Download - Legal Café - Corruptie & Compliance

Transcript
Page 1: Legal Café - Corruptie & Compliance

Corruptie & compliance

16 juni 2015

Michael van Woerden

Page 2: Legal Café - Corruptie & Compliance

Corruptie & compliance

Casus: aanbesteding OV Provincie Limburg / Abellio-Qbuzz

Stellingen

Agenda

Page 3: Legal Café - Corruptie & Compliance

Wettelijke grondslag compliancefunctie in de fin. sector

Toezien op effectiviteit van beheersmaatregelen ter vermijding van:o belangenverstrengeling;o begaan van strafbare feiten of andere wetsovertredingen door

financiële onderneming of werknemers, die vertrouwen in de financiële onderneming of de financiële markten kunnen schaden;

o relaties met cliënten die vertrouwen in de financiële onderneming of de financiële markten kunnen schaden; en

o andere handelingen door financiële onderneming of werknemers die zodanig ingaan tegen hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt, dat het vertrouwen in de financiële onderneming of de financiële markten ernstig kan worden geschaad.

(Art. 3:10 Wft en 3:17 lid 2 sub b Wft)

Page 4: Legal Café - Corruptie & Compliance

Organisatieonderdeel ten behoeve van onafhankelijke en effectieve uitoefening van de compliance functie;

ten aanzien van bank die in Nederland beleggingsdiensten mag verlenen of beleggingsactiviteiten mag verrichten;

Taken van de compliancefunctie: o Controleren van goede naleving van wettelijke en interne regelso Adviseren over naleving van wettelijke en interne regels; o Toezien op deugdelijkheid/effectiviteit interne regels & procedures;o Beoordelen van effectiviteit van procedures en maatregelen;o Signaleren van onvolkomenheden & rapporteren over effectiviteit

van corrigerende maatregelen.

(Art. 21 Besluit prudentiële regels - Wft)

Wettelijke grondslag compliancefunctie in de fin. sector

Page 5: Legal Café - Corruptie & Compliance

5

Beursgenoteerde ondernemingen

Overige ondernemingen

Ondernemingen in de financiële sector

Overige zakelijke dienstverlening

Algemeen(gedragscode)

O O XEU MiFID Richtlijnen, Wft, art.

31c Bgfo + art. 21 Bpr

O

Privacy X X XZie ook: EU Privacy

Verordening & Wbp

X

AML & Sancties O O XZie ook: EU AML richtlijnen, Wft, Wwft & sector codes

X

Marktmisbruik

X O XEU Richtlijn MarktmisbruikArt. 5.62, 64 & 65 Wft en

Art. 24 Besl. Marktmisbruik

O

Mededinging & Aanbesteding

O O XZie ook: EU Richtlijnen

Mededinging

O

Corruptie O O XZie ook: Guidance MoJ UK

Bribery Act 2010

O

Sector Thema

X= compliance op basis van wettelijk voorschrift 0= compliance op basis van zelfregulering

Page 6: Legal Café - Corruptie & Compliance

Audit

Compliance

BusinessIntegere

organisatie

Integer business &

marktgedrag

Integere medewerkers

Integere cliënten & zakenpartners

Page 7: Legal Café - Corruptie & Compliance

Audit

Integere organisatie

Integere medewerkers

Integer business &

marktgedrag

Compliance

Business

Integere cliënten & zakenpartners

Page 8: Legal Café - Corruptie & Compliance

Audit

Wet & regelgeving Cultuur en waarden

Diversiteit Risicomanagement

Compliance

Business

Page 9: Legal Café - Corruptie & Compliance

 

RollenTaken

RvB RvC Audit Compliance Legal HR Business Mgt

Vaststellen en communicatie Compliance Charter

Vaststellen Compliance Jaarplan

Communicatie en uitleg van (gewijzigde) wet- en regelgeving

Communicatie & uitleg van interne gedragscode en samenhangend beleid

Identificatie, beoordeling en beheersing van compliance risico’s in bedrijfsproces

Toezicht houden op risicobeheersing & naleving wet- en regelgeving en normen

Behandeling van compliance incidenten

Maken van compliance rapportages

R = Responsible: direct verantwoordelijk (belast met uitvoering) A = Accountable: eindverantwoordelijk (oordeelt over resultaten en vervolgstappen op strategisch niveau) C = Consulted: belanghebbende (wordt voorafgaand aan de besluitvorming geraadpleegd) I = Informed: overige belanghebbende (wordt geïnformeerd over besluitvorming, voortgang en resultaten)

??

