd => minder mannen => minder geboorten => minder mannen om het land te verdedigen = veiligheidsprobleem! => ° compensatie voor het verwekken van kinderen.

2.

Die twee historische wortels spelen nu nog een rol. Vandaag hoor je nog spreken over de te lage nataliteit in ons land, en dus moeten de gezinsbijslagen verhoogd worden. Maar wetenschappelijk aangetoond: geen verband tussen gezinsbijslag en aantal geboorten. Wel als je er voor zorgt dat mensen kunnen blijven werken als ze kinderen hebben. Daarbij is het cruciale moment: het derde kind.

In de meeste landen is de gezinsbijslag een recht van het kind. Maar diegene die het kind opvoedt, zal het geld innen. Bijslaggerechtigde: mamaRechthebbende: papaRechtgevende: kindje

Gezinsbijslag vrijstellen van belasting: komt het meest ten goede aan de hoogste inkomsten (omwille van het progressief stelsel: daar valt meer belasting weg).

Bijstand

Armoede is nog altijd een probleem. Maar opletten: de armoedegrens is een sociologisch gegeven dat

werkloosheidsverzekeringwoensdag 6 mei 2009

11:13

Sociale zekerheidsrecht Pagina 24

Armoede is nog altijd een probleem. Maar opletten: de armoedegrens is een sociologisch gegeven dat betwist kan worden. Doorgaans gaat men het bepalen ahv het gemiddelde inkomen. Naarmate de mensen meer inkomen hebben in het land, zal men sneller "arm" beschouwd worden.

Wat is het antwoord op het armoedevraagstuk? Zeker niet alleen bijstand. Een SZ die op de armen is afgesteld is een arme SZ. De beste manier om mensen uit de armoede te houden is een goed sociaal verzekeringsstelsel uit te bouwen.

Onderscheid

Occasionele bijstand Periodieke bijstand

Bedrag dat u ontvangt wanneer u met een bijzonder probleem te kampen heeft.

Bedrag dat u elke maand zal ontvangen om een menswaardig bestaan te kunnen leiden

Onderscheid

Algemene bijstandsregelingen Categoriële bijstandsregelingen

Regeling die voor iedereen die in een mensonwaardige situatie terechtkomt. U stelt wel vereisten, maar toch een zeer breed toepassingsgebied. Bv recht op maatschappelijke dienstverlening bij de OCMWs

Bijstandsregeling wordt beperkt tot bepaalde groepen. Bv alleen de ouderen die in armoede zijn. Bv Alleen zij die werkloosheidsuitkering genoten en bij wie die is afgepakt. Bv inkomensgarantie voor ouderen.

Probleem: terminologie.We onderscheiden een recht op maatschappelijke integratie en een recht op maatschappelijke dienstverlening. Recht op maatschappelijke integratie (RMI) is de regeling die in de plaats is gekomen van het oude bestaansminimum, het leefloon. Waarom heeft men het nu anders genoemd? Omdat men de nadruk wilde leggen op de filosofie dat men deze mensen eerst en vooral ander werk wil geven. Bij jongeren bestaat dit recht op maatschappelijke integratie in de eerste plaats in de vorm van werk. De tweede oplossing is een leefloon. Voor de komende 25 j is het het OCMW zelf dat bepaalt hoet het RMI wordt ingevuld.Dit klinkt allemaal heel mooi, maar is eigenlijk toch maar bla bla. In sommige streken is er nu eenmaal een hoge werkloosheid.

Wat zijn de voorwaarden voor RMI?

Gaat ook om de middelen van de partner. Nog sterker: men kan zelfs rekening houden met de inkomsten van de ouders, kinderen waarmee ze samenwonen. Dat hoeft niet altijd het geval te zijn. Louter mogelijkheid.

Geen voldoende middelen van bestaan•

Werkbereidheidsvereiste, maar op een andere manier ingevuld dan bij de werkloosheidsuitkering. Tegelijk strikter als breder. Men houdt makkelijker rekening met billijkheidsoverwegingen (bv kan niet gaan werken want studeert voltijds), maar men gaat minder rekening houden met een aantal beschermingen (zoals bescherming eigen beroepskwalificatie)

•

Of anderszins: als je recht hebt op andere uitkeringen, moet je die aanvragen (bv opzeggingsvergoeding, werkloosheidsuitkering…).

•

OCMW kan dit verlangen. Vooral in het kader van maatschappelijke dienstverlening (rusthuizen e.d.). We moeten ons goed realiseren dat in gezinnen van mensen die leefloon aanvragen (arme mensen), de kinderen in de regel ook arm zijn. Door het eisen van onderhoudsgeld van ouders of kinderen, breng je deze mensen op hun beurt beneden het bestaansminimum! Niet slim om zo'n cascade in gang te zetten…Btw: op basis van de registers van de parochie en later van de burgerlijke stand heeft men kunnen ontdekken dat de mensen die in 1600 in Leuven bijstand kregen (bv geld kregen van de kerk), dat daarvan een markant percentage vandaag ook nog bijstand vraagt. Net zoals u dynastieën van geld hebt, heb je ook dynastieën van armoede. Ondanks de sociale mobiliteit van de laatste honderd jaar, is dit nog steeds een groot probleem.

