Download - Nota zandwegen2.8 MB

Transcript

Ruimtelijke Ontw

ikkelingBeheer

Nota Zandwegen

17 december 2009

3

Samenvatting

Ede is trots op haar zandwegen!Zandwegen hebben naast een verkeersfunctie, zowel een natuur, - cultuurhistorische, - recreatieve en landschappelijke waarde. Het karakter van de zandwegen moet dan ook zoveel mogelijk behouden blijven. Echter er spelen ook nog andere belangen een rol.

De gemeente Ede is verantwoordelijk voor circa 80 kilometer openbare zandwegen. En ontvangt, als wegbeheerder, dan ook regelmatig vragen en klachten over deze zandwegen, bijvoorbeeld over stofoverlast, veiligheidsaspecten etc. Soms zijn deze klachten inherent aan het karakter van de zandweg. Een zandweg stuift nu eenmaal als daar een auto overheen rijdt. Maar soms rijden er zoveel auto’s overheen dat de vraag gesteld moet worden of het gebruik wel past bij de zandweg. Een maatregel, zoals bijvoorbeeld een fysieke knip in de weg, kan dan zorgen dat het verkeer afneemt, zonder het karakter van de zandweg aan te tasten en de woningen nog wel bereikbaar blijven.

Maar is een maatregel wel altijd nodig? En zo ja, wat is dan de meest geschikte maatregel?

Deze Nota Zandwegen vormt het beleidskader waarbinnen bovenstaande twee vragen consequent beantwoord kunnen worden, rekening houdend met de verschillende, soms tegenstrijdige, belangen.

De onderliggende visie met betrekking tot zandwegen is:

a) behoud van de zandwegen vanwege natuur, - cultuurhistorische –, en landschappelijke waarden

b) bedrijven, woningen en recreatieve bestemmingen moeten bereikbaar zijn, maar op een zodanige manier dat het karakter van de zandwegen behouden blijft. De bereikbaarheid mag niet ten koste gaan van de natuur, - cultuurhistorische – en landschap-pelijke waarden. De zandwegen in Ede zijn erftoegangswegen, waarbij het gemotoriseerde verkeer wel aanwezig is, maar een ondergeschikte rol heeft ten opzichte van de natuur – cultuurhistorische, recreatieve – en landschappelijke waarden.

c) als het niet mogelijk is om met het huidige gebruik of de huidige vorm het karakter van de zandweg te behouden, worden maatregelen toegepast ((gedeeltelijk) afsluiten, knip aanbrengen, eenrichtingsverkeer, verharden), zodat de functie, vorm en het gebruik van de weg op elkaar afgestemd worden en bedrijven, woningen en recreatieve bestemmingen goed bereikbaar zijn.

Om te zorgen dat bedrijven, woningen en recreatieve ondernemingen bereikbaar zijn worden zandwegen regelmatig onder-houden. De mate van onderhoud is afhankelijk van de functies langs een zandweg. Hoe meer verkeer de functie aantrekt, hoe intensiever het onderhoudsregime van de zandweg is.

Indien het gebruik of de vorm van de weg niet passen bij de functie van de weg (bijvoorbeeld veel sluipverkeer), worden maat-regelen getroffen. Door het schema op de volgende bladzijde te doorlopen, wordt per zandweg de beste maatregel gevonden, waarbij rekening wordt gehouden met alle belangen. Deze maatregel kan variëren van bijvoorbeeld niets doen, een knip aan-brengen in de weg tot het verharden van de zandweg. Waarbij de voorkeur uitgaat naar die maatregel die het minste effect heeft op het karakter van de zandweg.

4

Vraag ? (1) Omschrijf aspecten die een rol spelen: stofoverlast,

bereikbaarheid, onderhoud

Stap 1 – functie bepaling

Stel functie van de weg vast

Zijn functie, vorm en gebruik in overeenstemming met elkaar?)

Valt zandweg binnen EHS of Natura 2000 gebied?

Geen maatregel noodzakelijk

Stap 2 – inventarisatie belangen

Heeft zandweg hoge cultuurhistori-sche en/of landschappelijke waarde?

Maatregel verharden valt af

(2)Zijn er nog andere belangen waar bij het opstellen van het maatregelenpakket rekening

mee moet worden gehouden?Zo ja, vul lijst met aspecten zoals bij 1 beschreven aan.

Ontwikkel samen met aanvrager, bewoners/ bedrijven maatregelpakket

Stap 3 – ontwikkelen maatregelpakket

Maatregel pakket

Welke maatregel scoort het beste, rekening houdend met de vraag, overige belangen (= stap 2), wetgeving (evt. aanvraag

vergunningen/ ontheffingen) en financiën

Stap 4 - afweging

Maatregel

Stap 5 - uitvoering Planning en financiën

Uitvoering maatregel

nee

ja nee

nee

ja

ja

5

Samenvatting������������������������������������������������ 3

1.� Inleiding������������������������������������������������ 7 1.1. Aanleiding �������������������������������������������� 7 1.2. Het dilemma van de zandwegen ���������������������������������� 7 1.3. Doelstelling ������������������������������������������� 8 1.4. Verantwoordelijkheid gemeente ���������������������������������� 8 1.5. Uitgangspunten ����������������������������������������� 8 1.6. Leeswijzer �������������������������������������������� 8

2.� Geschiedenis�van�het�zandwegenbeleid� ������������������������������� 9 2.1. ‘Plan Zandwegen op de Veluwe’ ���������������������������������� 9 2.2. ‘Rapport gemeentelijke werkgroep zandwegen Ede’ ������������������������� 9 2.3. ‘Nota verharding toegangswegen campings’ �����������������������������10 2.4. ‘Nota zandwegen binnen de bebouwde kom Ede’ ��������������������������10 2.5. ‘Startnotitie Nota Zandwegen’ �����������������������������������10

3.� Ruimtelijke�plannen������������������������������������������13 3.1. Nationaal beleid �����������������������������������������13 3.1.1. ‘Nota ruimte’ ���������������������������������������13 3.1.2. ‘Nota Mobiliteit’���������������������������������������13 3.1.3. ‘Plattelands OntwikkelingsProgramma’ 2007-2013 �����������������������14 3.1.4. Belvedere �����������������������������������������14 3.2. Provinciaal beleid �����������������������������������������14 3.2.1. ‘Streekplan / Structuurvisie Gelderland’ ����������������������������14 3.2.2. ‘Reconstructieplan Gelderse Vallei / Utrecht- Oost’ en ‘Reconstructieplan Veluwe’ ���������15 3.2.3. Belvoir III �����������������������������������������15 3.3. Gemeentelijk beleid ����������������������������������������15 3.3.1. ‘Gemeentelijk Verkeer en Vervoerplan Ede’ ��������������������������15 3.3.2. ‘Bestemmingsplan Natuurgebied Veluwe’ ���������������������������15 3.3.3. ‘Bestemmingsplan agrarisch buitengebied Ede’ ������������������������15 3.3.4. ‘Ontwikkelingsplan buitengebied Ede- Ruimte voor kwaliteit’ �������������������16 3.3.5. ‘Nota van uitgangspunten bestemmingsplan agrarisch buitengebied Ede’ �������������16 3.3.6. ‘Startnotitie nota Monumentzorg’ en toekomstige Nota Cultuurhistorie ���������������16 3.3.7. Archeologiebeleid in Ede ����������������������������������17

4.� Belangen�����������������������������������������������19 4.1. Natuur ���������������������������������������������19 4.1.1. Ecologie �����������������������������������������19 4.1.2. Natuurbescherming �������������������������������������21 4.2. Landschap ��������������������������������������������21 4.3. Cultuurhistorie ������������������������������������������21 4.4. Bereikbaarheid van bedrijven en woningen ���������������������������� 22 4.5. Verkeersveiligheid ��������������������������������������� 22 4.6. Recreatie ������������������������������������������� 22 4.7. Leefbaarheid ������������������������������������������ 22 4.8. Wegbeheer ������������������������������������������ 23

5.�Visie� ��������������������������������������������������25

Inhoudsopgave

6

6.� Stappenplan�Zandwegen� ������������������������������������� 27 6.1. Stap 1 – functie bepaling ������������������������������������ 27 6.2. Stap 2 – inventarisatie belangen ��������������������������������� 29 6.3. Stap 3 – ontwikkeling maatregelpakket ������������������������������ 29 6.3.1. Het verbeteren van de structuur van de zandweg ����������������������� 29 6.3.2. Het geheel afsluiten van de weg of een wegvak ������������������������ 30 6.3.3. Selectief afsluiten ������������������������������������ 30 6.3.4. Aanbrengen knip ������������������������������������� 30 6.3.5. Eenrichtingverkeer ������������������������������������ 31 6.3.6. Snelheidsremmende maatregelen ����������������������������� 31 6.3.7. Uitbreiding van het netwerk �������������������������������� 31 6.3.8. Verharden ���������������������������������������� 31 6.4. Stap 4 – afweging ��������������������������������������� 32 6.5. Stap 5 – uitvoering en financiering �������������������������������� 32

7.� Relatie�met�beheer�en�aanlegvergunningstelsel���������������������������� 33 7.1. Beheerplan ������������������������������������������ 33 7.2. Aanlegvergunningstelsel ������������������������������������ 33

8.� Bronnenlijst� ������������������������������������������� 35

9.� Bijlage:�verslag�van�rondetafelgesprek�������������������������������� 37

10.� Bijlage:�technische�mogelijkheden�zandwegen���������������������������� 47

7

1.� Inleiding�

Deze Nota zandwegen geeft het gemeentelijke beleid weer ten aanzien van de zandwegen die onder haar beheer vallen.

In het wegennetwerk van de gemeente Ede ligt een groot aantal zandwegen. Deze zandwegen beslaan een totale lengte van ruim 200 kilometer. De we-gen liggen grotendeels buiten de be-bouwde kom. Een groot deel van deze wegen is afgesloten voor gemotoriseerd verkeer en heeft voornamelijk een recre-atieve functie ten behoeve van wande-laar, fietsers en ruiters. Een gebied met een lengte van ongeveer 80 kilometer heeft echter een volledige verkeersfunc-tie en zorgt voor de reguliere ontsluiting van woningen en bedrijven. Langs deze wegen zijn ruim 300 woningen, ruim 80 bedrijven, 12 boerderijen, 6 horecagele-genheden, 10 campings, 3 maneges en meer dan 20 vakantiewoningen gelegen.Zandwegen worden op verschillende manieren gebruikt; er zijn zandwegen waar vrijwel geen gemotoriseerd verkeer rijdt en er zijn wegen die relatief hoge verkeersintensiteiten kennen en waarvan zelfs sluipverkeer gebruik maakt. Landbouwverkeer gebruikt zandwegen als verbindingsroute tussen boerderijen, akkers en weilanden; de wegen waarlangs bedrijven gevestigd zijn worden gebruikt door zwaar bevoor-radingsverkeer. Vooral ‘s zomers zorgt het toeristen-verkeer voor extra verkeersdrukte op zandwegen; een aantal campings en andere recreatiebestemmingen worden ontsloten door zandwegen.

1.1. Aanleiding

Tot op heden was er geen integraal gemeentelijk beleid voor zandwegen; het beleid voor zandwegen binnen de bebouwde kom stamt uit 1992 en het beleid voor zandwegen buiten de bebouwde kom dateert uit 1975. De laatste jaren neemt onder invloed van de intensievere bebouwing het autoverkeer op zandwegen toe. Als gevolg hiervan stijgt het aantal klachten van gebruikers en bewoners, waarbij de bereikbaarheid van de woningen, overlast van stof en de

slechte staat van de wegen leiden tot het verzoek om verharding of (gedeeltelijke) afsluiting van de wegen. Tot op heden worden klachten en ver-zoeken om verkeersmaatregelen te tref-fen op individuele basis behandeld. Er is behoefte aan breed gedragen, integraal beleid ten aanzien van de zandwegen, waardoor het mogelijk gemaakt wordt om consequent een zorgvuldige belan-genafweging te kunnen maken bij het treffen van maatregelen rond gebruik en het beheer van deze wegen.Het vigerende beleid ten aanzien van zandwegen buiten de bebouwde kom bepaalt dat terughoudendheid wordt be-tracht bij het verharden van zandwegen. Cultuurhistorische, landschappelijke en natuurwaarden liggen hieraan ten grondslag. Tegelijkertijd wordt gesteld dat andere maatregelen, zoals afsluiten of verharding van zandwegen vanwege de functie van die wegen soms niet te voorkomen is.Medio 2008 is de startnotitie zandwegen door de raad van de gemeente Ede vastgesteld, waarvan deze nota de uitwerking is.

1.2.Hetdilemmavandezandwegen

Het dilemma van de zandwegen kan als volgt omschreven worden:

■ Het autoverkeer op zandwegen neemt toe door intensivering van de bebouwing en het type verkeer verandert (o.a. zwaardere voertui-gen). Dit leidt tot extra slijtage aan en een stijgend aantal klachten over zandwegen;

■ De klachten hebben vooral betrek-king op het onderhoud en de slechte bereikbaarheid van woningen en bedrijven, maar ook over de toename van sluipverkeer en stofoverlast;

■ Er is sprake van een toenemend aantal verzoeken om verkeersmaat-regelen, waaronder snelheidsrem-mende maatregelen en afsluitingen;

8

■ Maatregelen worden tot op heden individueel behandeld; er is behoefte aan een integraal beleid ten aanzien van zandwegen;

■ Er is sprake van een groot aantal, soms tegenstrijdige, belangen, waar-door dilemma’s ontstaan bij de afhandeling van klachten en verzoe-ken om maatregelen.

1.3. Doelstelling

Doelstelling van de Nota zandwegen is het vaststellen van beleid ten aanzien van zandwegen in de gemeente Ede, rekening houdend met de verschillende belangen van gebruikers en met de ruimtelijke plannen die op het gebied van invloed zijn. Het beleid is erop gericht om de verschillende functies van zandwegen te beschrijven en aan die functies oplos-singsrichtingen te koppelen ten aanzien van het gebruik en beheer.

