Download - Mens & Natuur herfst 2006

Transcript
Page 1: Mens & Natuur herfst 2006

Mens en Natuur

Geld en groen voor grind bij Grensmaas

Marjon de Hond: “Klimaat niet van later zorg”

Balkenende ontvangt Duurzaam Koffertje

Bij ons in… Muntendam57ste jaargang - nummer 3, Najaar 2006

Magazine voor leden en relaties van IVN

Groene Maand:Ontdek Nederland-Waterland!

www.ivn.nl

Page 2: Mens & Natuur herfst 2006

2

De zomer, zo laten de media weten, moet vooral zon bren-gen en warm zijn. Veel mensen delen die mening. Voldoet de zomer niet aan dit verwachtingspatroon, dan zijn ze teleurgesteld.Maar ik ben verontwaardigd als de weerman zegt dat de zomer jammer genoeg is afgelopen.Geef mij maar de herfst. Op de herfst ligt niet zo’n druk. Je kunt in dit jaargetijde van alles verwachten. Schijnt de zon, heerlijk! Regent het een halve dag, het zij zo. Het is tenslotte najaar.Na de warmte en droogte afgelopen zomer groeit misschien wel het aantal fans van dit jaargetijde. Voor wie van kleur, wolken en water houdt is dit seizoen verwennerij. Geel, rood, oranje en bruin waar eerst het groen overheerste. Regenwater blijft staan op de paden. Druppels glinsteren als parels op de bladeren. En dan de geur die vrijkomt in een najaarsbos. Heerlijk!Maar het wordt pas echt genieten als felle zon en don-kere wolken elkaar afwisselen. Vooral boven water is dat prachtig.

Rob van de Bor(lid IVN Ede) Foto: Rob van de Bor

Herfstgevoel

Wat geeft u een herfstgevoel?Vertel het en laat het zien aan: [email protected]

Page 3: Mens & Natuur herfst 2006

3

Water in overvloed?Nederland staat wereldwijd bekend als

waterland. Velen vinden op en rond het

water ruimte voor ontspanning en ver-

maak, en ook onze dijken en deltawerken

zijn toeristische trekpleisters.

Nieuw is, dat er enerzijds door het

veranderende klimaat steeds meer regen

valt, terwijl anderzijds door ingrepen het

grondwaterpeil daalt waardoor de voor

trekvogels belangrijke natte gebieden

verdrogen. Het is van groot belang dat

ook in de toekomst bedreigde trekvogels

hier op krachten kunnen komen. Daarom

ben ik zeer verheugd met de gunstige

ontwikkelingen rondom het Naardermeer.

Vele mensen - waaronder mijn persoon,

als natuurliefhebber en streekbewoner -

verzetten zich tegen de plannen om een

tunnel onder ons oudste beschermde

natuurgebied aan te leggen. En met

resultaat, de plannen gaan waarschijnlijk

niet door!

Het veelzijdige onderwerp water leent

zich goed als thema om een Groene

Maand lang onder de aandacht van een

breed publiek te brengen, met meer dan

400 activiteiten. IVN’ers laten daarbij

vooral ook het spannende en avontuur-

lijke van water ontdekken én beleven.

Ik ben trots dat zoveel IVN-afdelingen

hun bijdrage leveren, want daarmee laat

het IVN aan velen zien wat het te bieden

heeft: een plezierige, actieve ‘bijdrage

aan een duurzame samenleving door

mensen te betrekken bij natuur, milieu

en landschap!’ Vooral in september, een

maand om volop te genieten van onze

rijke waternatuur.

Peter RomboutsVoorzitter IVN

> NATUUR EN LEEFOMGEVING

Grensmaas: geld en groen voor grindLimburgse IVN’ers zijn kritisch over het Grensmaasproject

(‘groen voor grind’). “Geld is toch de sturende factor.

Ecologisch zou er veel meer haalbaar zijn.”

“Veel mensen vinden teken enge beesten” De beet van een teek kan verstrekkende gevolgen hebben.

In Nederland komen steeds meer teken voor. Wageningen

Universiteit en IVN’ers doen er onderzoek naar.

> EDUC ATIE EN COMMUNIC AT IE

Zeegidsen betrekken mensen bij zee-natuur De redenen om deel te nemen aan de zeegidsencursus

lopen uiteen. Gemeenschappelijk is het enthousiasme

om mensen te betrekken bij zee-natuur. Vier deelnemers

vertellen.

Watergids: brug tussen instanties en publiekWatergidsen. Brabant telt er binnenkort dertig. Ook andere

provincies zijn begonnen met de opleiding van watergid-

sen. Want water is actueel.

Klimaat: waar steek jij je energie in?Op Duurzame Dinsdag (5 september) vragen maatschap-

pelijke organisaties politieke aandacht voor duurzame

ontwikkeling. Minister-president Balkenende neemt het

Duurzame Koffertje in ontvangst, dit jaar vol klimaatvrien-

delijke initiatieven, wensen en statements van burgers.

> V ERENIGING EN V RIJWILLIGER S

Groene Maand: ontdek Nederland-Waterland!Al eeuwen houdt Nederland zich bezig met watermanage-

ment. Tijdens de Groene Maand-activiteiten ervaart iedere

deelnemer hoe we in Nederland omgaan met water en

waterbeheer.

IVN-ambassadeur Funda Müjde IVN-ambassadeur Funda Müjde wil dat allochtonen én au-

tochtonen de schoonheid van het Nederlandse landschap

leren kennen. “Je moet allochtonen niet betuttelen, maar

meteen inzetten als natuurgids!”

Inhoud

Mens en Natuur57ste jaargang - nummer 3, Najaar 2006

14

16

Vaste rubrieken

4 Uit het veld

13 Thuis in de natuur

Marjon de Hond: “Klimaat niet van later zorg”

19 WoesteLand

23 De stelling van Amsterdam

“Landbouw kan niet zonder ont- en afwatering”

24 Agenda

27 Gesignaleerd

28 Jubilea / Geslaagden

29 Lezersaanbiedingen

31 Bij ons in... Muntendam

21

10

26

14

15

22

16

21

10

Foto omslag: Alexandra Brouwer (IVN)

Page 4: Mens & Natuur herfst 2006

4

IVN-dag: vernieuwende educatieOp 11 november in Burgers’ Zoo in Arnhem: de lande-

lijke IVN-dag, met als thema ‘Vernieuwende educatie’.

Inspirerende workshops, uitdagende debatten, een

interessante informatiemarkt, spannende rondleidin-

gen en leuke ontmoetingen met IVN’ers uit het hele

land. Een dag voor álle IVN’ers: beroepskrachten en

leden, landelijk, provinciaal en lokaal actief en soms

wat meer recreatief. IVN-leden ontvangen een gratis

toegangsbewijs voor Burgers’ Zoo en een bon voor een

gratis lunch. Introducés zijn welkom. Speciaal voor

kinderen zijn er spannende en leerzame activiteiten.

Meer dan 500 IVN’ers hebben zich al aangemeld.

Aanmelden kan tot de eerste week van september.

Informatie: IVN Nederland, tel. (020) 6228115.Uit het veld

Natuurwerkdag 4 novemberOp de zesde editie van de Landelijke Natuurwerkdag gaan weer duizenden

mensen tegelijk aan het werk in natuur en landschap. Op ruim 260 locaties is

er voor jong en oud van alles te doen. Bomen knotten, takken zagen, vennen

schoonmaken, heide plaggen, maar ook kunstwerken van hout bouwen of

knutselen met natuurlijke materialen. Kom ook, werk mee en help de natuur

een handje!

Informatie: www.natuurwerkdag.nl

Nacht van de Nacht Op 28 oktober 2006 vindt voor de tweede maal

de Nacht van de Nacht plaats. Stichting Natuur

en Milieu en de provinciale Milieufederaties zijn

initiatiefnemers van de nachtactiviteiten, die vorig

jaar zo’n tienduizend bezoekers trokken. Tijdens de

Nacht van de Nacht zijn in alle provincies tiental-

len activiteiten die de duisternis in het zonnetje

zetten. Zo openen sterrenwachten hun deuren voor

bezoekers die de sterrenhemel willen bewonderen,

biedt Natuurmonumenten avondwandelingen in na-

tuurgebieden aan en organiseert Staatsbosbeheer

avondexcursies per boot. Ook dierentuinen, aquaria

en duikverenigingen zijn benaderd om mee te doen

met de avondopenstellingen. IVN werkt ook op veel

plaatsen mee.

Met deze nacht vragen de initiatiefnemers aan-

dacht voor de schoonheid van de duisternis en de

bedreiging ervan door de toenemende verlichting in

Nederland. Nederland is een van de meest verlichte

landen ter wereld. Te veel licht is hinderlijk voor

mensen en verstoort het dag-nachtritme van dieren.

De organisatoren roepen steden op om op 28 ok-

tober de verlichting van één of meerdere symbolen

uit te zetten. Verder roepen ze zo veel mogelijk

andere organisaties op de Nacht van de Nacht te

ondersteunen door ook nacht- en avondactiviteiten

te organiseren.

Informatie: www.nachtvandenacht.nl

Berichten uit IVN, natuur, leef-omgeving, educatie en communicatie

Burgers hechten belang aan NMEAcht van de tien Nederlanders vinden het belangrijk om

bezig te zijn met en te leren van natuur en milieu. Zij

zijn het eens met de stelling: ‘De overheid heeft de taak

organisaties te ondersteunen die activiteiten organiseren

waar je dingen over natuur en milieu leert’. Dat blijkt uit

een onderzoek dat de ministeries van VROM en LNV dit

voorjaar lieten uitvoeren onder burgers.

Informatie: www.vrom.nl

Foto: Martine Sprangers

Foto: Natuurwerkdag

Page 5: Mens & Natuur herfst 2006

5

> OV ERIJSSEL

Strijd om schoon water, Vecht!Welke onbedoelde effecten heeft de recreatie op de kwaliteit

van de Overijsselse Vecht en het landschap eromheen? In

Overijssel gaat de Groene Maand op 1 september van start

met een forumdiscussie over de Overijsselse Vecht en de ge-

volgen die de veranderde functie van de rivier heeft beleid en

beheer van de omliggende gebieden. Bij de oprichting van het

toenmalige Zuiveringsschap West-Overijssel in 1972 kreeg de

bevolking van Hardenberg de belofte dat de destijds zwaar

vervuilde Vecht weer als een zilveren lint door het landschap

zou stromen. Dat is gelukt. Van een rivier voor transport en

de afvoer van industrieel water is de Vecht veranderd in een

waardevol landschapselement, dat veel recreanten trekt naar

plaatsen als Dalfsen, Ommen en Hardenberg.

De forumdiscussie wordt gehouden op 1 september om 10.00 uur in Natuuractiviteitencentrum de Koppel. De Koppel vindt u aan de oever van de Vecht, Vechtstraat 8 in Hardenberg.

> GRO NINGEN

Toppers van Noord-Groningen Ruim 65 Groningse vrijwilligers genoten op 17 juni

van de jaarlijkse Regiodag. De organiserende

afdeling presenteerde traditiegetrouw de mooiste

stekjes in het eigen gebied aan collega-vrijwilligers.

Die verzamelden zich onder een stralende hemel

bij het Schathoes van de Menkemaborg in Uithui-

zen. Na de ‘kovvie mit kouke’ - koffi e met koek

- keken ze rond in de prachtige, volgens historische

tekeningen aangelegde tuin en in het huis van de

Menkemaborg. Daarna stapten ze op de fi ets voor

een rondleiding langs de mooiste plekjes van het

Hoge Noorden. Een lange rij fi etsers slingerde als

een kleurig lint langs cultuurhistorisch interes-

sante plaatsen, zoals De Dinge waar eeuwenlang

in de open lucht recht werd gesproken en de drie

rijen sterke dijken, aangelegd door respectievelijk

monniken, boeren en arbeiders. Op de dijk tussen

het Groninger Land en het Groninger Wad streek de

groep neer voor een broodje en een sapje, genie-

tend van het uitzicht over het Wad; je kon helemaal

tot Borkum kijken… Aan de landkant van de dijk in

een plasje met zoute kwel foerageerden lepelaars,

kluten en bergeenden die zich ongestoord lieten

bespieden.

> GRO NINGEN

Zout, zoet en brak waterIn de noordoosthoek van Groningen ligt de Dollard, een uniek buitendijks natuur-

gebied van tien bij tien kilometer. Met de buitendijkse kwelders en slikken is de

Dollard een van de laatste brakwatergetijdenlandschappen in Europa. Daar, vlak

aan de grens met Duitsland in het estuarium van de Ems, is een laarzenpad over de

kwelders aangelegd. Het pad leidt naar de Kiekkaaste, een vogelobservatiehut op

de rand van eb en vloed. Bij laag water kun je er het meest genieten van de op de

slikken fouragerende vogels. Raadpleeg voor de beste tijd www.getij.nl of de tabel

bij Nieuwe Statenzijl. Bij springtij kan het Marcelluspad van en naar de Kiekkaaste

fl ink onder water komen.

De Dollard is eigendom van Natuurmonumenten maar het Groninger Landschap

beheert het natuurgebied. Het Groninger Landschap bezit de kwelders en niet te

vergeten de Polder Breebaart, nabij de Punt van Reide. Tussen zeedijk en zomer-

dijk is in korte tijd een natuurgebied gecreëerd waarbij zout en zoet elkaar ontmoe-

ten. Dollard en polder staan met elkaar in verbinding door een duiker die binnen

bepaalde regelstanden water in en uit doet stromen. Polder en zoetwater van het

vaste land zijn ook met elkaar in verbinding gebracht door middel van een vijzel.

Die zo is gemaakt dat stekelbaarsjes en paling onbeschadigd de brakke polder in

kunnen en door kunnen naar zee. Bij de intrek van vissen gebeurt dat andersom.

In Informatiecentrum de Reidehoeve aan de Dallingeweersterweg 30 in Termunten

is te zien hoe ingenieus zoet en zout met elkaar zijn verbonden. Zaterdag en zondag

tussen 12.00 en 16.00 uur geopend, met een schitterend uitzicht over de Dollard.

> FRYSL Â N / GRO NINGEN

Biografi e vaarweg Lemmer-Delfzijl Aan de oevers van de vaarweg Lemmer-Delfzijl die als een levensader door Groningen en Fryslân stroomt schrijven op 1 september tachtig auteurs de ‘Biografi e van de vaarweg Lemmer-Delfzijl’. Als landschapsschilders van het woord bemannen de auteurs een dag lang tachtig observatieposten langs de hele vaarwegroute. De biografi e - een project van grafi sch vormgever Vanessa van Dam en beeldend kunstenaar/publicist Sjaak Langenberg -maakt deel uit van het overkoepelende Gronings-Friese kunstproject ‘Woordenstroom’, waarin taal een centrale rol speelt. Dit project is ontwikkeld in opdracht van de provincies Groningen en Fryslân in het kader van het Masterplan Vormgeving vaarweg Lemmer-Delfzijl. Het boek met de biografi e ver-schijnt eind dit jaar in een oplage van tweeduizend exemplaren bij de Friese Pers/Noordboek.Zie: www.lemmerdelfzijl.nl

Page 6: Mens & Natuur herfst 2006

> UT RECHT

Zestig informatiezuilen Nationale ParkenWat is er allemaal te zien en te leren in de twintig

Nationale Parken die Nederland rijk is? Dat staat op

zestig informatiezuilen in deze parken, waarvoor

IVN-coördinatoren tekst en beeld verzorgden. In

juni onthulde koningin Beatrix symbolisch een in-

formatiezuil in het Doornse Gat in Nationaal Park de

Utrechtse Heuvelrug. De informatiezuilen zijn een

cadeau van het ministerie van LNV en de ANWB,

nog ter gelegenheid van het zilveren regeringsjubi-

leum van de koningin. “Maar eigenlijk zijn ze een

cadeau aan het hele Nederlandse volk. De natuur is

immers van en voor zestien miljoen Nederlanders”,

aldus minister Veerman van LNV bij de onthulling.