Je moet ook je rechten laten gelden ten aanzien van mensen die je onderhoudsplichtig zijn. (bv eerst alimentatieclaim richten tot ouders, kinderen, partner, ex-partner).

•

OCMW kan leefloon achteraf terugvorderen. Van wie? Van onderhoudsplichtigen. Als betrokkene dus

Sociale zekerheidsrecht Pagina 25

beslist hen niet aan te spreken, kan OCMW beslissen het recht toch toe te kennen, maar het achteraf ook terug te vorderen van de onderhoudsplichtigen!

Er zijn ook gevallen waarbij het leefloon gerecupereerd wordt van de betrokkene zelf. Over welke hypothese gaat dit? Je hebt behoeftige die voldoet aan de voorwaarden op het ogenblik van het toekennen van het leefloon, maar waarvan men in een later stadium het terugvordert.Bv iemand wordt om dringende redenen ontslagen. Van de ene dag op de andere valt persoon zonder inkomen. Persoon gaat naar OCMW en vraagt daar RMI => leefloon. OCMW geeft dit, maar dringt er tegelijkertijd op aan dat de persoon zijn ontslag om dringende redenen betwist! => procedure voor arbeidsrechtbank en arbeidshof. Een jaar later wordt uitspraak gedaan dat het ontslag om dringende redenen ongegrond is. Op dat ogenblik krijgt de persoon een opzeggingsvergoeding plus ev schadevergoeding. Het is logisch dat wat er dan binnenkomt, door het OCMW gerecupereerd wordt. Die vergoeding slaat immers op dezelfde periode als die van het uitkeren van het leefloon. Te hopen valt dat de betrokkene het geld niet te snel opgemaakt heeft.

Recht op maatschappelijke dienstverlening. Veel minder uitgewerkte, veel bredere mogelijkheid van OCMW om hulp te bieden aan mensen in nood.Grondslag: iedereen heeft recht op een menswaardig bestaan. Hoe? Hulp in natura, hulp in geld, budgetaire bijstand (mensen leren met hun geld omgaan)… OCMW kan kiezen naargelang het geval. Bv een drugsverslaafde geef je best geen geld.

Maatschappelijke dienstverlening moet verleend worden aan iedereen op ons grondgebied die dreigt in mensontwaardige omstandigheden terecht te komen. Maar kandidaat-vluchtelingen komen niet in aanmerking, tenzij in een opvangcentrum. Uitdrukkelijk bepaald dat illegalen die uitgezet kunnen worden, hebben geen recht op enige maatschappelijke dienstverlening tenzij dringende medische bijstand. Maw: als een illegale vrouw bevalt, kan het OCMW inspringen. Maar het GH is tussengekomen: illegalen die minderjarig zijn - op grond van gelijkheidsbeginsel en rechten van het kind - moet wel alle bijstand verleend worden. De redenering is logisch: waarom weigeren we bijstand aan illegalen? We willen geen illegalen aantrekken. Maar de kinderen beslissen niet zelf over waar ze gaan of staan. Impact in de praktijk gering (want illegalen zullen zich niet aangeven aan een opvangcentrum!).

Sociale zekerheidsrecht Pagina 26

Rode draad: we plukken elementen uit andere rechtstakken, maar bij de toepassing in het SZ-recht komen er problemen => bijzondere invulling: bijzondere rechten als aanvulling op het gemene recht.

Rechtsbescherming

1. Begrip2. Bronnen3. Instrumenten

1. Begrip

"handhaving van de subjectieve rechten van de rechtsonderhorigen"

Wordt bekeken vanuit het standpunt van de rechtsonderhorige. Onevenwicht op het gebied van economische macht. Vandaar dat het gewoon contractenrecht hier niet toegepast kan worden. SZ is van OO..

Verschil in informatie. Voor cliënt is het vaak heel moeilijk om in te schatten of de beslissing genomen door het OCMW een juiste beslissing was.

Groot probleem: het niet gebruiken van SZ-prestaties. 10-25% van de gerechtigden komen er niet toe de prestatie te genieten.

Nog een probleem op het gebied van realisatie van rechten: stel dat je een uitkering aanvraagt en je krijgt 650 euro per maand. Je vindt dat het verkeerd berekend is: je had eigenlijk 670 euro per maand moeten krijgen. Voor sommige mensen kan dit een verschil maken. Je maakt de afweging: is die 20 euro de moeite om stappen te ondernemen?

Materieel SZ-recht: evolutie van gunsten naar subjectieve rechten.

Gastcollege: rechtsbescherming en rechtshandhavingdonderdag 7 mei 2009

16:08

Sociale zekerheidsrecht Pagina 27

Gezondheidszorg: ziekteverzekering

Aantal vragen:

Het is een kostencompenserend risico. Het gaat om de nood aan geneeskundige zorg. Die kost wordt opgenomen door de SZ.

○

Zorg: men is de niet-medische zorg gaan losweken uit de gezondheiszorg en is het apart gaan verzekeren.

