Corruptie & compliance
16 juni 2015
Michael van Woerden
Corruptie & compliance
Casus: aanbesteding OV Provincie Limburg / Abellio-Qbuzz
Stellingen
Agenda
Wettelijke grondslag compliancefunctie in de fin. sector
Toezien op effectiviteit van beheersmaatregelen ter vermijding van:o belangenverstrengeling;o begaan van strafbare feiten of andere wetsovertredingen door
financiële onderneming of werknemers, die vertrouwen in de financiële onderneming of de financiële markten kunnen schaden;
o relaties met cliënten die vertrouwen in de financiële onderneming of de financiële markten kunnen schaden; en
o andere handelingen door financiële onderneming of werknemers die zodanig ingaan tegen hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt, dat het vertrouwen in de financiële onderneming of de financiële markten ernstig kan worden geschaad.
(Art. 3:10 Wft en 3:17 lid 2 sub b Wft)
Organisatieonderdeel ten behoeve van onafhankelijke en effectieve uitoefening van de compliance functie;
ten aanzien van bank die in Nederland beleggingsdiensten mag verlenen of beleggingsactiviteiten mag verrichten;
Taken van de compliancefunctie: o Controleren van goede naleving van wettelijke en interne regelso Adviseren over naleving van wettelijke en interne regels; o Toezien op deugdelijkheid/effectiviteit interne regels & procedures;o Beoordelen van effectiviteit van procedures en maatregelen;o Signaleren van onvolkomenheden & rapporteren over effectiviteit
van corrigerende maatregelen.
(Art. 21 Besluit prudentiële regels - Wft)
Wettelijke grondslag compliancefunctie in de fin. sector
5
Beursgenoteerde ondernemingen
Overige ondernemingen
Ondernemingen in de financiële sector
Overige zakelijke dienstverlening
Algemeen(gedragscode)
O O XEU MiFID Richtlijnen, Wft, art.
31c Bgfo + art. 21 Bpr
O
Privacy X X XZie ook: EU Privacy
Verordening & Wbp
X
AML & Sancties O O XZie ook: EU AML richtlijnen, Wft, Wwft & sector codes
X
Marktmisbruik
X O XEU Richtlijn MarktmisbruikArt. 5.62, 64 & 65 Wft en
Art. 24 Besl. Marktmisbruik
O
Mededinging & Aanbesteding
O O XZie ook: EU Richtlijnen
Mededinging
O
Corruptie O O XZie ook: Guidance MoJ UK
Bribery Act 2010
O
Sector Thema
X= compliance op basis van wettelijk voorschrift 0= compliance op basis van zelfregulering
Audit
Compliance
BusinessIntegere
organisatie
Integer business &
marktgedrag
Integere medewerkers
Integere cliënten & zakenpartners
Audit
Integere organisatie
Integere medewerkers
Integer business &
marktgedrag
Compliance
Business
Integere cliënten & zakenpartners
Audit
Wet & regelgeving Cultuur en waarden
Diversiteit Risicomanagement
Compliance
Business
RollenTaken
RvB RvC Audit Compliance Legal HR Business Mgt
Vaststellen en communicatie Compliance Charter
Vaststellen Compliance Jaarplan
Communicatie en uitleg van (gewijzigde) wet- en regelgeving
Communicatie & uitleg van interne gedragscode en samenhangend beleid
Identificatie, beoordeling en beheersing van compliance risico’s in bedrijfsproces
Toezicht houden op risicobeheersing & naleving wet- en regelgeving en normen
Behandeling van compliance incidenten
Maken van compliance rapportages
R = Responsible: direct verantwoordelijk (belast met uitvoering) A = Accountable: eindverantwoordelijk (oordeelt over resultaten en vervolgstappen op strategisch niveau) C = Consulted: belanghebbende (wordt voorafgaand aan de besluitvorming geraadpleegd) I = Informed: overige belanghebbende (wordt geïnformeerd over besluitvorming, voortgang en resultaten)
??
?