?

??

Page 10: Legal Café - Corruptie & Compliance

de kandidaat

de functie

de organisatie

ProfielschetsCompliance 2015

Bron: M.J. van Woerden, ‘Profielschets van de compliance officer 2015, TvCO 2010, nr 5

Page 11: Legal Café - Corruptie & Compliance

Initiële risico-assessment ‘Doen we genoeg?’ *) JA:omdat

1. Compliance ingebed in de cultuur en organisatie2. Systematische risico identificatie en - beoordeling

3. Awareness & training4. Procesbeheersing, incl. compliance organisatie

5. Toetsing van derde-partijen, leveranciers en agenten6. Vastlegging in beleid en procedures7. Toezicht op naleving, intern onderzoek & handhaving

8. Voldoende mate van vertrouwen en tegenspraak9. Programma up-to-date; leren van gemaakte fouten

NB: zie Guidance MoJ ‘Adequate Procedures’ UK Bribery Act 2010 ICC Anti-Trust Compliance Toolkit, April 2013

NEE:omdat

Page 12: Legal Café - Corruptie & Compliance

NS Ethics & Compliance

Page 13: Legal Café - Corruptie & Compliance

Aanbesteding OV provincie Limburg / Abellio - Qbuzz

… Enkele grote, internationale partijen in de race voor bemachtiging van strategisch belangrijke concessies. Bij openbare aanbesteding geldt meestal: ‘the winner takes it all’…

Page 14: Legal Café - Corruptie & Compliance

Feitenoverzicht26 juni 2014 Provincie Limburg schrijft openbare aanbesteding uit voor regionaal openbaar

vervoer in de provincie Limburg 2016-2031 ter waarde van ca 1.2 miljard euro. De huidige vervoerder Veolia. Abellio Limburg, Veolia en Arriva schrijven in;

Begin jan 2014 Gesprek tussen X (concessiedirecteur Veolia) met een bestuurder van Qbuzz en een lid van het biedingsteam Abellio/Qbuzz over indiensttreding bij Qbuzz. Non-concurrentiebeding van X met Veolia komt hierbij ook ter sprake;

Vanaf jan. 2014 X verschaft bedrijfsgevoelige informatie aan Qbuzz (dochterbedrijf van Abellio) en treedt toe tot biedingsteam Abellio Limburg, hoewel formeel nog in dienst van Veolia tot mei 2014 en met omzeiling van non-concurrentiebeding;

Begin feb 2014 X ontvangt Qbuzz telefoon, computer en e-mailaccount (onder andere naam);

1 mei 2014 Interview X in Limburgs Dagblad (‘Met twee vrienden start ik softwarebedrijf’);

10 maart 2015 Gunning van aanbesteding aan Abellio Limburg;

19 maart 2015 NS verstrekt onderzoeksopdracht aan advocatenkantoor De Brauw naar

mogelijke onregelmatigheden t.a.v. (a) indiensttreding X bij Qbuzz en (b) het

delen van informatie door X met Qbuzz en Abellio Limburg bij voorbereiding door Qbuzz en Abellio Limburg op de inschrijving op de aanbesteding;

28 april 2015 NS publiceert persbericht en maakt Rapport van Bevindingen openbaar;

28 april 2015 Provincie Limburg beraadt zich over aanpassing van gunning op aanbesteding.