○

voorwaarden waaronder artsen mogen werken□

Bv ziekenhuis moet functioneren als vzw□

Infrastructuur

SZ gaat ervoor zorgen dat eenieder toegang kan hebben tot die infrastructuur (=herverdeling)

□

Toegang tot de infrastructuur

Valt uiteen in twee delen○

=> wij zullen het enkel over het tweede punt hebben.

1. Waar gaat het over?

Eenvoudig○

Gecompliceerd○

Hoe organiseer je ziekteverzekering?

Overheid = aanbieder (eigenaar van ziekenhuis). Men zal het aanbod veelal gratis ter beschikking stellen van de bevolking. = systeem van de national health service (Ierland, GB, Italië, Scandinavië…)

○

Ziekteverzekering. Hier is er een driehoeksverhouding. Toegang tot de private ziekenhuizen wordt vergemakkelijkt. (FR, B)

○

Hoe komt dit?

Relatie sociaal verzekerde - SZ:

Wie is er sociaal verzekerd? Personeel toepassingsgebied van de Belgische SZ valt grotendeels samen met de professionele activiteit. In de ziekteverzekering dezelfde redenering. = professioneel toepassingsgebied

Onderscheid werknemers - zelfstandigen is vandaag weggewerkt.

Er is ook een streven: iedereen die woonachtig is moet gedekt kunnen zijn.In NL: iedereen die woonachtig is op het grondgebied is gedekt.In B: ambitie om iedereen af te dekken, maar we doen dat door een professionele ziekteverzekering in te stellen met allerlei categorieën. Zie art. 32 ZIV-wet (ziekteverzekeringswet).

Eerste categorie: de professioneel actieven.Leuke vragen: wat als je twee activiteiten uitoefent?

werklozen, arbeidsongeschikten zijn ook gedekt○

Ook de personen ten laste (personen die een familiale of samenlevingsband hebben met een primair verzekerde)

○

Bv kind gedekt door ouders.

Deze eerste categorie gaan we uitbreiden:

=> zo zijn de meeste mensen gedekt.

VS: al diegenen die niet verzekerd zijn, worden door Medicaid gedekt. Dat systeem functioneert niet zo goed. Er zijn mensen die in ziekenhuis geweigerd worden omdat het risico bestaat dat de behandeling niet betaald wordt.

Wij hebben ervoor geopteerd om iedereen mee te nemen in onze ziekteverzekering.Hoe juridisch-technisch? Art. 32 in fine: eenieder die ingeschreven is in het Rijksregister moet de mogelijkheid hebben indien hij nog niet op een andere grond ziekteverzekerd is, heeft de mogelijkheid om zich vrijwillig aan te sluiten bij de ziekteverzekering. Daarvoor moet u wel bijdrage betalen: ca. € 2000 per jaar. Probleem: veel mensen kunnen dat bedrag niet betalen.Oplossing: indien uw inkomen lager is dan het bestaansminimum gedurende de laatste drie maanden, dan wordt dat bedrag u kwijtgescholden.

Parlementaire vraag: hoeveel mensen zijn er nu verzekerd? Zeker 97%.

Waarom schakelen we niet over op een universele ziekteverzekering? Politiek-communautair probleem: bij de overstap zou dat neerkomen op een regionalisering.

Ziekenhuis/dokter - SZ

Inclusief systeem Exclusief systeem

Wij contracteren collectief.

Overheid maakt afspraken met een bepaald aantal zorgverstrekkers. Waarom? Om concurrentie te organiseren om de prijs te drukken en de kwaliteit te verhogen

Wat betekent dat concreet?De vertegenwoordigers van de zorgverstrekkers kunnen contracteren met het RIZIV. Overheid heeft vooraf wel de budgetten bepaald (=grote beperking).Binnen het bedrag onderhandelt men over de tarieven die de artsen aan hun patiënten mogen aanrekenen.

Alle artsen zijn er in beginsel aan gehouden○

Zelfs wanneer arts dat akkoord heeft verworpen, zelfs dan kan u als patiënt ten minste toch het terugbetaalde tarief kunnen terugkrijgen.

○

Wat is er inclusief aan?

Burger-patiënt ziekenhuis

SZ

NB Ziekteverzekering:Inkomensvervanging-

Kostencompensatie.-

Gastcollege Paul Schoukenswoensdag 13 mei 2009

11:13

Sociale zekerheidsrecht Pagina 28

terugbetaalde tarief kunnen terugkrijgen.

Leidt soms tot overconsumptie

De vrije keuze van zorgverstrekker is bijna absoluut○

Gevolg:

Op het moment dat men tot akkoord komt met het RIZIV, dan wordt dat akkoord 45 d later van kracht. In die periode kunnen artsen meegeven dat zij wensen niet door het akkoord gebonden te zijn.Probleem: wanneer teveel artsen het akkoord verwerpen, (teveel = 50%) dan kan het akkoord niet van kracht worden.De laatste jaren niet veel gebeurd, omdat de minister dan zelf beslist wat de tarieven zullen zijn. Meestal zal de minister beslissen dat de oude tarieven blijven bestaan.

