• 1P

Nieuwsbriefu i t g a v e : Ve r e n i g i n g K o n s t a n t i n P a u s t o v s k i j

Inhoud # 17• DeOdessa-files (2)• Paustovskijaanhetbeginvande21steeeuw (10)• PortretvanAleksandrGrin (13) • Krantenartikels (17)• Ingezonden (23)• Colofon (24)

Redactioneel bij Nieuwsbrief #17, juli 2015

DeredactieisverheugdudeNieuwsbrief#17tekunnenaanbieden.

UvindtindeNieuwsbrief:

EenartikelvanPeterBenoygetiteldDe Odessa-files,overderelatie tussenBabelenPaustovskij.

EenessayvandehandvanProf.Em.SophieOllivier,auteurvanhetboekPaoustovski, l’homme du dégel, getiteld Paustovskij aan het begin van de 21ste eeuw. Mevrouw Sophie Ollivier zal op onze najaarsbijeenkomst eenlezinghouden.

DeVerenigingkwaminhetbezit–dankzijeengiftvantwee leden,CyrielVanTilborghenThijsWierema–vaneendertigtalartikelenuitkrantenentijdschriftenuitdeperiode1964–1997.Opnieuwwordendrieartikelenuithetjaar1988opgenomen.

Onzeeerstvolgendebijeenkomststaatgeplandopzondag29november2015en zal plaatsvinden inAntwerpen in deGele zaal van deSingel.Mevrouwprof. em. Sophie Ollivier zal een lezing houden, in het frans. Voor eensimultaanvertalingzalwordengezorgd.Nadereinformatieoverdebijeenkomstvolgtt.z.t.

DereisnaardeKrimenMoskouzaldoor26ledenondernomenworden.Hetprogrammaisrond,devisazijnaangevraagd.Hetzaleenreiswordenmeteenhoog “Paustovskij gehalte”. Tweemuseagewijd aanPaustovskij zullenwordenbezocht.EenbezoekaandedatsjavanPaustovskijinTaroesastaatookophetprogramma.Hetbelooft eenboeiende reis teworden.DeKrim,PaustovskijenGrin[zieJaarboek3].Hieropgenomen,Portret van Aleksandr Grin doorKristienWarmenhoven.

Ingezonden bevat een lijst van boeken, tentoonstellingen of activiteitenwaarvanderedactieendeledenhetdemoeitewaardvindenomzekenbaartemaken.Ookuwbijdragegraagviaredactie@paustovskij.org.

De redactie zou graag ondersteundwordendoor een ofmeer leden die derussischetaalmachtigzijnvoorbijvoorbeeldhetvertalenvanonderschriftenbijfoto’se.d.VrijwilligerskunnenzichbijRiaofNettymelden.

• 2

DeOdessa-filesP e t e r B e n o y

O v e r I s a a c B a b e l e nK o n s t a n t i n P a u s t o v s k i j .

Op28september1937organiseerdedeVerenigingvanSovjetschrijverseenavondoverhetwerkvanIsaakBabel,waarnahetpubliekmetdeauteuringesprekkongaan.Eriseenstenografischverslagvandieavondbewaardgebleven.Eénvandeaanwezigenvroeghem:“HoedenktuoverPaustovskij?”Babelantwoordde:“Heelpositief.HadikmijngesprekoverKatajewenSjolochowvoortgezet,danwasongetwijfeldookPaustovskijaandebeurtgekomenmetzijnbelangwekkendeliterairebiografie.Ikkenhemallang,wekomenuitdezelfdestreek,ikhebzijneersteprobeerselsgelezen.(...)Dieeersteprobeerselswarenzowoordenrijk,zoverward,zoonbeholpengeschrevenendaarbijnogdooreenvolwassenman.Hijwasgeenachttienàtwintigjaar,maarvijfentwintig,zesentwintig,zevenentwintig,endaarbijkwameenoverladenheidmetbijvoeglijkenaamwoorden,metaforen,eenrijkdom,waarindelezerletterlijkverdronk,mettegelijkeenzogekruideatmosfeerbeschrijvingdatjeermoeilijkmeerinademhalenkon.Hetwasalseenslordiginelkaargezettebroeikasmettropischebloemen.Maarparalleldaaraankonjealtijdeenauthentiekehartstochtconstateren.Wantkijk,Paustovskijiservijftienjaarlangmeebeziggeweestdiehartstochtbijteslijpen,veeloverbodigswegtenemenenziehierhetresultaat.Waarbijhetvooralinteressantisteziendateenmanvanveertigjaarzichaanhetschrijvenheeftgezet.”(IsaakBabel,Miniaturen, verspreide verhalen en dagboekbladen, Moussault,Amsterdam,1970,vertaling:CharlesB.Timmer)

Eenintrigerendeuitspraakdiemijnnieuwsgierigheidwekt.Hoewasdeschrijversrelatietussenbeiden?IkbengeenspecialistvanBabelnochPaustovskij.Dus,misschienmeervragendanantwoorden.

BabelkomtinGeschiedenis van een leven (Privé-domein,Arbeiderspers,Amsterdam/Antwerpen,vertaling:WimHartog)voorheteersttersprakeindeelIV:De tijd van de grote verwachtingen.Paustovskijontmoethemin1921teOdessaopderedactievande‘Morjak’,dezeemanskrantvandeZwarteZee,waarPaustovskijwerkt.OpdatogenblikwasOdessaeenstaddiehaarwondenlikte,diedegruwelvandeburgeroorlognetachterzichhad,éénwaarintekortenaanessentiëleproductenderegelwas.Zowordtde‘Morjak’bv.gedruktopdeachterkantvandoorschijnendetheewikkelsbijgebrekaaneenbeteredrager.

• 3

TotkortdaarvoorhadBabel,OdessietenJood,deeluitgemaaktvaneenkozakken-eenheidvanhetRodeLegerendatgafhemindeliterairewereldvanOdessaeensoortvanheldenstatus,hoewelhijalscavaleristnietzoveelindrukhadgemaakt.DeverhalendiehijintijdschriftenpubliceerdewarennietonopgemerktgeblevenenhijgenootdebeschermingvanniemandminderdanMaximGorki.Hetzalnogtot1926durenvoorDe Rode Ruiterij,deverhalenbundeldiehemmetéénklapberoemdzalmaken,verschijntopbasisvandagboeknotitiesuitzijnKozakkentijd.