De Nationale Parken, van de Oosterschelde tot

de Alde Faenen en van de Meinweg tot de Texelse

duinen, vormen volgens de minister een staalkaart

van bijzondere Nederlandse landschappen. De in-

formatiezuilen helpen de burger meer te leren over

de natuur. “Indirect profi teert de natuur daarvan.

Wat je kent ga je liefhebben en dat wil je bescher-

men,” aldus Veerman. In dat verband ziet hij een

belangrijke taak weggelegd voor natuureducatie, in

het bijzonder voor stadskinderen.

> UT RECHT

Zoekmachine natuur en milieuOp zoek naar informatie over

vleermuizen, het tropisch regen-

woud, de straling van zendmas-

ten of eerlijke kleding, die niet

door kinderhanden is gemaakt?

Of zoek je een leuke wandel- of

fi etsroute over de Utrechtse

Heuvelrug? Sinds kort heeft de

Utrechtse gemeentebibliotheek

een zoekmachine voor natuur- en

milieu-onderwerpen. Met deze

zoekmachine/computer raad-

pleeg je snel en gemakkelijk de

uitgebreide catalogus natuur- en

milieuboeken en -tijdschriftar-

tikelen van de bibliotheek van

het Milieucentrum Utrecht. Deze

milieuclub heeft een bibliotheek

met meer dan 3500 boeken,

ruim 80 tijdschrifttitels en een

uitgebreid knipselarchief over

de meest uiteenlopende na-

tuur- en milieuonderwerpen. De

samenwerking met de openbare

bibliotheek maakt de collectie

toegankelijk voor een breed

publiek.

De boeken zijn te leen zonder lidmaatschap maar je betaalt wel borg. De catalogus in ook online te raadplegen op www.milieuplein.nl

> OV ERIJSSEL

Overijsselse Nacht van de NachtOok in Overijssel vindt op 28 oktober de Nacht van de Nacht plaats om aandacht te vragen voor de schoonheid van de nacht. Veel IVN-afdelingen en andere groepen doen ook dit jaar weer mee. Beatrijs van de Lisdonk (IVN Consulentschap Utrecht) organiseert hiervoor op 4 oktober een workshop waarin IVN-afdelingen kennismaken met nieuwe, spannende werkvormen. Op het programma staan activiteiten met intri-gerende titels als ‘Nachtelijk bezoek’, Nachtverhaal, ‘De Horte by night’, ‘Venster op de nacht’ en ‘De nacht en ik’. Landgoed De Horte te Dalfsen, 4 oktober van 18.30 tot 23.00 uur. Kosten € 15,- (incl. soep, broodjes en informatieboekje). Aanmelden: Marijke Wester, Natuur en Milieu Overijssel, tel. (038) 4250969, e-mail: [email protected]

> OV ERIJSSEL

Klimaat-uitwisselingsdag natuurgidsen Op 13 oktober is er een uitwisselingsdag voor Overijsselse

IVN-natuurgidsen. Deze derde editie staat in het teken van

de landelijke campagne ’Hier - Klimaatverandering in je

achtertuin’. Het thema klimaatverandering kan een extra

dimensie geven aan je publieksactiviteiten. Op de Uitwis-

selingsdag laat Arnold van Vliet (Natuurkalender) in een

inleiding met praktijkwandeling zien t hoe je dat kunt doen,

wat je boodschap is en vooral wat je met betrekking tot

dit thema in de natuur kunt laten zien. Bovendien kun je

werken met het infopakket dat bij de campagne hoort.

De uitwisselingsdag vindt plaats op vrijdag 13 oktober bij het Milieucentrum Deventer. Aanmelden: Marijke Wester, Natuur en Milieu Overijssel, tel. (038) 4250969, e-mail: [email protected]

6

> UT RECHT

Tovenaar Autumnus: herfst in het bosKinderen en volwassenen kunnen in de herfstvakantie luisteren naar de verhalen van Au-

tumnus, de herfsttovenaar die elk jaar zorgt voor paddenstoelen in het bos en bladeren in

alle kleuren geel, rood en en oranje. Herfst wordt het niet zomaar; daarvoor moet je veel in

je mars hebben. En dat heeft Autumnus. Hij beleeft elke dag veel avonturen op de Heuvel-

rug en vertelt de kinderen daarover. Zij kunnen daarna met eigen ogen zien hoe betove-

rend mooi de herfst op de Heuvelrug is. Autumnus is een supertovenaar!

Bij de activiteiten en de VVV’s in de regio is een kleurrijke ‘Heuvelrug-ontdek-kaart’ voor kin-deren verkrijgbaar. Hierop staan het verhaal van Autumnus en leuke doe-tips. De actviteiten rondom Autumnus worden verzorgd door het IVN Consulentschap Utrecht.

Page 7: Mens & Natuur herfst 2006

7

> NO O RD - HO LL A ND

Biodiversiteit in Netwerk Bezoekerscentra Dit jaar en volgend jaar organiseren

de Nederlandse bezoekerscentra

activiteiten rond het thema Biodi-

versiteit, zoals de 1001-soortendag.

Vanaf nu kan iedereen ook zélf aan

de slag met dit thema: de bezoe-

kerscentra hebben hiervoor nieuwe

activerende producten ontwikkeld.

Met de Natuur Doe Kaarten (€ 5,50)

kun je op pad in ieder willekeurig

seizoen en natuurgebied en maak

je van een gewone wandeling een

boeiende ervaring. Het is een kaar-

tenset met 50 natuuropdrachten die

kinderen (4-12 jaar) in de natuur

kunnen uitvoeren. Poeponderzoek

doen, muziek maken met eikendop-

jes, zaden verzamelen, raadspelle-

tjes, zoekopdrachten, fantasiespel-

letjes, weetjes, het zit er allemaal

in. De sets zijn ook geschikt voor

gezinnen of een (school)groep. De

‘Scheur door de natuur’-kalender

(€ 8,50) biedt 365 dagen lang

interessante wetenswaardighe-

den, schitterende foto’s en mooie

illustraties rond het thema Biodi-

versiteit, van wc-papier tot fossiele

brandstof. De inhoud is gevarieerd

en leuk voor iedereen: grap-

pige anekdotes, striptekeningen,

(doe)activiteiten, raadsels, gedicht-

jes, spelletjes en leuke weetjes.

‘Aan de slag met biodiversiteit’

(€ 4,95) helpt excursieleiders met

achtergrondinformatie, tips en sug-

gesties om tijdens excursies bezig

te zijn met het thema.

Interesse om met je afdeling, tijdens een excursie of in je vrije tijd aan de slag te gaan met biodiversiteit? Voor informatie en het bestellen van materialen kun je terecht bij Netwerk Bezoekerscentra, Maria Mulder, tel. (0222) 317458, e-mail: [email protected]

> NO O RD - HO LL A ND

Kandidaten voor Zilveren MaanprijsMilieufederatie Noord-Holland, Landschap Noord-Holland en IVN Consulentschap Noord-

Holland reiken in december voor de vijfde keer de Zilveren Maanprijs uit. Deze prijs zet

vrijwilligers in het zonnetje die op bijzondere wijze hun handen uit de mouwen steken of

anderen enthousiast weten te maken voor vrijwilligerswerk op het gebied van natuur, milieu

of landschap. Iedereen die een geslaagd project of baanbrekende activiteit op het gebied van

natuur, milieu of landschap in Noord-Holland kent dat tussen september 2005 en september

2006 is uitgevoerd door een enthousiaste vrijwilliger of vrijwilligersgroep, kan deze nu voor-

dragen voor de prijs. Gegevens van kandidaten voor de prijs dienen vóór

maandag 16 oktober binnen te zijn bij Landschap Noord-Holland.

Informatie en aanmelden: www.zilverenmaanprijs.nl of IVN Consulentschap Noord-Holland, tel. (0251) 650783. Prijsuitreiking: 9 december tijdens de Noord-Hollandse Natuurdag. In 2005 ging de Zilveren Maan naar de Stich-ting Noordzeekanaalgebied voor het project ‘Sterk, Schoon & Slim’.

> ZUID - HO LL A ND

Publiekscampagne Groene HartIVN Consulentschap Zuid-Holland organiseert deze zomer en dit najaar samen met andere

Zuid-Hollandse natuur- en milieuorganisaties een publiekscampagne over het Groene Hart.

Dat gebeurt onder de vlag van ConSept - de verenigde natuur- en milieuorganisaties in Zuid-

Holland - die zich sterk maken voor de ontwikkeling van het Nationaal Landschap Groene Hart.

De campagne moet mensen op een aansprekende wijze informeren over en betrekken bij het

Groene Hart. De aftrap werd begin juli gegeven met een bijeenkomst die in het teken stond van

Leesbaar Landschap. Deze vernieuwende methodiek leert mensen op speelse wijze hoe ze

snel landschappelijke kwaliteiten kunnen waarnemen en beleven. Onder begeleiding van een

boswachter trokken de deelnemers het gebied in rondom het Fort Wierickerschans aan de rand

van Bodegraven.

Een fotowedstrijd daagt mensen uit aansprekende en verrassende foto’s te maken van mooie

plekjes van het Groene Hart die het landschap karakteriseren. Een deskundige jury beoordeelt

de foto’s en kiest hieruit drie winnaars. De Groene Hart-dag (9 september) op het terrein van

Fort Wierickerschans vormt de uitsmijter van de publiekscampagne met onder meer boottoch-

ten, een expositie van de ingezonden foto’sen infroamtie van natuur- en milieuorganisaties.

Landschapsfotograaf Martin Kers reikt de prijzen van de fotowedstrijd uit.

Informatie: www.ivn.nl/groenehart, Marjon Vlug, IVN Consulentschap Zuid-Holland, tel. (06) 52450982, e-mail: [email protected]

Page 8: Mens & Natuur herfst 2006

8

> ZUID - HO LL A ND

Groene Maand natuur-wandelvierdaagsenTijdens de Groene Maand wordt op twee plaatsen in Zuid-Holland een natuur-wandelvier-

daagse georganiseerd. In Rotterdam organiseren het NIVON en het Rotterdams Milieucentrum

op zondag 3, 10, 17 en 24 september de Groene4daagse. Het zijn stevige gemarkeerde

wandelingen van 20 kilometer en meer van het Rotterdamse wandelpadennetwerk: het Eras-

muspad, het Pad op Zuid, het Jeneverpad en het Ton Markesepad. Alleen deelnemers aan alle

wandeldagen hebben recht op het ‘groene wandelkruisje’.

Op dezelfde zondagen in september organiseert IVN Delft samen met de KNNV Regio Delft, de

Midden-Delfl and Vereniging, de Vereniging voor Natuur- en Milieubescherming Pijnacker de

Natuur4daagse Delfl and. De deelnemers maken tijdens een wandeling kennis met het land-

schap en de natuur rond Delft. De Natuur4daagse Delfl and kent vier verschillende trajecten

die elk in een ander gebied zijn uitgezet. Er is speciale aandacht voor het Groene Maand-

thema water. De routes zijn tussen de 5 en 10 km. De starttijd is tussen 10.00 - 12.00 uur,

de aankomsttijd tussen 12.00 -15.00 uur. De deelnemers lopen op eigen gelegenheid op een

routebeschrijving die ook veel vertelt over landschap en natuur langs de route. De deelnemer

die drie routes loopt ontvangt een herinneringsmedaille.

IVN Delft organiseert de eerste wandeling op 3 september, dieeen deel van het Paarse Paal-

tjes Pad volgt. De dag valt samen met de Open Bieslanddagen. De route voert daarom ook

langs Hoeve Biesland van biologische boer Jan Duijndam.

Informatie: Rotterdams Milieucentrum, www.groene4daagse.nlIVN Delft, www.ivndelft.nl, e-mail: [email protected] o.v.v. ‘natuur4daagse’

Op Zilva’s Ontdekpak op Recreatiecentrum Ter Spegelt

kunnen kinderen maar ook ouderen met een knapzak

vol instrumenten van alles te weten komen over de

planten en dieren uit het gebied. Het Ontdekpad is

ontwikkeld door IVN Consulentschap Brabant; de eer-

ste keer dat het Consulentschap iets dergelijks doet.

Het idee achter Zilva’s Ontdekpad is de drempel naar

natuurbeleving voor kampeerders op Ter Spegelt klei-

ner maken. “Kampeerders kunnen op informatieve en

speelse wijze kennismaken met natuurlijke elementen

die op de camping te vinden zijn,” vertelt John Rozema

van IVN Consulentschap Brabant. “Als we verder

> ZUID - HO LL A ND

Opening Groene Maand Zuid-Holland

Op 3 september wordt de Groene

Maand in Zuid Holland feestelijk

geopend in Scheveningen. Er

is ondermeer een open podium

voor zeepoëzie en zeeproza.

Vissers en vuurtorenwachters

vertellen (sterke) verhalen over

hun confrontatie met de zee.

Verder is er aandacht voor North

Sea Trail, een kustwandelpad dat

de kustprovincies samen met de

Stichting Wandelplatform-LAW

en Bureau Ecosouvenir hebben

opgezet. Het pad maakt deel uit

van het internationale North Sea

Trail van alle landen rondom de

Noordzee.

Gedeputeerde Leen van der Sar

verricht de feestelijke opening

van de Groene Maan door met

een traditioneel kornet zeedier-

tjes te vangen. Vers opgeleide

zeegidsen informeren het publiek

over de vangst.

IVN afdeling Den Haag organi-

seert die dag een excursie met

speciale aandacht voor de bij-

zondere fl ora langs de kust, zoals

het bloeiende zeebiet tussen de

basaltblokken.

Gedetailleerde informatie over het programma is te vinden op www.groenemaand.nl en de web-site van het consulentschap www.ivn.nl/zuidholland Meer informatie over het kust-wandelpad is te vinden op ww.northseatrail.nl

> BR A B A NT

Zilva’s Ontdekpad laat kinderen

Page 9: Mens & Natuur herfst 2006

9

> LIMBURG

EzelwandelingenIn het Dubbbroek, een natuurgebied van Limburgs Landschap nabij

Maasbree, kun je wandeltochten maken met ezels en door ezels getrok-

ken huifkarren. Ezels dragen tijdens de dagwandelingen en meerdaagse

tochten je bagage en kinderen kunnen als ze moe zijn een stukje ‘mee-

liften’. De organisatoren hebben ook diverse wandelroutes uitgezet door

het Dubbroek (125 ha) dat in en bij een oude Maasbedding ligt tussen

Maasbree, Baarlo en Hout-Blerick. In de jaren vijftig en zestig verdween

er veel elzenbroekbos. Ervoor in de plaats kwamen populieren. Ook

werden zeer natte hooilanden met populierenproductiebos beplant. In

deze toestand kocht de eerste delen van het Dubbroek van de gemeente

Maasbree Allerlei bostypen zijn beeldbepalend in het Dubbroek. In

de laagste delen, waar vrijwel permanent water boven of dichtbij het

maaiveld staat groeit elzenbroekbos. Op de overgang van de natte naar

de droge gronden groeit essen-eikenbos met een soortenrijke struiklaag.