1.4.Verantwoordelijkheid gemeente

In artikel 16 van de wegenwet staat dat de gemeente heeft te zorgen, dat de binnen haar gebied liggende wegen, met uitzondering van de wegen, welke door het Rijk of een provincie worden onderhouden, in goede staat verkeren. Hiertoe hanteert de gemeente voor zandwegen een bepaald onderhouds-regime. Dit regime is afhankelijk van

de functie van een weg en de weers-omstandigheden. Daarnaast heeft de gemeente een meldpunt beheer. Bij dit meldpunt kunnen gebreken aan de openbare ruimte worden gemeld, zodat de gemeente adequaat kan reageren op gebreken. Met het beheerplan en het meldpunt beheer neemt de gemeente haar verantwoordelijkheid als wegbe-heerder serieus en beperkt ze op deze manier haar aansprakelijkheid.Het kan voorkomen dat door natuur-geweld de schade zo groot is dat de schade op een zandweg niet direct hersteld kan worden. In die gevallen voorziet de gemeente in tijdelijke voor-zieningen (bijvoorbeeld het plaatsen van waarschuwingsborden).Echter dit neemt niet weg dat de weg-gebruiker ook geacht wordt zich aan te passen aan de omstandigheden van de weg. Jurisprudentie beschrijft bijvoor-beeld dat het rijden op een onverharde weg extra oplettendheid van de wegge-bruiker vergt. Die moet niet alleen acht slaan op aanwijzingen, zoals een bord, maar ook op omgevingsfactoren.

1.5. Uitgangspunten

Bij de ontwikkeling van de Nota zand-wegen zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd:

■ Het beleid wordt gesteund door bestaande ruimtelijke plannen

■ Het beleid houdt rekening met verschillende belangen en wordt breed gedragen

■ Het beleid geeft inzicht in de functies van zandwegen

■ Het beleid brengt de eisen ten aanzien van gebruik en beheer in kaart

1.6. Leeswijzer

Hoofdstuk2geeft de geschiedenis van het zandwegenbeleid weer vanaf 1974 tot aan de ‘Startnotitie Nota Zandwegen’ uit 2008.

Hoofdstuk3bespreekt hoe het zand-wegenbeleid aansluit op het ruimtelijke beleidsmatige kader, op het nationaal, provinciaal en gemeentelijk niveau.

Hoofdstuk4 behandelt de verschil-lende belangen en belangengroepen die betrekking hebben op de zandwegen.

Hoofdstuk5 geeft de visie met betrek-king tot zandwegen weer.

Hoofdstuk6 is een uitwerking van de visie. In dit hoofdstuk is een stappenplan opgenomen om tot de meest geschikte maategel te komen indien gebruik, functie en vorm van een weg niet overeenkomen.

Hoofdstuk7wordt de relatie met beheer en het vergunningsstelsel gelegd.

9

2.� Geschiedenis�van�het�zandwegenbeleid

Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de beleidsstukken die tot op heden verschenen zijn en die betrekking hebben op de zand-wegen in de gemeente. Startpunt hierbij is het provinciale rapport ‘Zandwegen op de Veluwe’ uit 1974. Dit rapport is de aanleiding geweest voor de vaststelling van gemeentelijk beleid dat is vastgelegd in het ‘Rapport van de gemeentelijke werkgroep zandwegen Ede’ (1975). In 1989 is ten behoeve van een betere bereikbaarheid van de campings de ‘Nota bereikbaar-heid toegangswegen campings’ vastgesteld. Het rapport van de gemeentelijke werkgroep uit 1975 is in 1992 aangevuld met de ‘Nota zandwegen binnen de bebouwde kom’. Vanaf 2004 is de behoefte om integraal beleid voor zandwegen vast te stellen urgent geworden, wat ertoe geleid heeft dat in 2008 de ‘Startnotitie zand-wegen’ is vastgesteld.

2.1. ‘PlanZandwegenopdeVeluwe’

In 1974 heeft de werkgroep Zandwegen Veluwe in opdracht van de Provincie Gelderland onderzoek gedaan naar zandwegen op de Veluwe. Aanleiding hiertoe was het toenemende gebruik van de Veluwse natuurgebieden door gemotoriseerd verkeer, waardoor af-breuk werd gedaan aan de kwaliteit van de Veluwe. De werkgroep had als taak: (�)Gegeven de huidige wettelijke mogelijkheden aan-bevelingen te doen voor een doelmatig openstellingbeleid van zandwegen binnen het centraal Veluwse natuurge-bied, waarbij aandacht moet worden geschonken aan de milieufunctie, de recreatiefunctie en de verkeersfunctie van het gebied, mede met het oog op de grote nationale betekenis van de Veluwe (�)1.Bij haar werkzaamheden heeft de werkgroep de volgende uitgangspunten gehanteerd:

■ het centrale natuurgebied van de Veluwe moet duurzaam in stand worden gehouden

■ handhaving c.q. verbetering van de kwaliteit van de natuurgebieden is van groot belang, onder meer voor milieu en recreatie

■ de toegankelijkheid van het gebied voor de recreant moet worden gewaarborgd

■ de zandweg vormt een integrerend onderdeel van het natuurgebied en moet derhalve beheerd worden in samenhang met de rest van het natuurgebied

■ de leefbaarheid van de kernen in en om het centrale natuurgebied mag niet in gevaar komen

■ aan het woon-werkverkeer en het zakelijk verkeer mogen geen ingrij-pende beperkingen worden opgelegd

1) Zandwegen op de Veluwe: blz. 9

■ de bereikbaarheid van landbouw-gronden en opstallen mag niet belemmerd worden

■ Hierbij heeft de werkgroep de zand-wegen opgesplitst in twee groepen, namelijk:

■ historische wegen zoals de Hessenwegen, Hanzewegen en Koningswegen, waarbij behoud van het historische karakter centraal heeft gestaan,

■ bos- en landbouwontsluitingswegen, hoofdzakelijk na 1850 ontstaan, die een historisch geringe betekenis hebben.

De werkzaamheden van de werkgroep hebben geresulteerd in een plankaart, die onder meer een beeld schetst van zandwegen en een overzicht geeft van wegen die mogelijk afgesloten kunnen worden en wegen die geopend moeten blijven vanwege verkeersfunctie.

2.2. ‘RapportgemeentelijkewerkgroepzandwegenEde’

Het hiervoor omschreven provinciale rapport ‘Zandwegen op de Veluwe’ (1975) heeft binnen de gemeente Ede geleid tot de instelling van een ambtelijke werkgroep zandwegen Ede. Deze werkgroep heeft een inventarisatie gemaakt van alle openbare wegen, waaronder ook de onverharde wegen.Ten aanzien van deze wegen zijn criteria opgesteld aan de hand waarvan zandwegen in functies zijn ingedeeld. Er is onderscheid gemaakt in de criteria: woon / werk-, zakelijk-, recreatief- en militair verkeer. Daarnaast werd onder-scheid gemaakt in zakelijke rechten, beheersaspecten en diverse overwe-gingen.De werkgroep heeft aanbevelingen gedaan om een groot aantal wegen of

10

weggedeelten aan het openbare verkeer te onttrekken. Het plan (1976) bevat op hoofdlijnen het volgende beleid2:

■ woon- werk- en zakelijk verkeer dient niet of zo min mogelijk te worden beperkt

■ aantasting van gevoelige gebieden door gemotoriseerd verkeer dient zoveel mogelijk worden tegengegaan

■ belangen kunnen tegenstrijdig zijn zodat oplossingen het resultaat dienen te zijn van een grondige belangenafweging

■ aan verharding van bepaalde zand-wegen, in verband met hun functie, zal niet zijn te ontkomen; dit zal even-wel slechts in geval van grote urgen-tie mogen geschieden

■ onttrekking aan het openbare verkeer van zandwegen zal slechts mogen plaatsvinden indien dit verantwoord is, gelet op de bereikbaarheid van bedrijfspercelen.

2.3. ‘Notaverhardingtoegangs-wegencampings’

In 1989 is vanuit de afdeling civiel onderhoud en reiniging een beleidsnota opgesteld die betrekking had op het verharden van de toegangswegen naar campings. Aanleiding hiertoe waren de steeds terugkerende klachten van recreatieondernemers over de bereik-baarheid van hun bedrijven als gevolg van gaten, kuilen en ribbelvorming en van stofoverlast.De nota had als doelstelling een over-zicht te geven van de campingbedrijven die aan zandwegen waren gesitueerd, advies te geven over het al dan niet verharden van deze zandwegen en een overzicht te geven van de kosten die daarmee gemoeid waren.

2) Rapport gemeentelijke werkgroep zandwegen Ede: blz. 3, 4

De ambtelijke werkgroep hanteerde in de beoordeling en advisering de volgende aspecten:

■ Landschappelijke inpassing en planologie deelaspecten: het karakter van het landschap, mogelijkheden voor rust en ontspanning in de natuur, rust- en stiltegebieden, ecologie, milieu, flora en fauna en afstemming op het inte-graal deelplan zuidwest Veluwe.

■ Verkeersafwikkeling deelaspecten: bereikbaarheid van aanliggende woningen en bedrijven, capaciteit van de weg, comfort voor de weggebruiker, sluiproutes, verkeersveiligheid en verkeersinten-siteit.

■ Cultuurhistorie deelaspecten: de betekenis van de zandweg voor het historische beeld van landschap en nederzetting en het karakteristieke beeld van de weg met vrijliggend fietspad.

■ Beheer en onderhoud deelaspecten: onderhoud en onder-houdskosten van zandwegen en verharde wegen en aanlegkosten van een verharde weg.

De nota heeft ertoe geleid dat een aantal zandwegen naar campings (half)verhard zijn uitgevoerd, terwijl een aantal zandwegen onverhard bleven, deels op verzoek van de betrokken campingeigenaren.

2.4. ‘NotazandwegenbinnendebebouwdekomEde’

In 1992 heeft de raad van de gemeente Ede de ‘Nota zandwegen binnen de bebouwde kom Ede’ vastgesteld. Aanleiding tot het opstellen van deze nota was een aantal klachten van bewo-ners aan zandwegen over stofoverlast en hinder vanwege kuilen en gaten in

het wegdek. Daarnaast verlangden de gezamenlijke politieke partijen een beleidsnotitie zandwegen, die aanzet zou moeten geven tot het initiëren van integraal beleid over alle zandwegen in de gemeente Ede.In deze nota zijn onder andere de wegcategorieën (verharde wegen en on-verharde wegen) en de toetsingscriteria (ruimtelijke inpassing en verkeersveilig-heid) aangegeven. Uitgangspunt van de nota was: verharden, tenzij�3. Deze nota kon worden beschouwd als deel I van de beleidsnotitie zandwegen.

2.5. ‘StartnotitieNotaZandwegen’

Medio 2008 heeft de raad van de gemeente Ede de startnotitie Nota Zandwegen vastgesteld, waarbij als doelen zijn gesteld:

■ het beleid met betrekking tot zand-wegen te verankeren

■ het beleid te koppelen aan ruimtelijke plannen

■ inzicht te geven in de verschillende functies van zandwegen

■ richting te geven aan het beheer van de wegen en eventueel te nemen maatregelen gekoppeld aan de func-tie van zandwegen

3) Nota zandwegen binnen de bebouwde kom: blz. 1

11

12

13

In dit hoofdstuk komen aspecten van ruimtelijke plannen op nationaal, provinciaal en ge-meentelijk niveau aan de orde. Europees beleid en –wetgeving liggen hier veelal aan ten grond-slag. Het kader wordt gevormd door plannen op nationaal en provinciaal niveau, die in dit hoofdstuk op hoofdlijnen worden weergegeven. Deze plannen wor-den doorvertaald in het gemeen-telijke beleid, waarbij aansluiting wordt gemaakt met bestaande, relevante ruimtelijke plannen.

3.� Ruimtelijke�plannen

3.1. Nationaalbeleid

3.1.1.� ‘Nota�ruimte’�In de ‘Nota Ruimte’ (2004) zijn de hoofd-doelen van het beleid opgesteld tegen de achtergrond van de wens om de economische, ecologische en sociaal-culturele waarden van de ruimte te versterken en duurzaam te ontwikkelen, waarbij de begrippen “people, planet en profit” als waarden van die duurzame ontwikkeling worden gehanteerd.De ‘Nota Ruimte’ geeft aan dat het rijk bij de uitvoering van dit beleid grote be-tekenis hecht aan de borging en ontwik-keling van natuurwaarden, de ontwikke-ling van landschappelijk kwaliteit en van bijzondere, ook internationaal erkende, landschappelijke en cultuurhistorische waarden. In de nationale Ruimtelijke Hoofdstructuur (RHS) zijn gebieden en netwerken opgenomen die voor Nederland van grote ecologische bete-kenis zijn, waaronder de Ecologische Hoofdstructuur (EHS), de robuuste ecologische verbindingen, de Vogel- en Habitatrichtlijngebieden en de nationale landschappen. De Veluwe is

aangewezen als één van deze nationale landschappen4.

3.1.2.� ‘Nota�Mobiliteit’�De ‘Nota Mobiliteit’ (2004) geeft in het kader van duurzame mobiliteit, voor wat betreft de kwaliteit van de leefomgeving, aan: (�)Gebouwde monumenten, historische landschappen en archeologische spo-ren worden door het kabinet beschouwd als integraal onderdeel van de kwaliteit van de leefomgeving. Bij de inpassing van infrastructurele werken wordt zo mogelijk bijgedragen aan behoud, versterking en verdere ontwikkeling van cultuurhistorische waarden. (�) Voor ingrepen die verband houden met infrastructurele werken, zoals onder-houd, aanleg en capaciteitsvergroting, moeten de bepalingen uit de Flora en Faunawet, de Natuurbeschermingswet en de Vogel- en Habitatrichtlijn worden nageleefd. Dit houdt onder meer in dat er in bepaalde gebieden een ‘nee, tenzij- benadering wordt gehanteerd(�)5.

4) Nota Ruimte: blz. 22, 31, 103, 123

5) Nota Mobiliteit: blz. 123, 124

Figuur 3.1: Nota Ruimte, natuurgebieden en robuuste ecologische verbindingen

14

3.1.3.� ‘Plattelands�Ontwikkelings-�Programma’�2007-2013

In dit rapport worden onder meer de ontwikkelingen beschreven die de afge-lopen jaren hebben plaatsgevonden en die van invloed zijn op de toekomst van het platteland:(�)De afgelopen 15 jaar is het platteland minder landelijk geworden doordat meer stedelingen in boerderijen zijn gaan wonen, de recreatie is toegenomen en meer industriële landbouw plaatsvindt. 30% van de boerderijen is in deze korte periode verbouwd tot woning, het aantal recreatiewoningen steeg met 40%. Tegelijk groeide het aantal maneges met 50% en het aantal golfterreinen met meer dan 80% (�) De specifieke kenmerken van het plat-teland – ruimte, rust, cultuurhistorische waarden en groen – bieden vooral mogelijkheden voor openluchtrecreatie in natuur en in cultuurlandschappen.Daarmee wordt tegemoetgekomen aan behoeften van mensen aan ontspan-ning, beleving, beweging, bezinning en inspiratie. Nederlanders maken per jaar bijna een miljard dagtochten, waarvan ongeveer 26 miljoen naar het platteland. De behoefte en het gebruik van toeris-tische infrastructuur nemen evenredig toe(�)6.