Babel,geborenin1894,groeitopmetdestudievandeTalmoedenwordtalsjongengetuigevanéénvandeprogromsdiein1905plaatsvonden.Als30-jarigeblikthijineenzeerkorteautobiografieterugopwathijnazijnstudiesheeftgedaan:“IkbenindietijdsoldaataanhetRoemeensefrontgeweest,hebdaarnabijdeTsjekagediend,inhetVolkscommissariaatvanOnderwijs,indeprovianderings-expeditiesvan1918,bijhetNoordelijklegertegenJoedenitsj,inhetEersteCavalerie-leger,inhetGouvernementskomiteevanOdessa,ikhebgewerktindeZevendeDrukkerijvanOdessa,wasverslaggeverinPetersburgeninTiflis,enzovoorts.”HiermeegafhijinfeiteeengevolgaandewilvanGorki,diealséénvandeeerstenhettalentvanBabelerkendeenverhalenvanheminzijntijdschriftpubliceerde,maarhem‘onderdemensenhadgestuurd’vooraleerhijechtschrijverkonworden.ZijnzogenaamdemedewerkingaandeTsjekagaatvolgenszijndochteruitsluitendoververtaalopdrachteninlosverbandvoordecontra-spionnage.

Paustovskij’sindrukkenbijdieeersteontmoetingwordenintallozetekstenoverBabelgeciteerd:‘Ikhadnognooiteenmensontmoetdieuiterlijkzoweinig

opeenschrijverleekalsBabel.KromgebogenenzijnhoofdbijnainzijnschoudersdoordeinOdessaerfelijkeastma,meteeneendeneuseneenrimpeligvoorhoofd,metkleineogenmeteenvettigeglans,leekhijopt’eerstegezichtzonderbelang.Hijkonvooreenhandelsreizigerofmakelaardoorgaan.Maarnatuurlijkalleenzolanghijzijnmondhield.Vanafdeeerstewoordenveranderdealles.Uitdedunnetoonvanzijnstemklonknadrukkelijkeironie.’MichaëlGold,eenAmerikaans-Joodseschrijverenkommunist,diehemjarenlaterinParijsontmoette,hadeengelijkaardigeindruk:‘Hijlijktnietopeenliteratorenevenminopeenex-cavalerist,hijdoeteerderdenkenaanhethoofdvaneendorpsschool’.

IsaacBabel,middenjaren30

BriefvanI.BabeluitTbilisiaanK.PaustovskijinBatoem

K.Paustovskij,middenjaren30

• 4

OphetogenblikvandieeersteontmoetingisPaustovskijmetzijn29jaartweejaarouderdanBabeldiealalseengroteliterairebeloftewordtbeschouwdenwordtgerespecteerddoorhetnietonbelangrijkeschrijversmilieuvanOdessa.Paustovskijleerthembeterkennentijdensdezomervan1921,wanneerhijmetIzjaLivsjits,zijncollegavandeMorjak,eenvervallenzomerhuisjeopeensteilekliphuurtindeomgevingvanhethuiswaarBabelmetzijnfamiliewoont.Zezienelkaarvaakenbrengensomsheledagenaandekustdoor:‘Babelsaanwezigheidmaaktedezomeradembenemendinteressant.Weleefdenalleneenbeetjeindeweerschijnvanzijntalent’.

InhoeverreheeftdieweerschijnPaustovskijalsschrijverbeinvloed?HijkwamvooralsterkonderdeindrukvanBabel’svertelkunst,maarmoettoegevendatzijnverhalenmondelingveelkrachtigerenvolmaakteroverkomendanineengeschrevenversie.Indeloopvandieontmoetingentrachthijmetzijneigenambitiesvoorogeninzichttekrijgeninhetenigmatischschrijverschapvanzijnvriend.Eeneersteontdekkingishetfeitdathijzelfertotdantoenooitinslaagdeommensen,hunuiterlijkheden,hun

maniervanbewegen,hunstemenhuntaal,teonthouden;vanBabelleerdehijmensenteobserverenenhen‘inteprenten’.WieDe geschiedenis van een levenheeftgelezenkanzichmoeilijkvoorstellendatdeschrijverervan,diemetzo’nscherpoogvoordetaileneenfeilloosgeheugentallozemensenportretteertenplaatsenbeschrijft,ooitnietinstaatwasomindrukken‘bijtehouden’.TijdenséénvanhungesprekkendoetBabelinvolleernsteenbekentenis:“Ikhebgeenverbeelding.Ikkannietsverzinnen.Ikmoethetnaadjevandekousweten,anderskaniknietschrijven.Mijndeviesis‘echtheid’.Daaromschrijfikzolangzaamenweinig”.Zijnschrijverschapberustalleenmaaropstijlentaal,getuigthij.Alsillustratiehaalthijeengetyptmanu-scriptvanzo’n200pagina’suiteenlade;hetblijkenverschillendeversiestezijnvanwatuiteindelijkhetverhaalLjoebka de Kozakisgeworden,eenverhaalvannoggeenzevenpagina’sindeNederlandsevertaling.Zijneersteversieis,aldusBabel,‘eenhulpeloosentandeloosgestamel,eenonhandigeopeenstapelingvanwoorden’.Danbeginthetechtewerk:hetverdelenvandetekstingemakkelijkezinnen,iniederezinééngedachte,éénbeeld-enalleoverbodigewoordenschrappen.‘Daariseenscherpoogvoornodigwantdetaalweetzijnafval,

JevgeniIvanov,technischredacteurvandekrantMorjak,middenjaren20

EduardBagritski,middenjaren20

IsaacLivsjits,correctorvandekrantdekrantMorjak,middenjaren20

• 5

herhalingen,synoniemenofgewoonzinlozewendingenbehendigteverbergen’.Daarnatikthijdetekstenneemterenkeledagenafstandvanomhemdanopnieuwwoordvoorwoordnatekijkenenoverbodighedenteschrappen.‘Wanneerhetvuileruitis,kijkikallebeelden,vergelijkingenenmetaforennaopdefrisheidenpreciesheid.Alseenvergelijkingnietjuistis,dankunjehetmaarbeterzonderdoen.Daarnagaathijdedeelwoordentelijf:‘Deelwoordenmakenhetzinsverloophoekig,buikigenverstorendemelodievandetaal(...)Driedeelwoordeninéénzinisdetaalvermoorden’.Hijpleitookvooreenomzichtiggebruikvanbijvoeglijkenaamwoorden;éénperzelfstandignaamwoordmoetvolstaan.Hetgebruikvanalinea’senleestekensmoetvooralhetgrootsteeffectbijdelezerressorteren,eerderdandegrammaticahierintevolgen.Hijwordtlyrischoverdealinea’s:‘Diemakenhetjemogelijkrustigvanritmeteveranderenenwerpenvaakalseenbliksemflitseenheelonverwachtlichtopeenonsvertrouwdschouwspel’.Elkenieuweversiemoethetverhaalstrakkermaken.ZoverklaartBabelaanzijngretigeleerlingwaaromer22versiesvanLoubka de Kozakinzijnladeliggen.Paustovskijgeefthierineeneenvoudigrelaaseenverrassendentegelijkertijdeenvrijtechnischinzichtinhetlaboratoriumvaneenschrijverdiespoedigzalgehonoreerdwordenmettweebijvoeglijkenaamwoorden:deeersteechteSovjet-schrijver.