De verwerping van de akkoorden kan op gewestelijk niveau of zelfs nog lokaler. Bv in de Noorderkempen.

Wanneer u naar een niet-geconventioneerde arts gaat, kan die een hoger tarief aanrekenen.

Artsen moeten aangeven dat ze niet-geconventioneerd zijn. In de praktijk doet men dat vaak niet.

Het tarief zelf○

Bepalingen/afspraken ivm maatregelen die men gaat nemen wanneer het budget zou overschreden zijn in een welbepaalde periode van het jaar

○

Forfaitaire prijzen, bv voor het globaal medisch dossier○

Wat zit er in zo'n akkoord?

Bv een kamer apart in het ziekenhuis = comfort vragen. Comfort vragen betekent dat u voldoende middelen heeft. Op dat moment zal de arts serieuze ereloonsupplementen vragen die tot 300% kunnen oplopen. Ook het ziekenhuis kan supplementen vragen.

De arts mag meer vragen aan vermogende mensen dan aan arme mensen.

Patient - zorgverstrekker

In FR en B: terugbetaling. U betaalt en krijgt het dan terug.Voordeel: u voelt wat het kost. Dat kan een rem zijn op de overconsumptie.

In het kader van een ziekenhuis, dan zal het ziekenhuis betaald worden door het ziekenhuis

Apotheker: u betaalt zelf niets. De farmacie wordt betaald door het ziekenfonds.

Derde-betalers (bv ziekenfonds)○

In natura○

We hebben die techniek niet volledig doorgetrokken. Bepaalde situaties:

Maar soms moet je toch wel zelf bijbetalen?Dat is slechts een klein deel.

Het remgeld (gemiddeld 25% van de kostprijs)○

Alle niet gedekte materialen en verstrekkingen (bv zeer gesofisticeerde laser, maar die is niet gedekt)

○

Supplementen (bv voor kamer alleen)○

Bij de geneesmiddelen: bij een aantal (het gros)moet u een zeer groot remgeld betalen (soms de volledige prijs).

○

Daar zit in:

Art. 34 ZIV-wet: tamelijk omslachtig omschreven○

Uniek aan belgië: nomenclatuur (=technische lijst van verstrekkingen). Die heeft alles te maken met de tarieven die men heeft afgesloten in de akkoordencommissies. Het is dus geen lijst van verstrekkingen die al dan niet terugbetaald worden.

○

Eén van de boosdoeners van de omvang van het staatsblad is de nomenclatuur. Zijn eigenlijk allemaal cijfers. Geneesheer schrijft code op het briefje. Als de code op de lijst staat van de nomenclatuur, dan is uw behandeling gedekt. Anders niet. => je moet maar hopen dat je behandeling past in de nomenclatuur.Soms past de arts het wel flexibel toe. Doorgaans wordt alternatieve geneeskunde niet terugbetaald… idem voor cosmetische ingrepen. Grote invloed van de artsen-lobby. Als een arts het voorschrijft, zal het meestal wel terugbetaald worden. Als een homeopaat het voorschrijft mss niet.

Wat wordt er nu afgedekt? Wat wordt er terugbetaald en wat niet?

De codes:Functie: waardebepaling van de behandeling

In B: geluk: onze ziekteverzekering dekt alles in de klassieke geneeskunde af.

Kostprijs van het beleid is dat men beslist heeft een deel van de kosten door te rekenen aan de patiënten: het remgeld. Doorgaans 25%. Dit kan veel kosten bij dure behandelingen.

Andere landen werken anders: meer keuzes maken tussen de behandelingen, maar minder remgeld.

Arbeidsongevallen en beroepsziekten werken niet met de nomenclatuur.Wanneer u schade lijdt, zal die afgedekt worden, ongeacht de nomenclatuur. Gezondheidsschade bij arbeidsongevallen wordt beter verzekerd dan in de gewone ziekteverzekering.

Wat gebeurt er als een behandeling niet afgedekt is?In de media meer en meer noodkreten: iemand lijdt aan zware aandoening die zeer zelden voorkomt. Zulke behandelingen komen vaak niet voor in de nomenclatuur => patiënt moet zelf betalen. Probleem: zulke behandelingen vaak heel duur => sociaal probleem.Oplossing: °bijzonder solidariteitsfonds binnen het RIZIV. Maar: we stellen vast: nomenclatuur steeds restrictiever =>aantal gevallen die bij het bijzonder solidariteitsfonds binnenkomen stijgt enorm.

Is de aandoening levensbedreigend?○

Dringend?

Oorspronkelijk dacht men dat het fonds discretionair kon oordelen. Cassatie heeft gezegd dat er criteria zijn:

Bv 304312L30

3043: wortelkanaalvulling12: in het ziekenhuisL: graad van specialisatie (=1.3)30: tarief dat afgesproken is tussen de ziekenfondsen en de groep die de tandartsen vertegenwoordigd. €30. 30 x 1.3 = 43

Sociale zekerheidsrecht Pagina 29

Is de aandoening levensbedreigend?Dringend?○

Uitermate duur?○

Is er geen behandeling in B?○

Gaat men niet akkoord met de beslissing van het fonds => naar de arbeidsrechtbank.