??
de kandidaat
de functie
de organisatie
ProfielschetsCompliance 2015
Bron: M.J. van Woerden, ‘Profielschets van de compliance officer 2015, TvCO 2010, nr 5
Initiële risico-assessment ‘Doen we genoeg?’ *) JA:omdat
1. Compliance ingebed in de cultuur en organisatie2. Systematische risico identificatie en - beoordeling
3. Awareness & training4. Procesbeheersing, incl. compliance organisatie
5. Toetsing van derde-partijen, leveranciers en agenten6. Vastlegging in beleid en procedures7. Toezicht op naleving, intern onderzoek & handhaving
8. Voldoende mate van vertrouwen en tegenspraak9. Programma up-to-date; leren van gemaakte fouten
NB: zie Guidance MoJ ‘Adequate Procedures’ UK Bribery Act 2010 ICC Anti-Trust Compliance Toolkit, April 2013
NEE:omdat
NS Ethics & Compliance
Aanbesteding OV provincie Limburg / Abellio - Qbuzz
… Enkele grote, internationale partijen in de race voor bemachtiging van strategisch belangrijke concessies. Bij openbare aanbesteding geldt meestal: ‘the winner takes it all’…
Feitenoverzicht26 juni 2014 Provincie Limburg schrijft openbare aanbesteding uit voor regionaal openbaar
vervoer in de provincie Limburg 2016-2031 ter waarde van ca 1.2 miljard euro. De huidige vervoerder Veolia. Abellio Limburg, Veolia en Arriva schrijven in;
Begin jan 2014 Gesprek tussen X (concessiedirecteur Veolia) met een bestuurder van Qbuzz en een lid van het biedingsteam Abellio/Qbuzz over indiensttreding bij Qbuzz. Non-concurrentiebeding van X met Veolia komt hierbij ook ter sprake;
Vanaf jan. 2014 X verschaft bedrijfsgevoelige informatie aan Qbuzz (dochterbedrijf van Abellio) en treedt toe tot biedingsteam Abellio Limburg, hoewel formeel nog in dienst van Veolia tot mei 2014 en met omzeiling van non-concurrentiebeding;
Begin feb 2014 X ontvangt Qbuzz telefoon, computer en e-mailaccount (onder andere naam);
1 mei 2014 Interview X in Limburgs Dagblad (‘Met twee vrienden start ik softwarebedrijf’);
10 maart 2015 Gunning van aanbesteding aan Abellio Limburg;
19 maart 2015 NS verstrekt onderzoeksopdracht aan advocatenkantoor De Brauw naar
mogelijke onregelmatigheden t.a.v. (a) indiensttreding X bij Qbuzz en (b) het
delen van informatie door X met Qbuzz en Abellio Limburg bij voorbereiding door Qbuzz en Abellio Limburg op de inschrijving op de aanbesteding;
28 april 2015 NS publiceert persbericht en maakt Rapport van Bevindingen openbaar;
28 april 2015 Provincie Limburg beraadt zich over aanpassing van gunning op aanbesteding.
Aanbesteding OV provincie Limburg / Abellio - Qbuzz
Feitenoverzicht - vervolg
2 juni 2015 GS Provincie Limburg trekt gunning van OV concessie 2016 – 2031 in en
verleent gunning hiervan aan Arriva Transport.
3 juni 2015 ACM (6 maart 2015): ‘NS benadeelde Veolia in de aanloop naar aanbesteding OV Limburg’
“NS werkte onvoldoende mee aan verzoeken van Veolia om diensten zoals kaartautomaten, servicebalies en pauzelocaties voor personeel te mogen gebruiken. De Spoorwegwet verplicht NS voor het gebruik van deze diensten een redelijk aanbod aan concurrenten te doen. NS deed de aanbiedingen soms te laat of soms geheel niet. Andere delen van het aanbod van NS waren zo vrijblijvend dat Veolia ze niet kon gebruiken voor de aanbesteding. Bovendien speelde NS concurrentiegevoelige informatie van Veolia over het gebruik van diensten en het tijdelijk gebruik van treinen door aan haar dochteronderneming Abellio, die ook aan de aanbesteding meedeed. Met die informatie kon Abellio een oneerlijke voorsprong krijgen op de andere deelnemers aan de aanbesteding.”
5 juni 2015 Topman Timo Huges stapt op na gesprek met RvC en Minister Dijsselbloem
Aanbesteding OV provincie Limburg / Abellio - Qbuzz
“Het gedrag van NS heeft het concurrentieproces gefrustreerd. Dat gaat ten koste van de reiziger en de belastingbetaler die recht hebben op de hoogste kwaliteit tegen de beste prijs.” In dit besluit laat ACM zich niet uit over machtsmisbruik of mogelijke andere overtredingen van NS. Het onderzoek daarnaar is nog niet afgerond. ACM beslist in dat kader later over het opleggen van eventuele boetes.