3.1.4.� BelvedereDe inbreng van historie en landschap in ruimtelijke planontwikkeling is door het rijk in de in 1999 gepresenteerde nota Belvedere vastgelegd. Deze beleidsnota is geheel gewijd aan de relatie tussen cultuurhistorie en ruimtelijke ontwikke-ling. Het doel ervan is de cultuurhisto-rische identiteit van Nederland sterker richtinggevend te maken bij de inrichting van de ruimte. Het Belvedèrebeleid hanteert daarbij de ontwikkelingsge-richte beleidsstrategie: ‘behoud door ontwikkeling’.

6) P.O.P-2: blz. 28

3.2.Provinciaalbeleid

3.2.1.� ‘Streekplan�/�Structuurvisie�Gelderland’

Het ‘Streekplan / de Structuurvisie Gelderland’ (2005), vormt de schakel tussen rijks- en gemeentelijke plannen op het gebied van ruimtelijke ordening. Het plan geeft onder meer het volgende aan: (�)De Veluwe, opgebouwd uit stuw-wallen en omgeven door natuurrijke cultuurlandschappen en het rivierensys-teem van Rijn en IJssel, is een groots, rijk en gevarieerd natuur- en cultuur-landschap. Het gebied kan zich qua kwaliteit en omvang meten met grote natuurlandschappen elders in Europa. Om die reden is de Veluwe als Vogel- en Habitatrichtlijngebied opgenomen in de Europese ecologische hoofdstructuur (‘Natura 2000’-netwerk). De Veluwe heeft een grote aantrekkingskracht op

mensen die willen genieten van natuur, cultuur, rust en ruimte. Jaarlijks bezoe-ken miljoenen recreanten en toeristen de Veluwe. De omzet in de recreatie- sector op de Veluwe is ruim € 1 miljard per jaar en aan werkgelegenheid leveren natuur en recreatie ca. 22.000 arbeidsplaatsen op. De aantrek-kingskracht van het gebied – rust en ruimte – maakt het gebied tegelijkertijd kwetsbaar.Het gebruik en de economische betekenis moeten zorgvuldig worden afgestemd op ecologische, landschap-pelijke en recreatieve kwaliteiten én behoud en versterking van deze kwa-liteiten moet worden gestimuleerd. Dit betekent bewust investeren in herstel en ontwikkeling van de ruimtelijke kwaliteit ten behoeve van natuur en recreatie. Dit betekent ook economische ontwik-kelingen stimuleren die passen bij de bijzondere ecologische waarden en de

Figuur 3.2: Themakaart Streekplan Gelderland, natuur

15

cultuurhistorische rijkdom en tegelijker-tijd economische activiteiten die daar strijdig mee zijn weren of saneren(�)7.

3.2.2.� ‘Reconstructieplan�Gelderse�Vallei�/�Utrecht-�Oost’�en�‘Reconstructieplan�Veluwe’

De ‘Reconstructiewet concentratiege-bieden’ wijst onder meer de Gelderse Vallei en de Veluwe aan als reconstruc-tiegebieden. Het ‘Reconstructieplan Gelderse Vallei / Utrecht- Oost’ en het ‘Reconstructieplan Veluwe’ zijn hier de uitwerking van. De plannen geven rich-ting aan de ruimtelijke en milieuproble-matiek van de landelijke gebieden. Ze beogen een integrale aanpak en moeten een goede ruimtelijke structuur bevorde-ren, in het bijzonder met betrekking tot landbouw, natuur, bos, landschap, re-creatie, water, milieu en infrastructuur8, respectievelijk geven kwaliteitsimpulsen aan een duurzame verbetering van de ruimtelijke kwaliteit en de daarmee samenhangende leefbaarheid in het landelijk gebied. Dit gebeurt op een dus-danige manier dat de verscheidenheid en de eigen identiteit van de Veluwe behouden blijven. De kwaliteitsimpulsen richten zich op de functies landschap, natuur, bos, land- en tuinbouw, land-schap, recreatie en toerisme en wonen en werken9. In de reconstructieplannen wordt hierbij onderscheid gemaakt in landbouwontwikkelingsgebieden en verwevingsgebieden.Beide reconstructieplannen vormen de kaders voor het beleid van de gemeente Ede, zoals dit verwoord wordt in het ‘ontwikkelingsplan buitengebied Ede ‘Ruimte voor kwaliteit’’ en de ‘nota van uitgangspunten bestemmingsplan agra-risch buitengebied Ede’.

3.2.3.� Belvoir�IIIOp provinciaal niveau is ingespeeld op de kansen die cultuurhistorie biedt

7) Streekplan Gelderland: blz. 158) Reconstructieplan Gelderse Vallei ca: blz. 119) Reconstructieplan Veluwe: blz. 32

voor de ruimtelijke ontwikkeling met de nota’s Belvoir I, II en III. Hierin wordt het cultuurhistorisch programma van de provincie Gelderland verwoord. In het Belvoirbeleid formuleert de provincie vijf doelstellingen:- Maak cultuurhistorische waarden

inzichtelijk;- Integreer cultuurhistorie volwaardig

in de planvorming;- Versterk de cultuurhistorische

bijdrage aan de Gelderse economie;- Houd cultuurhistorische waarden

duurzaam in stand;- Vergroot het cultuurhistorisch besef

en draagvlak.

3.3.Gemeentelijkbeleid

3.3.1.� ‘Gemeentelijk�Verkeer�en�Vervoerplan�Ede’

In het ‘Gemeentelijk Verkeer en Vervoerplan Ede’ (2005) is het gehele netwerk aan wegen die zijn gelegen binnen de gemeente gecategoriseerd. Zandwegen vallen onder de categorie erftoegangswegen10. In het van het GVVP deel uitmakende actieplan ‘Voorrang voor verkeersvei-ligheid’11 (2007) worden onverharde wegen slechts genoemd in de zin dat klachten en wensen met betrekking tot onverharde wegen afzonderlijk worden bezien.In het actieplan ‘Voorrang voor de fiets’ 12 (2007) wordt met betrekking tot zandwegen slechts aangegeven dat het recreatieve fietsverkeer in Ede van bijzonder belang is en wordt daarin het recreatieve fietsknooppuntensysteem in kaart gebracht.

3.3.2.� ‘Bestemmingsplan�Natuurgebied�Veluwe’��

In het “Bestemmingsplan natuurgebied Veluwe’ (1994) wordt de bestemming

10) GVVP: kaart blz. 811) Voorrang voor verkeersveiligheid: blz. 2812) Voorrang voor de fiets: blz. 6

van gronden geregeld. Afhankelijk van die bestemming kan een vergunning vereist zijn voor de volgende activiteiten:

■ het aanleggen van parkeervoorzie-ningen met onverhard en/of halfver-hard terrein, direct in aansluiting aan de bestemming verkeersdoeleinden als onderdeel van een gebiedsdek-kend verkeers - en/of recreatieplan

■ het aanbrengen van oppervlaktever-hardingen

■ het aanbrengen van oppervlakte-verhardingen met een aaneengeslo-ten oppervlakte van meer dan 150 m²

■ het aanbrengen van oppervlakte-verhardingen met een aaneen- gesloten oppervlakte van meer dan 1 ha.

■ het aanbrengen van oppervlakte-verhardingen met een oppervlakte van meer dan 300m² per aan te bren-gen aaneengesloten verharding

■ het aanbrengen van oppervlaktever-hardingen op de met ‘onverharde wegen’ op de plankaart aangegeven wegen voor zover dit meer dan 1/3 van de wegbreedte bedraagt

■ het verharden van wegbermen voor plaatselijke uitwijk- of insteekmoge-lijkheden

■ het verwijderen van natuurlijke vegetaties op bermen

■ het ontginnen, ophogen, egaliseren, verlagen of afgraven van gronden

3.3.3.� ‘Bestemmingsplan�agrarisch�buitengebied�Ede’��

Het ‘Bestemmingsplan agrarisch bui-tengebied Ede’ (1994) stelt, afhankelijk van de bestemming van een gebied, een vergunningsplicht voor één of meerdere van de onderstaande activiteiten:

■ het verharden van onverharde en/of halfverharde wegen en paden en het verharden van insteekwegen

■ het aanleggen van voet-, fiets-, en ruiterpaden en dagrecreatieve voor-zieningen zoals picknickplaatsen en parkeervoorzieningen

■ het verharden van onverharde en/of halfverharde wegen en paden

16

■ het ophogen, afgraven, ontgronden, egaliseren, ontginnen en diepploe-gen

3.3.4.� ‘Ontwikkelingsplan�buiten-gebied�Ede-�Ruimte�voor�kwaliteit’

Het ‘Bestemmingsplan agrarisch buiten-gebied Ede’ wordt binnenkort vervangen door een nieuw bestemmingsplan, waarvoor de visie beschreven staat in het ‘Ontwikkelingsplan buitengebied Ede ‘Ruimte voor kwaliteit’’ (2008). In dit plan wordt de ambitie uitgesproken de kwaliteit van natuur en landschap te versterken door te bouwen aan het Groen- blauwe casco en door de eigen-heid van de landschappen te verster-ken13. Specifiek wordt aangegeven dat behoud van zandwegen van belang is vanwege natuur-, cultuurhistorische- en recreatieve waarden14. Deze waarden worden in deze nota verder uitgewerkt in hoofdstuk 4.

13) Ruimte voor kwaliteit: blz. 2914) Ruimte voor kwaliteit: blz. 35

3.3.5.� ‘Nota�van�uitgangspunten�bestemmingsplan�agrarisch�buitengebied�Ede’�

De eerste stap van de juridische verta-ling van het ‘Ontwikkelingsplan buiten-gebied Ede’ is gezet met het verschijnen van de ‘Nota van uitgangspunten be-stemmingsplan agrarisch buitengebied Ede’ (2008). Hierin staan de hoofdlijnen van het nieuwe bestemmingsplan beschreven en wordt expliciet aandacht besteed aan(�) harmonisatie en actualisatie van bestaande plannen, de uitwerking van locale visies, de ruimtelijke structuur, de infrastructuur, de doorvertaling van nieuw provinciaal en lokaal beleid, zoals het Ontwikkelingsplan, omgevingsa-specten en haalbaarheid(�).15

Het thema zandwegen wordt in de nota van uitgangspunten als volgt verwoord:(�)Zandwegen vormen een belangrijke bijdrage aan de (cultuurhistorische) structuren van het buitengebied. Met betrekking tot zandwegen is de Nota Zandwegen opgesteld. De zandwegen zullen in het bestemmingsplan worden

15) Nota van uitgangspunten ca: blz. 1

beschermd op zodanige wijze dat voor de verharding van (cultuurhistorisch waardevolle) zandwegen een aanlegver-gunning noodzakelijk is. Bij de afweging of de aanlegvergunning kan worden verleend, wordt het beleid uit de Nota Zandwegen betrokken.Samenvattend: De verharding van (cul-tuurhistorisch waardevolle) zandwegen wordt aanlegvergunningplichtig(�).16

3.3.6.� ‘Startnotitie�nota�Monumentzorg’�en�toekom-stige�Nota�Cultuurhistorie

Op 26 maart 2009 heeft de raad de startnotitie nota Monumentenzorg vast-gesteld. Op dit moment wordt binnen de gemeentelijke organisatie gewerkt aan de complete kadernota voor monumen-tenzorg: de Nota Cultuurhistorie.

In de startnotitie Nota Monumentenzorg wordt een aanzet gedaan tot een nieuwe visie met betrekking tot monumentzorg. De wereld van monumentzorg is in beweging. Er zijn ontwikkelingen in de maatschappij, wetgeving en binnen de

16) Nota van uitgangspunten ca: blz. 32

17

sector die rechtstreeks van invloed zijn op de monumentzorg op lokaal niveau. Een van de speerpunten van het nieuwe beleid is de gebiedsgerichte monumen-tenzorg. Deze gebiedsgerichte bena-dering is gebaseerd op de denkrichting binnen Belvedere/ Belvoir. Er ontstaat een behoefte aan herkenbare identiteit van landen, gebieden en plaatsen. Die identiteit wordt vooral gezocht in de cultuurhistorie. In ruimtelijke termen leidt dat tot een zoektocht naar herken-ningspunten in de fysieke omgeving. Die worden o.a. gevonden in historische wegen, zoals Hessenwegen. In het nieuwe beleid voor cultuurhistorie zal de gebiedsgerichte monumentenzorg een belangrijke pijler zijn. Bovendien zal worden ingezet op behoud van de eigenheid van het Edese karakter. Onderdeel van de gebiedsgerichte aanpak is dan ook het opstellen van een cultuurhistorische waarden kaart, waar de historische zandwegen ook zullen worden opgenomen.

3.3.7.� Archeologiebeleid�in�EdeDe uitgangspunten van het Europese Verdrag van Malta en de Monumentenwet 1988 zijn overgeno-men in de gemeentelijke archeologische beleidsnota ‘Verleden, heden en toe-komst, Archeologiebeleid in Ede’ (2003).

Gemeente Ede weegt bij (toekomstige) bodemingrepen het behoud van archeo-logische resten af tegen andere maat-schappelijke belangen. Deze afweging vindt voor wat betreft alle bekende en te verwachten archeologische waarden, zoals weergegeven op de (vastgestelde) gemeentelijke archeologische waar-den- en verwachtingenkaart (2005), in de meeste gevallen in het bestem-mingsplan plaats. Uitzondering vormt een categorie archeologisch belangrijke terreinen die in de Monumentenwet 1988 is beschermd, namelijk de (46) archeologische rijksmonumenten. Over werkzaamheden op of nabij archeologi-sche rijksmonumenten beslist namens de minister de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). (Her)inrichting van zandwegen zal slechts in een klein aantal gevallen tot gevolg hebben dat nog niet eerder geroerde bodem, waarin zich vanaf een gemiddelde diepte van 30 cm beneden maaiveld archeologische resten kunnen bevinden, wordt verstoord. Alleen wan-neer in archeologiegevoelige gebieden, zoals in beschermde archeologische rijksmonumenten, bodemingrepen van enige omvang zullen plaatsvinden, zal dit tot gevolg hebben dat archeologisch onderzoek moet worden uitgevoerd.

