Download - KABELS EN LEIDINGEN IN DE CIRCULAIRE ECONOMIE · 2020. 6. 9. · Circulaire economie principes bieden praktische oplossingen In deze uitdagende situatie voor de ondergrondse infrastructuur

Transcript
Page 1: KABELS EN LEIDINGEN IN DE CIRCULAIRE ECONOMIE · 2020. 6. 9. · Circulaire economie principes bieden praktische oplossingen In deze uitdagende situatie voor de ondergrondse infrastructuur

KABELS EN LEIDINGEN IN DE CIRCULAIRE

ECONOMIERichting een toekomstbestendige

ondergrondse infrastructuur

Page 2: KABELS EN LEIDINGEN IN DE CIRCULAIRE ECONOMIE · 2020. 6. 9. · Circulaire economie principes bieden praktische oplossingen In deze uitdagende situatie voor de ondergrondse infrastructuur

SAMENVATTINGDe ondergrondse infrastructuur in Nederland is verouderd, wordt steeds complexer

en verandert bijvoorbeeld als gevolg van meer wind- en zonne-energie en draadloze

communicatie. Ook maakt klimaatverandering door grotere weersextremen buizen

en leidingen kwetsbaarder. Circulaire strategieën bieden uitkomst: zij zorgen voor een

optimaal ontwerp, gebruik, onderhoud en terugname, waardoor waarde behouden

blijft en een positieve impact voor mens en milieu worden gegenereerd. Een aantal

Nederlandse bedrijven dat actief is in de productie, aanleg en beheer van de

ondergrondse infrastructuur leidt de weg naar wat het kabinet voor 2050 als doel

heeft gesteld: de Nederlandse economie volledig circulair. Drie van deze koplopers -

deelnemers van het programma Nederland Circulair! - zijn voor dit rapport geïnterviewd.

Dit rapport geeft een overzicht van de belangrijkste circulaire strategieën en vele

voorbeelden die laten zien dat de circulaire economie kans van slagen heeft voor - en

dankzij - ondergrondse infrastructuur.

INHOUD

INLEIDING 3

HET HIER EN NU 4

VISIE & CIRCULAIRE STRATEGIEËN 7

ONTWERP 11

GEBRUIK EN ONDERHOUD 13

TERUGWINNING EN RECYCLING 15

DE WEG VOORUIT 18

Kabels en Leidingen in de Circulaire Economie2

Page 3: KABELS EN LEIDINGEN IN DE CIRCULAIRE ECONOMIE · 2020. 6. 9. · Circulaire economie principes bieden praktische oplossingen In deze uitdagende situatie voor de ondergrondse infrastructuur

1. INLEIDINGNederland loopt voorop in transitie naar circulaire economieNederland heeft zich gecommitteerd aan de transitie naar de circulaire economie. Zowel publieke als private spelers zijn actief betrokken bij deze overgang.

De Nederlandse overheid is zich zeer bewust van het strategische belang van de circulaire economie - tot op de hoogste trede binnen het kabinet. Het heeft als doel gesteld om in 2050 volledig circulair te zijn, met een belangrijke mijlpaal in 2030: Dan moet het materiaalgebruik met 50% zijn verminderd. De beleidsontwikkelingen op zowel Europees als lokaal niveau zorgen ervoor dat niet snel zal worden afgeweken van deze koers.

Ook veel Nederlandse bedrijven nemen het voortouw in de circulaire economie. Industriële reuzen zoals Philips en DSM laten zien dat een strategische koerswijziging mogelijk is, banken zoals ABN AMRO en Rabobank bereiden zich voor op een groeiende behoefte aan innovatieve financiële instrumenten, en start-ups zoals Bundles, Fairphone en Black Bear Carbon gaan de markt op met circulaire business modellen.

Centrale rol voor infrastructuur in transitieOm de Nederlandse doelstellingen te verwezenlijken is gezamenlijke actie vereist van alle sectoren in onze economie. Infrastructuur speelt hierbij een leidende rol om de nieuwe economie vorm te geven en spelers met elkaar te verbinden. Circulaire oplossingen voor de infrastructuur zijn daarom cruciaal.

Dit rapport richt zich op circulaire strategieën voor ondergrondse infrastructuur in Nederland, in het bijzonder als het gaat om infrastructuur voor water (drinkwater en riool), energie (elektriciteit, warmte en gas) en telecommunicatie.

Kabels en Leidingen in de Circulaire Economie 3

CIRCULAIRE AMBITIES EN ONDERGRONDSE INFRASTRUCTUUR De ambitie van de Nederlandse overheid om in 2050 volledig circulaire

te zijn is in september 2016 gepresenteerd in het “Rijksbrede programma

Circulaire Economie”. In dit document staat ook een overzicht van wat reeds

wordt gedaan en met welke nieuwe richtingen de overheid aan de slag

wil. Het programma richt zich op vijf prioriteitsgebieden in de Nederlandse

economie waar de grootste impact voor de transitie verwacht wordt: (1)

kunststoffen, (2) maakindustrie, (3) bouw, (4) biomassa en voedsel, en (5)

consumentengoederen. De eerste drie prioriteitsgebieden zijn direct relevant

voor de productie en het gebruik van ondergrondse infrastructuur. Sterker

nog: de circulaire voorbeelden uit de ondergrondse infrastructuur die in

dit rapport beschreven worden, kunnen als inspiratie dienen voor andere

sectoren die de circulaire economie in de praktijk willen brengen.

Page 4: KABELS EN LEIDINGEN IN DE CIRCULAIRE ECONOMIE · 2020. 6. 9. · Circulaire economie principes bieden praktische oplossingen In deze uitdagende situatie voor de ondergrondse infrastructuur

Kabels en Leidingen in de Circulaire Economie

2. HET HIER EN NUOndergrondse infrastructuur: fundament van onze samenlevingDe groeiende wereldbevolking beweegt zich meer en meer richting steden: meer dan de helft van hen woont reeds in steden en in 2050 zal dit neerkomen op bijna 70% . De onstuitbare verstedelijking brengt ook een grotere vraag naar essentiële diensten zoals water, sanitatie, energie en communicatie met zich mee en daarmee een sterke behoefte aan een ‘flexibele’ fysieke infrastructuur.

In toenemende mate wordt zulke infrastructuur onder de grond geplaatst, om zo meer ruimte te bieden aan andere infrastructuur die nodig is in dichtbevolkte gebieden. Soms is het doel om landoppervlak te sparen of de esthetische waarde van een gebied te behouden. In andere gevallen gaat het om het inperken of isoleren van gassen, straling, of extreme temperaturen tijdens het transport.

Verouderde infrastructuur en groeiende wirwar “Uit het oog, uit het hart” geldt net zo goed voor ondergrondse infrastructuur als voor mensen. De neiging bestaat om regelmatig onderhoud of rehabilitatie te negeren, terwijl dit de levensduur en het gebruik van kabels en leidingen aanzienlijk kan verbeteren. Een groot deel van de huidige ondergrondse infrastructuur is tientallen of zelfs honderden jaren geleden aangelegd, loopt de kans kapot te gaan of het einde van zijn levensduur te bereiken.

De hoge kosten en het gebrek aan overheidssteun zorgt ervoor dat veel beheerders en overheden reparaties en ‘upgrades’ van ondergrondse infrastructuur uitstellen . Slechts 50% van wat er nodig is om kabels en leidingen te vernieuwen wordt daadwerkelijk uitgegeven , wat leidt tot een vergroot risico op explosies van gebarsten gasleidingen.