Aanbesteding OV provincie Limburg / Abellio - Qbuzz
Persbericht NS
Huges per direct uit functie bij NS05 juni 2015
Nieuwe feiten in het onderzoek naar de onregelmatigheden bij Qbuzz werpen een ander licht op eerdere verklaringen van CEO Huges over de contacten die hij tijdens het onderzoek heeft gehad met bestuurders van Qbuzz. Eerder heeft de heer Huges hierover tegen de onderzoekers andere verklaringen afgelegd. Deze onjuiste en onvolledige verklaringen zijn voor de Raad van Commissarissen (RvC) aanleiding om het vertrouwen in de heer Huges op te zeggen, waarmee de staat als aandeelhouder heeft ingestemd. Vervolgens heeft de heer Huges hieruit zijn consequenties getrokken en heeft zijn ontslag aangeboden. Aan de heer Huges wordt geen vertrekvergoeding meegegeven. CFO Robbe neemt tijdelijk waar als CEO van NS. […]
Bestemd voor publicatieRAPPORT VAN BEVINDINGEN Per 28 april 2015
Bestemd voor: N.V. Nederlandse Spoorwegen Dit Rapport geeft de huidige status van het onderzoek weer. Nader onderzoek vindt nog plaats. Nadere onderzoekshandelingen kunnen
aanleiding geven tot het bekend worden van andere feiten of omstandigheden dan die waarop het Rapport is gebaseerd. Deze kunnen er vervolgens toe leiden dat een of meer bevindingen niet langer juist zijn, dan wel aanpassing of aanvulling behoeven.
4.3.4 De conceptnotulen van voornoemde vergadering
zijn op 5 februari 2014 aan het bestuur van
Abellio Nederland en op 10 februari 2014 aan
het bestuur van Abellio Nederland en Abellio
Transport Holding door de bedrijfssecretaris
doorgestuurd.
Onder punt 7 van de notulen was het volgende
opgenomen: "Hire current Veolia Limburg MD to
support the bid team, or someone else with
regional knowledge." In de toelichting bij punt 8
werd verder opgenomen: "[Bestuurder 3]/
[Bestuurder1]/ [Bestuurder 2] confirm that
[Bestuurder 2] will be in the lead of the Limburg
bid. [Bestuurder 1] says that Abellio NL intends
to hire the current Veolia Transport Limburg MD,
[Medewerker X]. He manages the current Veolia
concession in Limburg and he is open to a move
to NSR/Abellio. Regional knowledge is key for
the Limburg bid. He has a non-compete
provision in his contract, but [Bestuurder 1] is
trying to find ways to circumvent that."
4.3.13 Op 15 januari 2014 vroeg Bestuurder 1 (met Bestuurder 2 en 3 en een lid van het biedingsteam in de cc) aan een medewerker van de juridische afdeling van NS advies over het non-concurrentiebeding:
"het concurrentiebeding is door Veolia wat ongelukkig geformuleerd nu er in artikel 15.2 van de aok wordt verwezen naar artikel 14.1 (dat is een niet bestaand artikel) als het gaat om een boetebeding. Houdt naar jouw mening het boetebeding stand? [Medewerker X] overweegt in dienst te treden bij een consultant, waarmee hij in de afgelopen jaren reeds enkele malen contact heeft gehad ihkv een aok. De rationale voor hem is dat hij op termijn mede-eigenaar zou kunnen worden. Wij zijn voornemens in het komende jaar bij deze consultant dagen in te kopen. Tegelijk bieden wij [Medewerker X] een aok met een ingangsdatum 1 jaar na uitdiensttreding Veolia. Ik zou kunnen leven met het risico een boete te verbeuren van eenmalig Euro 5k indien een rechter vaststelt dat [Medewerker X] zijn concurrentiebeding overtreedt en hij daarna andere activiteiten oppakt bij de consultant of garden leave krijgt. Zie jij problemen met deze route?"
4.3.14 De juridische medewerker zette deze vraag vervolgens door aan een advocaat van een extern advocatenkantoor. De advocaat heeft per e-mail over beide vragen geadviseerd. Naar mening van het advocatenkantoor was het non-concurrentiebeding van toepassing. De advocaat adviseerde voorts dat het verrichten van werkzaamheden door Medewerker X voor Qbuzz via de consultant eveneens zou vallen onder het non-concurrentiebeding. Ten slotte merkte de advocaat op, indien Medewerker X werkzaamheden voor Qbuzz zou gaan verrichten, deze niet al te zichtbaar te verrichten.