18

19

4.� Belangen

4.1. Natuur

4.1.1.� Ecologie�Zandwegen en –paden zijn in ecolo-gisch opzicht van groot belang voor planten en dieren. Vooral het afwijkende milieu en het bijbehorende microklimaat zijn hiervoor verantwoordelijk. Een groot aantal diersoorten is afhankelijk van de aanwezigheid van een dergelijk milieu dat in natuurlijke vorm (bijvoorbeeld ver-oorzaakt door erosie of in de vorm van stuifzand) zelfs in natuurterreinen tegen-woordig nog maar sporadisch aanwezig is. De zandhagedis komt bijvoorbeeld veel voor op zandwegen. Zij gebruiken de zandweg om op te warmen en graven hier hun eieren in.Steeds vaker wordt door middel van natuurontwikkeling gezorgd voor voldoende open, onbegroeid zand in

natuurterreinen om ervoor te zorgen dat kwaliteit van leefgebieden voor bepaalde soorten gewaarborgd blijft. In dit licht gezien zijn bij zandwegen vooral de bermen van belang, waarbij het on-derstuiven van de bermen door verkeer dat van die wegen gebruik maakt, een positief effect heeft op de open structuur van die bermen.Behalve als leefgebied dienen zandpa-den ook als lijnvormige landschapsele-menten waarlangs en waar overheen dieren zich relatief rustig en ongestoord kunnen verplaatsen of zich er kunnen opwarmen. Sommige, tegenwoordig wettelijk beschermde plantengemeen-schappen, zijn sterk afhankelijk van de aanwezigheid van zandpaden en -we-gen. Zandpaden kunnen dan ook gezien worden als een belangrijk en wezenlijk kenmerk van de Veluwe.

In dit hoofdstuk worden de ver-schillende belangengroepen en hun belangen in kaart gebracht. De belangen zijn samengebracht in de groepen: natuur, landschap, cultuurhistorie, bereikbaarheid van bedrijven en woningen, verkeersveiligheid, recreatie, leefbaarheid en wegbeheer. De rondetafelgesprekken met be-langhebbenden in oktober 2008 hebben als input gediend voor deze belangeninventarisatie. Een verslag van dit rondetafelgesprek is opgenomen in de bijlage.

Figuur 4.2: Landschapsontwikkeling uit ‘Ruimte voor kwaliteit’

Ede

Arnhem

Barneveld

Veenendaal

20

Figuur 4.1: Natura 2000- gebied, ecologische hoofdstructuur en ecologische verbindingszones

21

4.1.2.� NatuurbeschermingHet natuurbeschermingsbeleid voor de Ecologische hoofdstructuur (EHS) en de Ecologische verbindingszones (EVZ) is beschreven in onder meer de ‘Nota Ruimte’ en het ‘Streekplan / Structuurvisie Gelderland’. Het grootste deel van het grondgebied van de ge-meente Ede behoort tot de EHS en het Natura 2000-gebied Veluwe.De Nederlandse natuur wordt wettelijk beschermd door de Flora- en faunawet en de Natuurbeschermingswet. Deze wetten zijn verantwoordelijk voor respectievelijk de soort- en gebiedsbe-scherming. Mogelijk negatieve effecten van activiteiten en plannen op Natura 2000-gebied dienen getoetst te worden aan de Natuurbeschermingswet. Bij deze toetsing wordt gekeken of de activi-teit of het plan negatieve gevolgen heeft voor de instandhoudingsdoelstellingen voor het Natura-2000-gebied. Wanneer dit het geval blijkt te zijn, is vergunning op grond van de natuurbeschermings-wet noodzakelijk.De Flora- en faunawet regelt de bescherming van in het wild voorkomende inheemse planten en dieren die bescherming behoeven. Wanneer plannen worden ontwikkeld voor ruimtelijke ingrepen of voorne-mens ontstaan om werkzaamheden uit te voeren, dient vooraf te worden beoordeeld of er mogelijke nadelige consequenties voor beschermde in-heemse soorten zijn. Het uitgangspunt van de wet is dat schadelijke effecten op beschermde soorten zijn verboden, tenzij dit uitdrukkelijk is toegestaan: het “nee, tenzij”-principe. Onder bepaalde voorwaarden kan een ontheffing worden verleend van de Flora- en faunawet, waarbij voorwaarde is dat geen afbreuk wordt gedaan aan een gunstige staat van instandhouding van de soort.

4.2.Landschap

Zandwegen hebben een hoge land-schappelijke waarde omdat zandwegen

bijdragen aan de leesbaarheid van het landschap en aan een positieve bele-ving. De bijzondere kwaliteiten van een zandweg zijn:

■ de landschapskarakteristieke waar-den: de zandweg is één van de karakteristieken van het agrarische gebied van Ede en van het bosge-bied;

■ de natuurwaarde: de diversiteit van bijzondere planten- en diersoorten in de bermen en op het zand, die op andere plekken minder vóórkomen;

■ de recreatieve waarde: de zandweg is een weg waar men rustig kan lopen of fietsen en verwacht dat auto’s zich als gast gedragen; de zandwegen vormen een fijnmazig net van informele verbindingen;

■ de belevingswaarde: een zandweg straalt rust, ruimte, dichter bij de natuur, stilte, duisternis uit;

■ de cultuurhistorische waarde: de verwijzing naar de geschiedenis.

De gemeente Ede heeft de ontwik-keling van het ruimtelijke beleid in haar buitengebied omschreven in het ontwikkelingsplan ‘ruimte voor kwaliteit’. In dit plan worden vijf karakteristieke landschapstypen onderscheiden: het engenlandschap, het kampenlandschap, het veenontginningenlandschap, het heide- en broekontginningenlandschap en het bos- en heidelandschap Veluwe. In al deze landschapstypen komen zandwegen voor. De gemeente Ede voert actief beleid om waardevolle landschapselementen te behouden en uit te breiden, waarbij een goede afstemming van cultuurhistorische en ecologische waarden van de verschil-lende landschappen wordt nagestreefd. Vanuit de landschappelijke invalshoek is het behoud van zandwegen van groot belang voor natuur, landschap en recre-atie17.

17) Ruimte voor kwaliteit: blz. 35

4.3.Cultuurhistorie

Eeuwenlang hebben mensen zich te voet naar hun bestemming begeven. Zandwegen werden hiervoor van oudsher als verbindingsroutes gebruikt. De naamgeving van sommige wegen herinnert aan de oorspronkelijke functie van de weg, zoals: Veedrift, Kerkstraat, Kerkhofweg, Jachtweg, Koningsweg, Hanzeweg en Hessenweg. De Veluwe kent een groot aantal (zand)wegen die van oorsprong eeuwenoud zijn en al dan niet in samenhang met hun omgeving een belangrijke cultuurhistorische waarde hebben. Vroeger kende de gemeente Ede meer zandwegen, maar er zijn nog veel van deze paden over. Zandwegen zijn van cultuurhistorisch belang vanwege de historische ver-bondenheid met de dorpen, de steden en het landschap van onze gemeente. Veel zijn al eeuwen oud en hebben gefungeerd als belangrijke handelsweg. Markant zijn bijvoorbeeld de hessen-wegen. Dit zijn wegen die al in de zeven-tiende eeuw belangrijke handelsaders naar Duitsland waren. Maar zandwegen kunnen ook oude veedriften of kerken-paden zijn. Feit is dat ze veel vertellen over de historie van onze streek. Het gegeven dat veel van deze wegen nog uit zand bestaan is van groot belang voor de belevingswaarde van het land-schap en haar geschiedenis. Ze geven een beeld van het vroeger veel uitgestrektere patroon van zand-wegen en paden door de heidevelden, de bossen en tussen de buurtschappen.

In de Nota Cultuurhistorie die op dit moment wordt ontwikkeld zal worden gepleit voor de totstandkoming van een cultuurhistorische waardenkaart. Bij verschillende disciplines (landschap, stedenbouw, archeologie en ruimtelijke ontwikkeling) is de behoefte aan een dergelijke kaart groot. Op een cultuur-historische waardenkaart worden waar-devolle monumentale, archeologische,

22

historisch geografische, landschap-pelijke en stedenbouwkundige waarden inzichtelijk gemaakt en gewaardeerd. Het gaat daarbij uitdrukkelijk om niet al-leen om objecten maar ook om de grote lijnen en structuren zoals (zand-)wegen. Overigens kan het voorkomen dat zandwegen/paden in gebieden liggen waarvan de aanleg is beschermd op basis van de Monumentenwet 1988 of de Monumentenverordening Ede 1998. Voor deze zandwegen/paden geldt dat in het geval van wijzigingen een monumentenvergunning aangevraagd dient te worden in het kader van deze regelgeving. Als een zandweg/pad gelegen is binnen een beschermd stads- of dorpsgezicht dan zijn de voorschriften uit het bestem-mingsplan leidend.

4.4.Bereikbaarheidvanbedrijvenenwoningen

De berijdbaarheid van zandwegen wordt sterk beïnvloed door de weersomstan-digheden, de verkeersintensiteiten en de voertuigcategorieën die er gebruik van maken. Zwaar verkeer, vooral bevoorradingsverkeer en relatief hoge verkeersintensiteiten op zandwegen verslechteren de berijdbaarheid in korte tijd, waarbij regen en vorst dit proces nog versterken.Bedrijven hebben vooral een economisch belang bij een goede bereikbaarheid, ook voor zwaarder be-voorradingsverkeer. Recreatiebedrijven moeten toegankelijk zijn voor auto’s met caravan. Bewoners hebben naast een economisch vooral ook een sociaal belang bij een goede bereikbaarheid van hun woningen. Voor hulpverleners is een goede bereik-baarheid van alle bestemmingen waar zij hun taak moeten kunnen uitoefenen essentieel. Het gebruik maken van zandwegen houdt soms in dat met een aangepaste, lage snelheid gereden moet worden.

4.5.Verkeersveiligheid

Het belang van een zo groot mogelijke verkeersveiligheid wordt uitgedragen op nationaal, provinciaal en gemeentelijk niveau. Om onveilige situaties doeltref-fend te kunnen aanpakken is een goede registratie van verkeersintensiteiten en verkeersongevallen van groot belang. Inventarisatie van de geregistreerde verkeersongevallen die hebben plaats-gevonden op zandwegen binnen de gemeente Ede tussen 1998 en 2007 leverde het volgende beeld op:In totaal zijn vanaf 1998 over een peri-ode van tien jaar 88 verkeersongevallen geregistreerd. Eén verkeersongeval had een dodelijke afloop en bij dertien ongevallen vielen gewonden. Opvallend is de verhouding tussen kruispuntongevallen en wegvakongeval-len: een relatief gering aantal ongevallen vond plaats op kruispunten (24) terwijl een groot aantal plaats vond op wegvak-ken (49). Van 15 ongevallen was niet bekend waar zij hadden plaatsgevon-den. Eveneens opvallend is het aantal ongevallen waarbij een boom of ander vast voorwerp is geraakt (31).

Vergeleken met het totaal aantal ongevallen in Ede, is het aandeel van de ongevallen op zandwegen beperkt, het aandeel is kleiner dan 1%. Terwijl het aandeel zandwegen in Ede ongeveer 11% van het totale wegennet is.

4.6.Recreatie

De Veluwe oefent een grote aantrek-kingskracht uit op recreanten. Vele dag-jesmensen genieten te voet, per fiets of te paard van de ruimte en de natuur van de Veluwe. Hierbij wordt gebruik gemaakt van het bestaande netwerk van wegen en paden. Sommige zandwegen vormen een belangrijke schakel in dit netwerk. Zo loopt het fietsroutenetwerk (ook wel fietsknooppuntensysteem ge-noemd) over verschillende zandwegen

in Ede. Recreanten ondervinden soms hinder van het gemotoriseerd verkeer en het daardoor opgeworpen stof snel. Ruiters zorgen in droge tijden echter zelf ook voor stofoverlast, tevens veroorza-ken de hoeven van de paarden kuilen. Vanwege de aantrekkingskracht van de Veluwe zijn er binnen de gemeente Ede dan ook een groot aantal recreatiebe-drijven gevestigd, zoals campings, bun-galowparken, maneges en speeltuinen. Deze bedrijven en attracties genereren veel verkeer. Recreatieondernemers kijken vanuit verschillend perspectief naar zandwegen: enerzijds oefenen zandwegen aantrekkingskracht uit op recreanten vanwege de landelijke uitstraling van het gebied, anderzijds werpen zandwegen een mogelijke barrière op ten aanzien van de bereik-baarheid van hun recreatiebedrijven vanwege de verminderde berijdbaarheid van de zandwegen. Inventarisatie naar aanleiding van de nota ‘Verharding toegangswegen campings 1989’ leverde dan ook als resultaat op dat een aantal recreatieondernemers verharding van de toegangswegen tot hun bedrijven wensten, maar een aantal ondernemers wilden dit juist niet.

4.7. Leefbaarheid

De leefbaarheid in gebieden waarlangs zandwegen zijn gelegen wordt in nega-tieve zin beïnvloed door:

■ wegomstandigheden: stof, modder, gaten en kuilen

■ verkeersomstandigheden: sluipver-keer, zwaar verkeer en te snel rijden

Vooral bewoners van panden die zijn gelegen langs zandwegen hebben belang bij het tegengaan van deze na-delige effecten. De meeste klachten die binnenkomen bij het meldpunt beheer van de gemeente hebben betrekking op de berijdbaarheid van de zandwegen en over stofoverlast.In de periode 2002 - 2008 zijn jaarlijks gemiddeld 140 verzoeken om onder-

23

houd te plegen gedaan door 70 verschil-lende personen. De verzoeken hadden betrekking op 50 verschillende locaties. Van deze 50 verschillende locaties zijn er 5 tot 10 locaties waar veel over geklaagd wordt.

Stofoverlast is deels inherent aan het wonen aan een zandweg. Dit stof kan overlast (vervuilen was, extra stofzuigen in huis) veroorzaken omdat het zand het erf/ de tuin van bewoners opwaait of zelfs het huis binnenwaait. Wel kan het zo zijn dat door een toename van het verkeer de overlast toeneemt. Daarnaast zijn de wegomstandigheden van een zandweg niet altijd optimaal, van de weggebruiker wordt dan ook verwacht dat hij/zij zich aanpast aan de wegomstandigheden. Dit houdt soms in dat men met een aangepaste, lage snel-heid moet rijden.

4.8.Wegbeheer

De wettelijke regels met betrekking tot het onderhoud van wegen zijn te vinden in de Wegenwet. Deze wet verplicht de wegbeheerder tot het onderhoud van de openbare wegen18, waarbij de gemeente heeft te zorgen dat de binnen haar gebied liggende wegen, met uitzonde-ring van de wegen die door het rijk of een provincie worden onderhouden, in goede staat verkeren 19.

Ten opzichte van verharde wegen hebben zandwegen vaker onderhoud nodig. Wegen die opengesteld zijn voor het verkeer worden, afhankelijk van het gebruik, door middel van schaven jaarlijks 2 tot 7 keer per jaar onderhou-den. Daarnaast worden drukbereden zandwegen 1 maal per jaar onder profiel gebracht. Naast het reguliere onderhoud wordt gereageerd op klachten van bewoners en bedrijven. De mogelijkheid om onderhoud te plegen is mede afhan-

18 Wegenwet: artikel blz. 1519 Wegenwet: artikel blz. 16

kelijk van de weersomstandigheden. In natte periodes, waarin de berijdbaarheid

van zandwegen snel vermindert, is onderhoud door schaven niet mogelijk. Wanneer de wegen door de weers-omstandigheden in zeer slechte staat raken en onderhoud op dat moment niet mogelijk is, worden ze soms tijdelijk voor het verkeer afgesloten. Vanwege de weersomstandigheden fluctueren de onderhoudskosten per jaar.