Bovendien wordt, met de groeiende vraag van steeds grotere stedelijke bevolking, het ondergrondse web van kabels en leidingen voor water, gas, elektriciteit en telecom steeds complexer, terwijl er voor efficiënte ruimtelijke planning weinig oog is . Dit resulteert in een grotere kans op ongelukken en schade tijdens bouw- en infrastructuurprojecten. Het Kadaster en KLIC-WION hebben tot dusver kunnen zorgen dat dit soort incidenten achterwege is gebleven, dankzij het in kaart brengen en delen van kennis over ondergrondse infrastructuur.

De complexiteit van de ondergrondse infrastructuur blijft toenemen doordat nieuwe technologieën en innovaties aan elkaar worden gekoppeld - denk bijvoorbeeld aan de combinatie van internet, telefoon en TV die via één kabel worden aangeboden, of aan ondergrondse bundeling van riolering met elektriciteitskabels en waterleidingen - en gedecentraliseerd - denk aan eigen duurzame energie-opwekking en gelijkstroomsystemen . De verdichting van ondergrondse netwerken zorgt voor complexe installatie-vraagstukken.

De uitdagingen van verouderde en complexere ondergrondse infrastructuur worden steeds belangrijker met de toenemende risico’s van klimaatverandering die de bestaande netwerken nog meer onder druk kunnen zetten. Overstromingen, extreme neerslag en stijging van oppervlakte- en bodemwater kunnen structurele schade veroorzaken met name bij oude of gecombineerde infrastructuur.

4

Page 5: KABELS EN LEIDINGEN IN DE CIRCULAIRE ECONOMIE · 2020. 6. 9. · Circulaire economie principes bieden praktische oplossingen In deze uitdagende situatie voor de ondergrondse infrastructuur

Circulaire economie principes bieden praktische oplossingenIn deze uitdagende situatie voor de ondergrondse infrastructuur biedt de circulaire economie kansen om de weerbaarheid en veerkracht op de korte en lange termijn te vergroten, en zo in de maatschappelijke behoefte te blijven voorzien.

Het volgende hoofdstuk geeft een uitgebreid overzicht van circulaire strategieën die geschikt zijn voor ondergrondse infrastructuur.

Wat ligt er onder de grond?

Kabels en Leidingen in de Circulaire Economie 5

Dienst Infrastructuur Omschrijving Lengte

Wat

er

Drinkwater

Infrastructuur voor voorziening van water, en drinkwater in het bijzonder, bestaat al eeuwen. Ondergrondse waterleidingen daterend uit de tweede helft van de 19de eeuw, oorspronkelijk gemaakt van keramiek, metaal of (asbest)cement. Moderne pijpen worden steeds vaker van hoogwaardige kunststof gemaakt.

115.000 km(10.000 km

inactief)

Afvalwater

Afvalwaterbuizen ontwikkeld in 20ste en 21ste eeuw, steeds systematischer aangelegd na de jaren veertig. Oorspronkelijke infrastructuur uit keramiek en steen, tegenwoordig vervangen door buizen van cement en PVC.

110.000km(2000 km inactief)

Ener

gie

Elektriciteit

De brede uitrol van het elektriciteitsnetwerk vond na de jaren ‘50 plaats. Het ondergronds aanleggen van leidingen begon in de stedelijke omgeving en wordt in sommige gebieden uitgebreid voor midden- en hoogspanningsleidingen. De kabels bestaan typisch uit legeringen van koper of aluminium met een omhulsel van verscheidene hoogwaardige kunststoffen.

225.000 km(30.000 km

inactief)

Warmte

Nederland is een van de weinige landen die zoveel gebruik maakt van warmtenetten, die steden van warm water voorzien. De eerste pijpen waren vooral opgebouwd uit staal met isolatieschil van polyurethaan, nu vooral uit flexibele, hoogwaardige kunststoffen.

363.000 huizen

13 grootschalige netwerken

6900 kleinschalige netwerken

Gas

Het aanzienlijke gasnetwerk levert zowel aan grote energiecentrales als aan consumenten, voornamelijk ondergronds om veiligheidsredenen. De energietransitie en focus op hernieuwbare energiebronnen zal er de komende jaren waarschijnlijk toe leiden dat het gebruik van deze infrastructuur afneemt.

135.000 km

Dat

a

Telecommunicatie

De infrastructuur voor telecommunicatie en dataverkeer heeft de afgelopen jaren een explosieve groei meegemaakt. Conventionele kabels worden inmiddels alweer vervangen door high-tech glasvezelkabels.

onbekend

Page 6: KABELS EN LEIDINGEN IN DE CIRCULAIRE ECONOMIE · 2020. 6. 9. · Circulaire economie principes bieden praktische oplossingen In deze uitdagende situatie voor de ondergrondse infrastructuur

Kabels en Leidingen in de Circulaire Economie

WATERBEDRIJVEN ALS DRIJVENDE KRACHT VAN DECIRCULAIRE ECONOMIEWater is een bron die van waarde is voor vrijwel elke tak van onze samenleving en industrie. Waterbedrijven bezetten daarmee een sleutelpositie die volop kan worden benut om de transitie naar de circulaire economie te versnellen. Ten eerste liggen de circulaire kansen in de watervoorziening voor het oprapen, als het gaat om het voorkomen van lekken, de opvang van regenwater, recycling van grijs water en de terugwinning en hergebruik van water. Dit geldt voor watervoorziening in de landbouw, voor de industrie en voor huishoudelijk gebruik. Investeringen in de hiervoor benodigde infrastructuur stuiten in het begin op hoge kosten, maar kunnen langetermijnvoordelen opleveren dankzij een efficiëntere watervoorziening, een lager waterverbruik en verminderd gebruik van chemicaliën en pesticiden. Een uitgekiende infrastructuur voor waterhergebruik en -recycling kan een duurzaam rendement bieden en kan uitdagingen wegnemen wat betreft marktvraag en consumentenacceptatie.

Ten tweede kan het energieverbruik van de waterinfrastructuur worden aangepakt. Energie-efficiëntie maatregelen bij het leveren van water en tijdens het gebruik en de inzet van hernieuwbare energie, kunnen samen het energie- en watergebruik drastisch terugdringen. Daarnaast is het mogelijk om energie op te wekken door middel van micro-turbines en warmtewisselaars in de waterinfrastructuur en door biogas te generen uit zuiveringsslib. Zo kan de afhankelijkheid van stijgende en fluctuerende energieprijzen worden beperkt en de CO2 voetafdruk verkleind.

Tot slot kan het terugwinnen en recyclen van ‘afvalstoffen’ uit water veel waarde opleveren. Zuiveringsslib bevat nutriënten, cellulose, chemicaliën, zouten, metalen, mineralen en gassen die uit het water kunnen worden gewonnen en opnieuw ingezet in de landbouw en industrie. De herwonnen grondstoffen kunnen verder worden gebruikt voor nieuwe producten zoals bouwmaterialen, bioplastics, dierlijke eiwitten en gezondheidsproducten. Gezien de steeds hogere grondstofprijzen kan de terugwinning van grondstoffen uit afvalwater economisch interessant zijn. De juiste investeringen en gericht onderwijs kunnen bestaande barrières wegnemen als het gaat om consumentenacceptatie en kwaliteitseisen.