Eind jaren negentig zijn in het gebied op drie plaatsen wilgen en riet

verwijderd en is de waterbodem tot op de veenlaag afgegraven. Zo kan

de voortgaande verlanding helemaal opnieuw beginnen.

Informatie over de Ezelwandeltochten: tel. (077) 4654169,www.ezelwandelingen.nl

> LIMBURG

IVN Limburg in race voor het Nationale ComplimentHet project ‘De langste tuin van Limburg’ van IVN District Limburg is een van de twintig genomi-neerden uit 530 inzendingen voor het Nationale Compliment 2006. Deze inzending maakt deel uit van de campagne IVN NatuurNet-werk. Op 16 december is de uitreiking van Het Nationale Compliment (i.s.m. Make a Difference Day en Het GemeentenCompliment). Het IVN District verdient alleen al met deze nominatie sowieso € 1000,-.Elk jaar reikt Vereniging NOV in samenwerking met de Rabobank en het ministerie voor Volks-gezondheid, Welzijn en Sport twee belangrijke vrijwilligersprijzen uit: het Nationale Compli-ment voor het beste vrijwilligersproject en het GemeentenCompliment voor de gemeente met een actief vrijwilligerswerkbeleid.

> BR A B A NT

Streekfestival Groene Woud Onder de noemer ‘Brabants grootste tuin op ’t

zuiden’ werd op 2 juli het Streekfestival van Het

Groene Woud gehouden op Landgoed Velder in

Liempde. Net als vorig jaar was het festival een

doorslaand succes. Het goede weer zorgde voor een

grote aanloop naar het sfeervol ingerichte evene-

mententerrein. Zo’n 150 stands gerangschikt op

thema’s als kunst, natuur, recreatie landbouw en

culinair wisten elke doelgroep wat te bieden. Ook

de stand van IVN Consulentschap Brabant trok veel

geïnteresseerde bezoekers. Grote publiekstrek-

ker was Gerard van Maasakkers die naast een kort

optreden de prijzen uitreikte aan de jonge winnaars

van de poëziewedstrijd.

kijken hopen we natuurlijk dat kampeerders ook

de natuur en het landschap buiten de camping op

waarde zullen schatten en zullen gaan ontdekken.”

Het Ontdekpad is in eerste instantie bedoeld voor

kinderen, maar doordat de opdrachten op de

infopalen makkelijk te wisselen zijn kunnen in het

laagseizoen bijvoorbeeld vijftigplussers ermee

aan de slag. De eerste ervaringen zijn volgens de

commercieel directeur van Ter Spegelt erg positief.

John Rozema sluit de ontwikkeling van dergelijke

natuurbelevingprogramma’s elders in Brabant

daarom ook niet uit.

natuur ontdekken

Page 10: Mens & Natuur herfst 2006

De kwaliteit en kwantiteit van het water zijn overal in Nederland actueel.

Bij de Limburgse Grensmaas zijn er plannen voor natuurontwikkeling en

hoogwaterbescherming in ruil voor grindwinning, onder het motto: ‘Groen

voor grind’. IVN’ers uit de regio zijn kritisch. “Geld is toch de sturende

factor. Ecologisch zou er veel meer haalbaar zijn.”

“Duivelsnaaigaren, kegelsilene, slangewortel, sofi ekruid,

kompassla… de eerste keer vonden we ruim tachtig soorten

in anderhalf uur!” Hub de Rooy van IVN Elsloo (Zuid-Limburg)

vertelt enthousiast over het inventariseren van de nieuwe

natuur langs de Maas bij het dorpje Meers. Samen met vrijwil-

ligers van zijn afdeling en buurafdeling Stein is hij deze zomer

op verzoek van Natuurmonumenten begonnen met het inven-

tariseren van het proefproject Meers, een voorbeeldproject

voor natuurontwikkeling langs de Grensmaas.

De Grensmaas is het ongestuwde en onbevaarbare deel van

de Maas tussen Maastricht en Roosteren van ongeveer 45

kilometer, tevens de grens tussen België en Nederland. Het

Grensmaasproject betekent verbreding van de stroomgeul en

verlaging van de weerden (uiterwaarden) door grindwinning.

Vervuilde dekgrond wordt geborgen in circa 20 meter diepe

putten waaruit eerst grind wordt gewonnen. Daarna mag de

natuur over een oppervlakte van minimaal 1000 hectare haar

gang gaan, onder beheer van Natuurmonumenten.

Oorspronkelijk had het Grensmaasproject tot doel te voldoen

aan de verplichting om 35 miljoen ton grind te leveren, om

te voldoen aan de nationale behoefte. In ruil daarvoor: groen

voor grind, oftewel de realisatie van nieuwe natuur. Na de

hoogwateroverlast in 1993 en 1995 is daar de hoogwater-

bescherming als doelstelling bijgekomen. De plannen en

vergunningaanvragen met bijbehorende Milieu Effect Rappor-

tage (MER) zijn momenteel formeel in procedure. Het werk zelf

moet in 2007 beginnen en in 2021 zijn afgerond.

Vrij spelIn het proefproject Meers is te zien hoe het er langs de gehele

Grensmaas uit moet gaan zien. Daar is een ontgrinder al

enkele tientallen jaren aan het werk. Van het totaal van 135

te ontginnen hectares zijn er 46 klaar. Natuur en rivier hebben

daar nu vrij spel. Een deel van de gebied is omheind en wordt

begraasd door Galloway-runderen en Konikspaarden. Tiental-

Grensmaas: geld en groen voor grind

Nat

uur

en le

efom

gevi

ng

Door Lieke Muyris

Foto: Twan Wiermans

Groene Maand in de startblokken‘Water in overvloed? Ontdek Nederland-Waterland’. De ze-

vende editie van de Groene Maand staat in het teken van de

invloed van water op ons landschap. Partners van de Groene

Maand zijn dit jaar onder meer het Ministerie van Verkeer en

Waterstaat en het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en

Visserij. In de Groene Maand brengen honderden kleinscha-

lige activiteiten de waterrijke gebieden in ons land in beeld.

Het offi ciële startschot voor de Groene Maand is dit jaar op

31 augustus in Kasteel Groeneveld in Baarn met aansluitend

Waterdebat. Genodigden hierbij: kamerleden, dijkgraven,

terreinbeheerders, vertegenwoordigers van uiteenlopende

maatschappelijke organisaties en overheden.

Onderwerp van het debat: de kwaliteit en kwantiteit van het

water in ons land, het belang van schoon water en de rol van

water in ons landschap.

Foto: Twan Wiermans

10

Page 11: Mens & Natuur herfst 2006

len soorten planten hebben het gebied al in bezit genomen.

“Je komt planten tegen die zo zeldzaam zijn dat je ze niet

kent”, aldus natuurgids Fons Leerschool van IVN Stein. “Maar

ook onverwachte kweekvormen. Vlinderstruiken, stokrozen,

tomaten, het groeit nergens zo goed als daar”, voegt één van

de inventariserende IVN’ers daaraan toe. Ook de watervogels

hebben het gebied gevonden: diverse soorten eenden, gan-

zen, zwanen, aalscholvers, maar ook de zeldzame blauwborst

en oeverloper worden er nu vaak gezien. Toch zijn de IVN’ers

kritisch. Hub de Rooy: “Ik heb altijd moeite gehad met het

grindverhaal. Ze hadden het beter kunnen laten zoals het was.

Het gaat uiteindelijk om geld.”

Beperkte kwaliteitDe budgettaire neutraliteit waarmee het Grensmaasproject

moet worden uitgevoerd is volgens de IVN’ers uit Born en

het Federatief Verband tegen Ontgrindingen (waarbij zij zich

aangesloten hebben) funest voor de ecologische en morfolo-

gische ontwikkeling van het afgegraven gebied. Ze vinden het

zelfs desastreus voor het behoud van de unieke kronkelwaar-

den, overblijfselen van oude Maasbeddingen. “Wij hebben

helemaal niets tegen de maatregelen voor hoogwaterbescher-

ming”, benadrukt Miel Jaspers. “Stel die ingrepen ten doel

aan natuurontwikkeling en zorg voor verdere ontwikkeling van

de natuur met instandhouding van de bestaande waarden. We

respecteren zelfs de verplichting om 35 miljoen ton grind voor

de nationale behoefte te leveren. Maar zoals de uitvoerings-

plannen er nu uitzien wordt de nieuwe grindnatuur maar van

een beperkte kwaliteit ten opzichte van het haalbare.”

Omdat de natuurontwikkeling niet méér mag kosten dan de

grindwinning opbrengt, zijn er compromissen gesloten wat

de uitvoering betreft. In het stuk Grensmaas dat binnen het

werkgebied van IVN Land van Swentibold valt, zijn er daardoor

grote pijnpunten. Het begint al in het zuidelijke deel: daar

steekt een aantal grote gasleidingen de Maas over. Omdat het

11

>>

te duur is om die leidingen te verleggen, wordt de weerd er

veel minder verlaagd dan zou kunnen. Iets noordelijker liggen

een paar voormalige stortplaatsen uit de mijnperiode. Het is

Waterbeleid: kansen voor natuurHet klimaat verandert en dit heeft gevolgen voor onze

waterhuishouding. Het weer wordt extremer met korte

maar hevige regenbuien, meer smeltwater dat via de

rivieren ons land binnenkomt en stijging van de zee-

spiegel. Om te voorkomen dat dit tot meer wateroverlast

leidt, hebben Rijk, provincies, gemeenten en water-

schappen het Waterbeleid 21ste Eeuw ontwikkeld.

Water krijgt de ruimte, voordat het die ruimte zelf neemt,

dat is de kern van het beleid. Stad en landschap krijgen

ruimte om water op te slaan.

Het beleid is er ook op gericht, te voorkomen dat ge-

bieden verdrogen; voor veel natuurgebieden van groot

belang. De grondwaterstand wordt voor de landbouw

vaak kunstmatig laag gehouden. Het beleidsmotto is nu

echter ‘vasthouden, bergen, afvoeren’, om te zorgen dat

water langer in het eigen stroomgebied blijft. Watergan-

gen worden breder en minder diep. Dat heeft - behalve

hoger grondwaterpeil - als voordeel dat het water meer

ruimte heeft en het overstromingsgevaar afneemt én dat

natuurvriendelijke oevers ontstaan waar wilde planten

en (water)dieren meer kansen hebben. Beken die ooit

zijn recht getrokken voor snelle afvoer van water mogen

weer meanderen. De fl auw afl opende oevers van sloten

bieden meer kansen voor padden, kikkers en salaman-

ders die het land op willen. Binnen bebouwde gebieden

zorgen bergingsvijvers en sloten ervoor dat bij water-

overlast de riolering minder belast wordt. Dat water kan

dan ook weer voor natuurlijke en recreatieve doeleinden

worden gebruikt.

De Europese Kaderrichtlijn Water is bedoeld om de kwa-

liteit van het grond- en oppervlaktewater in Europa op

een goed niveau te krijgen en houden, en stelt normen

voor de chemische samenstelling ervan. Maar ook de

ecologische kwaliteit speelt een rol. Bij de waterstaat-

kundige inrichting van gebieden wordt niet meer alleen

naar het economische maar ook naar het ecologische

belang gekeken.

Zie ook: www.nederlandleeftmetwater.nl, www.kaderrichtlijnwater.nl, www.ruimtevoorderivier.nl

Page 12: Mens & Natuur herfst 2006

Nat

uur

en le

efom

gevi

ng

>>

12

Grondwaterstand: groen of rood?Grondwatermeters laten zien hoe het is gesteld met de grondwaterstand. Interessant om te weten want de stand van het grondwater heeft gevolgen voor de natuur. Een grond-watermeter is een roestvrijstalen buis die boven de grond laat zien hoe hoog of hoe laag het grondwater staat. Door het gebruik van kleuren is de grondwaterstand eenvoudig af te lezen. Wijst de meter een waarde aan in het groene vlak, dan is de grondwaterstand gunstig voor de functie van het gebied. Een waarde in het rode vlak staat voor een te lage grondwaterstand. Er staan nu al veertien grondwatermeters in Drenthe, vijf in Utrecht, tien in Overijssel en vijftien in Noord-Brabant. De grote grondwatermeters hebben vooral educatieve waarde. Kijk op www.waterindepeiling.nl, ook voor het bestellen van begeleidende educatieve pakketten.

wel de bedoeling die vervuilde grond ooit op te ruimen, maar

voorlopig wordt ervoor gekozen om daar niet te ontgrinden,

maar een kunstmatig eiland te creëren door een nevengeul

te graven. Daarmee wordt de beschermingsdoelstelling wel

gehaald, maar is er geen kans op ontwikkeling van nieuwe

grindnatuur.

Unieke kronkelwaarden“Als je zoals ik verliefd bent op dit gebied, kun je het niet eens

zijn met wat er gaat gebeuren”, zegt Miel Jaspers, voorzit-

ter van de Werkgroep Kingbeek. Deze werkgroep zet zich in

voor herstel en behoud van het kronkelwaardenlandschap

waardoor de Kingbeek stroomt. Het is een bescheiden beek

van slechts zeven kilometers, maar wel een van een bijzon-

dere schoonheid. De Kingbeek ontspringt in de gemeente

Stein, loopt door het ontgrindingsgebied Koeweide om daar

uit te monden in de Maas. Het beeklandschap is nét in oude

glorie hersteld, maar loopt nu gevaar door de ontgrindings-

plannen. “De locatie Koeweide bevat grind van de hoogste

kwaliteit, dus daar kijkt men gretig naar”, aldus Miel Jaspers.

“De stroomgeul wordt daar dusdanig verbreed dat er 4600 ku-

bieke meter per seconde water doorheen kan, terwijl een stuk

stroomopwaarts en stroomafwaarts het maximum 3850 kub

is. Bij normale Maaswaterafvoeren zie je daar straks een plas

van 100 hectare water, geen mooie natuur.” De afgraving van

de Koeweide gaat tot op amper 35 meter van de Kingbeek en

dan meteen vele meters diep. “Op de locatie Koeweide wordt

- en dat geldt ook voor Meers - over een te grote oppervlakte

te diep ontgrind. In Meers mag dan wel duivelsnaaigaren en

slangewortel voorkomen, het is een verkeerd voorbeeldpro-

ject. De MER is in dit verband duidelijk”, aldus Jaspers.

Het Federatief Verband concludeert dat de huidige plannen

voor de Grensmaas in ecologisch opzicht niet het maximaal

“Mensen betrekken bij kwaliteit en belang van water”“Hoe meer ik ermee bezig ben, hoe meer er bij komt

kijken, een heel leuk en divers proces”, aldus Janneke

Werneke, programmaleider Water en projectleider

Groene Maand bij IVN Nederland.

Water is voor de komende jaren een van de prioritaire

thema’s van het IVN. Het kennisteam Water, waarin elke

regio van de beroepsorganisatie is vertegenwoordigd,

heeft onlangs de Visie Water geformuleerd.

“In dit team komt de kennis en ervaring uit de regio naar

boven. In elke regio speelt wat anders. Dat varieert van

brak water, grondwater en verdroging tot zwem- en drink-

water, natuurlijke beken en beheersmaatregelen. Er zijn

twee speerpunten gekozen, aansluitend op de expertise

van het IVN: het betrekken van mensen bij de ecologi-

sche waterkwaliteit en bij het belang van water in het

landschap door voorlichting, educatie en participatie.”