Extra onderhoud op zandwegen wordt bijvoorbeeld veroorzaakt door een beperkte waterafvoer. Sommige wegen hebben geen watergang langs de weg. Bij zandwegen die maar weinig gebruikt worden is dit geen probleem, maar bij een toename van bedrijvigheid/ woningen en dus ook een toename van verkeer wordt de waterafvoer steeds be-langrijker. Soms zal het nodig zijn deze zandwegen te reconstrueren, bijvoor-beeld door deze weer “bol” te leggen, in plaats van onder een hellingshoek.

De wegbeheerder heeft ook een belang bij de functie van een weg. In Ede zijn alle wegen ingedeeld volgens het principe van Duurzaam Veilig. De gedachte achter Duurzaam Veilig is o.a. dat door de vormgeving van de weg, de functie en daarbij behorende gebruik duidelijk is. De zandwegen zijn allemaal erftoegangswegen, met slechts een ont-sluitende functie van de aan die wegen gelegen bebouwing en percelen. Door de inrichting/ vorm van de zandweg is het al snel duidelijk wat de functie van deze weg is, in ieder geval geen door-gaande functie. Echter het gebruik komt nog niet altijd overeen met de vorm en de functie, op sommige wegen is sprake van ongewenst sluipverkeer, waardoor door de hoge verkeersintensiteiten de weg veel vaker moet worden onder-houden dan noodzakelijk en er andere gevolgen (zoals stofoverlast) ontstaan.

24

25

Uit de voorgaande hoofdstukken is gebleken dat verschillende plannen en belangen een rol spelen bij het gebruik en het beheer van zandwegen.

Rekening houdend met deze plannen en belangen is de visie op zandwegen als volgt:

a) behoud van de zandwegen vanwege natuur, - cultuurhistorische –, en land-schappelijke waarden

b) bedrijven, woningen en recreatieve bestemmingen moeten bereikbaar zijn, maar op een zodanige manier dat het karakter van de zandwegen behouden blijft. De bereikbaarheid mag niet ten koste gaan van de natuur, - cultuur-historische – en landschappelijke waarden. De zandwegen in Ede zijn erftoegangswegen, waarbij het gemotoriseerde verkeer wel aanwezig is, maar een ondergeschikte rol heeft ten opzichte van de natuur – cultuur-historische, recreatieve – en land-schappelijke waarden.

Om te zorgen dat bedrijven, wonin-gen en recreatieve ondernemingen bereikbaar blijven worden zandwegen regelmatig onderhouden. De mate van onderhoud is afhankelijk van de functies

langs een zandweg. Hiertoe is in hoofd-stuk 6 van deze nota de verschillende functies van een zandweg beschreven. Deze categorisering is vervolgens in hoofdstuk 7 gekoppeld aan een onder-houdsregime.

c) als het niet mogelijk is om met het huidige gebruik of de huidige vorm het karakter van de zandweg te behouden, worden maatregelen, zoals bijvoorbeeld het (gedeeltelijk) afsluiten van een weg, toegepast, zodat de functie, vorm en het gebruik van de weg op elkaar afgestemd worden en bedrijven, woningen en re-creatieve bestemmingen bereikbaar zijn.

Hoofdstuk 6 van deze nota beschrijft een stappenplan om tot de meest geschikte maatregel te komen. Waarbij eerst die maatregelen (bijvoorbeeld fysieke knip in de weg) in aanmerking komen waarbij behoud van de zand-wegen wordt nagestreefd en pas als dit niet mogelijk blijkt te zijn maatregelen zoals het verharden van de zandweg of het uitbreiden van het netwerk een optie zijn .

5.�Visie

26

27

Gemeente Ede ontvangt regel-matig vragen en klachten over zandwegen. Vaak kunnen deze vragen en klachten via het meld-punt beheer worden afgehandeld, maar soms komt er een verzoek tot bijvoorbeeld het afsluiten of het verharden van een zandweg.

Het stappenplan beschreven in dit hoofdstuk vormt het beleidskader zodat consequent antwoord op de vragen kan worden gegeven. Eerst moet de vraag beantwoord worden of er wel een maatregel nodig is (stap 1). Soms zijn de klachten namelijk inherent aan het karakter van de zandweg. Een zandweg stuift nu eenmaal als daar een auto overheen rijdt.

Maar soms rijden er zoveel auto’s over-heen dat de vraag gesteld moet worden of het gebruik wel past bij de zandweg. Een maatregel, zoals bijvoorbeeld een fysieke knip in de weg, kan dan zorgen dat het verkeer afneemt, zonder het ka-rakter van de zandweg aan te tasten en de woningen nog wel bereikbaar blijven. Het bepalen van de meest geschikte maatregel gebeurt aan de hand van stappen 2 t/m 5 in het stappenplan.

Het beleid beschreven in deze nota is kaderstellend. In uitzonderlijke situaties kan daarom beargumenteerd van bovenstaand stappenplan en het afwegingskader beschreven in deze nota worden afgeweken, dit vergt een bestuurlijk besluit.

6.1. Stap1–functiebepaling

Functies langs zandwegen verschillen. Langs sommige zandwegen staat hele-maal geen bebouwing, terwijl via andere zandwegen woningen en bedrijven ontsloten worden. Omdat functies ver-schillen, zal ook het gebruik verschillen en daarmee ook het benodigde onder-houd. Hieronder worden zandwegen in verschillende categorieën ingedeeld. In sommige gevallen zal de functie van de zandweg niet hetzelfde zijn langs de gehele zandweg. De zandweg zal dan opgedeeld worden in wegvakken en per wegvak zal de functie bepaald worden. Aangezien de functie van de weg gekop-peld is aan een onderhoudsregime en eventuele maatregelen is het streven

6.� Stappenplan�Zandwegen

de wegvakken wel zo lang mogelijk te houden, zodat niet bij elke kruising de functie veranderd. In hoofdstuk 7 staat vervolgens het indicatieve onderhouds-regime per categorie beschreven.

1 Woningen: Zandwegen voorna-melijk bedoeld om woningen te ontsluiten.

Wegen waaraan woningen gelegen zijn. De wegen hebben ook een uitstraling die past bij het landschap waarin zij ge-legen zijn. De woningen moeten bereik-baar zijn voor (personen-) autoverkeer en fietsers/ voetgangers. De wegen zijn echter erftoegangswegen, wat betekent dat verblijven een belangrijkere functie is dan de doorstroming van het verkeer. Een lagere snelheid dan op een ge-biedsontsluitingsweg is dus acceptabel op deze wegen. Landbouwverkeer kan gebruik maken van deze wegen.

2 Bedrijven: Zandwegen voorna-melijk bedoeld om bedrijven te ontsluiten.

Ten behoeve van bevoorrading van industriële- en landbouwbedrijven die zijn gelegen aan zandwegen is een stevige ondergrond waarover zwaar verkeer moet kunnen rijden, van belang. De bedrijven dienen bereikbaar te zijn vanwege het economische belang. Daarbij dient de weg zoveel mogelijk aangepast te zijn aan de landschap-pelijke omgeving. Landbouwverkeer kan gebruik maken van deze wegen.

3 Recreatievebestemmingen: Zandwegen die voornamelijk gebruikt worden ten behoeve van recreatieve bestemmingen.

Het gebruik van de zandwegen met voornamelijk recreatieve bestemmingen is seizoensafhankelijk. Het gebruik zal in de zomer hoger liggen dan in de winter. Een goede bereikbaarheid van recrea-tieve bestemmingen en -attracties is van economisch, maar ook van sociaal be-lang. De recreatiebedrijven dienen be-

28

Vraag ? (1) Omschrijf aspecten die een rol spelen: stofoverlast,

bereikbaarheid, onderhoud

Stap 1 – functie bepaling

Stel functie van de weg vast

Zijn functie, vorm en gebruik in overeenstemming met elkaar?)

Valt zandweg binnen EHS of Natura2000 gebied?

Geen maatregel noodzakelijk

Stap 2 – inventarisatie belangen

Heeft zandweg hoge cultuurhistori-sche en/of landschappelijke waarde?

Maatregel verharden valt af

(2)Zijn er nog andere belangen waar bij het opstellen van het maatregelenpakket rekening

mee moet worden gehouden?Zo ja, vul lijst met aspecten zoals bij 1 beschreven aan.

Ontwikkel samen met aanvrager, bewoners/ bedrijven maatregelpakket

Stap 3 – ontwikkelen maatregelpakket

Maatregel pakket

Welke maatregel scoort het beste, rekening houdend met de vraag, overige belangen (= stap 2), wetgeving (evt. aanvraag

vergunningen/ ontheffingen) en financiën

Stap 4 - afweging

Maatregel

Stap 5 - uitvoeringPlanning en financiën

Uitvoering maatregel

nee

ja nee

nee

ja

ja

29

reikbaar te zijn voor auto’s met caravan of aanhangwagen. Landbouwverkeer kan gebruik maken van dit type weg.

4 Landbouw: Zandwegen die buiten landbouwbestemmingen geen specifiek ontsluitende taak hebben.

Het gebruik van deze zandwegen is beperkt en het gebruik bestaat vooral uit landbouwvoertuigen. Deze voertuigen stellen minder hoge eisen aan de staat van de weg dan bijvoorbeeld een auto.

5 Wandelen en fietsen: Zandwegen die zijn afgesloten voor het reguliere gemotori-seerde verkeer.

De wegen die zijn afgesloten voor het openbare verkeer hebben uitsluitend een recreatieve functie. Zij zijn bestemd voor wandelaars, fietsers en / of ruiters. Op dit type wegen kan optimaal worden genoten van rust, stilte, natuur en land-schap.

Stap 1 gaat in op de vraag: is een maat-regel wel nodig? Daarvoor wordt eerst de functie van de zandweg vastgesteld. Streven is om deze functie voor alle zandwegen vast te leggen op een kaart.Zodra de functie vast staat wordt in deze stap een beschrijving gegeven van:1. de vorm van de weg: de eigen-

schappen en karakteristieken van de weg, zoals breedte, aanwezig-heid van een aparte fietsvoorzienin-gen, oppervlaktestructuur, water-afvoer etc. worden beschreven.

2. het gebruik van de weg: de intensiteiten, snelheidsgedrag van de bestuurder, aard van het verkeer etc. worden beschreven.

Als de functie,�vorm�en�gebruik in overeenstemming met elkaar zijn is er geen maatregel noodzakelijk. Wanneer dit niet het geval is wordt verder gegaan met stap 2 t/m 5, waarop een antwoord op de volgende vraag wordt verkregen:

Wat is de meest geschikte maatregel?.

6.2.Stap2–inventarisatiebelangen

Eerste vraag is of de weg onderdeel uit-maakt van Natura 2000 of Ecologische Hoofdstructuur. Wanneer dit het geval is of de weg aan die gebieden grenst, is aanvullend onderzoek nodig wanneer maatregelen negatieve gevolgen hebben voor die gebieden. Het verharden van de weg als maatregel valt in principe af. Alleen als zwaarwegende argumenten ten grondslag liggen kan een ontheffing/ vergunningprocedure in het kader van de natuurbeschermingswet en/of flora en faunawet in gang worden gezet. Hiervoor is echter uitgebreid natuuron-derzoek noodzakelijk.

Volgende vraag is of de weg van cultuurhistorische en/ of landschap-pelijke waarde is. Om deze vraag te beantwoorden is een cultuurhistorische waarden kaart waarop zandwegen zijn aangegeven en gewaardeerd belangrijk. Over de totstandkoming van een cultuur-historische waardenkaart zal de Raad in het kader van nieuw beleid voor cul-tuurhistorie nog moeten gaan beslissen. Totdat deze kaart beschikbaar is zal de cultuurhistorische en landschappelijke waarde ad hoc bepaald worden. Hierbij zullen de volgende vragen beantwoord worden:1. is de zandweg van (hoge) cultuur-

historische waarde?2. valt de weg binnen een beschermde

aanleg conform de Monumentenwet 1988 of Monumentenverordening Ede 1998?

3. 3) ligt de weg binnen een be-schermd stads – of dorpsgezicht?

4. Is de weg van (hoge) landschap-pelijke waarde? Oftewel draagt de zandweg bij aan de leesbaarheid en beleving van het landschap20.

20 Vragen die hierbij gesteld worden zijn: leesbaarheid: kunnen we zien, horen, ruiken,

Als een weg van hoge cultuurhistorische en/ of landschappelijke waarde is, valt verharden van de weg in principe af. Daarnaast zal bij het samenstellen van

de maatregelen zoveel rekening moeten worden gehouden met de eisen en wen-sen vanuit cultuurhistorie en landschap.

Vervolgens wordt bij deze stap geïn-ventariseerd of er nog andere belangen een rol spelen die van belang zijn bij de ontwikkeling van het maatregelpakket. Vervolgens zal bij de samenstelling van het maatregelpakket ook zoveel moge-lijk met deze eisen en wensen rekening gehouden worden.

6.3.Stap3–ontwikkelingmaatregelpakket

De ontwikkeling van het maatregelpak-ket gebeurt in overleg met vraagsteller en de bewoners en bedrijven aan de betreffende zandweg. Indien de weg als ontsluiting dient voor woningen/ bedrij-ven anders dan aan de zandweg worden ook deze belanghebbenden betrokken. Hierbij is uitgangspunt dat een woning/ bedrijf maximaal 1 ontsluiting nodig heeft.

Uitgangspunt is het behoud van de zandwegen. De ene maatregel heeft meer effect op de zandweg dan een andere, verharden heeft bijvoorbeeld een veel negatiever effect op het be-houd van de zandweg dan het afsluiten van de zandweg. Uitgangspunt is dan ook altijd te kiezen voor de maatregel met het kleinste negatieve effect op de zandweg, zodat de landschappelijke, ecologische, cultuurhistorische en recreatieve waarden behouden blijven.

voelen, proeven hoe deze plek is ontstaan en hoe plant, dier en mens deze plek zijn gaan gebruiken? en beleving: is dit een plek waar we naar toe gaan om te genieten van rust, ruimte, natuur, stilte, duisternis en vinden we de plek aantrekkelijk?

30

Hieronder staan mogelijke maatregelen beschreven. Elke zandweg is echter uniek en een maatregel zal dan ook maatwerk zijn. Onderstaande opsom-ming is dan ook niet compleet.