Bron: Water Utility Pathways in a Circular Economy (IWA, 2016)

6

Page 7: KABELS EN LEIDINGEN IN DE CIRCULAIRE ECONOMIE · 2020. 6. 9. · Circulaire economie principes bieden praktische oplossingen In deze uitdagende situatie voor de ondergrondse infrastructuur

3. VISIE EN CIRCULAIRE STRATEGIEËNIn een circulaire, langetermijnvisie die past bij de Nederlandse ambities, wordt voor ondergrondse infrastructuur gebruik gemaakt van duurzame en herbruikbare materialen en zijn kabels en leidingen flexibel en aanpasbaar; daarnaast gaan er geen grondstoffen als afval verloren en wordt de waarde van de infrastructuur geoptimaliseerd tijdens de gehele levensduur.

De realisatie van een dergelijke visie kan alleen een langetermijnambitie zijn en alle spelers in de waardeketen moeten het brede scala aan nieuwe uitdagingen en kansen op verschillende plekken in het systeem omarmen. In dit verband is het goed te benadrukken dat zowel interventies op materiaal- als systeemniveau vereist zijn.

Kabels en Leidingen in de Circulaire Economie 7

7 ELEMENTEN VAN DE CIRCULAIRE ECONOMIEDe circulaire economie kan worden gezien als een verzameling principes voor het efficiënte en juiste gebruik van grondstoffen waarmee de grootst mogelijke economische en maatschappelijke waarde kan worden gecreëerd - zonder afval en met een netto positieve impact voor onze planeet.

De elementen van de circulaire economie in de context van ondergrondse infrastructuur zijn:

Maak gebruik van hernieuwbare grondstoffen - gebruik hernieuwbare, herbruikbare en niet-toxische materialen voor productie van ondergrondse infrastructuur.

Ontwerp voor de toekomst - ontwerp ondergrondse infrastructuur eenvoudig en modulair voor makkelijk onderhoud en terugwinning van materiaal in de toekomst.

Behoud en verleng de levensduur van wat al is gemaakt - repareer en renoveer bestaande ondergrondse infrastructuur voor een maximale levensduur.

Integreer digitale technologie - traceer en maak optimaal gebruik van ondergrondse infrastructuur m.b.v. digitale, online platforms en sensor technologieën.

Overweeg nieuw verdienmodel - denk aan waardecreatie op de lange termijn en verdienmodellen die uitgaan van de gehele levenscyclus van ondergrondse infrastructuur.

Gebruik afval als grondstof - herwin verlaten of overbodige ondergrondse infrastructuur voor hergebruik en recycling van materialen.

Werk samen voor gezamenlijke waardecreatie - breng netbeheerders, gemeenten, installateurs, producenten en recyclers samen voor transparantie en maximale waardecreatie.

Page 8: KABELS EN LEIDINGEN IN DE CIRCULAIRE ECONOMIE · 2020. 6. 9. · Circulaire economie principes bieden praktische oplossingen In deze uitdagende situatie voor de ondergrondse infrastructuur

1. MAAK GEBRUIK VAN HERNIEUWBAREGRONDSTOFFEN

Circulaire materialenHernieuwbare energie

2, ONTWERP VOOR DE TOEKOMST

Modulair en decentraal ontwerpConvergent ontwerp

7. WERK SAMEN AANGEZAMENLIJKE WAARDECREATIE

Juridische afstemmingvoor terugwinning

6. GEBRUIK AFVALALS GRONDSTOF

HergebruikRecycling

drinkwaterleidingenafvalwaterleidingenelectriciteitkabelswarmteleidingengasleidingentelecomm

unicatiekabels

TER

UG

WIN

NIN

G & R

ECYCLING

ONTWERP

4. INTEGREER DIGITALE TECHNOLOGIEInformatiebeheer

Slim gebruik en onderhoud

3. BEHOUD EN VERLENGDE LEVENSDUURHerbestemming

Herstel

5. OVERWEEG NIEUWEVERDIENMODELLEN

Lifecycle CostingPubliek-private samenwerking

GEBRUIK &

ON

DER

HO

UD

Kabels en Leidingen in de Circulaire Economie8

Page 9: KABELS EN LEIDINGEN IN DE CIRCULAIRE ECONOMIE · 2020. 6. 9. · Circulaire economie principes bieden praktische oplossingen In deze uitdagende situatie voor de ondergrondse infrastructuur

1. MAAK GEBRUIK VAN HERNIEUWBAREGRONDSTOFFEN

Circulaire materialenHernieuwbare energie

2, ONTWERP VOOR DE TOEKOMST

Modulair en decentraal ontwerpConvergent ontwerp

7. WERK SAMEN AANGEZAMENLIJKE WAARDECREATIE

Juridische afstemmingvoor terugwinning

6. GEBRUIK AFVALALS GRONDSTOF

HergebruikRecycling

drinkwaterleidingenafvalwaterleidingenelectriciteitkabelswarmteleidingengasleidingentelecomm

unicatiekabels

TER

UG

WIN

NIN

G & R

ECYCLING

ONTWERP

4. INTEGREER DIGITALE TECHNOLOGIEInformatiebeheer

Slim gebruik en onderhoud

3. BEHOUD EN VERLENGDE LEVENSDUURHerbestemming

Herstel

5. OVERWEEG NIEUWEVERDIENMODELLEN

Lifecycle CostingPubliek-private samenwerking

GEBRUIK &

ON

DER

HO

UD

Page 10: KABELS EN LEIDINGEN IN DE CIRCULAIRE ECONOMIE · 2020. 6. 9. · Circulaire economie principes bieden praktische oplossingen In deze uitdagende situatie voor de ondergrondse infrastructuur

Circulaire ingrepen gedurende de levensduurOm richting circulariteit te bewegen is het nodig om te focussen op 3 stadia in de waardeketen: Ontwerp, Gebruik & Onderhoud, Terugwinning & Recycling.

• Ten eerste hebben de verouderde infrastructuur en veranderende maatschappelijke behoefte tot gevolg dat het systeem aan vernieuwing toe is. Voeg hier de groeiende druk op onze grondstoffen en de toenemende complexiteit aan toe dan blijkt de toepassing van circulair ontwerp een oplossing kan bieden om negatieve impacts op onze samenleving, milieu en economie te vermijden.

• Ten tweede ligt het voor de hand om strategieën voor circulair gebruik en onderhoud toe te passen om de levensduur - normaalgesproken enkele decennia - te verlengen en de waarde te optimaliseren.

• Tot slot ligt er reeds een aanzienlijke hoeveelheid materialen - keramiek, beton, kunststoffen etc. - onder de grond. Circulaire end-of-use strategieën zoals terugwinning, recycling en hergebruik kunnen deze materialen een nieuw leven geven. Impacts op de bodem en grondwater, in combinatie met ruimtelijke beperkingen maken het des te urgenter om de infrastructuur en materialen die niet gebruikt worden, uit de grond te halen.

Er zijn talloze voorbeelden van circulaire oplossingen in elke levensfase van ondergrondse infrastructuur die nu al worden benut. Maar veel van deze strategieën zijn nog niet uit-ontwikkeld en worden slechts op kleine schaal toegepast.

10 Kabels en Leidingen in de Circulaire Economie

“We zullen ook moeten kijken naar de trade-offs tussen circulariteit en CO2-voetafdruk.”