Tijdensdiezomervan1921aandekustnabijOdessaluisterthetgezelschapvanBabeldagelijksnaarzijndikwijlshilarischeverhalendieveelaloverheelbanalevoorvallenenontmoetingengaan.WanneerhijmetdepaardentramterugkomtvanOdessaenverteltoverdegesprekkenvaneengroepjevrouwenonderweg,beseftPaustovskijdatdemanoverzo’nverteltalentbeschiktdathijjehetgevoelgeeftdatjezelfindiebenauwdepaardentramzit.

In1922gerakenzebeidenomverschillenderedenenverzeildindezuidelijkestedenBatoum,SoechoemenTiflis,waarzeelkaarnogindematevanhetmogelijkeontmoeten.

Inliterairekringenisin1924eenheftigediscussielosgebrokendievoordetoekomstbepalendzalzijn.Eenbelangrijkefractiewilallestrekkingenondergeschiktmakenaande‘Proletarische’literatuurenkantzichtegenhet‘burgerlijkkarakter’vandeoudeliteratuur.LeonTrotski,metLenindebelangrijksteleidervandeOktoberrevolutie,verzetzichheftighiertegenensteltdatdeproletarischeliteratuurvooraleenpolitiekfeitismaargeenliterair.KortnadienpubliceerthijLiteratuur en Revolutiewaarinhijdeartisitiekezelfbeschikkingvandeschrijververdedigtenhetbegrip‘fellowtravellervanderevolutie’invoert.36schrijvers,waaronderEssenine,Mandelstamm,Pilniak,AlexisTolstoïenBabel,steunenineenopenbriefzijnstrijdvoordevrijeexpressieindeliteratuur.OokPaustovskiverzetzichtegendehegemonievandeProletarischeliteratuurenverdedigteenromantiekdieverankertzitinderealiteit.

IndatzelfdejaarpubliceertdePravdatweeverhalenuitBabelsDe Rode Ruiterijdievoorschandaalzorgen.Boudionny,eengevierdmilitairende

Odessa.ZichtopdeTsjernomorskajastraatvanopzee(middenjaren‘20).HetLandesman-sanatorium(links)endeklippenaandekust,waarK.G.Paustovskijzichverborgvooreenkozakkenpatrouille.

• 6

vroegerebevelhebbervanhet1stecavalerieleger-waarinBabelhadgediend-,reageertverontwaardigdinhettijdschriftOktoberenbeschuldigtdeauteurvanlaster.InhetdagboekvandeliterairecriticusencultuurhistoricusKorneïTchoukovskivindenwedaarop2mei1953eenlateechovan;Boudionnyvertelthem:‘IkbenmebijGorkigaanbeklagen,maarhijheeftnietswillendoen.HijwasakkoordmetBabel.IkbennaarLeningegaan.Leninheeftmegezegd:“BijonsishetGorkidiezichmetdeliterairekwestiesbezighoudt.Hijbeslist.Hetloontdemoeitenietomdaarmethemruzieovertemaken...”‘.De Rode Ruiterijverschijntuiteindelijkinboekvormin1926.Hetsuccesisenorm;devruchtvanjarenlangherschrijvenenuitzuiveren.TrotskizietinBabeldemeestgetalenteerdeschrijvervandejongegeneratie.DeverhalensituerenzichindegruwelijkeenonzinnigePools-Russischeoorlogvan1920.DehistoricusNormanDaviesschrijftdatBabelslechtstienwekentothetKozakkenlegerbehoorde,terwijldeoorlogtwintigmaandenduurde,endathijalscorrespondentvanhetbladDe Rode Ruiternieteffectiefbijgevechtenbetrokkenwas.Bovendienbevondhijzichophetminstbelangrijkevandetweefronten.Ookalisdieinformatiejuist,zedoetgeenafbreukaandekwaliteitenhetmeesterschapvanzijnverhalen.EenjaarlaterverschijntVerhalen uit Odessa,eenbundeldiedankzijeenDuitsevertalingWest-EuropabereiktensuccesoogstbijHermanHesseenThomasMann.SamenmetDe Rode Ruiterijvormtdithetbelangrijkstedeelvanzijnoeuvre;inhettotaalnoggeen200pagina’sindeNederlandsevertaling.Hetresultaatvanschrappenenstrakkermakenomzijngekendestilistischekrachttebewerkstelligen.Watwenatuurlijknietkennenisdeinhoudvande15mappenmanuscriptenende18notaboekendiein1939doordeGPUinbeslaggenomenenvernietigdzijn(Vitali Chentalinski,La Parole ressuscitée,RobertLaffont,Parijs,1993,vertaling:GaliaAckermanenPierreLorrain).

IntussenschrijftPaustovskijnaastzijnjournalistiekwerkeenaantalver-halenenwerkthijaaneenroman.ZonderveelweerklankverschijnteeneerstebundelSchetsen over de zeein1925,ineenoplagevan7000exem-plaren,entweejaarlaterMinetoza,eenboekmetzeeverhalen.Wanneerhijin1929deromanSchitterende wolkenpubliceert,zetdealmanakLeningraddezeopdezwartelijst;hetgevolghiervanisdathijuitdebibliothekenwordtgeweerd.Zijnwerkelijkedoorbraaklaatopzichwachtentot1932:De Baai van Kara-Boegaz,eensuccesdatzichvertaaltinspoedigeherdrukkenenvertalingen.

DeverbanningvanTrotskiin1929endeabsoluteheerschappijvanStalinluideneensomberetijdinvoordeculturelewereldhoeweldataanvankelijknietzosterkwerdervaren.In1932wordtdedoctrinevanhet‘SocialistischRealisme’opgelegd;literatuurmoet‘vervuldzijnvandeheroïschestrijdvanhetwereldproletariaatenvanhetoverwinningspathosvanhetsocialisme’.Eenonmiskenbareoverwinningvanhetrealismeopalleformalistischetendenzen.Auteursdiezichhieraannietconformerenwordennietmeergepubliceerd.OphetEersteCongresvanSovjetschrijvers,gehoudenteMoskouin1934,zijno.m.AndréenClaraMalrauxere-genodigden.VolgensClaraheeftBabel,dieuitstekendFranssprak,haartijdenseenwandelingtoevertrouwdhoegelukkighijwasdathijdankzijzijnvriendschapmetGorkiminstenséénavondperweekinhetgezelschapvanStalinkondoorbrengen(HerbertR.Lottman,The Left Bank,WallaceandSheil,

• 7

NewYork,1981).Alseralietsvanwaarzouzijnishetwellichtsterkoverdreven,maarhetiswelzodatStalingraaginhetgezelschapvanschrijversvertoefdeendathijveelnaartheatervoorstellingenging.Tochhebikredenenomtetwijfelen.Babelsmoederenzusterwoondensedert1925teBrusselenhijonderhieldtotkortvoorzijnaanhoudingeenuitgebreidebriefwisselingmethen,bestaandeuit422brievenvanzijnhand;daarinisnergensenigevermeldingvaneenontmoetingmetStalin!VerdernamhijClarainvertrouwen:‘Inmijnschuifliggentweeromans:alsmenzevindtbenikeendodeman’.Hetgesprekwerpteengrimmiglichtopwatdetoekomstvoorheminpettohoudt.InweerwilvanzijnStalinistischesignatuurverdwijntmetdedoodvanGorkiin1936hetlaatstevangnetvanveleschrijversvoorwienuuiterstevoorzichtigheidisgeboden.