6.3.1.� Het�verbeteren�van�de��structuur�van�de�zandweg�

In de gevallen dat een weg of weg-gedeelte qua ondergrond of met betrek-king tot de waterafvoer snel en/of sterk erodeert, levert het reguliere onderhoud slechts tijdelijk verbetering op. Wanneer deze situatie door ingrijpender maat-regelen aan bijvoorbeeld de ondergrond of met betrekking tot de waterafvoer ver-betert, waarbij het uiterlijk van de weg en de omgeving niet wordt aangetast, is dit een alternatief wat verder geen gevolgen heeft voor natuur, landschap en cultuurhistorie, verkeersveiligheid

en de leefbaarheid van de bewoners. Een positief effect gaat uit naar de re-creatieve beleving en een sterk positief effect zal optreden voor het wegbeheer, aangezien er minder vaak onderhoud gepleegd zal hoeven te worden.

6.3.2.� Het�geheel�afsluiten�van�de�weg�of�een�wegvak

Het volledig afsluiten van zandwegen voor het gemotoriseerde verkeer heeft een sterk positieve invloed op de natuur, het landschap en de cultuurhistorische aspecten in alle gebieden. Het geheel afsluiten gebeurt met een fysieke maat-regel, die tegen vandalisme bestand moet zijn. Ook is er een verkeersbesluit nodig voor het volledig afsluiten van een wegvak. De verkeersveiligheid en de recreatieve beleving zullen sterk toenemen en de onderhoudsnoodzaak

wordt geminimaliseerd. Deze maatregel is alleen mogelijk als er geen woningen en/of bedrijven aan de weg liggen of dat deze woningen/ bedrijven een alterna-tieve ontsluiting hebben.

6.3.3.� Selectief�afsluitenWanneer een weg of weggedeelte selectief wordt afgesloten, mag uitslui-tend het bestemmingsverkeer zoals bewoners, bezoekers en leveranciers gebruik maken van de wegen. Afsluiting vindt plaats door middel van bebording (geslotenverklaring). Een selectieve afsluiting kan het aantal verkeersbewe-gingen op die weg of dat weggedeelte verminderen. De selectieve afsluiting is echter moeilijk handhaafbaar. Waardoor de maatregel minder effectief zal zijn dan een gehele afsluiting of het aanbrengen van een knip. Ook voor een

31

selectieve afsluiting is een verkeersbe-sluit noodzakelijk.

6.3.4.� Aanbrengen�knipWanneer in een weg een knip wordt aangebracht, betekent dit dat de weg wordt onderbroken door een fysieke af-sluiting voor motorvoertuigen. Hierdoor wordt die weg dus als het ware omgezet in twee doodlopende wegen, die elk voor zich berijdbaar zijn maar waar uitsluitend bestemmingsverkeer gebruik van zal maken. Uitgangspunt bij deze maatregel is dat wandelaars, fietsers en ruiters de weg wel als doorgaande weg kunnen gebruiken. Deze maatregel voorkomt sluipverkeer, terwijl de wonin-gen/ bedrijven nog wel bereikbaar zijn maar slechts vanuit één richting. Bij het instellen van deze maatregel moet reke-ning worden gehouden met eventuele verdrijvingseffecten. Indien nodig moe-ten op andere wegen ook maatregelen getroffen worden om te zorgen dat het sluipverkeer gebruik gaat maken van de hoofdwegen. Daarnaast is het van belang dat de knip fysiek wordt aange-bracht op een zodanige manier dat deze bestand is tegen vandalisme.

6.3.5.� EenrichtingverkeerDoor het instellen van eenrichtingver-keer kunnen de verkeersintensiteiten worden teruggebracht. Nadeel van deze maatregel is dat de handhaving op zandwegen een zeer lage prioriteit zal hebben en dat de bereikbaarheid van bestemmingen verminderd wordt vanwege de noodzaak tot omrijden.

6.3.6.� Snelheidsremmende��maatregelen

Zandwegen zijn vanwege hun erftoe-gangsfunctie en het ontbreken van oppervlakteverharding bedoeld om met lage snelheid te worden bereden. Er komen kuilen en gaten in voor, in natte tijden kan er sprake zijn van modder en in droge tijden van stof. Dit bepaalt de karakteristiek van zandwegen; zo zijn ze bedoeld en zo passen zij in hun natuur-

lijke omgeving. Bij een lage snelheid van het gemotoriseerde verkeer is er minder sprake van onveiligheid, overlast of kans op schade aan voertuigen. De snelheid kàn ook laag zijn, omdat de afstanden tussen verharde wegen en bestemmin-gen aan zandwegen relatief kort zijn. Het aanbrengen van gangbare snelheidsremmende maatregelen als drempels en plateaus zijn echter geen optie voor zandwegen, vanwege o.a. het ontbreken van verlichting langs zandwegen het ontbreken van een vaste ondergrond en het uitslijten net voor en na de maatregel. Versmallingen/ asverspringingen kunnen in sommige gevallen wel worden toegepast als snelheidsremmende maatregel. Bij deze maatregel is het belangrijk rekening te houden met de eventuele cultuurhistori-sche en landschappelijke waarde van de weg en omgeving. Echter het versmal-len/ verspringen heeft alleen effect als voldoende tegemoet komend verkeer aanwezig is, wat vaak niet het geval is op een zandweg. Een oplossing om de snelheid op zandwegen laag te houden kan ook gezocht worden in aanpassing van het onderhoudsschema. Naarmate een zandweg minder vlak en muller is zal de snelheid van het verkeer vanzelf afne-men. Daarbij mag het waarborgen van een voortdurende bereikbaarheid van bestemmingen niet uit het oog worden verloren. Er zal ten aanzien van het onderhoud van zandwegen dus een goed evenwicht gezocht moeten worden tussen de staat van de weg en de bereikbaarheid, waar-bij het streven gericht is op een goede bereikbaarheid met lage snelheid en niet op een zo optimaal mogelijke staat van de zandwegen.

6.3.7.� Uitbreiding�van�het�netwerkWaar de druk op toeristische gebieden de komende tijd zal toenemen, dient de capaciteit van het wegennetwerk te worden afgestemd op de toenemende groei. Uitbreiding van het netwerk kan

dan noodzakelijk zijn. Daarbij nemen parkeervoorzieningen, het fietsnetwerk, het wandelnetwerk en het ruiternetwerk een bijzondere plaats in. Toeristisch aantrekkelijke routes en bestemmingen dienen voor fietsers en wandelaars goed en veilig berijdbaar en te bewan-delen zijn, waarbij (semi- )verharding van fietspaden soms noodzakelijk is. Met betrekking tot aanleg van nieuwe vrijliggende fietspaden gaat prioriteit uit naar wegen die vallen binnen het fietsknooppuntensysteem of andere bewegwijzerde fietsroutes en/of wandel-routes.Een uitgebreid ruiterpadennetwerk is wenselijk voor de veiligheid van en de recreatieve beleving voor ruiters. Daarbij moet om veiligheidsredenen worden voorkomen dat gemotoriseerd verkeer en ruiters gezamenlijk gebruik maken van de zandwegen. Wanneer ruiters gebruik maken van zandwegen die semi- verhard zijn, brengen zij schade toe aan deze wegen. Op plaatsen waar zandwegen semi- verhard zijn is het weren van ruiters wenselijk om schade te voorkomen.

6.3.8.� VerhardenHet verharden, plaatselijk verharden of halfverharden van wegen of wegvakken is een maatregel waardoor het karakter van de zandweg wordt aangetast of zelfs geheel verdwijnt. Verharden doet afbreuk aan de cultuurhistorische, recre-atieve, natuurlijke en landschappelijke waarden van zandwegen. Verharding gaat ten koste van de materialisering van de weg en daarmee van de aflees-baarheid van de geschiedenis van het landschap (cultuurhistorische waarde). Maar het heeft ook negatieve conse-quenties voor de landschappelijke, natuurlijke en recreatieve waarde van de weg.In specifieke situaties kan (gedeeltelijke) verharding echter noodzakelijk zijn om de bereikbaarheid te kunnen waarbor-gen. Uitgangspunt is dat steeds gekozen wordt voor een maatregel die effectief is,

32

Voorbeeld: Van een weg komen de functie, vorm en gebruik niet overeen. Functie is ter ontsluiting recreatieve bestemmingen. In principe 3 tot 5 keer per jaar schaven. Echter door hoge verkeersintensiteiten moet er veel vaker geschaafd worden (gebruik is niet in overeen-stemming met functie). Gebied valt in EHS en/of heeft cultuurhistorische waarde, waardoor de optie verharden afvalt. Samen met bewoners worden de maatregelen afsluiten door knip, selectief afsluiten door borden C1 en eenrichtingsverkeer voorgesteld. Onderstaande tabel geeft een voorbeeld van een mogelijk afwegingskader (++ maatregel heeft sterk positief effect op aspect, + positief effect, 0 geen effect, - negatief effect en – sterk negatief effect). Vervolgens rekening houdend met het afwegingskader, financiële haalbaarheid en evt. wet-telijke vergunning/ ontheffingstrajecten zal een keuze voor een maatregel gemaakt worden.

Maatregelen

Aspecten

Afsluitendoorknip Selectiefafsluiten

doorbordenC1

Eenrichtingsverkeer

Sluipverkeer ++ + +Bereikbaarheid bedrijf - 0 -

maar die de minste gevolgen heeft voor de aantasting van het landschap. Zo is het mogelijk een zandweg slechts plaat-selijk te verharden of semi te verharden.

Bij het semi- verharden wordt het be-staande oppervlak van de zandweg via een bepaald procedé behandeld zodat een beter berijdbare weg ontstaat. De weg oogt enigszins als een zandweg en heeft min of meer de eigenschappen van een verharde weg. De effecten zijn afhankelijk van het gebruikte procedé. Hierbij zijn verschillende behandelings-methoden mogelijk, tot nu toe hebben proeven met verschillende materialen niet geleid tot bevredigende resultaten.

Het plaatselijk verharden van weg-gedeeltes kan een alternatief zijn wan-neer er sprake is van een plaatselijk pro-bleem, zoals regelmatige wateroverlast.

Opgemerkt dient te worden dat ver-harden van zandwegen kan leiden tot toename van het aantal verkeersbewe-gingen en het rijden met hogere snel-heden. Voor het verharden van zandwe-gen is ingevolge het ‘Bestemmingsplan agrarisch buitengebied Ede’ en ‘Bestemmingsplan Natuurgebied Veluwe’ altijd een aanlegvergunning nodig. Zie ook hoofdstuk 7.2 van deze nota.

6.4.Stap4–afweging

In stap 4 vindt de afweging van de verschillende maatregelen plaats om tot een voorkeursmaatregel te komen. Hiertoe wordt per aspect dat belangrijk is voor de specifieke zandweg (in kaart gebracht bij vraagstelling en bij stap 2) afgewogen of de maatregel hier een negatief, geen of positief effect op heeft.

Eerst komen die maatregelen in aan-merking waarbij behoud van de zandwe-gen wordt nagestreefd en pas als dit niet mogelijk blijkt te zijn maatregelen zoals het verharden van de zandweg of het uitbreiden van het netwerk.

6.5.Stap5–uitvoeringenfinanciering

Onderhoud/ beheermaatregelen vinden plaats binnen bestaand budget. Waar nodig door prioriteitstelling in de te maken keuzen. Omvangrijke recon-structies/ maatregelen vallen niet in dit budget. Waar mogelijk zullen eventuele bijdragen van andere partijen over-wogen worden. Bijdragen van derden doen geen afbreuk aan de inhoudelijke afweging.

33

7.� Relatie�met�beheer�en�aanlegvergunningstelsel

7.1. Beheerplan

De belangrijkste beheersmaatregel is het schaven van de zandweg. Het aantal malen per jaar dat een weg geschaafd wordt is afhankelijk van de categorie. Een zandweg waar woningen en/of be-drijven aan liggen, zal vaker geschaafd worden dan een zandweg die slechts dient ter ontsluiting van landbouwperce-len. In onderstaande tabel is indicatief aangegeven wat het onderhoudsre-gime per categorie is. Factoren als het weer kunnen het onderhoudsregime beïnvloeden. Daarnaast zullen wegen met relatief hoge verkeersintensiteiten jaarlijks onder profiel worden gebracht.

Bij het onderhoud wordt zo veel mogelijk rekening gehouden met de aanwezige flora en fauna langs en op de zandwegen. Bij voorkeur worden werkzaamheden vermeden in het broedseizoen en in de periode

dat beschermde diersoorten, zoals de zandhagedis eieren afzetten (half maart t/m half augustus).

7.2. Aanlegvergunningstelsel

Zandwegen liggen met name in het buitengebied/ Veluwe waar de bestem-mingsplannen “agrarisch buitengebied Ede” en “Natuurgebied Veluwe” van toepassing zijn. In deze bestemmings-plannen staat beschreven wanneer een vergunning vereist is voor het verharden

van een weg (aanbrengen oppervlakte verharding). De Nota Zandwegen zal als toetsingskader dienen bij vergun-ningaanvragen. Hiertoe wordt het schema, zoals hierboven weergegeven doorlopen. Als alle stappen doorlopen zijn en de maatregel het verharden van de zandweg is, kan de vergunning in het kader van het bestemmingsplan ver-leend worden. Daarnaast moeten nog wel, indien van toepassing, eventuele ontheffingen/ vergunningen in het kader van de natuurbeschermingswet, flora – en faunawet worden aangevraagd.

Categorisering Onderhoudsregime(indicatief–perjaar)

Zandwegen voornamelijk bedoeld om woningen te ontsluiten

4 – 6 keer schaven

Zandwegen, voornamelijk bedoeld om bedrijven te ontsluiten

4 - 5 keer schaven

Zandwegen voornamelijk bedoeld om recreatieve bestemmingen te ontsluiten

3 - 5 keer schaven

Zandwegen die buiten landbouwbestemmingen geen specifiek ontsluitende taak hebben

2 keer schaven

Zandwegen die zijn afgesloten voor het reguliere gemotoriseerde verkeer (bestemd voor wandelaars, fietsers en/of ruiters)

1 keer schaven

34

Impressie van een zandweg door Marleen Appeldoorn

35

1. Zandwegen op de Veluwe 1974, de Walburg Pers Zutphen

2. Rapport gemeentelijke werkgroep zandwegen Ede 1975, gemeente Ede

3. Nota zandwegen binnen de bebouwde kom Ede 1992, gemeente Ede

4. Nota Ruimte 2004, Ministeries van VROM, LNV, VenW, EZ

5. Nota Mobiliteit 2004, Ministerie van Verkeer en Waterstaat

6. Plattelands Ontwikkelings Programma-2 2007- 2013, Ministeries van LNV, VROM, VenW, provincies

7. Streekplan / Structuurvisie Gelderland 2005, Provincie Gelderland

8. Reconstructieplan Gelderse Vallei / Utrecht- Oost 2005, Provincie Gelderland en Utrecht

9. Reconstructieplan Veluwe 2005, Provincie Gelderland

10. Gemeentelijk Verkeer- en Vervoerplan Ede 2005, gemeente Ede

11. Voorrang voor verkeersveiligheid- actieprogramma verkeersveiligheid 2008- 2011 2008, gemeente Ede

12. Voorrang voor de fiets- actieprogramma fiets 2008-2011 2008, gemeente Ede

13. Ontwikkelingsplan buitengebied Ede ‘Ruimte voor kwaliteit’ 2008, gemeente Ede

14. Nota van uitgangspunten bestemmingsplanagrarisch buitengebied Ede 2008, gemeente Ede

15. Steeds opnieuw schitteren- Belvoir 2 Cultuurhistorisch beleid 2005-2008 2005, provincie Gelderland

16. Wegenwet, Wet van 31 juli 1930, Stb. 1930, 342, houdende vaststelling van voorschriften omtrent openbare wegen

17. Handboek verkeersveiligheid, 2008, publicatie 261 CROW Ede

18. Handboek wegontwerp- Erftoegangswegen, 2002, publicatie 164d CROW Ede

19. Uitvoeringsvoorschriften BABW inzake verkeerstekens, Regeling van de minister van Verkeer en Waterstaat van 10 december 1997, nr. DGP?WJZ/V-725909, Directoraat- Generaal Personenvervoer, Stcrt 239.