- Hendrik van Zantvoort (Alliander)

Page 11: KABELS EN LEIDINGEN IN DE CIRCULAIRE ECONOMIE · 2020. 6. 9. · Circulaire economie principes bieden praktische oplossingen In deze uitdagende situatie voor de ondergrondse infrastructuur

ONTWERP1. MAAK GEBRUIK VAN HERNIEUWBARE GRONDSTOFFENCirculaire materialen Veel materialen die worden gebruikt in ondergrondse infrastructuur, zoals plastics (HDPE en PVC), beton, staal, ijzer, etc. zijn hoogwaardig en slijtvast en zorgen voor een lange levensduur. Afhankelijk van het type ondergrondse infrastructuur, de toepassing en de beoogde levensduur moet een selectie worden gemaakt van geschikte materialen , recyclebare en gerecyclede materiaal, en in de toekomst ook van zelfherstellende materialen om zo het risico op corrosie en lekkage te verkleinen .

Recycled Plastic Technology in Australië maakt voor de productie van een Green Pipe gebruik van 100% gerecycled HDPE.

Hernieuwbare energie Het gebruik van hernieuwbare energie is een belangrijk aspect van de circulaire economie. Ondergrondse infrastructuur kan op meerdere manieren een rol spelen in de energietransitie. Enerzijds is de infrastructuur voor energie zelf zo te ontwerpen dat deze inpassing van bijvoorbeeld zon- en windenergie toelaat of het transport van biogas in de gasinfrastructuur . Anderzijds is in de productie en aanleg van de infrastructuur zelf hernieuwbare energie te gebruiken. Ook is bijvoorbeeld de warmte uit afvalwater via warmtewisselaars terug te winnen .

Het waterbedrijf van de stad Portland (Portland Water Bureau) in de Verenigde Staten heeft turbines geïnstalleerd in het afvalwatersysteem waarmee de stroming in de buizen wordt gebruikt voor het opwekken van energie.

2. ONTWERP VOOR DE TOEKOMSTModulair en decentraal ontwerp Om aanpassingen aan ondergrondse infrastructuur gedurende de relatief lange levensduur mogelijk te maken is een modulair ontwerp belangrijk. Zodoende kunnen componenten in de infrastructuur worden vervangen bij schade of verbeterde technologische mogelijkheden. Ook is er een trend naar meer decentraal georganiseerde diensten zoals de opwek van energie (bijvoorbeeld via zonnepanelen) of de lokale zuivering van water. Deze decentralisatie wordt onder meer gedreven door kostenvoordelen bij opschaling . Deze decentrale infrastructuur is flexibeler inzetbaar bijvoorbeeld als gevolg van veranderende vraag en aanbod patronen. Hiervoor is modulair ontwerp een belangrijke voorwaarde.

Het bedrijf Global Water werkt samen met de stad Maricopa in de Verenigde Staten om meer modulaire infrastructuur voor waterbehandeling te ontwikkelen.

Convergent ontwerp De toenemende complexiteit van de ondergrondse infrastructuur kan worden vereenvoudigd door verschillende functionaliteiten samen te voegen. Bijvoorbeeld door kabels die zowel elektriciteits- als telecommunicatiesignalen kunnen geleiden . Ook zijn er bredere buizen waarin water, gas leidingen en kabels kunnen worden vervangen of toegevoegd zonder dat er bovengronds hoeft te worden gewerkt.

De Tsjechische stad Praag heeft met een lengte van 90 kilometer een van de meest uitgebreide ondergrondse netwerken met daarin zogenaamde multi-utility tunnels. Deze tunnels bevatten onder meer gasleidingen, waterleidingen, elektriciteitskabels, data- en telecomkabels en zelfs een netwerk van pneumatische posterijen (buizenpost).

Kabels en Leidingen in de Circulaire Economie 11

Page 12: KABELS EN LEIDINGEN IN DE CIRCULAIRE ECONOMIE · 2020. 6. 9. · Circulaire economie principes bieden praktische oplossingen In deze uitdagende situatie voor de ondergrondse infrastructuur

Kabels en Leidingen in de Circulaire Economie

Frank MiddelPrysmian, Manager Procestechnologie

Wat was je motivatie om electriciteitskabels circulair te ontwerpen?Het was een vraag uit de markt die ons triggerde om naar circulariteit te kijken. Ongeveer twee jaar geleden daagde Alliander leveranciers uit om een circulaire elektriciteitskabel te ontwikkelen. Tijdens een Congres van Dutch Power in 2015 heb ik de eerste ideeën en dilemma’s gepresenteerd. Deze ontwikkeling belandde in een stroomversnelling dankzij Nederland Circulair! . In de tussentijd hebben we hard gewerkt om de juiste kennis op te doen en ons voor te bereiden op de shift. Onze verkoop-, marketing- en R&D afdelingen zijn inmiddels helemaal aan boord. En bij Prysmian Group is het duidelijk geworden dat de Nederlandse tak de proeftuin voor productontwikkeling voor de circulaire economie is. Het werk wordt vergemakkelijkt doordat we op de Dow Jones Sustainability Index staan en duurzaamheid in ons DNA verankerd raakt.

Welke circulaire principes passen jullie toe?We kijken naar zes elementen bij circulair ontwerp. Bouwend op Life Cycle Design Strategy (LiDS) principes, richten we ons op 1) gerecyclede materialen, 2) minder materialen en gewichtsbesparing, 3) langere levensduur, 4) eenvoudig recyclebare materialen zoals thermoplastics in plaats van vernette kunststoffen, 5) demontabele constructies, en 6) waar mogelijk monomaterialen. Dit brengt aardig wat uitdagingen met zich mee: de markt voor gerecyclede materialen is nog onderontwikkeld, prijs is vaak een probleem, en soms geven klanten de voorkeur aan virgin materialen om zeker te zijn van kwaliteit en een minimale levensduur van veertig jaar. Dit laatste is minder relevant bij windmolenparken omdat de levenscycli korter zijn. Bij het ontwerp moeten we verder ook rekening houden met de compatibiliteit van nieuwe onderdelen met die van bestaande accessoires en verbindingsstukken. Tot slot kijken we ook naar de CO2 footprint van materialen en productie.

12

“We hebben een nieuw vocabulair nodig om met onze ketenpartners te communiceren over de circulaire economie.”- Frank Middel (Prysmian)

Hoe ziet dit er in de praktijk uit?Een paar voorbeelden. We wachten nu op de definitieve functionele specificaties om een laagspanningskabel te produceren die in Ecodorp Boekel zal worden aangelegd met een zo hoog mogelijk percentage gerecycled PVC. In het Westland hebben we het traditionele ontwerp van een middenspanningskabel aangepast door alleen aluminium te gebruiken voor de metalen onderdelen en een hoogwaardige thermoplastische kunststof voor de elektrische isolatie. Verder zijn we voor Alliander bezig de toepasbaarheid van gerecyclede PE te onderzoeken voor de buitenste laag van middenspanningskabels, terwijl we ook een significant dunnere laag high performance thermoplastic voor de isolatie willen inzetten.