Inliterairestudieswordtzeldeningegaanopdeideologischeinstellingvanbeidevrienden.WasBabellidvandepartij?Hetisnietduidelijk;welsympathiseerdehijermee-zekerindeOdessa-periodewaarhijbevriendwerdmetElenaSokolovskaiaenMichaelMakotinski,beidenactievebolsjevieken.OokzijngesprekmetClaraMalrauxschijnthieroptewijzen.PaustovskijwaszekergewonnenvoordeFebruarirevolutie,maardeOktoberrevolutiebekeekhijargwanendensceptisch,hoewelhijdatlaterenigzinsafzwakte.Inhuiselijkekring,beweerdezijnzoonVadim,maaktezijnvaderLeninuitvooreengestoordefanaticusenhijachttediensrevolutievantwijfelachtigallooi.(FrankWesterman,Ingenieurs van de ziel,Atlas,2002).

HierishetogenblikgekomenomuteherinnerenaanhetcitaatvanBabelbovenaandezebijdrage.Hetlijktalsofeenouderovereenmindersuccesvolkindspreekt:‘Eindelijkeendiploma,maardatheeftnogalwatvoetenindeaardegehad!’.VanPaustovskij’sopusmagnumGeschiedenis van eenlevenisopdatogenbliknognietsverschenen,maarindejaren’30publiceerthijnaasttalrijkeverhalenromansennovellenalsDe Baai van Kara-Boegas,Het lot van Charles Lonceville,De KolchideenDe Romantici.Daaroverkonhijzich,zelfsalhadhijhetgewild,nietnegatiefuitdrukkenvermitszeeen‘officiëlestatus’genoten.AlleswelbeschouwdklinktBabelhiernogalpaternalistischengeringschattendoverzijnvrienduitdeOdessa-tijd.IsditalleentoeteschrijvenaandegekendespotvanBabel?Isersprakevaneenverkoelingtussenhen?Ofkomthiereenfrustratienaarbovenvaneenauteurdieindetweedehelftvandejaren’30nogamperietsgepubliceerdkrijgt,terwijlzijn‘leerling’eerderdeveiligepadenbewandeldeeneenerkendeschrijverisgeworden?Overhuncontactenindejaren’30isweinigbekend.Ongetwijfeldhebbenzemekaargezienopdatschrijverscongresvan’34maarverderblijfthetonduidelijk.

NadatStalinindeprocessenvanMoskoudeoudegeneratiebolsjeviekenhaduitgeroeidopgrondvanondermartelingenafgedwongenbekentenissenvanvermeendtrotskismeenspionnagevoorhetWesten,kwamvooraldekunstensectorinhetvizier.Spoedigwerdenesthetische‘vergrijpen’gelijkgesteldaanpolitieke.KunstenaarsalsAchmatova,Babel,Boulgakov,

Babel-wandinhetliteratuurmusumvanOdessa.

FotoPaulinedeBokuitDe mythe van OdessastedenreeksHet oog in ‘t ZeiluitgeverijBasLubberhuizen,1993

• 8

Ehrenburg,Eisenstein,Mandelstam,Meyerhold,Pasternak,Pilnjak,PlatonovenSjostakovitsjleefdenpermanentineenangstklimaat.EennegatieverecensieindePravdametaanhetsloteenformuleringindeaardvan‘Ditzouweleensslechtkunnenaflopen’wasdikwijlsdevoorbodevaneenaanhouding.Stalinnam,waarhetgerennomeerdekunstenaarsbetrof,persoonlijkdebeslissingenoverwieaangehouden,gemarteldenterechtgesteldofopgeslotenmoestworden,maardeachterliggendelogica,waaromdeenewelendeandereniet,isonduidelijkgebleven.Op16mei1939wordtBabelaangehouden.Tot1954-Stalinstierfeenjaareerder-komtergeennieuwsoverdeschrijver.Danblijktdathijalop27januari1940werdgeëxecuteerd.Hijwordteveneensin1954gerehabiliteerd.OpheteindevanhetdaaropvolgendejaarverschijntDe Gouden RoosvanPaustovskij.HoewelhetboekgaatoverschrijvenenhetwordingsprocesvanhetschrijverschapkomtdenaamBabelslechtséénkeervoorendannogineenopsomming.HetzoukunnendathetwerdgeschrevenvoorderehabilitatievanBabelenindievormwerdgoedgekeurdvoorpublicatieinhetgezaghebbendtijdschriftOktober,zodathetnietmogelijkwasernadienietsaantoetevoegen.OverBabelschrijvenvoorhijgerehabiliteerdwerdwasimmersuitgesloten.Ditisslechtseenhypothese.

HetvolgendeincidentwijsteropdatPaustovskijdeherinneringaanBabeltochweldegelijkwilkoesteren.HijbiedtDe tijd van de grote verwachtingenin1958aanbijhettijdschriftDe Nieuwe WereldvanTvardovski.DezevraagthemsommigepassagesteschrappenenvooralhetdeeloverBabelintekortenomdatdezevolgenshemnietvooriedereendiegodisdiehijvoordeliterairekringenvanOdessawas.Paustovskijantwoordt:“IkhebBabelbeschouwd,beschouwhemnunogenzalhemaltijdbeschouwenalseenzeergetalenteerdschrijver,ikbuigmijnhoofdvoorzijnwredeenabsurdedood,zoalsikhethoofdbuigvoorhetgrootaantalandereopmerkelijkeschrijversendichtersvanonsland,onafhankelijkvanhunnationaliteit”.DitvierdedeelwordteenjaarlatergepubliceerdinhettijdschriftOktober.(SophieOllivier,Paoustovskij l’homme de dégel,l’Harmattan,Parijs,2008.)