Het programma wordt nu verder uitgewerkt. Er is een

overzicht gemaakt van alle IVN-waterprojecten en een

plan van aanpak voor de komende twee jaar is in de

maak. Daarnaast wordt de mogelijkheid onderzocht van

een landelijk project voor de ministeries van Landbouw,

Natuur en Visserij en Verkeer en Waterstaat, dat zoveel

mogelijk aansluit bij bestaande activiteiten van IVN-af-

delingen en Consulentschappen.

haalbare zijn; slechts één oever wordt aangepakt en door het

nog steeds ernstig vervuilde Maaswater zullen de verlaagde

weerden opnieuw vervuilen. Een aantal rivierkundige maat-

regelen komen bovendien niet overeen met de ideeën van een

vrij stromende rivier.

Lieke Muyris is redactielid/correspondent Limburg en lid van IVN Stein.

In Raalte-Noord komt regenwater terecht in speciaal aangelegde veldjes (wadi’s),

waardoor het grondwaterpeil hoger is.

Page 13: Mens & Natuur herfst 2006

13

“Sommige weersverschijnselen

blijven je altijd bij. Ik herinner me nog

de enorme rolwolk op 17 juli 2004. Die

zag je vanuit de verte op je afstormen,

waarna er hele zware buien volgden. Of

de hagelstenen uit 1998, zo groot als eie-

ren! Het weer is fascinerend. Alles buiten

is mooi, ook in de regen. Ik ben een echt

buitenmens. Op de hei of in het bos kan

ik genieten van de rust en ruimte.

De Oostvaardersplassen zijn dicht

bij mij in de buurt. Er zijn zeer veel dieren

te zien, konikspaarden en herten. Toen ik

er een keer wandelde zag ik een bos-

wachter die net een hert had geschoten.

Hij had de kop in zijn hand om te voor-

komen dat het gewei zou worden meege-

nomen. Het is een bizar beeld dat in mijn

geheugen staat gegrift. Ik ben een echte

dierenliefhebber en een enorm gevoels-

mens. Ik wilde dierenarts worden, maar

ik zou nooit in een poot kunnen snijden.

Eens een Zeeuw, altijd een Zeeuw.

Toen ik voor mijn studie in de stad ging

wonen, was dat een grote schok. Ik mis

de ruimte van het platteland. Mijn opa

had een boerderij. Ik ben van kinds af

aan met het buitenleven opgegroeid. Ik

had een eigen moestuintje op de boer-

derij en was vaak met een schepnetje

langs de slootkant te vinden. De aardap-

pelen werden met de hand gerooid. Eén

weekend per jaar moesten we met de

hele familie rooien. Buiten zijn is me met

de paplepel ingegoten. Boeren hebben

veel kennis over het weer, dus dat heb ik

ook als kind al meegekregen.

Op de rug van een paard, met je

gezicht in de wind, vergeet je alles om

je heen. Je bent helemaal alleen: jij, je

paard en de omgeving. Dat is voor mij de

fi jnste manier om van de natuur te genie-

ten. Ik vind het ergerlijk dat die natuur

zo wordt ingepikt voor huizen en wegen.

Meer wegen is geen oplossing voor het

fi leprobleem. Straks loopt Almere over

in Amsterdam. En het beetje natuur dat

er nog is, wordt vervuild door de mensen

die er komen, mensen gooien van alles

op de grond.

Het klimaat is onverwacht en

onvoorspelbaar. We weten nog maar zo

weinig. Als we het hebben over klimaat-

veranderingen gaan we maar van één

scenario uit, dat het warmer wordt. Dat

is wel het meest waarschijnlijk, maar

ik vind dat we meer rekening moeten

houden met heel andere mogelijkheden,

we moeten breder kijken. Samen met

het InnovatieNetwerk ben ik bezig met

een onderzoek waarbij we vier scenario’s

belichten: warm en droog, warm en nat,

koud en droog, koud en nat. Wij, en voor-

al de overheid, moeten ons op alle opties

voorbereiden. Kunnen we hier straks nog

wel aardappels verbouwen? We hopen

over een jaar een rapport met adviezen

over de gevolgen van mogelijke klimaats-

veranderingen voor onze voedselvoor-

ziening en ruimtegebruik te presenteren.

We kunnen nu echt niet meer zeggen dat

gevolgen van klimaatveranderingen voor

ons van later zorg zijn.”

Favorieten

Soort: paarden en mijn katten en konijnen.

Gebied: mijn eigen achtertuin met de kikkers,

konijnen en moesmanden. Nieuw-Zeeland is

een droom voor wie van natuur houdt; vooral

het zuidelijk eiland met gletsjers en prachtig

groen.

Informatiebron: op internet vind je alles.

Ik bekijk natuurlijk regelmatig weersites.

Vara’s Vroege Vogels is informatief.

Vrije tijd: Fietsen, wandelen, paardrijden,

buiten zijn.

“Klimaatverandering niet van later zorg”

Door Zefea Samson

Marjon de Hond (Tholen, 3 juni 1972). Sinds 1999 weervrouw bij het NOS Journaal. Opent Groene Maand Flevoland, zaterdag 2 september in Zeewolde.Opleiding: HTS Technische Natuurkunde, Dordrecht; Meteorologie en Fysische Oceanografi e, Utrecht. Samenwonend, eerste kind op komst

Thuis

in de natuur

Foto’s: Sacha de Boer

13

Page 14: Mens & Natuur herfst 2006

Educ

atie

en

com

mun

icat

ie

“Gek eigenlijk als je bedenkt dat je vlak

bij zee woont en er niets van af weet.”

Voor Margo Slot uit Haarlem was dat een

van de redenen om zich aan te melden

voor de cursus. Samen met vijf andere

deelnemers van IVN-afdeling Zuid-Ken-

nemerland organiseerde Margo het zee-

evenement ‘Van vissers tot fl essenpost’

tijdens de Week van de Zee (mei) in het

Zandvoortse Juttersmuseum. Bezoekers

konden een fi lm over de natuur in de

Noordzee bekijken, een jutter vertelde

over fl essenpost en een oude visser

vertelde over de visserij in vroeger tijden.

Kinderen konden terecht met vragen over

hoe je vondsten uit zee kunt schoonma-

ken en bewaren.

Tentoonstelling“Omdat we onder de zeespiegel zijn

geboren moeten we constant rekening

houden met onze positie ten opzichte

van de zee”, aldus Nelly Pot namens

de drie deelnemers van IVN-afdelingen

Nieuwkoop-Noorden en Alphen aan

de Rijn. De ligging van Nederland ten

opzichte van NAP en de invloed van de

zee op het onstaan van het huidige land-

schap lopen dan ook als een rode draad

door hun tentoonstelling en bijbehoren-

de fi etstocht ‘Van Heuvelrug naar Kust en

Zee’. De tentoonstelling gaat open op

30 september en is te zien in bibliothe-

ken.

Strand“We wilden graag meer en bredere infor-

matie over de zee met zijn fl ora en fauna.

We organiseren al regelmatig activiteiten

aan het strand voor groepen”, zegt Joop

Ettema. Hij en nog vijf deelnemers van

IVN-afdeling Noord-Kennemerland maken

een handleiding voor strandgidsen. Die

kan worden gebruikt bij activiteiten langs

het strand en ter ondersteuning voor

nieuwe strandgidsen.

De een wandelt graag langs de branding, de ander beseft

dat hij onder de zeespiegel is geboren. Iedere deelnemer

aan de zeegidsencursus in Noord- en Zuid-Holland heeft

zo zijn eigen reden om zich aan te melden. Gemeen-

schappelijk is het enthousiasme om mensen te betrek-

ken bij de zee-natuur. Vier deelnemers vertellen over de

projecten die ze inmiddels hebben opgezet.

Door Caroline Dekker

ZeegidsencursusDe IVN-zeegidsencursus - eerder al met succes uitgevoerd in Groningen - bestaat uit vier

bijeenkomsten en een terugkomdag waarop de deelnemers hun projecten presenteren.

In de cursus komen het gebruik van de zee, de zeespiegelstijging, kusttypen, visserij,

vervuiling, bouwen in zee en dynamisch kustbeheer aan de orde.

Aan deze versie in Noord- en Zuid-Holland hebben meegewerkt: gastsprekers van het

NIOZ, stichting De Noordzee en stichting Duinbehoud; de strandwerkgroep van IVN

Noord-Kennemerland (kennismaking kornetvissen). De deelnemers waarderen vooral

het bezoek aan de visafslag in IJmuiden en de uitleg over dynamisch kustbeheer.

Er komt een evaluatie van de cursus. Daarna wordt duidelijk of en hoe de cursus een

vervolg krijgt.

Een zeezak met

een grondboor

“Al jaren zetten we ons in om kinderen

enthousiast te maken voor de natuur”,

vertelt Simone Jongepier namens de

vier deelnemers van IVN-afdeling Voor-

ne-Putten-Rozenburg. “Op de cursus

hebben we ervaringen uitgewisseld.

Dat was prettig, want je hoeft het wiel

niet twee keer uit te vinden!” De groep

ontwikkelde een doe-route naar en op

het strand voor jongeren van twaalf

jaar en ouder. Zij krijgen op deze route

een zogenaamde ‘zeezak’ mee, een

rugzak met doe-activiteiten en een

grondboor. “Nu we dit terrein hebben

ontdekt gaan we vaker activiteiten op

en rond het strand organiseren.”

Caroline Dekker is redactielid/cor-respondent Noord-Holland en lid IVN Zuid-Kennemerland

14

Page 15: Mens & Natuur herfst 2006

1515

Educatie en comm

unicatie

Door educatie en communicatie een brug vormen

tussen waterinstanties en het grote publiek. Dat is

in het kort de taak van de watergids. Brabant telt

er binnenkort dertig. Ook andere provincies zijn

begonnen met de opleiding van watergidsen. Want

water is actueel.

De watergidsencursus is een samenwerkingsverband van de

provincie Noord-Brabant, de Brabantse waterschappen en IVN

Consulentschap Brabant. Het initiatief sluit naadloos aan op

de ontwikkelingen op het gebied van water en waterbeheer.

Er is veel nieuw beleid ontwikkeld dat bij het grote publiek

nog amper bekend is. Hoe krijg je meer aandacht voor water

en waterbeheer? Hoe overtuig je burger en bestuurder van het

belang van water? En hoe krijg je water terug op de maat-

schappelijke en politieke agenda? Allemaal vragen waarop

de cursus in acht bijeenkomsten een antwoord geeft.

Andere opdrachtgeversJosé de Jonge is als projectleider nauw bij de opleiding van

watergidsen betrokken. Ze legt uit waarom de cursus in Bra-

bant bijzonder is. “Wij doen het anders dan de provincies die

de watergidsencursus al eens hebben gegeven. Elders ligt de

nadruk toch vooral op eigen IVN-projecten, terwijl wij tijdens

de cursus al contact zoeken met allerlei instellingen die zich

met water bezighouden. Onze gidsen zijn straks actief op het

gebied van voorlichting en educatie over water. Niet alleen

voor IVN, maar ook voor andere opdrachtgevers. Dit maakt

het draagvlak van de cursus een stuk groter.”

WinstSamenwerking is dus van groot belang voor de nieuwe water-

gidsen. Dat blijkt ook uit het feit dat de acht bijeenkomsten

steeds op locatie worden gehouden. Zo zijn de cursisten op

bezoek geweest bij De Kleine Aarde, de provincie, water-

schappen, maar ook bij een viskwekerij. Ze gingen aan de slag

met lespakketten, excursies en themabijeenkomsten. José:

“Excursies organiseren en verzorgen, scholen begeleiden

bij veldwerk, folders schrijvers, publieksdagen organiseren;

allemaal activiteiten die tot het takenpakket van de watergids

behoren. Zo kunnen de watergidsen een brug vormen tussen

instanties die met water bezig zijn en het publiek. Daar is

grote winst te boeken.”

Didactiek en inhoudDe groep cursisten in Brabant is vrij divers. Zo telt de groep

naast IVN’ers ook mensen van de Brabantse Milieufederatie

(BMF), milieueducatieve centra en waterschappen. Maar er

zijn ook mensen bij die een uitdaging zien in het werken als

watergids. Aan de toelating zijn hoge eisen gesteld op het

gebied van didactische vaardigheden, inhoudelijke kennis en

inzetbaarheid na de cursus. De cursus gaat in vier modulen in

op ecologie en waterlandschap, en het belang en gebruik van

water. Ook beleidsontwikkelingen rond water en watereduca-

tie komen uitgebreid aan bod.

Marcel Donks is correspondent Brabant en lid van IVN De Waerdman

De watergids: brug tussen

instanties en publiek Door Marcel Donks

Page 16: Mens & Natuur herfst 2006

Nederland-Waterland: al eeuwen houdt Nederland zich bezig met water-

management. Nu is dat actueler dan ooit: we willen geen natte voeten, maar

tegelijkertijd is er toch veel droogte. Tijdens de Groene Maand-activiteiten

ervaart iedere deelnemer hoe we in Nederland omgaan met water en water-

beheer.

Ontdek Nederland-Waterland!

Door Zefea Samson

GROENE MAAND SEPTEMBER 2006>

16

Vere

nigi

ng e

n vr

ijwill

iger

s

Kikkers lokkenVolgens het beroemde kinderboek ving Dik

Trom op de volgende manier kikkers.

Hij pakte een stok, met daaraan een touwtje

met een rood lapje van 3x3 cm. Hij bewoog

dat heen en weer, boven water met kikkers.

Van alle kanten kwamen kikkers aanspringen,

bovenop het lapje! Probeer met een lange stok

met een rood lapje of jou dit ook lukt.

Drijvende zaadjesPeuter een rijpe zaaddoos van een gele lis-

vrucht open. Laat wat zaadjes in het water

vallen: ze blijven drijven. Haal van enkele an-

dere zaden het kurken buitenlaagje af en laat

deze zaadjes in het water vallen: ze zinken

onmiddellijk. Zo zinken zaadjes in de natuur.

Eerst drijven ze weg en na het verrotten van

het kurklaagje zinken ze naar hun groeiplaats

op de bodem.

Deze en andere doe-tips in ‘Ontdek de water-kant’. Het gidsje is schriftelijk, zonder postze-gel, te bestellen: Hexspoor, Antwoordnummer 16524, 5280 WJ Boxtel. O.v.v.:OB 41. IVN-ledenprijs € 4,95,- niet-leden € 5,95.

Foto: Alexandra Brouwer

De Groene Maand, die zijn zevende editie beleeft, is een promo-

tie-evenement van 37 organisaties die zich inzetten voor natuur,

milieu, landbouw, recreatie, toerisme en water. De Groene Maand

probeert op een leuke manier zo veel mogelijk Nederlanders te be-

trekken bij natuur en landschap door ze de natuur in te laten trek-

ken. Daar is veel te beleven en te leren. Daarom worden honder-

den ‘groene’ publieksactiviteiten georganiseerd in het hele land.

Wandelingen en fi etstochten met gids, rondleidingen, tentoonstel-

lingen, informatiemarkten, kinderactiviteiten en themalezingen.

Het grootste deel van de activiteiten wordt georganiseerd door

de IVN-afdelingen. Daarnaast bieden de partners aantrekkelijke

groene kortingen, arrangementen en bijzondere acties.

Lage grondwaterstandenDit jaar belichten de activiteiten het thema water. We moeten zor-

gen dat we geen natte voeten krijgen en tegelijkertijd is er droogte.

In ons landschap moet ruimte worden gemaakt voor het water. Los

van de deltawerken en de dijken gebeurt dat in de vorm van uiter-

waarden en baggerwerkzaamheden, nieuwe nevengeulen, singels

en sloten. In ons cultuurlandschap worden lage grondwaterstanden

aangehouden, waardoor grote delen van het land verdroogd zijn.