20. Startnotitie nota Monumentzorg, gemeente Ede, 2009

21. Belvoir 3, Investeren in het verleden is werken aan de toekomst, Provinciaal Cultuurhistorisch beleid 2009- 2012, kadernota, februari 2009.

8.� Bronnenlijst

36

37

Voorspraakverslag Nota Zandwegen – verslag rondetafelgesprek 14 oktober 2008

1

VoorspraakverslagVerslag van Rondetafelgesprek (14/10/08)

Inhoudsopgave

1. Inleiding2. Uitnodigingen

3. Opzet avond

4. Verslag proces

5. Verslag inhoud

6. Conclusie

7. Vervolg

1. InleidingDe Nota Zandwegen wordt opgesteld aan de hand van het fasenmodel, beschreven in bijlage 1. De eerstefase bestond uit het opstellen van de startnotitie, deze is In juli 2008 door de gemeenteraad vastgesteld. De2

de fase betreft het raadplegen. Het doel van het raadplegen is het inventariseren van de verschillende

belangen. Deze inventarisatie heeft plaatsgevonden door middel van rondetafelgesprekken op 14 oktober2008.

2. UitnodigingenBelangenorganisaties (zie bijlage 2 voor overzicht) hebben een uitnodiging ontvangen voor de avond.Daarnaast is de avond gepubliceerd in Ede Stad. In bijlage 3 staat de publicatie in Ede Stad weergegeven.

3. Opzet avondDe avond begon met een presentatie, waarin de achtergrond, doelstelling en het proces van de NotaZandwegen werden toegelicht. Vervolgens werd de groep in kleinere groepen verdeeld, per groep werden deverschillende belangen geïnventariseerd. De avond eindigde met een korte terugkoppeling. In bijlage 4 staatde presentatie, gehouden op 14 oktober, weergegeven. In deze presentatie staat ook de opzet van de avondbeschreven.

4. Verslag procesIn bijlage 5 staat een overzicht van de organisaties/ mensen die zich hebben aangemeld voor deze avond,totaal hebben 67 personen zich aangemeld. De belangen varieerden van bewoners, natuurorganisaties,fietsersbond, dorpsraden tot raadsleden. Na de presentatie is de groep in vieren gedeeld. In elke groep (max.20 personen) heeft iedereen zijn belang toegelicht. Deze belangen zijn vervolgens samengevat enteruggekoppeld naar de groep. Naast belangen kwamen ook mogelijke oplossingrichtingen vaak ter sprake.Ter afsluiting van de avond is het vervolgproces beschreven. Tenslotte heeft iedereen de gelegenheidgekregen om via de aanwezige reactieformulieren of via het emailadres [email protected] aanvullendeopmerkingen te maken. Deze aanvullingen zijn ook meegenomen in dit verslag.

5. Verslag inhoudIn deze paragraaf volgt een opsomming van de onderwerpen/ belangen die tijdens het rondetafelgesprek

9.� Bijlage:�verslag�van�rondetafelgesprek

38

Voorspraakverslag Nota Zandwegen – verslag rondetafelgesprek 14 oktober 2008

2

besproken zijn. De besproken onderwerpen/ belangen zijn gerubriceerd naar thema. Ook kwamen er tijdensde avond verschillende oplossingen naar voren, die zijn samengevat onder de paragraaf “mogelijkemaatregelen”.

5.1. Bereikbaarheid

• Goede bereikbaarheid bedrijven en woningen• Dilemma bereikbaarheid – niet alles zo maar afsluiten omdat bedrijven bereikbaar moeten blijven,

maar wel goede staat zandwegen nodig• Bereikbaarheid voor hulpdiensten• Berijdbaarheid belangrijk

5.2. Verkeer

• Toename sluipverkeer door afsluitingen elders• Sluipverkeer• Te veel verkeer• Verkeer rijdt te hard• Veel vrachtverkeer• Verkeersveiligheid belangrijk (fiets/ wandelaar ten opzichte van zijwegen)• Onvoldoende handhaving zorgt voor veel misbruik• Zandwegen zijn geen 60km/u maar 80km/u, waardoor lange remweg• Verkeer gevaarlijk voor spelende kinderen

5.3. Bedrijfsvoering en wonen

• Economische belangen• Vieze ramen door stofoverlast• Modder

5.4. Gezondheid

• Last van stof in huis (via ventilatie), 60km/u is te hard.• Stofoverlast vervelend voor langzaam verkeer

5.5. Onderhoud

• Vegetatie langs fietspaden snoeien• Zandwegen moeten toegankelijk zijn, dit heeft betrekking op de kwaliteit van de weg, maar ook de

vegetatie langs de weg• Bermen moeten te vaak gesnoeid worden• Uitgesleten wegen, water overlast. Niet alleen afschuiven.• Gebruik door steeds grotere en zwaardere voertuigen• Snoeibeleid• Onderhoud met verstand, dus goede moment• Goed onderhoud zorgt voor verhoging van snelheid, negatieve beïnvloeding verkeersveiligheid• Locatie en ontwerp van fietspaden• Door hoge fietspaden, onderhoud zandwegen slechter

5.6. Ecologie

• Zandwegen zijn ecologische verbindingen• Steeds minder wild• Door toename verkeer schade aan bomen en houtwallen en daarin levende wild• Open zandplekken van belang voor pionierplanten en insecten

39

Voorspraakverslag Nota Zandwegen – verslag rondetafelgesprek 14 oktober 2008

3

• Verspreiding van “oude” plantensoorten via zandwegen

5.7. Recreatie

• Voor recreatie zijn zandwegen juist aantrekkelijk, maar wel verkeersluw• Goede bereikbaarheid naar recreatiebedrijven/ campings• Dagrecreatie neemt toe• Ook gebruik door ruitersport en wandelaars• Recreatieve waarde van zandwegen• Stofoverlast voor fietsers• Klachten over paaltjes langs de fietspaden

5.8. Landschap

• Belang van schrale bermen voor schrale heide• Kruidenrijke bermen• Inpassing Natura 2000• Landelijk karakter zandwegen behouden• Behoud bomen en bermen

5.9. Cultuur

• Cultuurhistorische waarde van zandwegen blijven bestaan

5.10. Mogelijke Maatregelen

• Snelheidsremmers• Snelheid verlagen (naar 60km/u)• Technische afsluitingen, zodat sluiproutes geweerd worden• Planologisch: moet bedrijf hier wel zitten?• Alleen bestemmingsverkeer toelaten, maar wel handhaven• Fietspaden langs zandwegen• Maatwerk op grond van functies• Weg verharden met wegversmalling of verkeer af te remmen• Niet alles afsluiten• Onderhoud afstemmem op behoefte• Tijdstip van onderhoud verbeteren• Maatregelen evalueren met bewoners• Technische oplossingen voor stof• Halfverharding• Voldoende budget beschikbaar• Per zandweg bepalen wat er moet gebeuren ipv algemeen beleid• Seizoensafhankelijk beheer• Bedrijven/ campings aan voorkant bereikbaar via verharde weg, achterzijde zand houden en daar

dan ook geen bedrijfsverkeer, dus bedrijvigheid concentreren op verharde gedeelte• Bomen plaatsen om uitdrogen en verstuiving tegen te gaan• Overleg met bewoners en belanghebbenden• Smalle wegen verkeersluw maken• Eenrichtingsverkeer• Toezicht politie op moedwillig fietspaden vernielen• Oplossing voor afwatering – ophogen zandwegen• Compensatie – bij bewoners verharden en ergens anders compenseren• Borden plaatsen met bestemmingsverkeer

40

Voorspraakverslag Nota Zandwegen – verslag rondetafelgesprek 14 oktober 2008

4

6. ConclusieHet onderwerp zandwegen leeft! De belangen variëren. Voor bewoners en bedrijven is vooral debereikbaarheid het belangrijkste. Volgens de bewoners is verharden niet altijd de oplossing. Veel bewonersgeven aan dat met een verbetering en/of intensivering van het onderhoudsregime de bereikbaarheid alverbeterd kan worden. Mogelijk in combinatie met een afsluiting waardoor het verkeer op de zandwegafneemt. De vraag om verharding komt met name vanuit de bedrijven die gevestigd zijn aan de zandwegen.Daarnaast werd het belang van de fietsers, wandelaars en ruiters benadrukt. Deze groep hecht waarde aande zandwegen vanwege de landelijke uitstraling, maar ervaart overlast van modder en stof. Maar ook deveiligheid van deze groep gebruikers van zandwegen verdient aandacht. Het belang om zoveel mogelijkzandwegen te behouden kwam tijdens het rondetafelgesprek meerdere malen ter spraken. Het behoud isbelangrijk omdat de zandwegen een cultuurhistorische waarde hebben, maar ook vanwege de natuurwaardevan de zandwegen.

7. VervolgDe informatie uit het rondetafelgesprek wordt meegenomen bij het opstellen van de concept NotaZandwegen.

41

41

Voo

rspr

aakv

ersl

ag N

ota

Zand

weg

en –

ver

slag

rond

etaf

elge

spre

k 14

okt

ober

200

8

5

Bijl

age

1 –

fase

nmod

el N

ota

Zand

weg

en

Fase

1

Verk

enne

n

Fase

2

Raa

dple

gen

Fase

3

Bel

eids

ontw

ikke

ling

Fase

4

Insp

raak

Fase

5

Bes

luitv

orm

ing

Bes

chrij

ving

fase

Aan

leid

ing

B

elei

d to

t nu

toe

In

vent

aris

atie

bel

ange

nvel

d

Pro

cesa

fspr

aken

Bes

chrij

ving

fase

Ron

de ta

felg

espr

ekke

n m

et

bela

ngen

groe

pen

Bes

chrij

ving

fase

Vis

ie e

n do

elst

ellin

gen

form

uler

en

Ove

rzic

ht b

elan

gen

Uitg

ansp

unte

n be

leid

fo

rmul

iere

n

Func

ties

zand

weg

en

form

uler

en

Maa

trege

len

per f

unct

ie

vast

stel

len

Bes

chrij

ving

fase

Ver

antw

oord

ing

over

wat

m

et ro

ndet

afel

gesp

rekk

en

is g

edaa

n

Rea

ctie

s ve

ld

R

eact

ies

verw

erke

n

Bes

chrij

ving

fase

B&

W v

oors

tel a

an ra

ad

B

espr

ekin

g co

mm

issi

e

Bes

prek

ing

in ra

ad

V

asts

telli

ng ra

ad

Act

oren

: - a

mbt

elijk

- c

olle

ge

- com

mis

sie

BFO

- R

aad

Act

oren

- b

elan

geng

roep

en

- am

btel

ijk

Act

oren

- a

mbt

elijk

- c

olle

ge

- com

mis

sie

BFO

Act

oren

-v

eld

- am

btel

ijk

- col

lege

Act

oren

- c

olle

ge

- com

mis

sie

BFO

- r

aad

Tijd

pad:

B

&W

27

mei

200

8 C

omm

issi

e B

FO 1

9/6/

08

Raa

d 3/

7/20

08

Tijd

pad:

Ju

li –

okto

ber 2

008

Tijd

pad:

E

ind

2008

/ beg

in 2

009

Tijd

pad:

V

oorja

ar/ z

omer

200

9 Ti

jdpa

d:

Naj

aar 2

009

Eind

prod

uct:

Sta

rtnot

itie

Beh

ande

lwijz

e:

-vas

tste

llen

B&W

- t

er in

fo in

com

mis

sie

BFO

- b

eslu

itvor

min

g R

aad

Eind

prod

uct:

Voo

rspr

aakv

ersl

ag

Beh

ande

lwijz

e:- i

nput

voo

r fas

e 3

Eind

prod

uct:

- Con

cept

Not

a Za

ndw

egen

Beh

ande

lwijz

e:- b

espr

eken

in c

omm

issi

e B

FO

- vas

tste

llen

door

B&

W

Eind

prod

uct:

Rea

ctie

nota

op

insp

raak

E

indv

ersi

e N

ota

Zand

weg

en

Beh

ande

lwijz

e:- v

asts

telle

n B

&W

Eind

prod

uct

Raa

dsvo

orst

el e

n –b

eslu

it

Beh

ande

lwijz

e:

- bes

prek

en in

com

mis

sie

BFO

- v

asts

telli

ng d

oor r

aad

42

Voorspraakverslag Nota Zandwegen – verslag rondetafelgesprek 14 oktober 2008

6

Bijlage�2�–�UitnodigingenUitnodigingen�(ONT�2008�18652)�zijn�verstuurd�aan:

Provincie Gelderland

Dorpsraad Lunteren

Dorpsraad Bennekom

Belangenvereniging Noord-Oost Ede

Otterlo's Belang

Harskamp's Belang

Belangenvereniging Wekerom

Belangenvereniging 'De Valk'

Vereniging Hoenderloo's Belang

Algemene Belangenvereniging Ederveen-De Klomp

Stichting Wijkplatform Maandereng

Vereniging Oud-Ede / Historisch museum

Oudheidkamer Lunteren

Hist. Vereniging Oud-Bennekom

GPG (Gelders Particulier Grondbezit)

Natuurmonumenten

Gelders Landschap

Staatsbosbeheer

Stichting Luntersche Buurtbosch

KNNV Wageningen e.o.