Aanbesteding OV provincie Limburg / Abellio - Qbuzz

Page 15: Legal Café - Corruptie & Compliance

Feitenoverzicht - vervolg

2 juni 2015 GS Provincie Limburg trekt gunning van OV concessie 2016 – 2031 in en

verleent gunning hiervan aan Arriva Transport.

3 juni 2015 ACM (6 maart 2015): ‘NS benadeelde Veolia in de aanloop naar aanbesteding OV Limburg’

“NS werkte onvoldoende mee aan verzoeken van Veolia om diensten zoals kaartautomaten, servicebalies en pauzelocaties voor personeel te mogen gebruiken. De Spoorwegwet verplicht NS voor het gebruik van deze diensten een redelijk aanbod aan concurrenten te doen. NS deed de aanbiedingen soms te laat of soms geheel niet. Andere delen van het aanbod van NS waren zo vrijblijvend dat Veolia ze niet kon gebruiken voor de aanbesteding. Bovendien speelde NS concurrentiegevoelige informatie van Veolia over het gebruik van diensten en het tijdelijk gebruik van treinen door aan haar dochteronderneming Abellio, die ook aan de aanbesteding meedeed. Met die informatie kon Abellio een oneerlijke voorsprong krijgen op de andere deelnemers aan de aanbesteding.”

5 juni 2015 Topman Timo Huges stapt op na gesprek met RvC en Minister Dijsselbloem

Aanbesteding OV provincie Limburg / Abellio - Qbuzz

“Het gedrag van NS heeft het concurrentieproces gefrustreerd. Dat gaat ten koste van de reiziger en de belastingbetaler die recht hebben op de hoogste kwaliteit tegen de beste prijs.” In dit besluit laat ACM zich niet uit over machtsmisbruik of mogelijke andere overtredingen van NS. Het onderzoek daarnaar is nog niet afgerond. ACM beslist in dat kader later over het opleggen van eventuele boetes.

Page 16: Legal Café - Corruptie & Compliance

Aanbesteding OV provincie Limburg / Abellio - Qbuzz

Persbericht NS

Huges per direct uit functie bij NS05 juni 2015

Nieuwe feiten in het onderzoek naar de onregelmatigheden bij Qbuzz werpen een ander licht op eerdere verklaringen van CEO Huges over de contacten die hij tijdens het onderzoek heeft gehad met bestuurders van Qbuzz. Eerder heeft de heer Huges hierover tegen de onderzoekers andere verklaringen afgelegd. Deze onjuiste en onvolledige verklaringen zijn voor de Raad van Commissarissen (RvC) aanleiding om het vertrouwen in de heer Huges op te zeggen, waarmee de staat als aandeelhouder heeft ingestemd. Vervolgens heeft de heer Huges hieruit zijn consequenties getrokken en heeft zijn ontslag aangeboden. Aan de heer Huges wordt geen vertrekvergoeding meegegeven. CFO Robbe neemt tijdelijk waar als CEO van NS. […]

Page 17: Legal Café - Corruptie & Compliance

Bestemd voor publicatieRAPPORT VAN BEVINDINGEN Per 28 april 2015

Bestemd voor: N.V. Nederlandse Spoorwegen Dit Rapport geeft de huidige status van het onderzoek weer. Nader onderzoek vindt nog plaats. Nadere onderzoekshandelingen kunnen

aanleiding geven tot het bekend worden van andere feiten of omstandigheden dan die waarop het Rapport is gebaseerd. Deze kunnen er vervolgens toe leiden dat een of meer bevindingen niet langer juist zijn, dan wel aanpassing of aanvulling behoeven.

4.3.4 De conceptnotulen van voornoemde vergadering

zijn op 5 februari 2014 aan het bestuur van

Abellio Nederland en op 10 februari 2014 aan

het bestuur van Abellio Nederland en Abellio

Transport Holding door de bedrijfssecretaris

doorgestuurd.