Ineendagboeknotagedateerd17februari1963geeftKorneïTchoukovskihetrelaasvaneenbezoekvanzijnvriendPaustovskij.WanneerhetgesprekopBabelkomtzegtzijnbezoeker:“Hijloogtegeniedereen.Zelfsoveronbelangrijkezaken.Hijhieldervanzichinmysterietehullen.AlshijnaarLeningradvertrokzeihij(zelfstegenhetdochtertjevanzijnburen):‘IkganaarKalouga’“.EenverrassendheftigeuitspraakwaarmeePaustovskijinzekeremateondergraaftwathijvijfjaarvroeger,in

De tijd van de grote verwachtingenheeftgeschreven.BinnenkortverschijntinFrankrijkeenbiografieoverBabelvandehandvanAdrienLeBihan.EenvoorpublicatieindeNouvelle Revue Française(april,2015)behandeltdeOdessa-tijdendeauteurverwijstnaardiedagboeknotaenvoegteraantoe:

TitelpaginavanDe tijd der grote verwachtingen metopdrachtvanPaustovskij.(Paustovskijmuseum)

uitDe mythe van OdessastedenreeksHet oog in ‘t ZeiluitgeverijBasLubberhuizen,2011

• 9

‘Hetontsnapthem(Tchoukovski)alleendatPaustovskijaleenevengroteopschepperisendatveelleugenstoegeschrevenaanBabellangnazijndooddoorzijnvriendvanOdessazijnverspreid’.Deargumentendiehijgeeftzijnnogalonbetekenend,maarVadim,Paustovski’szoonschreefhetal:‘Heelzijnlevenheeftmijnvadergebalanceerdophetrandjevanechtenverzonnen’(Westerman).Dergelijkekritieken,diemeerdaneenszowelopBabelalsopPaustovskijwerdengeformuleerd,hebbengeenliterairerelevantie.HetisgeentoevaldatPaustovskijzijnopusmagnumnietGeschiedenis van mijn levenalstitelheeftgegeven;zonamhijenigeafstandzodathijvooraleenautobiografievanRuslandkonschrijven.Daarinishijmeesterlijkgeslaagd.

PB,juni2015

PeterBenoywasvan1991tot2005algemeendirecteurvanTheaterZuidpoolinAntwerpen,tot2001gecombineerdmetdefunctievanartistiekleider.Hijschildertenschrijftvoorverscheidenebladenoverbeeldendekunst,theaterenliteratuur.InonsJaarboek2leverdehijdebijdrageLYDIA DEL(EC)T(ORSKAYA).

StofomslagvanrecenteRussischeuitgavemetOdessa-verhalenvanBabel.

uitDe mythe van OdessastedenreeksHet oog in ‘t ZeiluitgeverijBasLubberhuizen,1993

• 10

Paustovskijaanhetbeginvande21steeeuw.S o p h i e O l l i v i e r

TijdenshetcolloquiumgewijdaanAleksandrSolzjenitsyn,datplaatsvondinhetcultureelcentrumvanCerisy-la-Salle1van8tot12juni1973,heeftPjotrRawicz2verklaarddatSolzjenitsyn‘dewoordvoerderwasvanverscheideneverlorengeneraties’:“vandiegeneratiesdieeerstenvooralbehoorlijkbeïnvloedengehypnotiseerdwerden,vervolgensveroordeeldtotzwijgen,daarnatotslijmerigliegenoftothalvewaarheden,inhetbestegevaltotliegendoorweglating.Deze‘zondevanhetweglaten’heeftzelfseenmanmeteenpersoonlijkeeerlijkheid,eenartistiekeenbuiten-gewoneintegriteit,alsPaustovskijnietkunnenofwillenvermijden.”

Paustovskijbehoorttotdeliteratuurvandestilte.Maarwelkestilte,enhoedietebegrijpen,hoedietelezen?Hetisnietdestiltevandeinstemmingendeaanvaardingvandeideologie.Hetisnietdeuitdrukkingvaneenzwakheidofvanenigeonderwerping,maarvandedroefheidvaneenmens,gekwetstdoordewerkelijkheid;vaneensoortzedigheid,schaamteendiepeontreddering.DedissidenteschrijverV.V.Maksimov3heeftmeverteld,velejarengeleden,datmenopeendagPaustovskijnodigzouhebben,maardathetnogtevroegwas…Solzjenitsynheeftdeideologiemetvollekrachtaangevochten,hijheeftinzijnmonumentaalengrandiooswerkdevragengesteldnaardeoorzakenvaneenramp,naardeverantwoordelijkheidvooreentragedie.Nudepassieswatgekalmeerdzijnishettijdomdegroteschildervandenatuur,diementerechtgeestelijkeverwantschapmetToergenjevenBoenintoedicht,telatenuitroependatnadeoorlogen,dekampen,deatoombom,(waarhijnaarverwijstinzijnverhaalVilla Borghese4)demenszijnplaatsenzijnrolindenatuurmoetvastleggenenvoorangmoetgevenaandebeschermingvanmoeder-aarde.Vanafhetbeginvandejaren20,zichsituerendtegendeProletariërs,werktPaustovskijinzijnromanSchitterende wolken5(1928),debasisprincipesuitvaneenesthetiekdievertrektuithetverbandvanderationeleendegevoelsmatigebenadering.HetisaandelandloperGlangegeven,decharmevancentraalRuslandteontdekken,omdathijdeonwaarneembarebewegingkanzienvanvallendebladerenvaneenwilg,dezachtehard-nekkigegeurkanruikenvangeraniumbladeren…DedefinitievandetaakvandeschrijverdiePaustovskijgeeftaanheteindevanhetboekenerinbestaatindemensentehelpenmethetverdragenvandewrangedagen,gevuldmetpolaireduisternisengrotekoudekrijgtzijnvollebetekeniseenaantaljarenlater.Waarom?

1.Tijdensheteerstedeelvandejaren20komterwendinginzijnwerk,totdanvoormarginaalgehouden.Paustovskijneemtalsonderwerpvanzijnkunstdevijfjarenplanningenhetrevolutionaireheldendom,hijwileenschrijverzijnvandenieuwetijdeninharmonielevenmetzijntijdperk.Vanaf1936,wanneerdeaansluitingmethettijdperkonmogelijkwordt

• 11

bezingtPaustovskijdeverlorenhoekvandeMesjtsjora,dievoorhemeentweedevaderlandbelichaamt,hetwarevaderland.OmzichuittedrukkenvluchthijindetaalvanAesopus6:voorbeeldenzijnstukkenoverPoesjkin,Lermontov,essaysoverSjevtsjenko,Levitan.

2.Gedurendededooi,20jaarlater,neemthijhetwoordinDe gouden roos,eenwaarmanifestvoordeliterairevrijheid.Vanafdieperiodestarthijtijdschriftendieverbodenwordenenverdedigthijschrijvers,slachtoffersvandemacht.

3.InHet kalf stoot de eik(1975-76)hekeltSolzjenitsyndeschrijversdieinhunmemoiresnietdewaarheidhebbengezegd,diegezwegenhebben.HetgrootbiografischefrescovanPaustovskijtekenthetlevenvaneenjongedromermeegenomeninderevolutionairestroomzonderdatdeonmense-lijkheidvaneenregimewordtaangeklaagd.Thema’szoalshetgeforceerdecollectivisme,dewereldvandeconcentratiekampen;devervolgingenzijnaanwezigmaaropeenbepaaldemanierverzacht.Stilteisnietalleenteverklarendoordewettenvandecensuur,maarookdooreenzekerezedigheid,medelijdenvoordeslachtoffers,eenimmenseliefdevoorhetRussischevolk,genoemd‘Rusland,martelaar’,“HetwasalsofdenoordoostenwindeenschonebladzijdeopsloegwaaropdeheldhaftigegeschiedenisvanRusland,onszwaarbeproefde,buitengewoneentotdelaatsteademtochtbemindevaderland,nogmoestwordengeschreven.”(Begin van een onbekend tijdperk,blz261)

4.DecyclusoverdeMesjtsjora,geschreventijdenshetmomentvandegroteprocessenenzuiveringen(zieÊtre communiste en URSS sous Staline,Gallimard,1981vanNicolasWerth),endelaatsteverhalen(Alleen met de herfst7,Le Gouffre d’Ilino8)zijngeschrevenopeenmomentvaneenverhardingvandepolitieknadedooi.Deretoriekvandestilte.Eenvredelievende,lyrischetegenstelling,metzachtestemgebracht.