Hoe overtuig je je klanten van het nut van circulariteit?Ik geloof heel erg in transparantie om mensen mee te krijgen. We hebben een datasheet ontwikkeld die onze klanten een overzicht geeft van circulaire prestaties van een product, gebaseerd op onze circulaire principes. Verschillende afdelingen zoals inkoop en asset management - die vaak uiteenlopende meningen hebben! - kunnen zo eenvoudig de voor- en nadelen van een meer circulaire kabel voor hun onderneming tegen elkaar afwegen. We zetten ook een IT systeem op om hen in staat te stellen deze informatie direct online te vinden. Wat communicatie in het algemeen aangaat, zie ik een duidelijke behoefte om tot een gemeenschappelijk vocabulair te komen om effectief met onze klanten en partners te praten.

Wat is voor jullie de weg vooruit?We zullen in ieder geval doorgaan met het zetten van incrementele, maar snelle stappen in productontwerp op basis van LiDS. Daarnaast blijven we onze ontwerpers en engineers trainen in het werken met deze nieuwe set van eisen, naast de technische en functionele eisen waar ze al bekend mee zijn. Een andere prioriteit is om op korte termijn onze diagnose van bestaande en nieuwe infrastructuur uit te breiden om zo onderhoud en reparatie te verbeteren. We zullen ook verder werken aan de ontwikkeling van materiaalpaspoorten - die bijvoorbeeld de toxiciteit van materialen meenemen. Hiermee bieden we volledige transparantie van onze circulaire producten.

Page 13: KABELS EN LEIDINGEN IN DE CIRCULAIRE ECONOMIE · 2020. 6. 9. · Circulaire economie principes bieden praktische oplossingen In deze uitdagende situatie voor de ondergrondse infrastructuur

GEBRUIK EN ONDERHOUD3. BEHOUD EN VERLENG DE LEVENSDUUR VAN WAT AL IS GEMAAKTHerstel Trenchless rehabilitation technology (sleufloze verbeter-technologie) maakt het herstel en de verlenging van de levensduur van de bestaande ondergrondse infrastructuur mogelijk. Sleufloze revalidatie kan worden gebruikt voor alle soorten ondergrondse infrastructuur van gasleidingen, riolering- en waterleidingen maar ook voor ondergrondse elektrische- en telecommunicatiekabels. De techniek is een verzamelterm voor een verscheidenheid aan technieken zoals cured-in-place, pipe bursting, and sliplining. In het geval van sliplining wordt een nieuwe leiding in een bestaande buis gelegd waardoor weinig of geen graafwerkzaamheden nodig zijn waardoor kosten dalen en overlast afneemt.

Het bedrijf Novinium werkte samen met Londen Hydro (het Londense waterbedrijf) om met sleufloze rehabilitatie tot 85% van de isolatie van de kabels te vervangen om zo de levensduur te verlengen.

Herbestemming Het gebruik van de bestaande infrastructuur voor nieuwe doeleinden is geen nieuw concept. Het idee bestaat al sinds de jaren 1980. Toen werden robots gebruikt om glasvezelkabels in riolen, natuurlijke gaspijpleidingen en drinkwaterleidingen te installeren . Ongebruikte leidingen kunnen ook worden hergebruikt en herbestemd. Bijvoorbeeld door oude gasleidingen te gebruiken voor het transport van andere gassen zoals CO2, of oude drinkwaterleidingen voor andere vloeistoffen.

De OCAP leiding is een oude olieleiding die van de haven van Amsterdam naar Rotterdam loopt. Deze leiding wordt nu ingezet om CO2 uit kolencentrales te transporteren naar het kassengebied in Aalsmeer voor de productie van planten en groenten.

4. INTEGREER DIGITALE TECHNOLOGIEInformatiebeheer Met de toegenomen complexiteit van de ondergrondse infrastructuur, is het van cruciaal belang om digitale technologie te gebruiken om een beter inzicht te krijgen in waar leidingen liggen en wat hun capaciteit en reparatie behoefte is. Technologieën zoals sensoren, elektronische markers en informatie management systemen zorgen voor een grotere transparantie en betrouwbare informatie om toekomstige reparatie- en vervangings strategieen op aan te passen.

Het Kadaster heeft het programma KLIC-WION geïnitieerd dat tot doel heeft de uitwisseling van informatie van de ondergrondse infrastructuur te moderniseren door middel van een online database van de ligging van kabels en leidingen. KLIC staat voor Kabels en Leidingen Informatie Centrum en WION voor De Wet informatie-uitwisseling ondergrondse netten.

Slim gebruik en onderhoud Nieuwe technologieën bieden tal van oplossingen voor de exploitanten van infrastructuur gedurende de levensduur van ondergrondse infrastructuur. Digitale technologieën zoals slimme sensoren, satellietbeelden en drones en robots kunnen bijdragen aan realtime monitoring en efficiënt lekken op te sporen, inspecties te vergemakkelijken en in algemene zin de kwaliteit van levering te verbeteren.

De stad Barcelona werkt samen met de bedrijven aan de lancering van een vloot drones waarmee ze het rioolstelsel in de stad willen inspecteren.

Kabels en Leidingen in de Circulaire Economie 13

Page 14: KABELS EN LEIDINGEN IN DE CIRCULAIRE ECONOMIE · 2020. 6. 9. · Circulaire economie principes bieden praktische oplossingen In deze uitdagende situatie voor de ondergrondse infrastructuur

Hendrik van ZantvoortAlliander, Programmamanager Maatschappelijk Verantwoord Inkopen

Welke assets worden nu door Alliander beheerd?Alliander is een energienetwerkbedrijf met hoofdzakelijk infrastructuur voor elektriciteit en gas. Op dit moment beheren we zo’n 88 duizend kilometer laag-, midden- en hoogspanningskabels, en 44 duizend kilometer aan gasleidingen- waarvan het grootste gedeelte zich ondergronds bevindt. Ook zijn we verantwoordelijk voor ongeveer 60 duizend procesgebouwen in ons netwerk waaronder stations en transformatoren en de aansluiting van de slimme meter in huizen en gebouwen van onze klanten. Tot slot zorgen we ook voor een groeiend glasvezelnetwerk voor telecommunicatie dat we continu monitoren en optimaliseren.

Wat verandert er in jullie bedrijfsprocessen en infrastructuur?Het registratieproces voor energie-infrastructuur is tegenwoordig veel beter: we weten in detail wat er in en uit de grond komt. Dat was voorheen niet altijd het geval. Sommige kabels en leidingen wordt niet langer gebruikt maar liggen nog steeds onder grond. De energietransitie zorgt ook voor grote verandering in het energielandschap. We bewegen richting een gedecentraliseerd systeem waarin consumenten, zowel consumeren als aan het net leveren, en dus ook wel ‘prosumenten’ worden genoemd. Een goede manier om dit te illustreren vind ik de stad: het is alsof we bewegen van een stad met alleen eenrichtingsverkeer naar straten met tweerichtingsverkeer. Dit zorgt natuurlijk voor meer complexere infrastructuur en beheer, maar het kan ook grote waarde leveren.

Zijn jullie van plan om ongebruikte infrastructuur terug te nemen?Ja, absoluut, maar er zijn wel maatschappelijke en financiële obstakels waar we tegenaan lopen. We zien enkele lokale overheden - zoals de gemeenten Rheden en Arnhem - die vragen om de verwijdering van ongebruikte infrastructuur om ondergrondse vervuiling te voorkomen . Voor zulke projecten zullen we de samenwerking met andere netwerkbeheerders op moeten zoeken. Hier kunnen we nog veel leren. Er is vooralsnog geen stringent beleid om al onze ongebruikte assets actief te verwijderen. Onze huidige strategie houdt wel rekening met het weghalen van oude infrastructuur waar we al werkzaam zijn. We proberen tevens bestaande infrastructuur opnieuw in te zetten, onder andere door het ‘relinen’ van gasbuizen, dat wil zeggen door een nieuwe binnenlaag aan te brengen. Een goed voorbeeld is ook Live Mains Insertion of LMI: het leggen van kleine leidingen in bestaande, grotere buizen. Daarnaast wordt er onderzocht in hoeverre bestaande elektra infrastructuur gebruikt kan worden voor de aansluiting van duurzame en decentrale opwek.