Onder punt 7 van de notulen was het volgende

opgenomen: "Hire current Veolia Limburg MD to

support the bid team, or someone else with

regional knowledge." In de toelichting bij punt 8

werd verder opgenomen: "[Bestuurder 3]/

[Bestuurder1]/ [Bestuurder 2] confirm that

[Bestuurder 2] will be in the lead of the Limburg

bid. [Bestuurder 1] says that Abellio NL intends

to hire the current Veolia Transport Limburg MD,

[Medewerker X]. He manages the current Veolia

concession in Limburg and he is open to a move

to NSR/Abellio. Regional knowledge is key for

the Limburg bid. He has a non-compete

provision in his contract, but [Bestuurder 1] is

trying to find ways to circumvent that."

4.3.13 Op 15 januari 2014 vroeg Bestuurder 1 (met Bestuurder 2 en 3 en een lid van het biedingsteam in de cc) aan een medewerker van de juridische afdeling van NS advies over het non-concurrentiebeding:

"het concurrentiebeding is door Veolia wat ongelukkig geformuleerd nu er in artikel 15.2 van de aok wordt verwezen naar artikel 14.1 (dat is een niet bestaand artikel) als het gaat om een boetebeding. Houdt naar jouw mening het boetebeding stand? [Medewerker X] overweegt in dienst te treden bij een consultant, waarmee hij in de afgelopen jaren reeds enkele malen contact heeft gehad ihkv een aok. De rationale voor hem is dat hij op termijn mede-eigenaar zou kunnen worden. Wij zijn voornemens in het komende jaar bij deze consultant dagen in te kopen. Tegelijk bieden wij [Medewerker X] een aok met een ingangsdatum 1 jaar na uitdiensttreding Veolia. Ik zou kunnen leven met het risico een boete te verbeuren van eenmalig Euro 5k indien een rechter vaststelt dat [Medewerker X] zijn concurrentiebeding overtreedt en hij daarna andere activiteiten oppakt bij de consultant of garden leave krijgt. Zie jij problemen met deze route?"

4.3.14 De juridische medewerker zette deze vraag vervolgens door aan een advocaat van een extern advocatenkantoor. De advocaat heeft per e-mail over beide vragen geadviseerd. Naar mening van het advocatenkantoor was het non-concurrentiebeding van toepassing. De advocaat adviseerde voorts dat het verrichten van werkzaamheden door Medewerker X voor Qbuzz via de consultant eveneens zou vallen onder het non-concurrentiebeding. Ten slotte merkte de advocaat op, indien Medewerker X werkzaamheden voor Qbuzz zou gaan verrichten, deze niet al te zichtbaar te verrichten.

Page 18: Legal Café - Corruptie & Compliance

Aanbesteding OV provincie Limburg / Abellio - Qbuzz

Page 19: Legal Café - Corruptie & Compliance

Overzicht van bekendgemaakte maatregelen NS Onderzoeksopdracht aan advocatenkantoor De Brauw dd. 19 maart 2015; Rapportage van uitkomsten onderzoek aan Directie en Raad van Commisssarissen

van NS; Publicatie van Rapport van Bevindingen door NS d.d. 28 april 2015; Publicatie van persbericht en brief aan minister Dijsselbloem d.d. 28 april 2015; Op non-actiefstelling van tweetal directeuren Qbuzz; Ongedaanmaking indiensttreding van medewerker X bij Qbuzz per 1 mei 2015; Ongedaanmaking extern adviseurschap voormalig directeur van Qbuzz per 1 mei

2015; Aanbieding excuses door CEO NS aan Veolia en de provincie Limburg onder

aanvaarding van mogelijke gevolgen voor gunning van OV-aanbesteding door de provincie Limburg;

Melding van onregelmatigheden aan Ministerie Infrastructuur & Milieu, het OM en ACM met toezegging van volledige medewerking;

'Omvattende analyse in gang gezet naar effectiviteit van interne procedures, risicobeheersing, compliance en interne controle bij NS (concernbreed) met toetsing door externe partij, gevolgd door nadere maatregelen. Separate verankering van compliance & risicobeheersing op het hoogste bestuurlijke niveau wordt daarbij in overweging genomen;

Nader onderzoek gestart naar mogelijke onregelmatigheden bij andere biedingen van NS;

Timo Huges (CEO NS) stapt op. Engelhardt Robbe (CFO NS) waarnemend CEO per 5 juni 2015. Onderzoek wordt voortgezet: ‘tot de onderste steen boven is’.