Onlangs een geval dat niet aan de criteria voldoet toch terugbetaald. Argumentering: sociale uitsluiting kan leiden tot suïcidale neigingen => toch levensbedreigend.Gaat ver!

Voor de geneesmiddelen werken we anders.HvJ EG: geneesmiddelen worden gegroepeerd:

Bijzonder therapeutisch doel Belangrijke geneesmiddelen

Gewone geneesmiddelen

comfortgeneesmiddelen

Te maken met de zwaarte van de aandoening. Kanker bv. 100% terugbetaald

75% 50% 0% terugbetaald

Zaak voor HvJ: vrij verkeer van goederen: NL beslist om geneesmiddel A terugbetaalbaar te stellen en B niet. De producent van B zegt: door de beslissing van NL verliest hij de Nederlandse markt = beperking vrij verkeer van goederen. HvJ zegt: ja, maar kan NL die beslissing motiveren? NL motiveert door te zeggen: het zijn gelijkwaardige middelen met dezelfde actieve bestanddelen, maar A is goedkoper dan B. Voor de ziekteverzekering is dit een enorme meerkost.HvJ vond dit een objectieve grond om het besluit te motiveren.= nieuwe evolutie: beslissingen zullen gemotiveerd moeten worden

Wat kost de ziekteverzekering?

25 miljard euro per jaar, betaald met belastingsgeld en bijdragen.

Politiek wil de budgetten binnen de perken houden.

In sommige landen gaat men ver: men beperkt het aanbod. Als ziekenhuis budget overschrijdt, stopt het.

In B een andere tendens: responsabiliseren vd patient, vh aanbod en vd beheerders vd SZ.

Responsabiliseren van de patiënt: door remgeld aan te rekenen.

Correctie op het remgeld: Omnio-statuut

Wanneer men het budget overschrijdt, dan hebben de ziekenfondsen daar voor een stuk schuld aan. Het tekort zal men gaan halen bij de ziekenfondsen. Maar gematigd: 25% van het tekort wordt bij hen gezocht.

De ziekenfondsen moeten verplicht een reserve aanleggen

Als de reserve niet volstaat, moeten de fondsen het bij hun leden gaan zoeken

Men bekijkt het ziekenfonds per ziekenfonds.

Van de ziekenfondsen○

Responsabiliseren van de beheerders van de SZ:

patient aanbod

SZ

Sociale zekerheidsrecht Pagina 30

Principe: je werkt in B voor een in B gevestigde WG.

Maar: er zijn ook nationale bepalingen voor grensoverschrijdende situatiesIn de sociale verzekering: geen voorwaarden van staatsburgerschapIn de sociale bijstand bestaan er wel regelingen over 'hoe behandel je niet-belgen?'

Ook de verdragen zijn belangrijk. Net zoals EU-recht.

Wat bestaat er en wat niet?

Drie niveaus van interventie:

Rechten vd mens op het vlak van de SZ○

Beginselenverklaringen○

Niet zo'n grote impact op het dagdagelijks SZ-gebeuren○

Er zijn er op Europees vlak (Raad van Europa) en op wereldvlak (VN/IAO)○

Bescherming tegen onmenselijke behandeling en foltering (vraag: kan je een medische behandeling stopzetten voor iemand wanneer je weet dat het land waarnaar die persoon uitgewezen zal worden, hem geen verzorging verstrekt?)

Vrij verkeer van goederen en diensten in EU.

Er zijn ook beginseldocumenten die niet op de SZ gericht zijn, maar wel een impact gehad hebben○

1. niveau van de beginselen

Daar is men grotendeels afgebleven□

Concurrentie tussen de bedrijven wegwerken

Het is gevaarlijk wanneer sommige landen miserie niet te lijf gaan□

IAO: Heel moeilijk om minimumstandaarden vast te leggen die geldig zijn/kunnen geratificeerd worden voor alle landen in de wereld. Je zal heel laag moeten gaan, tenzij je standaarden aanvaardt die toch niet bereikt kunnen worden door alle leden

□

EU: geprobeerd de hogere standaarden in Europa te implementeren.□

Bepalingen gebruiken bizarre techniek: aantal zeer algemene bepalingen ("recht op gezondheidszorg"), en dan de staat verplichten een aantal normen te respecteren, maar niet voor de ganse bevolking ("ten minste x % van de bevolking moeten gedekt zijn voor dit of dat").

□

Door de standaarden zo te formuleren is meteen de grootste handicap van die instrumenten gecreëerd: voor een rechtbank kan je met zulke verdragen niet veel. Je kan altijd zeggen dat dit specifiek geval niet tot die x % behoort…=> onmogelijk af te dwingen=> de verdragen worden altijd wel vermeld in theoretische beschouwingen, maar in de praktijk zijn ze niet veel waard

Minimumstandaarden vastleggen

Waarom worden zo'n harmonisatieteksten ontwikkeld? ○

Bv NL: al jaren problemen omdat ze geen arbeidsongevallenverzekering hebben. De uitkering voor een arbeidsongeval is dezelfde als een gewoon ongeval. Als je kijkt naar de hoogte van de uitkering: geen probleem. Toch heeft NL al herhaaldelijk opmerkingen gekregen. => heeft niets te maken met het resultaat, louter met de structuur.