Lage grondwaterstanden zijn gewenst voor de landbouw en komen

door winning van drinkwater en industriewater. Hierdoor komen

Foto: Alexandra Brouwer

Page 17: Mens & Natuur herfst 2006

veel dier- en plantensoorten behoorlijk in gevaar. Als er niets

verandert, verdwijnt onze rijke fl ora en fauna en blijven alleen

de veelvoorkomende soorten als riet en brandnetels bestaan.

Ontdek de WaterkantIVN-afdelingen hebben veel kennis over water. Veel afdelin-

gen hebben hun programma op het thema water afgestemd.

Maar ook met kleine aanpassingen wordt een reguliere

wandeling al een wateractiviteit. Om afdelingen op weg te

helpen ontvingen ze in mei het gidsje ‘Ontdek de Waterkant’.

Hierin staan ideeën en tips voor natuurgidsen, jeugdleiders

en leerkrachten om met eenvoudige middelen jong en oud de

natuur te laten beleven. Waarnemen, meten en onderzoeken,

maar ook belevingsactiviteiten voor een avontuurlijke sfeer

bij het buiten bezig zijn. Deze publicatie is een heruitgave.

De eerste versie werd in 1999 samengesteld door de District

Kadervorming (DKV) van IVN-district Zuid-Holland onder eind-

redactie van IVN’er Ton Lommers. “In de bundel wordt geen

aandacht besteed aan het vangen, uitzoeken en bekijken van

waterdiertjes. Dat zijn wel belangrijke waterkant-activiteiten,

maar daar is al veel informatie over beschikbaar en bovendien

is het moeilijker even in een excursie toe te voegen,” belicht

Ton Lommers de inhoud van de gids. “Wij vonden het vooral

belangrijk dat de activiteiten leuk zijn voor iedereen, veel

of weinig kennis, jong of oud. Ze moeten gemakkelijk uit te

voeren zijn en niet locatiegebonden. Het belangrijkste is de

actieve, persoonlijke en avontuurlijke sfeer.”

17

Feestelijke openingsevenementen Groene MaandNaast de landelijke opening van de Groene Maand vinden in

diversie provincies feestelijke evenementen plaats.

Meer informatie op www.groenemaand.nl

Zaterdag 2 september, werkschuur Staasbosbeheer, Molensteeg 2,

Oudemolen, 11.00 tot 16.00 uur.

Nationaal park Drentsche Aa. Informatiemarkt, excursies, ontdek-

kingstocht voor kinderen door het beekdal van de Drentsche Aa.

Informatie: www.drentscheaa.nl. Agnes Bakker: [email protected] of (0592) 371740.Georganiseerd door IVN Consulentschap Drenthe.

Zaterdag 2 september, Roode Schuur, Dasselaarweg in gemeente

Zeewolde, 12.00 tot 14.00 uur.

Programma: Offi ciële start door Marjon de Hond en Coby Adema,

directeur IVN regio Midden.

Activiteitenmarkt, Waterproof waterproef met bestuurders, presen-

tatie grondwatermeter. Excursies, waterverhalen, levend ganzen-

bord, waterkringloopspel, kano-doeton, watch, bisel en activiteiten

van de recreatiesector.

Georganiseerd door IVN Consulentschappen Flevoland, Utrecht, Gelderland en IVN-afdeling Zeewolde.

Zondag 3 september, Bezoekerscentrum Ilperveld, Landsmeer,

11.00 tot 17.00 uur.

Onthulling eerste grondwatermeter in het gebied. Publieksactivitei-

ten met demonstratie binoculairs en microscopen, vaarexcursies,

grondboring en doe-activiteiten voor kinderen.

Georganiseerd door IVN Consulentschap Noord-Holland.

Zondag 3 september, Scheveningen haven, 12.00 tot 14.00 uur.

Tevens North Sea Trail dag, met prijsuitreiking kilometervreter-

wedstrijd, IVN-excursie ‘Eten uit de haven?’. Open podium met

culturele optredens over de Noordzee, van gedichten tot kleder-

dracht-modeshow en verhalen vertellen. Zelf meedoen aan het

open podium van North Sea Trail met een leuk verhaal, mooie foto

of gedicht? Digitale bijdragen voor 21 augustus opsturen naar

[email protected]. De drie mooiste foto’s en verhalen worden

geplaatst in Toeractief. Fotowinnaars krijgen een fraaie print van

hun foto.

Georganiseerd door IVN Consulentschap Zuid-Holland en North Sea Trail.

Zondag 3 september, braderie Bergen op Zoom.

IVN-promotiekraam met waterdiertjes en een steltloper.

Zondag 17 september, Bezoekerscentrum de Kraaijenberg, Bergen

op Zoom.

Watch-doemiddag, interactief waterorkest, fi etstocht en diverse

informatiekramen.

Georganiseerd door IVN Consulentschap Brabant.

Vrijdag 1 september, Natuuractiviteitencentrum de Koppel,

Vechtstraat 8, Hardenberg, 10.00 tot 12.00 uur.

‘Een zilveren lint door het landschap’, debat over recreatie in en

rond de Vecht met gedeputeerde, wethouder en pers.

Zaterdag 2 september, Natuuractiviteitencentrum de Koppel,

Vechtstraat 8, Hardenberg, vanaf 13.00 uur.

Publieksdag met hoogwerker, boot- en fi etstocht, infomarkt en

fotowedstrijd.

Georganiseerd door Natuur en Milieu Overijssel.

Drenthe

>

Flevoland, Utrecht, Gelderland>

Noord-Holland>

Zuid-Holland>

Noord-Brabant>

>

Overijssel>

>

Page 18: Mens & Natuur herfst 2006

18

Zomerimpressie

WoesteLand 2006

Jeug

d en

jong

eren

De zomerkampen zijn achter de rug. Spannende

avonturen op een fort in Zeeland, een heerlijke

wandeltrektocht door het Rothaargebergte, re-

laxen in Polen en bikkelen met een huifkar door

Drenthe. Op de Veluwe werd op leven en dood ge-

streden en in Ierland genoten we van landschap en

gemeenschapsleven. We kijken uit naar de reünie!

De Winter vanMeer informatie kampen van Wo 18-30 jaar: 27 t/ 12-15 jaar: 27 t/ 16-30 jaar: 2 t/ Zie: www.woest

De vloek van Ellewoutsdijk (Fort Ellewoutsdijk, 7 t/m 12 augustus)

De vloed trotseren en het fort van zijn vloek verlossen.

In de voetsporen van… (huifkartrektocht door Drenthe, 28 juli t/m 5 augustus)

Het paard bepaalt het tempo.

In de voetsporen van verplaatsende dieren.

Onderweg gaan de handen uit de mouwen.

Door Marieke van Geel

Page 19: Mens & Natuur herfst 2006

WoesteLand over de winter-esteLand: m 31 december m 31 december m 6 januarieland.nl

Das wuβte Wald(wandeltrektocht door het Duitse Rothaargebergte, 11 t/m 18 juli)

Wandelend van berghut naar berghut.

Boompjes zagen op de hoogheide.

De bosbouw eens wat beter bekijken.

Koken op kampvuur.

Op zoek naar de wortels(Noordoost-Polen, 25 juli t/m 3 augustus)

Kanoënd door een eeuwenoud cultuurlandschap.

Lekker luieren als beloning voor hard werken.

Page 20: Mens & Natuur herfst 2006

20

Page 21: Mens & Natuur herfst 2006

212121

Vereniging en vrijwilligers

IVN-ambassadeur Funda Müjde wil dat allochtonen

én autochtonen de schoonheid van het Nederlandse

landschap leren kennen. “Veel allochtonen hebben

trouwens veel kennis van eetbare en geneeskrachtige

planten. Je moet hen niet betuttelen, maar meteen

inzetten als natuurgids!”

Funda komt uit de beboste bergen van Turkije. “Veel allochto-

nen komen uit een bergachtige omgeving. Het groene, water-

rijke Nederland is in het begin heel mooi, maar ook al snel

saai. Ik ben gewend dat, zoals in mijn geboortestad Adana,

palmbomen midden in de stad groeien en dat als je in de

zee staat, je je eigen voeten kunt zien. Pas later leerde ik dat

bruin-groen water heel schoon kan zijn. Ik ben gek op varen

en tijdens zo’n tocht spring ik wel eens in het kanaal.” Weke-

lijks loopt ze negen kilometer door de weilanden en langs het

water rond Amsterdam-Noord, richting Landsmeer en Den Ilp.

Op één bruggetje blijft ze altijd staan om

de overhangende wilgen te bewonderen.

KunstparadijsDe IVN-ambassadeur denkt een goede

brugfunctie te kunnen vervullen, omdat

ze er belang aan hecht om allochtonen

én autochtonen de schoonheid van het

Nederlandse landschap te leren kennen.

“Nederland is zoveel mooier dan veel

mensen denken. Ik probeer steeds weer

terug te gaan hoe ik zelf in het begin Ne-

derland bekeek. Alles ziet er perfect uit,

maar het heeft geur noch smaak. Wilde

eenden mag je niet opeten en bloemen

niet plukken. Nederland is een kunstpa-

radijs, dat verveelt na een tijd.”

Miljoen walvissenNederlanders mogen van Funda best wat van de chauvinis-

tische trots overnemen die in andere landen zo gewoon is.

“Als je in het buitenland de weg vraagt, krijg je allerlei anek-

dotes over de omgeving te horen. Wij hebben ook prachtige

oude plaatsen met kastelen, heide en duinen, hunebedden

en huifkarren waarover veel te vertellen is. Toen ik Neeltje Jans

bezocht, leerde ik dat 100 jaar geleden Nederland de grootste

walvisvangst van de omgeving had. Er zwom een miljoen wal-

vissen in de Noordzee. Hoeveel mensen weten dat nu nog?”

Eindeloos genietenDie trots, liefde en passie zijn volgens Funda de basis voor

betrokkenheid bij de natuur. “Soms doen we of allochtonen

en jongeren van een andere planeet komen. Als je een keer

met iemand op pad bent geweest, dan ben je nog niet klaar.

Liefde overbrengen kost tijd. Je moet daadwerkelijk samen

van de natuur genieten. Maar ook openstaan voor de ervaring

van de ander. Veel allochtonen hebben trouwens een enorme

kennis van eetbare en geneeskrachtige planten. Je moet hen

niet betuttelen, maar meteen inzetten als natuurgids! Wat ons

bindt is enthousiasme en dat reikt verder

dan afkomst of leeftijd.”

Met haar eigen enthousiasme heeft

Funda zelf al heel wat mensen de natuur

in gekregen. “Ik laat anderen zien dat

hetzelfde plekje elk seizoen, elke dag,

zelfs ieder uur weer anders is. Daarom

kan ik zo eindeloos genieten van de na-

tuur. Als ik het dieprood van de onder-

gaande zon zie, dan kan ik huilen van

geluk. Een wandeling staat voor mij gelijk

aan mediteren, zoveel rust en ontspan-

ning geeft het me.”

Funda Müjde: “Allochtonen meteen inzetten als natuurgids!” Door Zefea Samson

Foto’s: Martine Sprangers

Funda MüjdeIVN-ambassadeur Funda Müjde is caba-

retière en columniste voor de Telegraaf.

Daarnaast heeft ze geacteerd in een

aantal tv-series (Vrouwenvleugel, Zeg ‘ns

Aaaa, Hallo Holland) en de fi lm Julia’s

geheim (1987).

Verder schreef ze het boek Algemeen Be-

schaafd Turks! (Thomas Rap/De Bezige

Bij, 2004).

Op Duurzame Dinsdag 2005 overhan-

digde ze - samen met IVN-directeur Jurr

van Dalen - het Duurzame Koffertje aan

minster Verdonk.

Website: www.fundam.nl

Page 22: Mens & Natuur herfst 2006

22

Om mensen extra uit te dagen tot initiatieven en ideeën heb-

ben IVN en de andere deelnemende organisaties voor het

eerst gekozen voor een thema: klimaat. Het klimaat veran-

dert immers sterk. We krijgen steeds meer te maken met de

nadelige gevolgen. Er zijn meer droogtes maar ook heviger

regenval, overstromingen en andere natuurrampen. Boven-

dien nemen armoede en ziektes toe en ontstaan steeds vaker

confl icten, bijvoorbeeld over water en vruchtbare grond. Maar

waar ligt de oplossing voor het klimaatprobleem? Niet ergens

ver weg, maar hier. Bij jezelf. Door zelf iets te ondernemen of

een voorstel te doen. Door ergens energie in te steken, alleen

of juist samen met anderen. En andere dingen juist te laten.

Duurzame Dinsdag sluit hiermee aan op HIER, de klimaatcam-

pagne van de 38 goede doelen van de Nationale Postcodelo-

terij.

Tot 5 september kan iedereen een bijdrage leveren. En dat

gebeurt volop: elke dag komen er initiatieven bij. Zo is er een

organisatie die zich inzet om festivals en evenementen mi-

lieuvriendelijker te maken. Er is ook iemand die met kinderen

en kunstenaars kunstwerken wil maken van afval en die wil

verkopen. De opbrengsten gaan naar een goed doel dat de

kinderen zelf kiezen. Of neem dat bedrijf dat een systeem

wil ontwikkelen om op een goedkope manier drinkwater uit

zeewater of vervuild water te maken zodat ook de allerarm-

sten schoon drinkwater hebben. Of: de Brabantse Duurzame

Driehoek als vliegwiel voor duurzame ontwikkeling in de regio.

Geldprijs

Dit jaar maken burgers met hun initiatieven kans op een

geldprijs om hun idee te helpen realiseren. Het ministerie van

VROM heeft een totaalbedrag van € 25.000 ter beschikking

gesteld voor de meest aansprekende burgerinitiatieven. De

beoordeling vindt plaats door een deskundige jury met verte-

genwoordigers uit politiek, bedrijfsleven en de samenleving

onder voorzitterschap van Thom de Graaf.

Duurzame Dinsdag zelf vindt plaats in de Oude Zaal van de

Tweede Kamer in Den Haag. Frans Weisglas, voorzitter van

de Tweede Kamer, verricht de opening. De initiatiefnemers

gaan daarna in gesprek met kamerleden, vertegenwoordigers

van bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties over de

mogelijkheden van verschillende initiatieven. De dag wordt

afgesloten door ‘Opa Aarde’, Hayrettin Karaca. Hij is oprichter

van TEMA-NL, een Turkse natuur- en milieuorganisatie met

meer dan 230.000 vrijwilligers.

Duurzame Dinsdag wordt georganiseerd door IVN Nederland, de Nederlandse Vrouwen Raad, de Decade for Education on Sustainable Development, Tema Nl, SME Advies, SMS, Forum, Nationale Jeugdraad, in samenwerking met tal van maatschap-pelijke organisaties. Meer weten? Kijk op www.duurzamedinsdag.nl

Claudia Vijge is projectmedewerker bij IVN Nederland

Klimaat: waar steek jij

je energie in?Door Claudia Vijge

Op 5 september is het voor de zevende keer Duurzame

Dinsdag. Maatschappelijke organisaties vragen hier-

bij politieke aandacht voor duurzame ontwikkeling.

Symbolisch gebeurt dit door het Duurzame Koffertje

te overhandigen aan minister-president Balkenende.

Het Duurzame Koffertje zit vol initiatieven, wensen en

statements van burgers.

Fonds 1818 HaaglandenTer stimulering van regionale betrokken-

heid bij Duurzame Dinsdag reikt Fonds

1818 dit jaar voor het eerst de Duur-

zaamheidsprijs uit voor initiatieven uit

de regio Haaglanden. Deze prijs bestaat

uit een totaalbedrag van € 30.000.