Aanbesteding OV provincie Limburg / Abellio - Qbuzz

Page 20: Legal Café - Corruptie & Compliance

“ Verscherping van extern toezicht leidt tot perverse prikkels ”

Stelling 1

Page 21: Legal Café - Corruptie & Compliance

Klassieke valkuilen in relatie tot verscherpt extern toezicht:− naïviteit− overzicht kwijt− demotivatie− window-dressing

Stelling 1 - evaluatie

Page 22: Legal Café - Corruptie & Compliance

“ The context inside companies should not be based upon constraint, compliance, control, and contract. Instead, it should be: stretch, self-discipline, support, and trust. ”

Prof. Sumantra Ghoshal, ‘The smell of the place’ (YouTube)

Stelling 2

Page 23: Legal Café - Corruptie & Compliance

0

20

40

60

80

100control vs support

compliance vs self-discipline

constraint vs stretchcontract vs trust

Compliancedepartment

Impact on change of behaviour

Waneer de regeltjes leidend worden…Stelling 2 – evaluatie

Page 24: Legal Café - Corruptie & Compliance

0

20

40

60

80

100control vs support

compliance vs self-discipline

constraint vs stretchcontract vs trust

Compliancedepartment

Impact on change of behaviour

Waneer de regeltjes leidend worden…Stelling 2 – evaluatie

Page 25: Legal Café - Corruptie & Compliance

“ De bedrijfsjurist met compliance in de portefeuille verkeert in een gevaarlijke spagaat”

Stelling 3

Page 26: Legal Café - Corruptie & Compliance
Page 27: Legal Café - Corruptie & Compliance
Page 28: Legal Café - Corruptie & Compliance

“ Een risicogebaseerde aanpak van compliance verdraagt zich niet met het uitgangspunt van zero tolerance ”

Stelling 4

Page 29: Legal Café - Corruptie & Compliance

Stelling 4 - evaluatie

Governance Compliance in relatie tot strategie & organisatie; Integere cultuur In onderling vertrouwen dilemma’s delen met aanspreekbaarheid en discipline als fundament; Business Manager moet het willen én kunnen (uit)dragen; Training Verschuiving van kennis naar vaardigheden; Communicatie Kernpunten van beleid via ‘tone frome the top’

richten op ‘the middle’;

Signalen ‘Say something when you see something’; Reikwijdte Toetsing in de keten: ‘due diligence’ leveranciers; Continu proces Evalueren van ontwikkelingen, risico’s en aanpak.

Page 30: Legal Café - Corruptie & Compliance

“ Wanneer het compliance programma niet vol gedragen wordt door de directie is het gedoemd om te mislukken ”

Stelling 5

Page 31: Legal Café - Corruptie & Compliance

Stelling 5 - evaluatie

Page 32: Legal Café - Corruptie & Compliance

Stelling 5 - evaluatie

Belang van een compliance charter Compliance rapportages tevens delen met RvC Rol van RvC en RvB bij evaluatie en verbetering bedrijfscultuur De corrigerende toetsing door de accountant Corrigerende invloed van externe stakeholders Regelmatige roulatie van de compliance officer De kritische blik van buiten

Page 33: Legal Café - Corruptie & Compliance

Stelling 6

“ Corruptie is onuitroeibaar ”

Page 34: Legal Café - Corruptie & Compliance

Stelling 6 - evaluatie

Page 35: Legal Café - Corruptie & Compliance

www.wellervanwoerden.nl tel. 06-21888411 [email protected]

Vragen?

Michael van Woerden