B: bepalingen die refereren naar een begrafenisuitkering. Belgische regering wil die afschaffen. B teruggefloten. B heeft ze dan maar niet afgeschaft, maar het bedrag losgekoppeld van de indexering. Dat is dan weer geen probleem.

Probleem: de harmonisatieinstrumenten zijn een halve eeuw oud. Het beeld van de SZ dat zij geven is mss niet meer aangepast aan onze houdige opvattingen: bv het definieren vd persoon aan wie men meet. Ook in de rechten die men opsomt, zie je dat de structuur een beetje achterhaald is.

○

Merk op: de IAO/Raad van Europa-normen zijn er niet in geslaagd de enorme teruggang van de rechten te stoppen.

○

Slotsom: juridische impact zeer beperkt.○

Een andere manier om te harmoniseren(ipv minimumstandaarden) is het werken met beginselen. De belangrijkste: instrumenten van de EU die de gelijke behandelingen van mannen en vrouwen bewerkstelligen.

○

Derde manier om te harmoniseren: coördinatie.○

Niet-discriminatiebeginsel□

Wat doe je met iemand die in Rome werkt, maar in BXL werkt?

Beginsel volgens hetwelk je gaat bepalen onder welk SZ-stelsel iemand valt□

Iemnad werkt jaren in D. Komt in B werken en wordt een maand later ontslagen. Krijgt die persoon een werkloosheidsuitkering? In B: wachttijd. Twee opties: je houdt enkel rekening met de maand werk in B, of je zegt dat die persoon geen nadeel mag ondervinden omdat hij van systeem van SZ veranderd is.

Proberen een aantal wachttijden die nationaal gesteld worden, te laten overwinnen door het samentellen van tijdsvakken van verzekering van de verschillende betrokken landen

□

= samentellen van tijdsvakken (aggregatie)

Technieken:

Verschillen qua inhoud en toepassingsgebied (bv alleen op de pensioenen, alleen op de WNs en niet de zelfstandigen…) => zeker belangrijk voor verdragen ex -EU

□

Veel bilaterale en multilaterale verdragen

Respect voor de verscheidenheid van de nationale SZ-stelsels. Je moet het plaatselijke systeem respecteren

2. niveau van de teksten die zich tot doel stellen de SZ-stelsels inhoudelijk dichter bij elkaar te brengen

Op EU-vlak: wat vinden we daar in ivm SZ?

Traditioneel: niet veel.

Het is duidelijk dat - in principe - je niet zal discrimineren tussen onderdanen van de EU.○

Ook het vrij verkeer van goederen kan een rechtstreekse impact hebben op de organisatie van de

Geen bevoegdheid EG om te harmoniseren.Dat wil echter niet zeggen dat de grote beginselen van het EG-recht geen impact hebben gehad op de SZ.

Manieren om te harmoniseren:Minimumstandaarden-

Werken met beginselen-

coördinatie-

Over de grensmaandag 18 mei 20099:09

Sociale zekerheidsrecht Pagina 31

Het is duidelijk dat - in principe - je niet zal discrimineren tussen onderdanen van de EU.Ook het vrij verkeer van goederen kan een rechtstreekse impact hebben op de organisatie van de SZ

○

Bv rolstoelaffaire: standaarden vastgelegd op EU-vlak. In B strenger => rolstoel in B dubbel zo duur. HvJ zag niet in waarom voor B andere kwaliteitsnormen zouden moeten gelden. => Belgische SZ moest zich aanpassen (zij moeten de stoelen betalen)=> de economische principes kunnen een rechtstreekse impact hebben op het sociale

Wij proberen niet één SZ te ontwikkelen voor gans de Unie. Ook in het Lissabon-verdrag hebben de LS enorm aangedrongen op hun soevereiniteit op SZ-vlak.

Gelijke behandeling van mannen en vrouwen: zijn daar uitzonderingen op?Terugkijken naar de jaren '50: oorlog vermijden. Men stelde zich toen al de vraag: moet de EG ook sociale bevoegdheden krijgen?Positie D: geen sociale bevoegdheden. Waarom? D wilde zijn concurrentieel voordeel van relatief lage lonen bewaren om op die manier weer uit het puin op te staan. Positie FR (met een zeer uitgebouwd SZ-systeem): pro sociale bevoegdheden voor EG. Resultaat: compromis: geen bevoegdheden voor EG op het vlak van sociale wetgeving, behalve de gelijke behandeling van mannen en vrouwen in het arbeidsrecht.Waarom? D kon hier concessie maken omdat de eigen GW van D, sowieso het beginsel al voorschreef. => beginsel van gelijk loon voor gelijk werk ingeschreven in de verdragen.Maar eigenlijk heeft men er lang niets met gedaan.Slechts in de jaren '70 maakt men er werk van.Hoe? Dmv Rlen.