Hoe gaan jullie om met de circulaire economie?We onderscheiden vier prioriteiten: (1) we maken optimaal gebruik van bestaande assets, (2) de assets die we inkopen, kopen we zo circulair mogelijk in, (3) we voorkomen verspilling van grondstoffen in onze operatie, en(4) we recyclen het overgebleven afval 100% hoogwaardig. We werken nu met onze leveranciers aan innovatieve, circulaire kabels die we gaan testen onder andere in Ecodorp Boekel. We kijken daarbij naar verschillende ontwerpen die zich richten op gerecyclede materialen, het makkelijk terugwinnen van materialen of kleinere kabels om minder materiaal te gebruiken. Uiteraard moeten al deze circulaire oplossingen voldoen aan onze eisen qua veiligheid, betrouwbaarheid en prestaties, wat allerlei uitdagingen voor wat betreft certificering en organisatie met zich meebrengt.

Wat is voor jou de volgende grote stap? We leren nu vooral veel van circulaire projecten in onze organisatie. De komende jaren willen we ons richten op het meer circulair maken van ons net en daarbij spelen onze leveranciers een enorm belangrijke rol. Hiervoor zullen we moeten samenwerken met onze hele waardeketen om onze processen en verdienmodellen kans van slagen te geven. Bovendien zullen we moeten kijken naar de trade-offs tussen circulariteit en CO

2-voetafdruk, want soms kan een circulaire oplossing leiden tot een grotere CO2-voetafdruk. Een van de redenen hiervoor is bijvoorbeeld dat we zeer zuivere metalen gebruiken om netverlies tegen te gaan. Gerecyclede metalen zijn echter nog niet zuiver genoeg om dezelfde geleidingseigenschappen te leveren. We zullen daarom het recyclingproces moeten verbeteren, onze specificaties aanpassen of verliezen opvangen door meer hernieuwbare energie te gebruiken.

Wat is jouw toekomstvisie?Ik verwacht grote veranderingen in de komende decennia. Gasinfrastructuur zal geleidelijk aan verdwijnen en we krijgen een energiesysteem dat volledig draait op elektriciteit. Decentralisatie van de energievoorziening zal ook een grotere impact hebben, wat betekent dat we meer lokale en slimme oplossingen nodig hebben. Voor Alliander zal de integratie van elektrische en data-infrastructuur cruciaal zijn.

Kabels en Leidingen in de Circulaire Economie1414

Page 15: KABELS EN LEIDINGEN IN DE CIRCULAIRE ECONOMIE · 2020. 6. 9. · Circulaire economie principes bieden praktische oplossingen In deze uitdagende situatie voor de ondergrondse infrastructuur

5. OVERWEEG EEN NIEUW VERDIENMODELLifecycle Costing De lange levensduur van ondergrondse infrastructuur past vaak niet bij de kortere tijdshorizon die bedrijven en overheden hanteren. Dit kan leiden tot beleid dat effectief is op korte termijn maar geen rekening houdt met de langere termijn. Wanneer een Lifecycle Costing aanpak wordt gevolgd dan kunnen andere afwegingen worden gemaakt waarmee meer rekening wordt gehouden met de langere termijn. Een voorbeeld is dat er niet wordt gekeken naar de initiële investering maar ook naar de kosten en baten van het ontwerp, de exploitatie en het onderhoud.

Het bedrijf Innovyze biedt specifieke software die in staat stelt om gedurende de volledige levenscyclus de kosten van een water en afvalwater configuratie te berekenen.

Publiek-private samenwerking Het opzetten van publiek-private partnerschappen, bijvoorbeeld in zogenaamde build-operate-transfer contracten, kunnen helpen om de private effectiviteit te combineren met publieke belang op de lange termijn. Deze partnerschappen maken het mogelijk gezamenlijk te investeren. Op die manier leiden hogere initiële investeringen tot algehele kosteneffectiviteit en optimaal asset management en onderhoud.

De stad Rialto in de Verenigde Staten is een publiek-privaat partnerschap aangegaan met het bedrijf Veolia Water en anderen om de waterinfrastructuur te vernieuwen en te beheren.

TERUGWINNING & RECYCLING6. GEBRUIK AFVAL ALS GRONDSTOFHergebruik Veel ondergrondse leidingen die het einde van hun gebruiksduur bereiken kunnen worden gerepareerd of de materialen kunnen uiteindelijk worden gebruikt voor meer laagwaardige toepassingen zoals vlaggenmasten, wegwijzers, leuningen, etc. Bepaalde trends maken het hergebruik van componenten en materialen aantrekkelijk zoals relatief hoge prijzen voor grondstoffen op de wereldmarkt, belastingen die worden geheven op leidingen ook als ze in onbruik zijn geraakt, en regeldruk in het algemeen.

Het bedrijf Pipeline Equities biedt services aan om leidingen te verwijderen en te hergebruiken.

Recycling De waarde van de materialen gebruikt in ondergrondse infrastructuur is significant en daarom interessant voor recycling. Bijvoorbeeld het koper uit stroom- en telecomkabels, staal uit stadsverwarmingsbuizen, ijzer uit het water en rioleringsbuizen kan interessant zijn voor recycling zeker in het licht van de hoge grondstoffenprijzen en toenemende milieuregelgeving. Nieuwe recycling technologieën bieden kansen om tegen lagere kosten gebruikte materialen terug te halen en te verwerken tot grondstoffen voor hergebruik waarmee de business case positief is. Dit heeft als groot voordeel dat infrastructuur niet ongebruikt in de bodem wordt achtergelaten en waardevolle grondstoffen hun meerwaarde verliezen.

Cabel-X is een Oostenrijks bedrijf dat de koperen kern van oude telecommunicatie kabels vervangt door glasvezelkabels.

Het Nederlandse bedrijf Themaflex verkent hoe gezamenlijk end-of-life infrastructuur kan worden teruggenomen, samen met andere partijen uit het keteninnovatie programma Leiding op Circulariteit van Nederland Circulair!

Kabels en Leidingen in de Circulaire Economie 15

Page 16: KABELS EN LEIDINGEN IN DE CIRCULAIRE ECONOMIE · 2020. 6. 9. · Circulaire economie principes bieden praktische oplossingen In deze uitdagende situatie voor de ondergrondse infrastructuur

Kabels en Leidingen in de Circulaire Economie16

Frans BeckersFBBasic, Oprichter en Eigenaar

Hoe kan volgens jou het best naar circulariteit worden gekeken?Mijn aanpak om tot een circulair economisch systeem te komen gaat uit van een inventarisatie van de huidige situatie om praktische stappen te vinden die de transitie versnellen. Dit betekent zowel design for disassembly als beter gebruikmaken van bestaande assets - allemaal zonder giftige stoffen. Voor ondergrondse infrastructuur gaat dit ook op. Voordeel is dat we heel goed weten wat er in de grond zit, al zijn er wel wat beren op de weg om hier slim mee om te gaan.

