Talen
Pages
Wettelijk
Veiligheid en werkzaamheid van platensterolen
Prof.dr. Hans Verhagen
23 maart 2013
1. Inleiding
2. Cholesterol
3. Plantensterolen
4. Veiligheid
5. Werkzaamheid
6. Tot slot
Voeding & gezondheid: week 11 (2013)
• 'Tabak en alcohol schadelijk? Het is tijd voor een suikertaks‘
• Geen wet voor zoutverlaging voedingsmiddelen
• Keukenkruid verlaagt kans op diabetes type 2
• Niets kan tippen aan een cakeje.
• New York legt zich niet neer bij uitspraak frisdrankzaak
• Overgewicht en de jengelfactor.
• Verhoogde sterftekans voor vleeseters.
• 'Maak ongezond voedingsgedrag onbewust gezond‘
• 'Aderverkalking komt niet door ongezonde leefstijl‘
• Onvoldoende bewijs of er een verband bestaat tussen voeding en ADHD
• 'Eten bewerkt vlees kan leiden tot vroege dood‘
• Te zoet, te zout en te vet voedsel voor kinderen: de alternatieven!
“voeding is net als voetbal” - “iedereen (w)eet ervan”
[WHO: Global Health Risks, 2009]
Voeding
9
National Institute
for Public Health
and the Environment
Oorzaken van sterfte in 2002
(schattingen)
verwondingen (9.1%)
Niet overdraagbare ziekten (58.6%)
waarvan 50% door HVZ
overdraagbare ziekten,
omstandigheden rondom geboorte (moeder, kind),
voedingstekorten (32.3%)
Totaal doden: 57,027,000
bron: WHO
1. Inleiding
2. Cholesterol
3. Plantensterolen
4. Veiligheid
5. Werkzaamheid
6. Tot slot
Cholesterol: bestanddeel van
membranen en basis voor
steroid hormonen
In de cel
Buiten de cel
Cholesterol
verlaging
Medicijnen
(statines)
voeding (bv. plantensterolen)
1. Inleiding
2. Cholesterol
3. Plantensterolen
4. Veiligheid
5. Werkzaamheid
6. Tot slot
Sterol Structuren
HO
HO
HO HO
Cholesterol
ß-Sitosterol
Campesterol
ß-Sitostanol
De actieve component
ß-sitosterol
b-sitosterol-ester
vetzuur
b-Sitosteryl
linoleate
O
C O
Sitosterol
HO
Cholesterol via de voeding 250-500 mg/dag
Cholesterol via de gal 600-1000 mg/dag
micelles
darm
gal
lever
Feces
met plantensterolen
Plant sterols Absorption
micelles
darm
gal
lever
Feces
1. Inleiding
2. Cholesterol
3. Plantensterolen
4. Veiligheid
5. Werkzaamheid
6. Tot slot
Een korte cursus in toxicologie
Dose
log Dosis (mg/kg-lg)
Respons
Meest gevoelige nadelige eindpunt in meest gevoelige soort
Dose
log Dosis (mg/kg-lg)
Respons
● geen effect niveau
● laagste effect niveau
● effect
● effect
Meest gevoelige nadelige eindpunt in meest gevoelige soort
● effect niveau
● laagste effect niveau
● effect niveau
● geen effect niveau =
Aanvaardbare
dagelijkse
inname (ADI)
Verschillen tussen soorten Verschillen binnen soorten
veiligheidsfactor
(bv. 100)
“Geen waargenomen nadelig effect niveau”
“de dagelijkse inname van een stof, welke gedurende een geheel leven zonder aanmerkelijk risico blijkt te zijn op basis van alle op dat moment bekende feiten” (WHO, 1962)
Aanvaardbare dagelijkse inname (ADI)=
35
“voedingsmiddelen en –ingredienten die niet in belangrijke mate voor 15 Mei 1997 in de EU gebruikt zijn voor consumptie door de mens.”
Verordening Nieuwe Voedingsmiddelen (EC) No 258/1997
Veiligheid plantensterolen – 1
•Uitgebreid veiligheid test programma voor
marktintroductie
•Beoordeeld als veilig door de EU-SCF en de
US-FDA
•Plantensterolen (stanolen) slecht opgenomen
(<5%*, < 1%)
•Lichte verlaging bloedwaarden vetoplosbare
vitaminen en carotenoiden
•Sommige studies verhoogd risico op
atheroscelerose en HVZ
•Sitosterolemia (opstapeling van plantensterolen
in het bloed bij zeldzame gen mutaties ABCG5
en ABCG8)
•veilig
Veiligheid plantensterolen – 2
… beschikbare data vormen geen basis voor het vaststellen van
een waarde voor een veilige bovengrens voor de totale dagelijkse
inname van plantensterolen
De doseringen in acht nemend die het cholesterol verlagen en
zonder bewijs voor extra voordelen bij hogere inname en de
mogelijkheid dat hogere deseringen nadelige effecten hebben is het
aan te raden om inname van meer dan 1-3 g/day te vermijden….