1HetCentreCulturelInternationaldeCerisy-la-SalleisdethuisbasisvandeverenigingvanvriendenvanPontigny-Cerisy.Hetwerdin1952gestichtenin1972erkendalszijndevanopenbaarnut.Demissievanhetcentrumishetbevorderenvanuitwisselingentussenkunstenaars,intellectuelenenwetenschappersuitallelanden.Hetorganiseertelkjaar,vanjunitotseptember,indegastvrijesfeervanhethistorischkasteeluitde17eeeuwverschillendeinternationaleeninterdisciplinaireconferenties.Kunstenaars,onderzoekers,intellectuelen,leraren,studenteneneenincultuurenwetenschapgeïnteresseerdpubliekwordensamengebrachttijdensde“Cerisyconferences.http://www.ccic-cerisy.asso.fr/

2 PiotrRawicz,zoonvaneenJoodseadvocaatendejongstevandriekinderen,werdgeborenop12juli1919inLviv,Oekraïne.HijstudeerderechtenenOostersetalenaandeUniversiteitvanLviv,waarhijkennismaaktemetzijntoekomstigevrouw,Anna.NadeDuitseinvasiein1941vluchttehijnaardePoolsestadZakopane,waarhijwerdgearresteerd.OndanksdemartelingvandeGestapowisthijzijnjoodseidentiteitteverbergen,waardoorhijtewerdgeclassificeerdals‘Oekraïensepolititiekegevangene’tijdenszijndeportatie.NatweejaarAuschwitz,werdhijin1944overgeplaatstnaarhetkampinLeitmeritz,indebuurtvanTerezin,waaruithijbevrijdwerdinmei1945.NadeoorlogverhuisdeRawicznaarPolenwaarhijalsjournalistaandeslaggingenbegonmethetschrijvenvangedichten.Hijemigreerdein1947metzijnvrouwAnnanaarFrankrijk.DankzijeenbeurshervattehijzijnstudieaandeSorbonne.Tussen1949en1953werdhijcorrespondentvandiverseoverzesekranten,maarmiddenjaren50werdhijgedwongenbijteklussenominhunlevens-onderhoudtevoorzien.Hunlevensomstandighedenverbeterenin1961metde

• 12

publicatievanUn ciel de sang et cendre*,zijnenigeroman,eenonmiddellijksuccesinFrankrijkenIsraëlenvervolgensinEngelandendeVerenigdeStaten.In1962ontvinghijdePrixRivarol.RawiczschrijftookregelmatigbijdragenvoordekrantLeMonde.Nadedoodvanzijnvrouwin1982pleegdehijzelfmoord,inzijn64stelevensjaar.*Een hemel van bloed en as:PiotrRawiczendeeenzaamheidvandegetuige,vertaaldin2013indereeksTussen geschiedenis en gedachtenis,nr.5,Brussel)

3VladimirMaximov,(1930-1995)Russischeschrijver,werdbekendin1962doorzijndeelnameaandeeditievanBladzijden van Taroussa, waarvanPaustovskijdebezielerwas.HijwordtuitdeSchrijversbondgestotenin1973nadatzijnboekenDe zeven dagen van de ScheppingenQuarantaineinhetbuitenlandzijnuitgegeven.HijwordtuitRuslandverbannenin1974enkrijgtasielinFrankijk.In1975verliesthijzijnRussischenationaliteit.Hijrichttein1974,inFrankrijkenDuitslandhetdissidentetijdschriftKontinentop,datzichfocusteopdepolitiekvandeSovjetunieenhaarsatelietstaten.Deredactieraadbestonduitschrijversenkunstenaars,o.a.RaymondAron,GeorgeBailey,JozefCzapski,EugèneIonesco,Solzjenitsyn,Sakharov.NahetuiteenvallenvandeSovjetuniekeerthijmeermaalsnaarMoskouterug,werderookgepubliceerdenhadeenwekelijksekroniekindePravda.

4Villa BorgheseisvertaaldinhetEngels5Schitterende wolkenisnietvertaaldinhetFransofhetNederlands6Aesopus,Grieksefabelschrijver600bc7NietvertaaldinhetNederlands8VertaaldalsDe Iljinski-kolkinAfscheid van de zomer

SO,beginjaren2000

Vertaling:WernerDeBondtRedactie:IvanAguzzoli

Sophie OLLIVIER,professoremeritusRussischeliteratuuraandeUniversitéMicheldeMontaigneBordeaux3.Vice-presidentevandeInternationalDostoevskySociety.AuteurvanessaysenartikelsoverdeRussischeliteratuurendegeschiedenisvanIerland.[zieNieuwsbrief#15]

In1983gafdeRussischeeducatieveuitgeverijRusskij Yazik(Russischetaal)gespecialiseerdinRussischeliteratuurvoorbuitenlanders,Le pays de la Mescora, Livre de lecture avec commentaires en françaisuit,voorzienvaneenvoorwoordvanProf.SophieOllivier.Eenmooiebeschouwendetekstovero.a.deestetischeevolutieenontwikkelingvanPaustosvkij.Naaraanleidingvandeledenvergaderingop29novemberinAntwerpenzaldeNederlandsevertalingwordenuitgegeven.

• 13

Portret Aleksandr GrinK r i s t i e n W a r m e n h o v e n

Z e l f s v o o r b e d e l a a r w a s h i jo n g e s c h i k t .