Wat is jouw kijk op de huidige situatie?Het is belangrijk om een breed perspectief te nemen en een goed begrip te hebben van welke infrastructuur bestaat. Voor schoon water, hebben we het over oude pijpen uit verschillende soorten metaal en nieuwe pijpen uit polypropyleen. Wat riolering betreft hebben te maken met oude systemen uit keramiek die in de loop der tijd zijn vervangen door PVC voor klein en beton voor grotere buizen. Voor gas wordt meestal een combinatie van hoogwaardig staal en koper gebruikt, en recent ook sommige kunststoffen. Elektriciteits- en telecommunicatieleidingen zijn vaak complexer, met koper, aluminium, en glasvezel in een plastic schil. Over het algemeen gaat het om materialen die kunnen worden herwonnen en gerecycled, en dat is een belangrijk om op merken! Vervolgens is het van belang om ook modulariteit en design for disassembly mee te nemen want veel infrastructuur kan worden gestandardiseerd. Het is bijvoorbeeld beter koperen leidingen direct te hergebruiken dan ze eerst om te moeten smelten.

Verwacht je problemen wat de kwaliteit van gerecyclede materialen aangaat?Daar gaat het helemaal niet om. De vraag is niet of we materialen kunnen hergebruiken maar hoe. Wat we nodig hebben is een verschil tussen wat ik noem passieve en actieve recycling: in kaart brengen wat er is en dan bepalen of we dit opnieuw voor hetzelfde doel kunnen inzetten of laten cascaderen naar een andere gebruik. Tegelijkertijd moeten we producten zo gaan ontwerpen dat ze actief kunnen worden gerecycled en zo toewerken naar 100% circulaire producten. Een ander punt is dat recyclingtechnologieen met grote sprongen vooruit gaan en het niet lang zal duren voordat veel gerecyclede materialen van vergelijkbare kwaliteit zijn als virgin materialen. Als we het voorbeeld van staal nemen, dan zorgt recycling dat het meer koper bevat en mechanische eigenschappen achteruit gaan, maar nieuwe processen worden nu onder andere door de TU Delft ontwikkeld die dit probleem wegnemen.

Hoe kunnen we een circulair systeem opzetten uitgaande van wat er nu ligt?We moeten het gebruik van bestaande ‘lineaire’ materialen optimaliseren en zorgen dat hetgeen we toevoegen aan het systeem circulair is. Concreet betekent dit dat we (1) in kaart moeten brengen wat er is, (2) een database opzetten van secundaire-materialen, (3) processen in gang zetten voor herwinning, recycling en hergebruik van deze materialen, en (4) standaarden ontwikkelen voor circulair ontwerp van nieuwe infrastructuur. Als we uitgaan van deze elementen kunnen we een robuust en toekomstbestendig systeem bouwen.

Wat is het belang van samenwerking?We kunnen niet zonder samenwerking want individuele partijen kunnen dit niet in hun eentje oplossen. Alle partijen zullen een rol moeten spelen, al het is alleen maar het registreren van materialen in een database. Ook is het goed om te bedenken dat de meesten van ons liever wachten op de markt om tot nieuwe standaarden en processen over te gaan. Hiervoor zullen innovatieve partijen het voortouw moeten nemen en zullen hun best practices met achterblijvers moeten worden gedeeld.

Welke rol zie je voor de overheid?Hoewel een vrijwillige of marktgedreven aanpak beter zijn voor innovatie, zijn ook incentives en regelgeving nodig om op een gegeven moment de transitie te versnellen. Dit is waar de overheid een rol kan spelen. Tegelijkertijd is er een behoefte aan ‘system integrators’, om alle neuzen in het systeem dezelfde kant op te krijgen - maar dat zie ik meer als een rol die de markt zelf moet oppakken.

Hoe nu verder?We moeten vooral positief zijn en beseffen dat de transitie naar circulaire economie mogelijk is. Vanuit een technisch oogpunt zijn er geen noemenswaardige obstakels. Juridische, financiele en menselijk aspecten - denk bijvoorbeeld aan verandermanagement - zijn altijd lastig, vandaar het belang van een ‘system integrator’. In ieder geval moeten we huidige situatie ten volle benutten en bouwen op praktische en pragmatische oplossingen.

16

Page 17: KABELS EN LEIDINGEN IN DE CIRCULAIRE ECONOMIE · 2020. 6. 9. · Circulaire economie principes bieden praktische oplossingen In deze uitdagende situatie voor de ondergrondse infrastructuur

7. WERK SAMEN AAN GEZAMENLIJKE WAARDECREATIEJuridische afstemming voor terugwinning Bij de aanleg van ondergrondse infrastructuur treden diverse contracten en juridische overeenkomsten in werking. Zodoende is het bij het einde van de levensduur wanneer de infrastructuur wordt vervangen, verwijderd en mogelijk gerecycled van belang na te gaan wie het eigendoms- en/of gebruiksrecht heeft. Ook kan de juridisch eigenaar zijn gehouden aan het zorgdragen van verwijdering en verantwoorde verwerking. Vooral voor oudere infrastructuur is veel onduidelijk over de locatie, gesteldheid en in sommige gevallen het eigendom. Betere coördinatie en centrale opslag en monitoring van de locatie, kwaliteit en het eigendom van infrastructuur kan vele aspecten van onderhoud, aansprakelijkheid en uiteindelijk verwerking makkelijker maken.

Het bedrijf Gateley Hammer levert diensten gericht op het nagaan van contractuelerechten en berekent op basis hiervan de kosten en baten van het verwijderen of hergebruiken van ondergrondse kabels en leidingen.

Kabels en Leidingen in de Circulaire Economie

VOORBEELD VAN EEN VERWANTE INDUSTRIE CRS HOLLAND: ONDERZEESE KABELBERGING

Sinds 1950 is er wereldwijd 2,3 miljoen kilometer kabels op oceaanbodem gelegd. Hiervan is bekend dat ongeveer één vierde - ofwel 530.000 kilometer - niet meer in gebruik is. Dit draagt bij aan de congestie van de oceaanbodem en maakt de aanleg van nieuwe kabels moeilijker. De berging en recycling van deze kabelsystemen kan daarbij bijdragen aan het terugbrengen van grote hoeveelheden metalen zoals koper, aluminium en staal en plastics. In totaal gaat het om bijna 320.000 ton metalen en meer dan 450.000 ton plastic. Ook bevatten de kabelsystemen voor het versterken van het signaal om de paar kilometer versterkers met daarin, bij de oudere systemen, onder andere radioactief materiaal. Wanneer al deze materialen zouden worden hergebruikt dan zou dit een broeikasgasemissie kunnen besparen van 2.3 miljoen ton CO2-equivalent. Het Nederlandse bedrijf CRS Holland heeft zich tot doel gesteld om winstgevend en milieu verantwoord deze inactieve diepzee-kabelsystemen te bergen om daarmee een belangrijke leverancier van gerecyclede grondstoffen te zijn en bij te dragen aan een reductie van afval in de oceanen. Het bedrijf is in zijn activiteiten een van de wereldwijde pioniers. CRS Holland heeft een samenwerkingsverband met een toonaangevend recyclingbedrijf waarmee zij de metalen en plastics verwerken en upcyclen. Het bedrijf heeft bijna 18.000 kilometer kabels en zo’n 1.000 versterkers geborgen en verwerkt. Hiermee is ongeveer 12.000 ton metalen en 14.000 ton plastics weer beschikbaar voor hergebruik waarmee het virgin materialen vervangt. Hiermee is meer dan 75.000 ton CO2-equivalent aan broeikasgasemissies vermeden. CRS Holland werkt met internationale telecombedrijven om gezamenlijk winstgevend de zeeën schoon te houden en materialen terug te brengen in het economisch systeem. Het bedrijf rekent bedrijven de business case voor door de waarde inzichtelijk te maken van het bergen van de kabels op de oceaanbodem en biedt hen een mogelijkheid om zonder kosten hun bedrijf duurzamer te maken. Dit in contrast met de kosten die nu vaak gemaakt worden voor kabels om deze te verzekeren tegen risico’s.