1. Inleiding
2. Cholesterol
3. Plantensterolen
4. Veiligheid
5. Werkzaamheid
6. Tot slot
Claims
Leven
verlengend
complex “prestatie”
“antioxidants”
Smelt je vet in de nacht
EU Verordening 1924/2006
Algemene principes
• Claims ≠ verkeerd, misleidend
• Claims ≠ ziekte behandelen, genezen,
voorkomen
• Voordeel door een normale hoeveelheid
• Wetenschappelijk onderbouwd
• Oorzaak en gevolg is vastgesteld
• Onvoldoende bewijs voor oorzaak en gevolg
• Oorzaak en gevolg is niet vastgesteld
3 niveaus van bewijs (grading):
EU Verordening 1924/2006:
Lijst Artikel 13.1 claims
●Lidstaten sturen lijsten naar EC uiterlijk 31 Jan 2008
totaal ~ 44.000 ● EC: Bundeling > 4.400
● EFSA beoordeling en Opinie
● EC lijst aannemen per 31 Jan 2010
“Dossiers”
artikelen
etc
“Dossiers”
artikelen
etc
Claims received by category
Probiotics
8%
Diets
1%
Fibre
3%
Foods
8%
Macronutrients
9%
Minerals
5%
Botanicals
45%
Vitamins
5%
Other substances
16%
Kruiden
Winnaars & Losers ● Calcium & botten
● Fluoride & tanden
● Magnesium & energie, celdeling, electroliet
● Biotin, niacin & energie
● Selenium & antioxidant, immuun, ….
● VitC & antioxidant
● Suikervrije kauwgom & tanden
● Betaglucanen & cholesterol
● Pruimen & normale darm functie
● …… etc
Winnaars & Verliezers ● Calcium & botten
● Fluoride & tanden
● Magnesium & energie, celdeling, electroliet
● Biotin, niacin & energie
● Selenium & antioxidant, immuun, ….
● VitC & antioxidant
● Suikervrije kauwgom & tanden
● Betaglucanen & cholesterol
● Pruimen & normale darm functie
● …… etc
● Probiotica ≠ versterking immuun systeem
● >100 probiotica onvoldoende gekarakteriseerd
● Kruiden ≠ gekarakteriseerd, slechte data
● Taurine ≠ energie, prestatie
● Glucosamine, haaien kraakbeen ≠ gezonde gewrichten
● Flavonoiden en vitC in vruchtensap, bessensap ≠ onvoldoende gekarakteriseerd
● …… etc
● Industrie stuurt aanvraag naar lidstaat/EC
● EFSA beoordeling en Opinie
● EC/MS: besluit vergunning voor claims
● EC lijst van artikel 14 en 13.5 claims
EU Verordening 1924/2006:
Liist Artikel 14 en 13.5 claims
dossiers
dossiers
Claim OK * Plantensterolen & cholesterol verlaging & HVZ
* verwoording
Claim OK * Linolzuur, alpha-linoleenzuur & groei en ontwikkeling kinderen
Al voldoende in dieet
Claim niet OK Voedingssupplement & groei en ontwikkeling kinderen
Claim niet OK Voedingssupplement & soya/vlas & botten
Claim niet OK Zuivelproducten & lichaamsgewicht kinderen en adolescenten
Claim niet OK Zuivel (melk – kaas) & gezonde tanden kinderen
Claim niet OK Voedingssupplement (prickle pear cactus) & bloed lipiden
Claim niet OK Voedingssupplement (CLA, polyolen, extracten) & lichaamsgewicht
EFSA Opinies artikel 14 – Augustus 2008
EU Verordening 432 / 2012
Demonthy et al. J. Nutr. 139: 271–284, 2009
EFSA 2008
“Plantensterolen: verlagen cholesterol in het bloed.
Cholesterol verlaging kan het risico op coronaire hartziekten verlagen".
“….een klinisch significant LDL-cholesterol effect van ca. 9% ….. bij
dagelijke inname van 2 – 2.4 g plantensterolen in een geschikt
levensmiddel (bv. Vette levensmiddelen en vetarme producten zoals melk en
joghurt).”
EFSA 2012
“….plantsterolen en stanolen esters
……. dagelijkse inname van 1.5 to 3.0 g in ….. (gele vetten,
zuivelproducten, mayonnaise en sla dressings) hebben een gelijk effect op
cholesterol verlaging,
…….. dagelijkse inname van 3 g (2.6 g - 3.4 g) verlaagt het LDL-
cholesterol met 11.3 % (95 % CI: 10.0 - 12.5), …….. 2 – 3 weken nodig.“
plantensterol / stanol margarine vs cholesterol verlagende medicijnen
Enriched margarine;
-0,30
Enriched margarine;
-0,45
Cholesterol lowering
drug; -1,35
Cholesterol lowering
drug; -1,43-1,8
-1,6
-1,4
-1,2
-1
-0,8
-0,6
-0,4
-0,2
0
RIVM
Crude Adjusted
∆ total cholesterol
(mmol/l)
5 jaar verandering in cholesterol in bloed
Margarine users;
-0,08
Non-users;
0,26
Cholesterol lowering
drug users; -1,17
Combination users;
-1,34-2,5
-2
-1,5
-1
-0,5
0
0,5
1
National Institute for Public Health and Environment - Wolfs et al 2006
a
b
c c
∆ total cholesterol
(mmol/l)
1. Inleiding
2. Cholesterol
3. Plantensterolen
4. Veiligheid
5. Werkzaamheid
6. Tot slot
Plantensterolen
● Van nature aanwezig in ons voedsel (lage hoeveelheden)
● Lijken chemisch op cholesterol
● Als functioneel ingrediënt in voedingsmiddelen
● Veiligheid onderbouwd (novel food)
● Gezondheidsclaims onderbouwd (verlagen ‘cholesterol’)
● Verlagen coronaire hartziekten ....
HO
65
Functionele voedingsmiddelen en
voedingssupplementen vormen
geen oplossing voor de
gezondheidsproblemen door een
‘ongezonde voeding’.
Dank u wel voor uw aandacht !