‘Eenschrijvervanavonturenverhalen,eensomberetuberculeuzeman,diemetbijnaniemandomgingenzichvolgenszeggenbezighieldmethetdresserenvankakkerlakken.’ZotypeertdeRussischedichterChodasevitsjzijntijdgenootAleksandrGrin.Overdezeeenzelvigefiguurdedentijdenszijnlevendemeestwonderlijkeverhalenderonde.Hijzoueengevaarlijkheerschapzijn,diedwangarbeidverrichthadvanwegedemoordopzijnvrouw.HijzouindetijddathijzeemanwasergensinAfrikaeenEngelsekapiteinhebbenneergestokenenberoofd;totdiensbezittingenhoordeeenkistmetmanuscriptenenGrinwaslangzaambezigaldiegeschriftenonderzijneigennaamuittebrengen.Hoeweldieverhalenthuishoreninhetrijkderfabelen,zijnzeniethelemaaluitdeluchtgegrepen.AleksandrGrinheefteenroerigenzwervendbestaangeleidvoorhijuiteindelijkzijndraaivondalsschrijver.MisschienstamtzijnhangnaaravontuuruitzijnjeugdineenoersaaiprovinciestadjeinSiberië,waarhijin1880isgeboren.Opzijnvijftiende,vanschoolgetraptwegensspotdichtenopzijnleraren,besluithijmatroostewordenenvertrektnaardehavenstadOdessaopdeKrim.Alsjanmaatjewashijgeensucces.HijmaakteallesbijelkaartweereizenopdeZwarteZeeeneenbuitenlandsenaarAlexandrië.Metzijnhoofdvolzeemansromantiekwashijeenconstanteprooivoordegrappenengrollenvanderuwezeebonken.Fysiekbleekhijookniettegenhetmatrozenlevenopgewassen.Alsnelstondhijwerkloosaanwal.Omnietmeteenweerbijzijnouderstehoevenaankloppen,probeerdehijhetenebaantjenahetandere.Maarzelfsvoorbedelaarwashijongeschikt.Schaamtemaaktehemongeloofwaardigindierol.Doorheimweegeplaagdkeerdehijterugnaarhuis.NaeenjaarvanblindevervelinginzijngeboorteplaatsvertrokhijnaarBakoeaandeKaspischeZee.Hijdeedallerleikarweitjesinenronddehaven,maaraanmonsteren–zijnliefstewens–luktehemniet.Temiddenvanstraatslijpers,dievenendronkelappendoorliephijdeleerschooldeslevens.Naintermezzo’salsgoudzoekerindeOeral,houthakkerenbadhuisknecht,melddeGrinzichtotopluchtingvanzijnvaderinmaart1902aanalsvrijwilligerinhettsaristischeleger.Maaralnaeenpaarmaandendeserteerdehij.IndietijdkreeghijcontactmetdepartijvandeSocialisten-Revolutionairen(sr),voorwiehijpropagandatekstengingschrijven.Indezekringenwerdzijntalentalsschrijverontdekt.Grinervoerdatalseenopenbaring.Eind1903werdhijinSebastopolgearresteerdomdathijrevolutionairepropagandaverspreiddeondermatrozenvandeZwarteZeevloot.Toenuitkwamdathijdeserteurwas,werdhijveroordeeldtottienjaarverbanningnaarSiberië,maarin1905kwamhijdooramnestievrij.

• 14

Hijwasdestijdsverliefdopeenvrouwelijkesr-kameraad.Toenzijnietingingopzijnhuwelijksaanzoek,schoothijhaarmeteenpistoolindezij.Zokwamdelegenderondzijnpersoonopgang.AleksandrGrinheeftdieverhalennooitwillenontzenuwen.Jeautobiografieschrijvenvondhijnetzoietsalsjelaatstehemduittrekkenendatverkopen.Maartegenheteindevanzijnleven,toenhijnogmaareenromanperjaarmochtpubliceren,booddatdemeestekansomdoordecensuurtekomen.AlstitelvoorhetonvoltooidgeblevenmanuscriptkooshijLegende over mezelf.GrinvertroknaarPetersburg,waarhijin1906opnieuwgearresteerdwerdtijdenshetoprollenvaneenterroristischevleugelvandesr-partij.Omdathijondereenvalsenaamleefde,werdhijveroordeeldtotvierjaarverbanning.OnderwegnaarzijnverbanningsoordwisthijteontvluchtennaarMoskou.Daarschreefhijzijneersteverhaal,De verdienste van soldaat Pantelejev,bestemdalspropagandamateriaalonderdesoldaten.Deuitgeverendezetterwerdengearresteerd,maarGrinontsprongdedansdoordatdetekstongesigneerdwas.MetDe verdienste van soldaat Pantelejev opentdezojuistbijDeArbeiderspersverschenenbundelDe schandpaal.SoldaatPantelejevwordtbevorderdtotonderofficierwegensheldhaftiggedrag.Alseenexemplarischedienstklopperheefthijzijnmedesoldatenaangevoerdbijdeuitroeiingvandeboerenbevolkingvaneendorpdatinopstandwasgekomentegendegrootgrondbezitter.IndebeschrijvingvandeautomatischegehoorzaamheidvandesoldatenaanhunmeerderenlevertGrinverkaptcommentaaropzinlozewreedheid.Deenehelftvandebevolkingroeitdeandereuit,terwijliedereenuitisophetzelfde:gerechtigheid.IndegevangenishadGrinzijneerstevrouwontmoetenomhaarginghijterugnaarPetersburg.Hunverbintenisstondblootaanhevigespanningen,mededoorvoortdurendgeldgebrek.Grinwijddezichnuhelemaalaanhetschrijvenenkeerdedepolitiekderugtoe.Desr-partijwaszijnspringplankgeweestnaardeliteratuur.Voortaanschreefhijverhalendienogmaarzijdelingsmetdedagelijksewerkelijkheidtemakenhadden.Doorzijngroteverbeeldingskrachtwisthijeenwereldtescheppenvanromantiekenexotisme,diedooreentoenmaligecriticus‘Grinland’isgedoopt.Eenlandvanaltijdblauwezee,zonovergoteneilanden,exotischemensenmeton-Russischenamen,opzwependemuziekvangitarenenmandolines.AleksandrGrinwaseenpopulaireschrijveromdathijeenuitwegbooduitdegrauwerealiteitvanhongerenkouindeeerstedecenniavandeSovjetgeschiedenis.Hijwasgeencynicusmaareendromerdie,netalsdehoofdpersoonuithetverhaalAardeenwaterwaarinPetersburgtenondergaat,blindbleefgeloveninde‘spokenvanhetgrandioze’.Vanwegezijnonalledaagsethematiekwerdhijaanvankelijkvooreenbuitenlandergehouden.MethetverstrijkenvandejarenwerdhetvoorGrinsteedslastigerzichteonttrekkenaandeeistotmaatschappelijkebetrokkenheidindeliteratuur.TijdensdeStalinterreurindelatejarendertig,diehijzelfnietmeerheeftmeegemaakt,werdhijuitgemaaktvoorcosmopolietenmochtzijnwerknietlangergedruktworden.