DUURZAME DINSDAG 2006>

Educ

atie

en

com

mun

icat

ie

Page 23: Mens & Natuur herfst 2006

Land- en tuinbouwbedrijven produceren

in nauwe verwevenheid met de omge-

ving. Omdat de grond onder druk van

de internationale concurrentie, dalende

prijzen en een krimpend landbouwareaal

intensiever wordt gebruikt kan spanning

ontstaan met omgevingsfactoren zoals

natuur, milieu, landschap en water.

Nat en droogDe land- en tuinbouw produceert effi ciënt

en behaalt optimale opbrengsten met zo

weinig mogelijk negatieve invloeden op

de omgeving. Het waterbeheer is daarbij

een wezenlijke randvoorwaarde. De

moderne land- en tuinbouw stelt eisen

aan de bewerkbaarheid van landbouw-

gronden, het opbrengend vermogen en

de oogstzekerheid. De behoefte groeit

om de productieomstandigheden en de

externe invloeden beheersbaar te maken.

De landerijen mogen niet te nat en niet

te droog zijn en er moet een stabiel en

geleidelijk peilverloop zijn. Belangrijk is

ook de beschikbaarheid van voldoende

en schoon water.

WaterconserveringOm een perceel in een landbouwkundig

goede conditie te krijgen is een goede

ontwatering en afwatering nodig. Er mag

niet te veel water worden afgevoerd;

verdroging is ook voor land- en tuinbouw

een probleem. Het zo veel mogelijk

vasthouden (conserveren) van water is

daarom in veel provincies al praktijk.

Waterconservering leidt niet alleen tot

meer water in de beek, maar ook tot een

extra ‘schijf’ grondwater in de bodem.

De landbouwgewassen maar ook de

natuurgebieden profi teren hiervan. Een

extra schijf water veroorzaakt immers

tegendruk tegen het water dat via de

ondergrond uit de natuurgebieden wil

wegzijgen.

HoogwatergolfEen zekere drooglegging betekent ook

ruimte voor waterberging. De laatste

jaren zien we steeds vaker wateroverlast

in laaggelegen kwetsbare gebieden,

zoals dorpen in beekdalen en steden

langs rivieren. Deze overlast kunnen we

voorkomen door op het juiste moment

water in het achterland vast te houden.

Naast de aanleg van retentiegebieden

biedt ook de berging in beken en in de

De stelling van Amsterdam

“Landbouw kan niet

zonder ont- en afwatering”

Neemt u zelf ook stelling en heeft u een uitgesproken mening over een onderwerp dat een

relatie heeft met natuur, milieu en educatie, stuur deze dan in maximaal 400 worden naar:

[email protected]

De hier ingenomen stelling geeft uitsluitend de mening weer van de auteur, niet van de

redactie of het IVN.

23

bodem oplossing. Gebieden die van

nature erg nat zijn of die worden vernat,

reageren bij hevige neerslag als een

verhard oppervlak. Water wordt meteen

afgevoerd en komt als hoogwatergolf op

het concentratiepunt aan.

Goed peilbeheerHet belang van een goede ontwatering en

afwatering van landbouwpercelen reikt

dus verder dan alleen de drooglegging

van de landbouw zelf. Het is wel heel

belangrijk dat het peilbeheer actief wordt

gestuurd. Het haarvatensysteem speelt

daarin een wezenlijke rol. Door dit goede

peilbeheer ontstaat een technische

veerkracht, die in staat is te bemiddelen

tussen alle belangen in het gebied: van

landbouw, natuur en waterveiligheid.

John Tobben (Limburgse Land- en Tuin-bouwbond), Mara Lindenberg (LTO Noord)

Reageren op deze stelling? Ga naar www.ivn.nl/forum

Foto: René Ros, Stelling van Amsterdam

Page 24: Mens & Natuur herfst 2006

24

Feestelijke openingsevene-menten Groene Maand31 augustus Landelijke opening van de Groene

Maand op Kasteel Groeneveld in

Baarn.

1, 2, en 3 septemberFeestelijke evenementen in diverse

provincies.

www.groenemaand.nl

Duurzame Dinsdag 5 septemberDen Haag

www.duurzamedinsdag.nl

Rondje Delta Vanaf zaterdag 9 september 17.30 uur, Nederland 1

In het nieuwe NCRV-natuurprogram-

ma Rondje Delta vaart presentatrice

Mieke van der Weij over de Zuid-

Hollandse, Zeeuwse en Noord-

Brabantse wateren. Langs schor-

ren en slikken, vissersplaatsjes en

waterstaatkundige kunstwerken.

www.ncrv.nl

Nacht van de NachtZaterdag 28 oktoberEen kennismaking met de schoon-

heid van de duisternis.

www.nachtvandenacht.nl

Meer herfstexcursies en vele andere activiteiten van IVN-afdelingen op www.ivn.nl, ook voor links naar afdelingssites. Veel informatie van en voor natuur- en milieu-educatieve centra is te vinden op en via www.podiumonline.nl

Agenda

Natuurwerkdag 20064 novemberJaarlijks terugkerende activiteit op

de eerste zaterdag van november.

Je fysiek inzetten voor natuur en

landschap is voor veel mensen een

welkome manier om betrokkenheid

te tonen bij de eigen leefomgeving.

www.natuurwerkdag.nl

Landelijke IVN-dag11 novemberIn Burgers’ Zoo, Arnhem. Voor IVN-

vrijwilligers en beroepskrachten.

> GRONINGEN

Van Afschuw tot PassieTot en met 31 decemberLevende reptielen en voedseldieren, maar ook

een unieke fotocollectie en opgezette dieren.

Natuurmuseum Groningen.

www.natuurmuseumgroningen.nl

> FRIESLAND

Schommels in netwerken Tot en met 1 oktoberIn de fraaie tuin rond de historische gebouwen

toont kunstenaar Chiel Kuijl zijn ambachtelijk en

kunstzinnig vormgegeven schommels die je wil

en mag aanraken.

Museum Joure, Centrum van cultuur, Geelgieters-straat 1-11 Joure, www.museumjoure.nl

Herfstexcursie: Door het bos heen en over het water terugRond het thema ‘water’ organiseert IVN Montferland een uitgebreide en veelzijdige excursie-

dag door het Bergherbos (20 km ten oosten van Arnhem). Een heuvelachtig bos, dat ligt op

een stuwwal uit de voorlaatste ijstijd. Aangrenzend ligt ’s-Heerenberg met het imposante

kasteel Huis Bergh. Deelnemers kunnen met een routebeschrijving zelf 2,5 km wandelen.

Onderweg komen ze IVN-gidsen tegen die over de omgeving uitleg geven. Een daarvan is

Henk ten Brink. “Deze omgeving is zeer de moeite van het bezichtigen waard. Alleen al over

dit wereldberoemde kasteel met al zijn kunstschatten zouden we een hele dag kunnen

vertellen”, licht hij enthousiast toe. In De Plantage, het parkbos achter kasteel Bergh, krijgen

de wandelaars uitleg over het ontstaan en de specifi eke begroeiing. De tocht voert naar het

riviertje De Wetering, die de grens met Duitsland markeert. “Dat wordt mijn post,“ zegt Henk.

“Deelnemers krijgen daar informatie over waterkwaliteit, visstand, geologie en de historie

van het landschap.” Als de waterstand hoog genoeg is, kunnen de deelnemers met waterfi et-

sen de weg over het water vervolgen. De excursie eindigt bij het NME-centrum waar een water-

kar staat. Hier kunnen deelnemers waterbeestjes met loepjes en schepnetjes onderzoeken.

Datum: 23 september - Start 10.00 uur, einde 15.00 uur.Startplaats: Emmerikseweg (Grenscafé de Peer) ‘s- HeerenbergInformatie: IVN Montferland, Henk ten Brink, tel. (0314) 661619 of Maarten Blom, tel. (0314) 344314. Website: www.ivnmontferland.nl; www.huisbergh.nl

Page 25: Mens & Natuur herfst 2006

25

> NOORD-HOLLAND

Wolkje boven TexelTot en met 30 oktoberTentoonstelling over het weer op Texel

en de ‘weer’slag op de natuur. Ook

aandacht voor gevolgen van klimaat-

verandering en het beleid. Speciaal

gericht op kinderen.

Ecomare, Ruijslaan 92, De Koog,www.ecomare.nl

Proef de streek23 septemberOp een steenworp afstand van de stad is

ook veel te genieten. Op het Stadionplein

in Amsterdam zelf proeven, ervaren en

zien wat er allemaal voor handen is nét

buiten de stad.

Stadionplein, Amsterdam.

www.proefdestreekinoudzuid.wocvondel-park.nl

Noord-Hollandse Natuurdag 9 decemberOp de Noord-Hollandse Natuurdag pre-

senteren Natuuronderzoekers hun meest

recente onderzoeksbevindingen.

Aristozalen, Station Amsterdam Sloter-

dijk, Amsterdam.

www.landschapnoordholland.nl/nhnatuurdag2006.php

> GELDERLAND

City of Insects18 tot en met 24 septemberHet Laboratorium voor Entomologie van

Wageningen Universiteit organiseert het

groots evenement ‘Wageningen - City of

Insects’. Activiteiten voor alle leeftijden

op het gebied van insecten.

www.insect-wur.nl

Ontdekkingstochten 2006Tot en met 13 december

Spannende ontdekkingstochten door de

natuur voor kinderen van 8 tot 12 jaar.

Elke maand een ander onderwerp.

Natuurmuseum Nijmegen, Gerard Noodt-straat 121, Nijmegenwww.natuurmuseum.nl

Dijk, dijker, dijkstTot en met 31 decemberExpositie over dijken in Nederland. Bijna

tweederde van het Nederlands grond-

gebied zou onder water staan als er geen

dijken of andere waterkeringen (dammen,

duinen en kaden) zijn.

Watermuseum, Zijpendaalseweg 26 - 28, Arnhem, www.watermuseum.nl

> FRIESLANDVolgelringen16 septemberExcursie over het vangen en ringen van vogels.

Opgeven verplicht.

KNNV Drachten: (0512) 520986www.natuurcentrumdrachten.nl

> OVERIJSSEL

De fossiele tuinVan 8 oktober tot 25 februari 2007 Expositie over de ontwikkeling van het plantenleven

op aarde.

Natura Docet, Oldenzaalsestraat 39, Denekamp, www.naturadocet.nl

NachtvlinderNacht23 septemberDe tweede Nationale NachtvlinderNacht staat in het

teken van herfstvlinders. Ook veel aandacht voor

de jeugd.

www.natuurmilieu.nl

> UTRECHT

Autumnus is op de HeuvelrugVan 21 tot en met 29 oktober

Op verschillende plekken in Nationaal Park

Utrechtse Heuvelrug is het nieuwe Autum-

nus-verhaal te horen. Vorig jaar maakte

Autumnus een reis door de tijd. Dit jaar

gaat hij op zoek naar sporen in het Natio-

naal Park.

Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug, www.nationaalpark-utrechtseheuvelrug.nl Foto: Het Utrechts Landschap

> NOORD-BRABANT

De Geheime TuinTot en met januari 2007Familietentoonstelling naar een idee van beeldend

kunstenares Othilia Verdurmen. Een magische wereld

voor kinderen vanaf 6 jaar. Gebaseerd op het boek

De Geheime Tuin van Frances H. Burnett.

Milieu Educatie Centrum, Genneperweg 145, Eindhoven, www.mecehv.nl

> ZUID-HOLLAND

Werkpaarden & TroeteldierenTot en met 29 oktoberGeneeskunde van het gezelschaps-dier.Natuurhistorisch Museum Rotterdam,Westzeedijk 345, Rotterdam, www.nmr.nl

Politieke Arena23 septemberSpraakmakend debat over duur-zaamheid in Zoetermeer. Stadhuisplein, Zoetermeerwww.ivn.nl/zuidholland

Extreem: overleven in ex-treme natuurVanaf 13 oktober tot en met 26 augustus 2007

Tentoonstel-ling over leven en overleven in extreme natuur. Foto’s, fi lmpjes, interactieve spelletjes en experimenten. Ontdek met welke trucs plan-

ten en dieren onder de meest barre omstandigheden kunnen overleven. Naturalis,Darwinweg 2, Leiden, www.naturalis.nl

16e Pompoen- en Kale-basdagen en Pompoen-weging14 tot en met 22 oktoberDiverse wedstrijden op het ge-

bied van pompoenen, kalebas-

sen en creaties.

Ostaderstraat 23, Asten, www.museumdepeel.nl

Page 26: Mens & Natuur herfst 2006

26

Hoe gaat het teken vangen precies?“We zetten een parcours uit van acht

trajecten van 25 meter in een dennen-

bos, waar onder de bomen bosbessen

groeien. Daar zitten veel teken. Je sleept

een wit laken achter je aan en draait na

een traject het sleepdoek voorzichtig om.

Met een pincet vis je de teken tussen de

rommeltjes uit en doet ze in een potje

met alcohol. In een logboek noteren we

ondermeer de weersomstandigheden,

het aantal teken en hun levensfase. De

potjes gaan naar het laboratorium voor

onderzoek.”

Weet je nu meer van teken dan voorheen? “Wel wat meer, ja. Bijvoorbeeld over de

levensfases die ze doorlopen. De meeste

mensen denken dat teken toevallig op je

vallen, maar ze ‘wachten’ op een dier of

mens om op mee te liften. Mijn hond en

ikzelf zijn trouwens al een paar keer te

pakken genomen door teken. Met het ver-

wijderen van teken heb ik geen moeite.

Dat gaat heel goed met de tekenlasso: je

wikkelt een touwtje om het lijfje en trekt

hem er zo uit. Dat gaat makkelijker dan

met een tekentang.”

Wat kan het IVN doen rondom dit onderwerp?“We zouden deelnemers op excursies

altijd moeten informeren over teken en

tekenbeten. Ik vind het belangrijk de

angst bij mensen weg te nemen. Als je de

teek binnen 24 uur verwijdert is er niets

aan de hand.”

Teken dragen soms de Borrelia-bacte-

rie bij zich. Een beet van zo’n teek kan

mensen met deze bacterie besmetten

en zo de ziekte van Lyme veroorzaken.

Volgens Arnold van Vliet van Universiteit

Wageningen is ongeveer vijftien procent

van de teken besmet met de Borrelia-

bacterie. Teken komen overal voor en

hun aantal neemt toe. ”We weten niet

precies hoe dat komt”, zegt Van Vliet.

“We vermoeden dat de uitbreiding van

bossen en natuurgebieden een steentje

bijdraagt. Maar ook de akkerkanten

die met EU-gelden ecologisch worden

beheerd en nauwelijks meer worden

gemaaid vormen ideale plekken voor

de teek. Wellicht is ook het veranderend

klimaat van invloed. Om daarachter te

komen doen we onderzoek.”

Op 25 plaatsen in Nederland worden

sinds juli dit jaar tot december 2007 twee

keer per maand teken gevangen die in

Wageningen worden nagekeken op de

Borrelia-bacterie. Een aantal IVN-vrijwil-

ligers doet hieraan mee. Een van hen

is Carin Brinker van de afdeling Hellen-

doorn-Nijverdal.

Waarom doe je mee aan dit onderzoek?“Het is lastig mensen te vinden voor

dit project. Veel mensen vinden teken

toch enge beestjes. Ik heb gezien wat

de ziekte van Lyme met mensen doet en

vind onderzoek daarom belangrijk. We

zijn met drie vrijwilligers. Ik ben vaste

deelnemer, de anderen rouleren.”