Aanbesteding OV provincie Limburg / Abellio - Qbuzz
Overzicht van bekendgemaakte maatregelen NS Onderzoeksopdracht aan advocatenkantoor De Brauw dd. 19 maart 2015; Rapportage van uitkomsten onderzoek aan Directie en Raad van Commisssarissen
van NS; Publicatie van Rapport van Bevindingen door NS d.d. 28 april 2015; Publicatie van persbericht en brief aan minister Dijsselbloem d.d. 28 april 2015; Op non-actiefstelling van tweetal directeuren Qbuzz; Ongedaanmaking indiensttreding van medewerker X bij Qbuzz per 1 mei 2015; Ongedaanmaking extern adviseurschap voormalig directeur van Qbuzz per 1 mei
2015; Aanbieding excuses door CEO NS aan Veolia en de provincie Limburg onder
aanvaarding van mogelijke gevolgen voor gunning van OV-aanbesteding door de provincie Limburg;
Melding van onregelmatigheden aan Ministerie Infrastructuur & Milieu, het OM en ACM met toezegging van volledige medewerking;
'Omvattende analyse in gang gezet naar effectiviteit van interne procedures, risicobeheersing, compliance en interne controle bij NS (concernbreed) met toetsing door externe partij, gevolgd door nadere maatregelen. Separate verankering van compliance & risicobeheersing op het hoogste bestuurlijke niveau wordt daarbij in overweging genomen;
Nader onderzoek gestart naar mogelijke onregelmatigheden bij andere biedingen van NS;
Timo Huges (CEO NS) stapt op. Engelhardt Robbe (CFO NS) waarnemend CEO per 5 juni 2015. Onderzoek wordt voortgezet: ‘tot de onderste steen boven is’.
Aanbesteding OV provincie Limburg / Abellio - Qbuzz
“ Verscherping van extern toezicht leidt tot perverse prikkels ”
Stelling 1
Klassieke valkuilen in relatie tot verscherpt extern toezicht:− naïviteit− overzicht kwijt− demotivatie− window-dressing
Stelling 1 - evaluatie
“ The context inside companies should not be based upon constraint, compliance, control, and contract. Instead, it should be: stretch, self-discipline, support, and trust. ”
Prof. Sumantra Ghoshal, ‘The smell of the place’ (YouTube)
Stelling 2
0
20
40
60
80
100control vs support
compliance vs self-discipline
constraint vs stretchcontract vs trust
Compliancedepartment
Impact on change of behaviour
Waneer de regeltjes leidend worden…Stelling 2 – evaluatie
0
20
40
60
80
100control vs support
compliance vs self-discipline
constraint vs stretchcontract vs trust
Compliancedepartment
Impact on change of behaviour
Waneer de regeltjes leidend worden…Stelling 2 – evaluatie
“ De bedrijfsjurist met compliance in de portefeuille verkeert in een gevaarlijke spagaat”
Stelling 3
“ Een risicogebaseerde aanpak van compliance verdraagt zich niet met het uitgangspunt van zero tolerance ”
Stelling 4
Stelling 4 - evaluatie
Governance Compliance in relatie tot strategie & organisatie; Integere cultuur In onderling vertrouwen dilemma’s delen met aanspreekbaarheid en discipline als fundament; Business Manager moet het willen én kunnen (uit)dragen; Training Verschuiving van kennis naar vaardigheden; Communicatie Kernpunten van beleid via ‘tone frome the top’
richten op ‘the middle’;
Signalen ‘Say something when you see something’; Reikwijdte Toetsing in de keten: ‘due diligence’ leveranciers; Continu proces Evalueren van ontwikkelingen, risico’s en aanpak.
“ Wanneer het compliance programma niet vol gedragen wordt door de directie is het gedoemd om te mislukken ”
Stelling 5
Stelling 5 - evaluatie
Stelling 5 - evaluatie
Belang van een compliance charter Compliance rapportages tevens delen met RvC Rol van RvC en RvB bij evaluatie en verbetering bedrijfscultuur De corrigerende toetsing door de accountant Corrigerende invloed van externe stakeholders Regelmatige roulatie van de compliance officer De kritische blik van buiten
Stelling 6
“ Corruptie is onuitroeibaar ”
Stelling 6 - evaluatie
Top Related