• 15

HetisvooralaandeinspanningenvanKonstantinPaustovski,schrijvervandepopulairereeksHerinneringenindeseriePrivé-domein,tedankendatAleksandrGrinindeperiodevanChroesjtsjovaandevergetelheidisontrukt.HijwerdtoenzelfsinMoskouenLeningradeencultschrijverdoordathetutopiauitzijnverhalennetzohaaksopdesovjetwerkelijkheidstondalsindejarentwintig.DevoorliefdevanPaustovskivoorhetwerkvanGrinisnietverbazingwekkend.Inbepaaldeopzichtenishijerzelfsschatplichtigaan.Grinbeheersttotindekleinstenuancesdekunstvanhetobserveren.InhetoverrompelendeverhaalFandango,datdeelsautobiografischistotheteenvolslagenfantastischewendingneemt,formuleerthijdiekunstalsvolgt:‘Jekanslechtstotdezielvaneenvoorwerpdoordringenalsjeblikvanongeduldeninspanningontdaanis,alshijzichrustigmethetdingverenigtengeleidelijkaanvervuldwordtvandecomplexiteitenhetkarakterdieachterdeschijnbareeenvoudvanhetalgemeneschuilgaan.’PublikatievanzijneersteverhalenhadAleksandrGrinincontactgebrachtmetdeartiestenwereldvanPetersburg,waarhijmethartenzielinonderdook.Hijbleefsomsdagenlangonderwaterendronkalseentempelier.Zijnbestaanwerdsteedskleurrijker.Injuli1910werktehijdriewekenalsoberineenleprakolonietenwestenvanPetersburg,waareenvriendvanhemartswas.Maarbijthuiskomstwerdhijopgepakt:hijbleekineendronkenbuiverteldtehebbendathijopeenvalspaspoortleefde.DezekeerwerdhijtottweejaarverbanningveroordeeldnaardeprovincieArchangelinhetuiterstenoorden,diehijookdaadwerkelijkheeftuitgezeten.TeruginPetersburgnamGrinzijnvroegerelevenvanalcoholischeuitspattingenweerop.Naeenmislukteontwenningskuurmetbehulpvanhypnosegingenhijenzijnvrouwin1913uitelkaar.Hijbleefachterinvolslageneenzaamheid,nietopgewassentegenhetdagelijksleven.Indezomervan1919(hijwasbijnaveertig)kreegGrineenoproepvoormilitairedienstinhetRodeLeger.HijmoesttelefoonkabelsleggendoordiepesneeuwlagenindeOekraïne.Alsnelwerdhijziekeninmaart1920werdhijopdetreinnaarMoskougezetomdatvermoedwerddathijaantbcleed.DriedagennazijnvertrekwerdzijntelefoonbrigadedoordePolenindepangehakt.BijaankomstinMoskoubleekdatGrintyfushad.NazijnherstelkeerdehijterugnaarPetersburg,datinmiddelswasomgedoopttotPetrograd,envonddaaronderdakinhetzojuistgeopendeHuisderKunsten.Dieinstellingfungeerdealseensoortbroeikasvoorliterairtalent.Inmei1921trouwdehijmeteenvrouwdielateroverhemschreef:‘Hijidealiseerdemijvreselijk.Ikbeslootmezoveelmogelijkaandatideaalbeeldteconformerenomhemnietteleurtestellen.’VandiehoudingheeftGrinveelprofijtgehad.Dithuwelijkwerdeenkeerpuntinzijnliteraireloopbaan:hijschreefvijfromansentientallenverhalen.In1923werdzijneersteromangepubliceerd,diehijtweejaareerdervoltooidhad,Descharlakenzeilen.Metdit‘sprookjevoorvolwassenen’heefthijzijngrootsteroemvergaard.Omteontsnappenaandeverleidingenvandegrotestadverhuisdenzein1924naardeKrim.Hierwasdeschrijverdichtbijzijngeliefdezeeenwashetlevengoedkoper.Maargeldgebrekbleefhenteisteren.

• 16

Bijnaalhunbezittingenmoestenwordenverpand;zesjaarlangleefdenzeindegreepvanwoekeraars.NadiezesjaarwonGrineindelijkeenrechtszaaktegeneenuitgeverdiezijnverzameldwerkzouuitbrengen,maarzijnverplichtingennietwasnagekomen.ToenbrakopdeKrimeenhongersnooduitdiedeprijzenvanvoedselexorbitantdeedstijgen.GrintoognaarMoskouomeenhonorariumoptehalen.HijbrachtnogeenkeereenbezoekaanLeningrad(hetin1924omgedooptePetrograd),waarhijzichvolkomenlaveloosdronk.Bijterugkeerbleekhijernstigziek.Menvermoeddetbcmetreumatischekoortsen.Hetbleekmaagkanker.Delaatstemaandenvoorzijndoodleefdehijopmelk,cognacenmorfinetegendepijn.Hijstierfopzijntweeënvijftigste.KW,1990

KristienWarmenhove,slavisteenauteurvandereeksRussische profielen,schrijversportrettengepubliceerdinMaatstaf, HPenHP/De Tijdtussen1988en1995.

TekeningGijsGeertzen

• 17

Krantenartikels

• 18

• 19

• 20

• 21

• 22

• 23

IngezondenO p h e t i n t e r n e t

•http://www.prospekt-online.nl/prospekt/prospekt_boeken.html

•http://chtoby-pomnili.com/page.php?id=1225

•https://www.youtube.com/watch?v=O_iq4SpCfvw

•https://www.youtube.com/watch?v=84K-ZTwPVMo

•http://www.cultura.nl/speel.WO_NTR_592055.html

•https://www.youtube.com/watch?v=nX_3pINLtOgtussen1:26en2:50

B o e k e n

•GeorgianNationalMuseum:Dimitri Ermakov - Photograher and Collector, Masters od 19th Century Photography302blz,gebonden:29,50euro

•OrlandoFiges:Natasja’s dansEenculturelegeschiedenisvanRuslandSpectrum2003/2014,703blz.,paperback:19,99euro:/

•ArthurLangeveld&WillemWeststeijn:Moderne Russische literatuur – van Poesjkin tot heden Pegasus2005,399blz.,paperback:32,00euro

•KarelvanhetReve:Geschiedenis van de Russische literatuur – Van Vladimir de Heilige tot Anton TsjechovVanOorschot1985/2014,achtste,geïllustreerdedruk,510blz.,paperback:29,50euro

•MichelKrielaars:Het brillertje van Tsjechov-reizen door RuslandAtlasContact,416blz.,paperback:12,50euro

•VladimirZjabotinski:Afscheid van OdessaWereldbibliotheek,240blz.,paperback:19,95euro

T e n t o o n s t e l l i n g

•DrentsMuseuminAssen,De Kim Utopie - schilderkunst uit Noord-Korea,tot30augustus

• 24

Colofon

•DenieuwsbriefiseenuitgavevanenvoorledenvandeVerenigingKonstantinPaustovskij.Deverenigingsteltzicho.m.tendoelhetwerkvanPaustovkijbreedonderdeaandachttebrengen.

RedactieRia Verbergt / Netty van Rotterdam

Redactie-adres Desguinlei 64, 2018 Antwerpen • redactie@paustovskij.org

Gezocht:vrijwilligers

Netty isinhetbezitvaneenaantalboekenoverPaustovskijmetveelinteressanteillustraties.Wiljeonshelpenmethetvertalenvandeonderschriften,maakditkenbaaropredactie@paustovskij.orgHierenkelevoorbeelden.