Het is een klein beestje van slechts anderhalf tot

twee millimeter. Maar de beet van een teek kan

verstrekkende gevolgen hebben. In Nederland

komen steeds meer teken voor. De Universiteit

van Wageningen doet er onderzoek naar en

IVN-vrijwilligers helpen daarbij.

Door Inez de Jong en Renate Duits“Veel mensen vinden teken enge beesten”

Nat

uur

en le

efom

gevi

ng

Meer informatie over het onderzoek en een kaart waarop de gemelde tekenbe-ten staan is te vinden op www.natuurkalender.nl

Inez de Jong is hoofd communicatie IVN NederlandRenate Duits is tijdelijk communicatie-medewerker IVN Nederland

TekenTeken zijn nauw verwant aan mijten en iets minder aan spinnen die even-als de teek acht poten hebben. Op de voorpoten zit het orgaan van Haller, dat volgens wetenschappers gebruikt wordt om gewervelde gastheren op te sporen. Ademuitstoot, geurverspreiding en een andere lichtinval zijn genoeg om de teek op de aanwezigheid van een ‘prooi’ te wijzen. De teek laat zich vallen, en zoekt een plekje in een huidplooi. Vrijwel niemand merkt dat, want tijdens de beet komt er een verdovende stof vrij die de pijn uitschakelt. Teken kunnen meer dan een jaar zonder voedsel, maar eenmaal genesteld in een prooi zuigt de teek zich in korte tijd boordevol met bloed. Dan kan de teek meer dan een centimeter groot worden. Voor de goede orde, alleen het vrouwtje zuigt bloed. Het mannetje doet dat niet en speelt derhalve geen rol bij het overbrengen van ziekten.

Page 27: Mens & Natuur herfst 2006

Gesignaleerd Door Leontien Kuip, IVN Kenniscentrum

Winnen van de Bierkaai Dijksterhuis, K. Eigenzinnige pioniers voor natuur, landschap en milieu.

192 blz. ISBN: 90-6224-461-0. Prijs € 12,95

Winnen van de bierkaai bevat acht portretten van eigenzinnige Nederlanders

die op een originele manier bezig zijn met de bescherming van landschap,

natuur en milieu. De acht zijn scharrelveehouder Herman Kok, oerakkerbouwer

Ruurd Walrecht, agrarische-natuurbeschermer Ben Koks, heggenvlechter Jaap

Dirkmaat, bosbeheerder annex cultuurfi losoof Chris van Orden, wadden-

onderzoeker Theunis Piersma, uitvinder Sietze Leefl ang, bouwer annex zonne-

energeticus Hendrik Gommer. Allen zijn doorzetters die ondanks tegenwerking

en regelgeving de bureaucratische en andere bierkaaien bleven bevechten.

En met succes; zij wonnen het zelfs van de bierkaai. Enkele onderzoekers,

beleidsmakers en natuurbeschermers geven bovendien hun kijk op elke zaak.

Water in de tuin. Gids voor creatief gebruik van water in de tuinDriessen, J. (Roodbont Uitgeverij), ISBN 9075280645. Prijs € 11,50

Dat je véél meer kunt doen met water in de tuin dan de aanleg van

een vijver, is te lezen in de gids Water in de tuin. Van simpel beekje

tot spuitende beeld, van regenzuil tot mini-moeras: creatief ge-

bruik van water brengt sfeer en leven in de tuin. Inclusief tips voor

waterbesparing. Zo verdwijnt regenwater via de goot meestal direct

het riool in. In ‘Water in de tuin’ leest u hoe u dit water op een

leuke manier kunt opslaan in uw tuin, bijvoorbeeld door de aanleg

van een mooie waterzuil. Goed voor uw portemonnee bovendien,

want in droge perioden kunt u uw planten ermee besproeien.

Daarnaast zorgt bijvoorbeeld de aanleg van waterdoorlatende

bestrating of een gazon ervoor dat uw tuinplanten niet te veel

water krijgen. Water in de tuin beschrijft talloze mogelijkheden die

u heeft om water in de tuin een plek te geven en te integreren in uw

tuinplan.

27

Waarom nonnetjes samen klaarkomen en andere wonderen van het WadPiersma, T., Hondius, G.

(KNNV Uitgeverij), 208 pa-

gina’s, ISBN 9050112250,

Prijs € 14,95

In dit boek vertelt de

auteur op toegankelijke

wijze over de wonderlijke

verhalen en ontdekkingen

over het leven op het wad.

Het gaat over de biologi-

sche zoektocht naar het

verhaal van nonnetjes kanoeten

en andere dieren die zich in, op en

boven het wad bevinden. Over het

genot van onderzoek en de manier

waarop biologische puzzelstukjes

worden verzameld en uiteindelijk

op hun plaats vallen.

De illustratieve stripverhalen van

Gerrie Hondius, bekend van haar

strips in Opzij en Nrc.next, bena-

drukken deze kant van het verhaal.

DVD Opgewarmd Nederland (2): Visies en NieuwsclipsStichting NatuurMedia en Uitgeverij Jan

van Arkel, ISBN 978-90-6224-477-5.

Prijs € 13,50 (Voorintekenprijs € 9,25)

Deze maand komt de DVD Opgewarmd

Nederland (2) uit met ca 10 korte

fi lms en clips over natuur, water en

klimaat, totale speelduur ca 60 min.

De dvd is het vervolg op het boek (+ dvd)

Opgewarmd Nederland. Een deel van

de fi lms is in klein formaat te zien op

www.opgewarmdnederland.nl

Op de DVD (met keuzemenu) komen

de fi lms uit in een hoogwaardig en

groot formaat. Ook zeer geschikt voor

het onderwijs, zowel VWO als HBO.

U kunt tot 15 september 2006 pro-fi teren van de voorintekenprijs van € 6,75 + € 2,50 verzendkosten = € 9,25 (winkelprijs wordt € 13,50). Voorintekening kan uitsluitend door

overboeking van € 9,25 op rekening-

nummer 7708188 t.n.v. NatuurMedia,

Amsterdam, o.v.v. OGN2 en uw naam

en adres.

Nut & Noodzaak van de Mondiale Voet-afdruk. Over de mondiale gebruiksruimte, duurzaamheid en mensenrechten Juffermans, J., uitgave i.s.m. Lemniscaat, Rotterdam

2006, 160 pagina’s, ISBN 90 5637 839 2,

Prijs € 14,50

Als alle Chinezen en Indiërs het Westerse con-

sumptiepatroon overnemen, zouden daarvoor

zeker twee extra aardes nodig zijn. Jan Juffermans

(Kleine Aarde) concludeert daarom dat duurzame

leefstijlen dringend nodig zijn. Het boek gaat over

alle aspecten van het model ‘Mondiale Voetafdruk’

en de grote verschillen in benutting en de verdeling

van de mondiale gebruiksruimte. Dat is de ruimte

op aarde, die biologisch productief is en die onder

grote druk staat, zowel

wat kwantiteit als kwali-

teit betreft.

Voor bestellen of downloaden, zie www.janjuffermans.nl

Page 28: Mens & Natuur herfst 2006

28

40 jaar IVN GooiOp zaterdag 16 september onder het motto: “Natuur is overal

en het IVN laat je dat zien. Al 40 jaar!”, in de infoschuur van

het Goois Natuurreservaat aan de voet van de natuurbrug over

de Crailoseweg tussen Bussum en Hilversum. Start 13.00 uur

met het overdragen van een ‘IVN-boom’ aan de rentmeester

van GNR Henk Korten en een info-markt met de werkgroepen

van de afdeling.

IVN Zuidlaren viert 25 jaar met fotowedstrijdEen programma voor de inwoners. Er wordt een boekje ge-

maakt met wandelingen in de omgeving. Daarnaast wordt er

een fotowedstrijd georganiseerd. Op de dag van de verjaar-

dag, 30 september, zal natuurfotograaf Harry Cock de win-

naars bekend maken. Daarna worden ze geëxposeerd.

IVN Consulentschap Fryslân viert 30-jarig jubileumOp donderdag 1 juni heeft het IVN Consulentschap Fryslân

haar 30-jarig jubileum uitgebreid gevierd. Samen met de IVN

Consulentschappen Groningen en Drenthe (beide 25 jaar)

werd er voor alle relaties een jubileumcongres georganiseerd

rond het thema ‘Verbinden’.

IVN Consulentschap Gelderland 25 jaarDonderdag 30 november 2006 viert IVN Consulentschap zijn

25-jarig bestaan in het Openlucht Museum te Arnhem tijdens

het symposium de Gelderse Ontmoeting 2006.

25 jaar IVN Consulentschap Limburg Op vrijdag 19 mei jl. vierde het IVN Consulentschap zijn

25-jarig bestaan natuurlijk samen met het Districtsbestuur,

de werkgroep District Kadervorming /BCN, en de Natuurgidsen.

Op 24 november wordt het jubileum jaar met een afsluitend

feest gevierd voor relaties.

25 jaar IVN Consulentschap BrabantIVN Consulentschap Brabant viert 6 november het 25-jarig

jubileum met een feestelijke dag voor relaties. De dag wordt

afgesloten met een feestje voor de medewerkers, het district

en de vrijwilligers.

Natuurgidsencursus

IVN ApeldoornTino van Beek, M.D. Bijkerk-van Dijk, Joop Bothe, Olga Cevaal,

Jolanda Keltjens, Yvonne de Groot, Annette Harlaar, Gerrit Jan

Josef Heerbaart, Saskia Heinen, Hella Helsdingen, Diane Hou-

weling, Karin Karlietis, Ineke Keesom, Elly van Kerkhof, Mar-

chien van Looij, Jan Nijhuis, Peter Oosterkamp, Aja Spooren-

donk, Willemien de Vilder, Monique van den Waarsenburg.

Jubilea / Geslaagden

28

Evenementen-maand

De dagen worden korter. Toch maken veel IVN’ers juist nu lange dagen. Voor de Groene Maand organiseren en coördineren beroepskrachten en vrijwilligers in heel het land een waterval aan activiteiten. Anderen steken volop energie in klimaatvriendelijke initiatieven; nu speciaal om deze initiatieven op Duurzame Dinsdag - 5 september - onder de aandacht te brengen van poli-tiek én media.

De Groene Maand heeft dit jaar als thema ‘Water in overvloed? Ontdek Nederland-Waterland’. Feestelijke openingsevenementen vinden plaats in Bra-bant, Friesland, Groningen, Drenthe, Overijssel, Noord-Holland, Zuid-Holland en Flevoland. Daarna volgen veel aantrekkelijke, informatieve publieksactiviteiten, die een beeld geven van zowel droge als waterrijke gebieden en hoe we in Nederland omgaan met water en waterbe-heer. Zie voor een overzicht het magazine bij dit num-mer en kijk op www.groenemaand.nl voor laatste nieuws en extra activiteiten.Voorbeelden: fi etsexcursie met IVN-gids langs water-projecten bij Overijsselse Vecht (Zwolle, Waterschap); kano-excursie door het Groene Hart (IVN Ronde Venen); waterberging Ooijpolder (Nederland leeft met water).

Op Duurzame Dinsdag gaan in de Oude Zaal van de Tweede Kamer politici, ondernemers, maatschappelijke organisaties én initiatiefrijke burgers met elkaar in ge-sprek over duurzaamheid, dit jaar in het bijzonder: kli-maat. Kamervoorzitter Weisglas opent de bijeenkomst, minister-president Balkenende neemt het Duurzame Koffertje met initiatieven in ontvangst, staatssecretaris Van Geel stelt stimuleringsprijzen ter beschikking. Elke dag worden er nog nieuwe initiatieven aangemeld! Zie www.duurzamedinsdag.nl voor alle initiatieven - of het alsnog aanmelden daarvan - en het voorlopige pro-gramma. Hopelijk krijgen we klimaat hiermee hoog op de agenda in het nieuwe kabinet!

Een oud-Nederlands woord voor september is evenemaent (van avena=haver; september is immers oogstmaand). IVN maakt er een grootse evenementen-maand van!

Jurr van DalenAlgemeen directeur IVN

Lees verder op pagina 30 >>

Page 29: Mens & Natuur herfst 2006

29

De grootste en mooiste regenton van Nederland, met € 30,- korting!

Prijs: Normaal € 249,-

Deze aanbieding € 219,- geldt alleen

in september 2006 mét deze coupon. Be-

stellingen alleen via de importeur: Kilian

Water, Wageningen.

Thuisbezorgen € 25,- (voor Zeeuws-Vlaanderen en

Waddeneilanden gelden andere tarieven)

Kilian Water

Postbus 312 - 6700 AH Wageningen

tel. (0317) 426436, [email protected]

50 nieuwe wandelingen in eigen land.

Trouw-wandelredacteur Haro Hielkema

voert u mee langs de mooiste wandelrou-

tes. Niet de afstand of de prestatie staat

bij deze tochten voorop, maar het verhaal

achter het landschap, het genieten van

het historisch element, van wat je onder-

weg ziet, proeft, voelt en fantaseert.

Haro Hielkema stond aan de wieg van de

wandel- en fi etsrubriek die sinds 1992

iedere zaterdag in Trouw verschijnt.

Stuur de bon in een ongefrankeerde envelop naar

Trouw, t.a.v. bestelservice, Antwoordnummer 2792,

1000 PA Amsterdam.

Met 400 liter inhoud is de Regenzuil veel groter dan een gewone regen-

ton (215 cm hoog, diameter 50 cm); door de hoogte vraagt hij weinig

ruimte. De Regenzuil is bekroond met de ‘ICSID Excellence Design

Award’, ‘s werelds grootste design-prijs voor industrieel ontwerp.

Met de Regenzuil kunt u regenwater opslaan om de tuin te sproeien,

ramen te lappen of de auto te wassen. De hoogte zorgt voor een goede

druk aan het einde van een tuinslang. In de winter moet de zuil leeg

zijn om vorstschade te voorkomen.

De zuil is vervaardigd uit hoogwaardig poly-ethyleen, in de kleur

groengrijs-graniet. De regenzuil is eenvoudig te installeren en wordt

compleet geleverd met regenautomaat, messing tapkraantje, installatie-

handleiding en bevestigingsmateriaal. De regenautomaat zorgt voor

aanvoer van het regenwater en overstort wanneer de zuil vol is.

Een ontwerp van Marc de Jonghe (ORSO Design, Antwerpen).

Levertijd drie weken; garantie 1 jaar.

Zoet water wordt steeds schaarser. Er worden zelfs oorlogen om

gevoerd en de verwachting is dat water net zo kostbaar wordt als olie.

Het Nederlands Watermuseum vindt het van groot belang dat iedereen

zich bewust wordt van deze problematiek. Want naast plezier geeft

water ook problemen, want er is of te veel, of te weinig of het is te vies.

Door een integrale aanpak van de problemen en een brede bewustwor-

ding in de samenleving kunnen wij een groot deel van deze problemen

oplossen. Met de thema’s ‘water in de natuur’, ‘water in Nederland’ en

‘water in de wereld’ leer je hoe je verstandig met water om kan gaan.

Kruip door het riool of fi ets over de Rijn.

Het museum beschikt ook over een Waterlab waar kinderen in het

weekend zelf waterprofessor worden, een Watercinema, een Water

Informatie Centrum, een Waterwinkel én een brasserie. Daarnaast zijn

er wisselende exposities en buiten kunnen kinderen spelen in de Wa-

terspeelplaats. Het Nederlands Watermuseum is een spetterend dagje

uit voor jong en oud.

Het Nederlands Watermuseum is een

leuk, eigentijds en interactief museum

over alle aspecten van zoet water in

Nederland en de rest van de wereld.