Page 18: KABELS EN LEIDINGEN IN DE CIRCULAIRE ECONOMIE · 2020. 6. 9. · Circulaire economie principes bieden praktische oplossingen In deze uitdagende situatie voor de ondergrondse infrastructuur

4. DE WEG VOORUITCirculaire principes bieden een zinvol antwoord op de uitdagingen waar ondergrondse infrastructuur mee te maken heeft, zoals veroudering, grotere complexiteit en kwetsbaarheid voor klimaatverandering. Deze strategieën stellen ondergrondse infrastructuur in staat om op de korte en lange termijn weerbaarder te worden. De innovatieve bedrijven die voor dit rapport zijn geïnterviewd, zijn aan het pionieren en tonen hoe circulariteit voor ondergrondse infrastructuur in de praktijk kan worden worden gebracht.

Om circulaire strategieën op grote schaal toe te passen is betrokkenheid en samenwerking in de gehele waardeketen nodig. Bovendien is het noodzakelijk op systeemniveau te kijken en op zoek te gaan naar structurele enablers die de transitie naar de circulaire economie voor de ondergrondse infrastructuur kunnen versnellen.

Ten eerste moeten circulaire strategieën worden aangemoedigd door normen te stellen voor circulair ontwerp, onderhoud en recycling. Initiatieven vanuit de markt of vanuit beleid die richtlijnen, prestatiestandaarden en certificering voorschrijven dragen bij aan een grotere bekendheid met circulaire concepten voor ondergrondse infrastructuur. Samen doen zulke initiatieven de gehele waardeketen richting circulariteit bewegen door te zorgen voor een nieuwe benchmark en doel.

Een tweede vereiste is dat bestaande en nieuwe infrastructuur in kaart wordt gebracht en geregistreerd zoals KLIC-WION dit doet. Zulke systemen werken niet als er niet op wordt toegezien dat de informatie goed wordt bewaard en beschikbaar gesteld. Dit is niet alleen van belang om te weten waar infrastructuur zich bevindt omwille van de veiligheid, maar ook om synergieën tijdens installatie, gebruik en onderhoud, mogelijk te maken, en onderdelen terug te winnen wanneer ze niet meer worden gebruikt.

Ten derde is het nodig om voor secundaire onderdelen en grondstoffen markten en ruilplatforms op te zetten om hergebruik mogelijk te maken. Op die manier wordt voor iedereen helder wat de behoefte en waarde is van gebruikte infrastructuur, en kunnen de transactiekosten omlaag worden gebracht en samenwerking tussen partijen in de hele keten worden versterkt.

Op dit moment zien we dat de Nederlandse circulaire economie vooral wordt gedreven door vrijwillige initiatieven en innovatie vanuit het bedrijfsleven. Innovatie vanuit regelgeving lijkt echter nodig om de bovengenoemde enablers te creëren en een brede transitie in gang te zetten. De overheid kan ook door middel van circulaire inkoop het voorbeeld geven aan bedrijven en laten zien wat de voordelen zijn van de transitie naar circulaire economie.

Nederland heeft ambitieuze doelstellingen neergezet om tegen 2050 circulair te zijn en ondergrondse infrastructuur vormt een sleutelonderdeel van dit plan. De strategieën en enablers die in dit rapport staan beschreven zijn essentieel om dit doel te bereiken en Nederland als Circulaire Hotspot in Europa te positioneren.

Kabels en Leidingen in de Circulaire Economie18

“Het duurt niet lang meer voordat de kwaliteit van veel gerecyclede materialen vergelijkbaar is met die

van virgin materialen.”- Frans Beckers (FBBasic)

Page 19: KABELS EN LEIDINGEN IN DE CIRCULAIRE ECONOMIE · 2020. 6. 9. · Circulaire economie principes bieden praktische oplossingen In deze uitdagende situatie voor de ondergrondse infrastructuur

OVER DIT RAPPORTDit rapport is gepubliceerd als onderdeel van het programma Nederland Circulair!

Over Nederland Circulair!Circulairondernemen.nl is de online community van het programma Nederland Circulair!. Dit programma stimuleert mensen en organisaties om circulair te ondernemen en innovatiever te produceren, consumeren, financieren en organiseren. Behalve de community organiseren we ook praktische activiteiten en bieden we handige tools om het bedrijfsleven ‘circulair’ verder te helpen. Nederland circulair! wordt ondersteund door het ministerie van Infrastructuur en Milieu en uitgevoerd door MVO Nederland, Circle Economy, De Groene Zaak, ClickNL Design, Het Groene Brein, Sustainable Finance Lab en RVO.nl.

KeteninnovatieprogrammaKeteninnovatie is één van de speerpunten van Nederland Circulair!. De ketens waarin de transitie naar de circulaire economie wordt versneld, zijn: klimaatsystemen (Klimaat voor Verandering), de zorg (Zorgeloos Afval) en ondergrondse infrastructuur (Leiding op Circulariteit). MVO Nederland en Circle Economy zijn verantwoordelijk voor de uitvoer van het keteninnovatieprogramma. Voor meer informatie zie: www.circulairondernemen.nl.

Over MVO NederlandMVO Nederland gelooft in de kracht van Nederlandse ondernemers om bij te dragen aan een duurzame economie, hier en in het buitenland. Zij spelen een sleutelrol op weg naar een economie die klimaatneutraal is, waar afval niet meer bestaat en waarin ieder talent telt. Ondernemers willen wel, maar weten niet altijd hoe. Onze missie is om de wereld groener en socialer te maken met bedrijven.

Over Circle EconomyAls social enterprise versnellen wij de transitie naar de circulaire economie door het ontwikkelen van praktische en schaalbare oplossingen. Onze tools en programma’s faciliteren besluitvorming en ondersteunen bedrijven en overheden in het creëren van concrete actieplannen binnen een breed scala aan sectoren.

AuteursMatthieu Bardout, Shyaam Ramkumar, Ben Kubbinga, Marc de Wit (Circle Economy)

Met bijdragen vanFrank Middel (Prysmian), Hendrik van Zantvoort (Alliander), Frans Beckers (FBBasic), Pieter van den Herik (MVO Nederland).

Graphics & lay-outKay van ‘t Hof, Nicolas Raspail (Circle Economy)

DisclaimerGebruik van tekstdelen en/of cijfers is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld.

[email protected]

Datumjanuari 2017

Kabels en Leidingen in de Circulaire Economie 19

Page 20: KABELS EN LEIDINGEN IN DE CIRCULAIRE ECONOMIE · 2020. 6. 9. · Circulaire economie principes bieden praktische oplossingen In deze uitdagende situatie voor de ondergrondse infrastructuur