IVN-Ede

Stichting Milieuwerkgroepen Ede (SME)

FLORON

De Vlinderstichting

RAVON Gelderland

VVV-ANWB Ede

KABU bedrijven

Imagoversterking Veluwe

Brandweer Ede

Politie Gelderland - Midden

Fietsersbond

ANWB

Stichting Wandelplatform – LAW

Bewoner Kostverlorensteeg (ONT 2008 20065)

Bewoner Zandkampweg (ONT 2008 20068)

43

Voorspraakverslag Nota Zandwegen – verslag rondetafelgesprek 14 oktober 2008

7

Bijlage�3�–�Publicatie�Ede�Stad

Rondetafelgesprek�over�Edese�zandwegen

woensdag 1 oktober 2008 00:01

EDE - Om een beter beeld te krijgen van de situatie rondom zandwegen, heeft de gemeente

belangenverenigingen uitgenodigd voor een 'rondetafelgesprek' op dinsdag 14 oktober. Het doel van

deze bijeenkomst is het inventariseren van belangen van de verschillende organisaties. Het gaat

hierbij niet om specifieke zandwegen, maar om het algemene beleid. Ook andere belangstellenden

kunnen meepraten en kunnen zich hiervoor opgeven bij de gemeente Ede.

In juli heeft de gemeenteraad van Ede de startnotitie Zandwegen vastgesteld. Deze startnotitie is een

eerste stap richting een Nota Zandwegen, waarin het beleid voor zandwegen komt te staan. Het

beleid moet inzicht geven in de verschillende functies van zandwegen. Hierbij spelen de verschillende

belangen, zoals bewoners, ecologie, cultuur, beheer en verkeer een grote rol.

Mensen of organisaties die ook aanwezig willen zijn bij dit rondetafelgesprek, om op beleidsniveau

mee te praten over zandwegen, dienen zich voor 4 oktober aan te melden via [email protected] Bij

aanmelding graag contactgegevens vermelden (naam, organisatie, emailadres, telefoonnummer). Het

rondetafelgesprek wordt gehouden op dinsdag 14 oktober van 19.00 tot 20.30 uur in het Raadhuis

aan de Bergstraat 4.

44

1

14�oktober�2008Rondetafelgesprek�Zandwegen

Nota Zandwegen

Rondetafelgesprek 14 oktober 2008

14�oktober�2008Rondetafelgesprek�Zandwegen

Opzet Rondetafelgesprek

• Inleiding– Achtergrond Nota Zandwegen– Doelstelling– Proces– Belangenveld

• Rondetafelgesprek• Terugkoppeling en afsluiting

14�oktober�2008Rondetafelgesprek�Zandwegen

Achtergrond Nota Zandwegen

• Ede: 200km zandwegen• Beleid jaren 70: terughoudend t.a.v.

verharden en afsluiten• O.a. door intensivering – meer vragen

over zandwegen• Nu vragen ad hoc – vraag naar beleid dat

richting geeft aan te nemen maatregelen

14�oktober�2008Rondetafelgesprek�Zandwegen

Doelstelling Nota Zandwegen

• Beleid zandwegen verankeren• Beleid geeft inzicht in verschillende

functies van zandwegen, gekoppeld aan belangen

• Functies zijn richtinggevend voor beheer en evt. te nemen maatregelen

14�oktober�2008Rondetafelgesprek�Zandwegen

Proces

• Nota Zandwegen1. Verkennen = startnotitie zandwegen2. Raadplegen = rondetafelgesprek3. Beleidsontwikkeling = concept nota4. Inspraak = reactienota5. Besluitvorming = Nota Zandwegen

14�oktober�2008Rondetafelgesprek�Zandwegen

Proces - tijdlijn

Nota ZandwegenReactienota

Concept Nota Zandwegen

VoorspraakverslagStartnotitie

Najaar 09Voorjaar/ zomer 09Eind 08/ Begin 09Oktober 2008Juli 2008

BesluitvormingInspraakBeleidsontwikkelingRaadplegenVerkennen

2

14�oktober�2008Rondetafelgesprek�Zandwegen

Belangenveld

• Bewoners/ bedrijven• Ecologie• Natuur en recreatie• Cultuur• Verkeer• Beheer

14�oktober�2008Rondetafelgesprek�Zandwegen

Rondetafelgesprek

• Doel: inventarisatie belangen

• Algemeen beleid – geen specifieke zandwegen

14�oktober�2008Rondetafelgesprek�Zandwegen

Rondetafelgesprek

• In groepen belangen inventariseren– Voorstelrondje: welke belangen om tafel?– Wie heeft welk belang?– Achtergrond belangen?– Evt: Welke andere belangen zijn er?

• Resultaat: opsomming van verschillende belangen

14�oktober�2008Rondetafelgesprek�Zandwegen

Rondetafelgesprek

• Verdelen over vier groepen:– A304�– Monique�Rohde�- blauw– A402�– Mark�van�Baaren�- groen– A403�– Harriette�Campen�- oranje– Raadzaal�Raadzaal�–– Else�Tutert�Else�Tutert�-- geelgeel

• Om 20:00 weer terug in Raadzaal voor afsluiting

14�oktober�2008Rondetafelgesprek�Zandwegen

Terugkoppeling

• Per groep opsomming van belangen

14�oktober�2008Rondetafelgesprek�Zandwegen

Afsluiting

• Wat nu?– Ronde tafelgesprek input voor concept nota– Concept nota vaststellen door B&W– Inspraak (voorjaar/ zomer 2009)– Behandeling in BFO (najaar 2009)– Vaststellen Nota Zandwegen door Raad

(najaar 2009)

Voorspraakverslag Nota Zandwegen – verslag rondetafelgesprek 14 oktober 2008

8

Bijlage�4�–�Presentatie�14�oktober�2008

45

2

14�oktober�2008Rondetafelgesprek�Zandwegen

Belangenveld

• Bewoners/ bedrijven• Ecologie• Natuur en recreatie• Cultuur• Verkeer• Beheer

14�oktober�2008Rondetafelgesprek�Zandwegen

Rondetafelgesprek

• Doel: inventarisatie belangen

• Algemeen beleid – geen specifieke zandwegen

14�oktober�2008Rondetafelgesprek�Zandwegen

Rondetafelgesprek

• In groepen belangen inventariseren– Voorstelrondje: welke belangen om tafel?– Wie heeft welk belang?– Achtergrond belangen?– Evt: Welke andere belangen zijn er?

• Resultaat: opsomming van verschillende belangen

14�oktober�2008Rondetafelgesprek�Zandwegen

Rondetafelgesprek

• Verdelen over vier groepen:– A304�– Monique�Rohde�- blauw– A402�– Mark�van�Baaren�- groen– A403�– Harriette�Campen�- oranje– Raadzaal�Raadzaal�–– Else�Tutert�Else�Tutert�-- geelgeel

• Om 20:00 weer terug in Raadzaal voor afsluiting

14�oktober�2008Rondetafelgesprek�Zandwegen

Terugkoppeling

• Per groep opsomming van belangen

14�oktober�2008Rondetafelgesprek�Zandwegen

Afsluiting

• Wat nu?– Ronde tafelgesprek input voor concept nota– Concept nota vaststellen door B&W– Inspraak (voorjaar/ zomer 2009)– Behandeling in BFO (najaar 2009)– Vaststellen Nota Zandwegen door Raad

(najaar 2009)

3

14�oktober�2008Rondetafelgesprek�Zandwegen

Vragen?

[email protected]

Voorspraakverslag Nota Zandwegen – verslag rondetafelgesprek 14 oktober 2008

8

Bijlage�4�–�Presentatie�14�oktober�2008

46

Vereniging Otterlo’s Belang Dorpswerkgroep Otterlo Bewoner Bewoner Woutersweg Bewoner Woutersweg GL/PE Bewoner Molenparkweg Oost VVD fractie Bewoner Moftbos Fietsersbond Bewoner Vijfsprongweg Bewoner Vijfsprongweg Bewoner Vijfsprongweg Fa.v.Lambalgen Speciaal Transport Willinkhuizersteeg Stichting Leefbaarheid De Kraats en Nergena Bewoner Bewoner PetewegSGP Bewoner Zandkampweg Wandelplatform-LAW en lid Wandeloverleg Gelderland Molenberg Bewoner Woutersweg Dorpsraad Lunteren Bewoner Jac. Gazenbeek Stichting Stationsstraat Bewoner BoslaanBewoner Goorsteeg Bewoner Woutersweg Bewoner Engweg Bewoner Engweg Bewoner Molenweg Bewoner Molenweg Bewoner Bewoner Bewoner Dr. Holenboomweg Bewoner Bewoner Kostverlorensteeg Vereniging van eigenaren de Goudsberg Hessenweg Bewoner Wilbrinkstraat CV Otterlo UA. Bewoner Hogevalksweg Bewoner Ganzenkampweg Stichting Milieuwerkgroepen Ede (SME) Harskamps Belang Ruttenbeeklaan Bewoner De Venen Landgoed De Leperkoen Vijfsprongweg Bewoner Peteweg Beheerscommissie van Natuurvriendenhuis de Bosbeek , Bosbeekweg Beheerscommissie van Natuurvriendenhuis de Bosbeek , Bosbeekweg Bewoner Kabu SVR Camping en tuinterras Het Binnenland Zwartesteeg Bewoner Bewoner Roekelse Zandweg Bewoner ChristenUnie

Bijlage�5�-�Aanmeldingen�Rondetafelgesprek

Voorspraakverslag Nota Zandwegen - verslag rondetafelgesprek 14 oktober 2008

47

10.� Bijlage:�technische�mogelijkheden�� � zandwegen

Bijlage 6 – Technische mogelijkheden Zandwegen

Proeven met semi - verhardingIn de periode 1999 – 2006 heeft de gemeente proeven uitgevoerd om de stabiliteit van de zandwegente verbeteren, zodat deze wegen ook bij slechte weersomstandigheden (regen, vorst/ dooi) goedberijdbaar blijven, maar wel zo dat het onderhoud en kosten niet toenemen, de zandweg zijncultuurhistorische en natuurlijke waarde behoud en de weg ook nog oogt als een zandweg.

In 1999 zijn op verschillende wegvakken verschillende proeven uitgevoerd. De proeven in 1999 zijnuitgevoerd naar aanleiding van bereikbaarheidsproblemen in 1998 door een lange, zeer natte periode.In 2004 zijn de proeven ook uitgevoerd n.a.v. bereikbaarheidsproblemen in de winter en de oplopendeonderhoudskosten door intensiever gebruik.

De volgende proeven zijn uitgevoerd;Wanneer procédé Waar Resultaat1999 Grauwacker Bosbeekweg

BennekomRedelijk positief over stabiliteit, maar veel extra kosten en geenvermindering van het onderhoud

Stabilisatie Panoramawegen Onderlangs

Verharding van de bovenlaag waardoor er waterproblemenoptraden

1999 Injectiehars HessenwegLunteren

De gestabiliseerde laag ging zich gedragen als beton. Hetwerden schollen en die leverde gevaar op voor deverkeersveiligheid, deze laag is verwijderd

Onderlaagvan puin

Molenweg Noordte Lunteren

Plasvorming en gaten

Wanneer procédé Waar Resultaat2004 Coursmix Boslaan

te LunterenLeek zich goed te houden, maar er kwamen op termijn gaten inmet scherpe randen die gevaar opleverde voor het verkeer,door het intensieve gebruik van de weg.

Coursmixdoorfrezen

Boslaante Lunteren

De stabiliteit was beter dan de zandweg maar het leverde nietminder onderhoud op.

Wanneer procédé Waar Resultaat2006 Granietgruis Boslaan

te LunterenOnverharde gedeelte van de Boslaan is in september voorzienvan een 5 cm dikke laag van Granietgruis. De stabiliteit is beterdan de de zandweg, maar het leverde niet minder onderhoudop en klachten over stof blijven.

De resultaten van de proeven zijn niet positief. Door de hoge verkeersdruk op de proefstukken blijvende weggedeelten veel onderhoud vergen. Soms wordt de stabiliteit wel verbeterd (grauwacker enCoursmix) maar treden er weer negatieve bijeffecten op als scherpe gaten. Die neveneffecten wordenveroorzaakt door a) de grote verkeersdruk en b) het gebruik van de weg door paarden. Het besteresultaat wordt waarschijnlijk bereikt door semi verharding te combineren met een afname van deverkeersdruk en eventueel alternatieve routes voor paarden.

StofoverlastDe gemeente ontvangt regelmatig klachten over stofoverlast. Er zijn geen optimale technischemogelijkheden bekend om stofoverlast te verminderen. Hieronder zullen de voor – en nadelen vaneen aantal maatregelen besproken worden.

Door het verharden van een weg, zal de stofoverlast verdwijnen. Echter een semi-verharding is nietaltijd een oplossing tegen stofoverlast. Een semi verharding stoft ook en soms wordt het stof van eensemi-verharding als hinderlijker ondervonden dan het stof van een zandweg.

48

Stofoverlast kan verminderd worden door de zandweg nat te houden. Echter de gemeente kan nietalle zandwegen nat houden tijdens een droge periode vanwege de grootte van het areaal. Bewonerskunnen de zandweg zelf nat houden, zolang dit geen effect heeft op het verkeer op de zandweg.

Door een afname van het verkeer, zal de stofoverlast afnemen. Maatregelen als het (selectief)afsluiten van een weg hebben een positief effect op stofoverlast.

Snelheidsvermindering van het verkeer heeft een positief effect op stofoverlast. Het is deverantwoordelijkheid van de bestuurder om te rijden naar de omstandigheden en dus rekening tehouden met omwonenden en andere gebruikers als er over een zandweg gereden wordt.Snelheidsbeperkende maatregelen, zoals drempels en plateaus zijn geen optie vanwege hetontbreken van verlichting langs zandwegen, het ontbreken van een vaste ondergrond en het uitslijtennet voor en na de maatregel. Minder onderhoud, waardoor de weg minder vlak is, draagt wel bij aaneen lagere snelheid en zal stofoverlast verminderen.

Sommige van bovenstaande maatregelen zijn zeer ingrijpend. Bij het toepassen van een maatregelzal dan ook de afweging gemaakt moeten worden of de maatregel in verhouding staat tot de klacht.Hiertoe is in het stappenplan beschreven in de Nota Zandwegen stap 1 opgenomen, waarbij bepaaldwordt of een maatregel noodzakelijk is. Stofoverlast is inherent aan het wonen aan een zandweg en erzal dus niet altijd een maatregel toegepast worden.

49

50

Rt

Nota Zandwegen17 december 2009

Ruimtelijke Ontwikkeling & Beheer

Colofon

:Uitgave: G

emee

nte

Ede

sec

tor

Ru

imte

lijke

On

twik

kelin

g &

Beh

eer

afdeling

Ru

imte

lijk

& E

con

omis

ch b

elei

dOntwerp,vormgeving

endruk

: Bu

reau

Vor

mge

vin

g en

Rep

ro