Tegen inlevering van deze bon krijgt u tijdens de Groene Maand 15% korting op de entree van het Nederlands Watermuseum. (Geldig van 1 t/m 30 september 2006, maximaal

4 personen per bon.)

Voor openingstijden of meer informatie

kijkt u op www.watermuseum.nl

Eenmalige Groene Maand-aanbieding

Mens en Natuurlezers betalen geen bijdrage in de verzendkosten

(normaal €2,50). Vul deze machtigingsbon in en het bedrag wordt een-

malig van uw rekening afgeschreven. Leverbaar vanaf half oktober.

Ja, ik bestel …. exemplaren van Wandel weg in Nederland 2 à € 14,95

zonder verzendkosten. Ik machtig Trouw om het totaalbedrag van

deze bestelling eenmalig af te schrijven van het door mij ingevulde

bank-/gironummer.

Naam: Voorletters: m/v

Adres:

Postcode/Plaats:

Telefoonnummer:

E-mail:

Bank-/girorekening:

Handtekening:

Lezersaanbiedingen

15% korting op de entree van het Nederlands Watermuseum

Wandel weg in Nederland 2 - Haro Hielkema - € 14,95

Page 30: Mens & Natuur herfst 2006

30

Waar begin je in vredesnaam met het oplossen van het klimaatprobleem?

(advertentie)

IVN NederlandPostbus 20123, 1000 HC Amsterdam

tel. (020) 6228115

e-mail: [email protected]

www.ivn.nl

IVN Ledenservice Bereikbaar van maandag t/m donderdag,

tussen 9.00 en 16.00 uur.

tel. (020) 5308860

e-mail: [email protected]

IVN Consulentschap Drenthe Postbus 125, 9400 AC Assen

tel. (0592) 371740

e-mail: [email protected]

www.ivn.nl/drenthe

IVN Consulentschap Groningen Postbus 1020, 9701 BA Groningen

tel. (050) 3135933

e-mail: [email protected]

www.ivn.nl/groningen

IVN Consulentschap Fryslân Postbus 538, 8901 BH Leeuwarden

tel. (058) 2890463

e-mail: [email protected]

www.ivn.nl/fryslan

IVN Consulentschap Utrecht Oostbroek, Bunnikseweg 39, 3732 HV De Bilt

tel. (030) 2210599

e-mail: [email protected]

www.ivn.nl/utrecht

IVN Consulentschap FlevolandBotter 11-37, 8232 JN Lelystad

tel. (0320) 258980

e-mail: consulentschap.fl [email protected]

www.ivn.nl/fl evoland

IVN Consulentschap GelderlandJansbuitensingel 13, 6811 AB Arnhem

tel. (026) 3512927

e-mail: [email protected]

www.ivn.nl/gelderland

IVN Consulentschap Noord-HollandDorpsstraat 65, 1901 EJ Castricum

tel. (0251) 650783

e-mail: [email protected]

www.ivn.nl/noordholland

IVN Consulentschap Zuid-HollandOchterveltstraat 41 b, 3015 XL, Rotterdam

tel. (010) 4779669

e-mail: [email protected]

www.ivn.nl/zuidholland

IVN Consulentschap Zeeland Postbus 334, 4460 AS Goes

tel. (0113) 211675

e-mail: [email protected]

www.ivn.nl/zeeland

IVN Consulentschap Brabant Postbus 883, 5280 AW Boxtel

tel. (0411) 614111

e-mail: [email protected]

www.ivn.nl/brabant

IVN Consulentschap Limburg Godsweerderstraat 2, 6041 GH Roermond

tel. (0475) 386460

e-mail: [email protected]

www.ivn.nl/limburg

Natuur en Milieu Overijssel Stationsweg 3, 8011 CZ Zwolle

tel. (038) 4250960

e-mail: [email protected]

www.natuurmilieu.nl

ADRESSEN IVN>

Mens en NatuurKwartaalmagazine voor leden en relaties van het IVN

57ste jaargang - nummer 3

Najaar 2006

Postbus 20123

1000 HC Amsterdam

e-mail: [email protected]

www.ivn.nl/mensennatuur

Redactie:

Michiel de Wit (hoofdredacteur), Zefea Samson

(redacteur), Annemieke Lenssinck (Bladen & co,

eindredactie), Caroline Dekker, Diederik van Grieken,

Ria van Griethuizen, Natascha Leenstra, Lieke Muyris,

Tineke Velthorst

Correspondenten:

Frits Colnot, Marcel Donks, Arthur Hilgersom

Medewerkers aan dit nummer:

Renate Duits, Marieke van Geel, Leontien Kuip,

Claudia Vijge

Ontwerp en vormgeving:

En-i, Nijmegen

Druk:

Hollandia - De Volharding, Amsterdam

Advertenties:

All-Round Media Services, Haarlem,

tel. (023) 5245336, e-mail: [email protected]

IVN is lid van de World Conservation Union IUCN en

de Vereniging NOV (Nederlandse Organisaties Vrijwil-

ligerswerk).

De PostcodeLoterij steunt het IVN.

COLOFON <

Natuurgidsencursus IVN Noord-Holland NoordMarloes Anink, Elly Boddeke Stroomer, Petra Brasz, Joop Et-

tema, Arnold Goede, Jody Hille, Trudie Hink, Bert van ’t Hull,

Joke van ’t Hull van ’t Veer, Nynke Jongbloed-Rameijer, Marga

Kossen-Eriks, Agaath Laken-van Stein, Rita Leegwater, Annet

van Loenen, Adri van Mil, Marjo Molenaar, Friedel Nijman,

Mona Osman, Marga Sijs, Marleen Sluijs, Hermine Smit,

Yvonne Stokman, Cees Verkerke, Dick Vermoolen, Netty Zwirs-

Ligthart, Truus Ettema.

IVN Zutphen Warnsveld en IVN EerbeekLia Alberts, Stanley Booy, Wim Bosma, Ben Bouwman, Aart

Brethouwer, Ineke Breukink, Henk de Bruin, Jacques Duiven-

voorden, Anke Eshuis, Ronald Geerlof, Hans Giesselbach,

Jouck Iedema, Els Klein Gebbink, Ineke Kuipers, Ans Lutgerink,

Mirian Molenveld, Elly van Oorspronk, Ellen Paardekoper,

Henk Pasman, Mai-Britt Peters, Els Verleg, Wim de Weerdt,

Hannie Wijers, Lucie van Zeijts.

Jubilea / Geslaagden

>> Vervolg van pagina 28

Page 31: Mens & Natuur herfst 2006

31

Door Frits ColnotAl sinds 1994 verzorgt het NME-centrum vanuit de Heemtuin in Muntendam de natuur- en milieueducatie voor circa 150 basisscholen in Oost-Groningen. Dat gebeurt op een aantal locaties die ver van de scholen liggen. Het Buitenlokaal brengt daarin verandering. Bij tien scholen zijn ‘natuur’-gebiedjes gezocht waar educatie kan worden gegeven.

Het buitenlokaal dient twee doelen. Leerlingen worden zich bewust van hun eigen,directe omgeving door kennis te maken met de fl ora en fauna dicht bij school. Daarnaast biedt het buitenlokaal de scholen de mogelijkheid vaker zelf met de leerlingen naar buiten te gaan. Het NME-centrum biedt onder-steuning met materiaal en kennis.

Vorig jaar ging een samenwerking van start met Landschaps-beheer Groningen en Staatsbosbeheer. Sindsdien doen de leerlingen ook onderhoud in de gebiedjes. Daarnaast verzorgden de partners afgelopen schooljaar vijf activiteiten voor de tien deelnemende scholen. Landschapsbeheer richt zich vooral op het onderhoudsaspect en NME De Heemtuin verzorgt de educatie. Staatsbosbeheer heeft vooral een faci-literende rol. De organisatie stelt haar gebieden beschikbaar en ondersteunt het project fi nancieel.

Water speelt een grote rol in de aangeboden activiteiten. Water is immers belangrijk in onze directe omgeving. Het is voor leerlingen fascinerend om te ontdekken wat er zo dicht bij huis in het water allemaal voorkomt.

Frits Colnot is correspondent Groningen en lid IVN Belling-wedde/Landelijke Raad IVN

Bij ons in... Muntendam

Heeft uw werkgroep, afdeling, dienst of centrum ook een opmerkelijk of

succesvol project? Meld het bij [email protected]

Foto: Frits Colnot

Page 32: Mens & Natuur herfst 2006

Deze vocht- en schimmelproblemen bij de koude vloer zijn erger als er dubbelglas aanwezig is. Het vocht dat voordien condenseerde op het enkelglas, trekt nu naar de niet geïsoleerde vloer. Deze is ineens de langste tijd het koudste oppervlak in huis. Het gevolg hiervan is; Veelmeer huisstofmijten en schimmels in vloerbedekking, langs plinten en onder/achter op en in meubels.

Koude vloer blijkt oorzaakvochtproblemenhoge stookkosten èn

De vloeren van de meeste huizen in Nederland zijn in de winter erg koud omdat ze niet of slecht geïsoleerd zijn.Hierdoor heerst er een sterke temperatuursgelaagdheid met bij het plafond een overmatige warme luchtlaag waardoor veel warmte onbenut verloren gaat. De lage temperatuur onderin de woning is oncomfortabel en veroorzaakt naast koude voeten ook nog vochtproblemen.

Het TONZON Thermoskussen is een Nederlandse uitvinding en sinds de introductie in 1980 toegepast onder honderdduizenden woningen. Het is een schoon en licht (doch ijzersterk!) isolatiemateriaal met een subliem isolerend effect. Het is het enige isolatiemateriaal dat droog blijft in een Nederlandse kruipruimte. Het beschermt houten vloerentegen houtrot en stopt ook het rottingsproces van betonvloeren zo blijkt uit 26 jaar praktijkervaring. Het materiaal kent ook veruit de

Muffe kruipruimtegeur?Bij veel huizen druipen de voordeuren soms van het vocht en kan men de bedompte geur vanuitde kruipruimte ruiken. Met de TONZON aanpak zijn ook deze problemen opgelost. De vieze natte kruipruimte is veranderd in een schone, droge ruimte waarinook leidingen en ophangbeugels veel langer meegaan.

Voor wie er niet tegenop ziet om zelf onder de vloer aan de slag te gaan, zijn er verhelderende videofilmpjes te bekijken en/of te downloaden op de website: www.tonzon.nl. Geen internet? Geen nood! Bel TONZON voor een gratis CD-ROM en/of schriftelijke informatie: 053-4332391.

Betere vloerisolatie =warmere vloer én

meer energiebesparing. Goede vloerisolatie bespaart veel energie. Dit blijkt uit analyses van praktijkprojecten waarbij als enige isolatiemaatregel vloerisolatie is toegepast. WanneerTONZON vloerisolatie is aangebracht dan bedraagt de gemiddelde besparing zelfs 8,5 m³ gas per m² per jaar. Deze hoge besparing blijkt eenvoudig te verklaren.

PraktijkonderzoekUit een vergelijkend praktijk-onderzoek bleek al eerder dat de beste methode om de vocht-problemen bij de vloer op te lossen het TONZON vloerisolatiesysteem is. De stevige Bodemfolie op de kruipruimtebodem reduceert de toetreding van vocht uit de kruipruimte met 99% en remt daarbij ook radongas.De Thermoskussens tegen de vloer hebben een Rd-waarde van3,80 tot 4,60m²K/W wat verge-lijkbaar is met een pak van 17 tot 20 cm gewone isolatie. Door de hogere temperatuur onderin de woning verdwijnen de vocht-problemen bij de vloer als sneeuw voor de zon en de concentratiehuisstofmijten daalt significant dankzij het kurkdroge klimaat in de vloerbedekking. De tempera-tuursverbetering van de andere systemen kwamen niet eens in de buurt. Bij bodemisolaties wordt de vloer in de winter zelfs kouder.

Ook de schimmelvorming langs de plinten is met de TONZON aanpakhet best bestreden. Bij het onderzoek kwam naar voren dat v r i jwe l a l l e sys temen de koudebrug met de funderingversterken waardoor de plinten kouder worden. Bij het TONZONsysteem worden de randen van de vloer wel warmer.

Huisstofmijten (foto) telen wierig in vloerbedekkingen op niet geïso-leerde vloeren. Hun aantal neemt toe met gemiddeld 35% als dubbelglas wordt geplaatst en vloerisolatie achterwege blijft.

De exponentiële stijging van het aantal allergiepatiënten loopt synchroon met de sterke toename sinds 1975 van het aantal oneven-wichtig geïsoleerde woningen (wel dubbelglas/geen vloerisolatie).

Ventilatie?Het idee dat de toename van de vocht- en allergieproblemen veroorzaakt wordt door gebrek aan ventilatie is een hardnekkig misvers tand. H

klapraampje.De overmatig warme luchtlaag bovenin de kamer ontsnapt door het klapraampje naar buiten nog voor het vocht bij de vloer heeft kunnen opnemen. De beste oplossing is het warm maken van de vloer door vloerverwarming of een goede vloerisolatie.

e t constant mechanisch afzuigen van warme binnenlucht kost energie en helpt maar een klein beetje. Dat geldt o o k v o o r h e t p e r m a n e n t openhouden van het

Naarmate de vloer beter is geïsoleerd, wordt ze sneller warm, warmer en houdt ze de warmtelanger vast. Deze dynamiek heeft een grote invloed op de vochtigheidbij de vloer, het comfortgevoel en de energiebesparing. De extreme temperatuurgelaagdheid wordt genivelleerd. Het gevoel vanoptrekkende koude verdwijnt. Het stookgedrag wordt spontaan getemperd. De gemiddelde binnentemperatuur daalt soms wel met enkele graden. Het is al langer bekend dat de verlaging van de gemiddelde binnentemperatuureen forse besparing op het totale verbruik oplevert. Daarnaast wordtde dagelijkse stooktijd en de totale

lengte van het stookseizoen steeds korter. Door deze effecten heeftgoede vloerisolatie een veel grotereinvloed op het totale energie-verbruik dan andere isolaties. Dit effect is vergelijkbaar met dat vanvloerverwarming, die het energie-besparend effect ook dankt aan het nivelleren van het grote temperatuurverschil.

Hoog rendement

TONZON vloerisolatie kost soms iets meer dan een gewone vloerisolatie, maar bespaart welveel meer energie en is daardoor toch rendabeler. Doe-het-zelversverdienen de investering al binnen 2 jaar terug en mensen die het laten aanbrengen zijn gemiddeld binnen 7 jaar uit de kosten. Goede vloerisolatie is een van de weinige luxes die zichzelf terugverdienen.

Naast vloerisolatie heeft TONZONnog andere producten met een hoog f inanc iee l en mi l ieu rendement op het gebied vanmuur- dak- en badisolatie. Ook is er nu een Nieuwe Radiatorfolie die achterop de radiator zelf kan worden geplakt, keurig uit het zicht.

innovatieve warmteisolatie

werkt u samen met TONZON aan het klimaatprobleem

sinds die man hier was hoeven ze mij niet meer van

de bank te jagen

Het Thermoskussen is een prettig materiaal om

boven het hoofd te verwerken.Geen irriterende vezeltjes,

stof of giftige gassen.

Dat stevige zeil ligt trouwens ook lekker

schoon en droog

Met vloerisolatie op hoog niveau kan de CO uitstoot met 2,3 miljoen ton 2

per jaar worden gereduceerd. Dat is 1% van het Nederlands totaal.

laagste milieubelasting en heeft het Dubo-keurmerk gekregen.

Meer info op www.tonzon.nltel 053-4332391.

(advertentie)