RL voor gelijke behandeling van m en v in de wettelijke SZ-stelsels.Merkwaardig. Waar lag de grondslag in het verdrag? Overstijgt dit het gelijk loon-gelijk werk niet?Op basis van de algemene bepaling heeft men een RL ontwikkeld (RL 79/7 EG)LSen krijgen een aantal jaren om hun wetgeving aan te passen. Probleem: er waren grote verschillen.

Pensioengerechtigde leeftijd mocht blijven verschillen. En indien deze verschilde, mocht men ook vss formules gebruiken om het pensioen te berekenen.

○

… ○

RL kon alleen maar aangenomen worden als er ook wat uitzonderingen werden ingeschreven (unanimiteit was vereist).

RL over de bovenwettelijke SZ (aanvullende sociale verzekeringen)Zeer gelijklopend met de vorige RL.Geen discriminatie op grond van geslacht, met een aantal uitzonderingen. Logisch, maar buiten het HvJ gerekendHvJ zegt dat ze die uitzonderingen niet ziet in het Verdrag. En aangezien aanvullende sociale verzekering eigenlijk een vorm van uitgesteld loon is… geldt de bepaling gelijk loon-gelijk werk! => RL strijdig met het verdrag!

De verschillende pensioensgerechtigde leeftijden in de wettelijke SZ waren toegestaan, maar in de bovenwettelijke SZ niet. = mooie illustratie waarbij eigenlijk de Europese wetgever (de eenparigheid van LS) een compromis sluiten, en het HvJ dat onderuit haalt.

Het is niet de EU die de gelijkheid van mannen en vrouwen id SZ ten volle heeft gerealiseerd. Het komt eerder voort uit het gelijkheidsbeginsel, dat in het EVRM is opgenomen.

Coördinatie in de EU

Niet de ambitie de SZ inhoudelijk gelijk te maken, maar er wel voor te zorgen dat de overgang tussen verschillende SZ-stelsels vlekkeloos verloopt.

Grondslag in het Verdrag (42 EG): de gemeenschap heeft de bevoegdheid om bij eenparigheid normen te stellen. Dat artikel staat in het hoofdstuk van het vrij verkeer van werknemers.Probleem: coördinatie voor zelfstandigen, studenten… kortom: niet-werknemers.Ook daar is coördinatie gekomen, maar dan op basis van art. 308 EG (containerbepaling). Lissabon: ook zulke bepaling opgenomen, maar men heeft een ingewikkelde versterkte gekwalificeerde meerderheidsbepaling opgenomen. Maar men heeft in 308 de eenparigheid niet verlaten!=> plots duiken de zelfstandigen op in 42 EG. Maar de andere groepen (zoals studenten) is men vergeten.=> id toekomst zal er enkel coördinatie voor werknemers en zelfstandigen mogelijk zijn…

Enkele dagen voor de toetreding van de 10 O-Europese LS: °Verordening 88E/2004. Waarom toen snel snel? Omdat men het wilde regelen met 15 ipv 25. Er was toen nog eenparigheid vereist. Spijtig genoeg heeft deze verordening ook een toepassingsverordening nodig. Die is er vandaag nog niet.Dus: vandaag werken we nog onder de oude (V°1408/71)

In de verordering 1408/71 wil men de stelsels op elkaar afstemmen. Complicatie: HvJ nogal erg actief rond deze verordening. HvJ heeft een pro-immigratie-houding. In een aantal zaken is het Hof nogal creatief omgesprongen met de tekst van de verordening, als het erover ging de werknemers rechten te doen genieten.Gevolg: heel moeilijk om de verordening uit te leggen.

Personele werkingssfeer van 1408/71:Werknemers-

Zelfstandigen-

Gezinsleden te hunnen laste-

…wanneer deze zich binnen de Unie bewegen.

Maar art. 2: vereiste van nationaliteit LS. Betekenis: iemand van Marokkaanse nationaliteit die gans zijn leven in B gewerkt heeft en die daarna in FR gaat werken, niet beschermd is door de verordening.Nationaalrechtelijk worden ze volledig gelijkgeschakeld, maar Europees niet!Merkwaardig genoeg geldt de voorwaarde van nationaliteit niet voor de gezinsleden.

Men heeft de nationaliteitsvereiste willen opheffen.

Nieuwe verordering:

Coördinatie v harmonisatie

Klasje gaat op schoolreis naar FR. als daar iets gebeurd, zijn de Belgische kinderen beschermd, de Turkse niet.

Sociale zekerheidsrecht Pagina 32

Nieuwe verordering: 2003: nationaliteitsvereiste wordt opgeheven voor alle LS behalve Denemarken. Die verordening is genomen op de grondslag van de immigratiepolitiek. Men wilde niet eenparig 1408/71 wijzigen en zocht dan maar naar een andere grondslag.

=> je leest in 1408/71 een nationaliteitsvereiste. Eigenlijk geldt die niet meer. Behalve voor Denemarken.

In zuiver interne aangelegenheden heeft de verordening geen werking.Franstaligen vroegen ooit hun SZ-documenten in VL te mogen ontvangen in het Frans. Ze beriepen zich op de verordening. HvJ niet akkoord. Coördinatieverordening geldt enkel voor situaties met een inter-LS element.

De verordening is later uitgebreid: ook studenten en ambtenaren vallen er nu onder.

Materiële werkingssfeer:

Sociale en medische bijstand

Regelingen die specifiek oorlogsslachtoffers tot doel hebben

Uitgesloten:○

SZ in de zin van de verordening-

Vraag: wat is het verschil tussen sociale verzekering en sociale bijstand? HvJ: die definities zijn Europees. Het doet er niet toe hoe je in een land een regeling kwalificeert. Het HvJ trekt de lijn zelf. Waar ligt ze volgens haar? HvJ heeft altijd geweigerd te definiëren. Het geeft enkel indicaties. Bv als er een wettelijk bepaalde rechtspositie is, en er geen middelentoets is, dan wijst dat op sociale verzekering. Geen middelentoets en discretionaire bevoegdheid instanties, wijst op sociale bijstand. In de praktijk: zeer royale houding, om zoveel mogelijk regelingen binnen het SZ-systeem op te nemen.Bv inkomensgarantie voor ouderen. Duidelijk bijstand in B, maar volgens HvJ sociale verzekering en dus onderworpen aan de coôrdinatieverordening.

De LS vonden dit niet grappig. Ze zouden hun sociale bijstandsregelingen moeten exporteren. Maar dat is niet de bedoeling. => speciale regeling voor niet-contributieve uitkeringen.

Beginselen:

Discriminatie: verboden (rechtstreeks of onrechtsreeks)○

Je krijgt de uitkering ook betaalt als je in het buitenland verblijft.

Denk aan bompa en bomma in Benidorm

Gezondheidszorg. Je kan je gans gezondheidszorgapparaat niet meenemen. Maar je neemt wel je dekking mee. Je krijgt in het buitenland dezelfde behandelingen als de locals, maar het wordt betaald door de Belgische SZ.

□

Werkloosheidsuitkeringen. Die kan je niet exporteren want heel moeilijk om de contrôle van de werklozen te organiseren. De regeling: als je je werkloosheidsuitkering wil meenemen: moet je minstens 4 w ingeschreven zijn in je eigen land en dan kan je voor een maximumperiode van 3 m werk zoeken in een andere LS.

□

Praktijk wijst uit dat deze regeling slechts op papier bestaat. Men zal botsen op muur van administratieve problemen. Omgekeerd werkt het wel. Je gaat in het buitenland werken en keert dan terug.

Uitzonderingen

Exportbeginsel:○

Cf supra

Samentelling van tijdsvakken○

Op één ogenblik in de tijd geldt slechts één SZ-systeem voor die persoon

Uitgangspunt voor de aanwijzing van de bevoegde LS: land waar je werkt. ( lex loci laboris)

□

Voor de vermelde situatie: werken in twee landen: land waar je werkt en woont = bevoegde land.

□

Concreet betekent dit: de Nederlandse werkgever stort bijdragen aan Belgishe RSZ. In de praktijk loopt dit helemaal niet op rolletjes.

Als je deeltijds werkt in B en deeltijds in NL, toch één systeem. Welk?

niet-contributieve uitkeringen: land waar je woont□

Detachering: met behoud van de dekking ih land van oorsprong gaan werken in een ander land. Nederlander woont en werkt in B en beslist te gaan werken in D. De Belgische SZ kan detacheringsbewijs geven om een tijd in D te gaan werken met behoud van de Belgische sociale verzekering.

□

Volgens de verordening: max 1 jaar, verlengbaar met 1 j. De facto kan je tot 5 jaar gaan. In de eerste periode moet de ontvangende staat niet aanvaarden. In de tweede periode wel. Detachering => probleem van contrôle. Hoe kan je weten of mensen die bij jou werken, in hun eigen land wel deftig sociaal verzekerd zijn? => in B: LIMOSA -project. Wie mensen wil detacheren naar B, moet zich aanmelden bij de SZ. Kan elektronisch. Men wilde zicht hebben op de mensen die naar B toe gedetacheerd werden. EU-Commissie zegt dat B hiermee moet stoppen. Zal LIMOSA de toets ah vrij verkeer van werknemers door HvJ doorstaan?

Uitzondering:

Bepaling van het land dat bevoegd is○

Belgische SZ-instanties moeten SZ-instanties uit andere EU-LS behandelen als eigen SZ-instanties.

In principe mag je in het nederlands naar de Slovaakse SZ-instanties te schrijven. In de praktijk zal dit wel problemen opleveren...

Administratieve samenwerking○

Spanje Italie B

10 j gewerkt 15 j 20 j

10/45 van het pensioen door S betaald

15/45 door I

20/45 door B

Detachering in SZ =/= detachering fiscaal recht =/= detachering arbeidsrecht=> complex!

Sociale zekerheidsrecht Pagina 33