Download - Jaarverslag Vrijwilligerswerk 2011

2011

>Resultaten in Natuur en Landschap

>Informeren en inspireren

>Samenwerken, elkaar versterken

jaa

rver

sla

g vr

ijwill

iger

swer

k

2 3vrijwilligerswerk in zuid-holland • jaarverslag 2011 jaarverslag 2011 • vrijwilligerswerk in zuid-holland

Door Door

>Voorwoord

Landschapsbeheer Zuid- Holland maakt deel uit van het samenwerkings-verband Landschaps beheer. Het samenwerkingsverband, bestaande uit provinciale stichtingen Landschaps beheer en Landschapsbeheer Neder-land, stimuleert en coördi-neert de actieve zorg voor het Nederlandse cultuurlandschap.

Lekker bezig Afgelopen jaar is er veel gesproken over natuur en landschap. Staatssecretaris Bleker heeft namens het kabinet natuur en landschap forse stappen terug laten zetten. Er is veel bezuinigd op een relatief bescheiden budget. Als organisatie hebben wij ons zowel landelijk als provinciaal ingespannen om helder aan te geven dat ondersteuning van vrijwilligers niet hetzelfde is als aanleg of beheer van natuur. Ondertussen zijn tijdens het Europees Jaar van de Vrijwilliger alle vrijwilligers ‘gewoon’ weer lekker in natuur en landschap aan het werk geweest. Er is weer veel gerealiseerd. Dat gaat door, omdat vrijwilligers uit eigen motieven met de werkzaamheden bezig zijn. Het is leuk, gezond, interessant en het geeft een goed gevoel om samen met –vele– anderen bezig te zijn. Daardoor is de gezamenlijke prestatie er een om je petje voor af te nemen. Dit jaarverslag laat duidelijk de gemeten prestaties zien, maar ik zou ook wel eens de winst op plezier en gezondheid willen meten. Dat is, denk ik, net zo belangrijk als de bijdrage die wordt geleverd aan onze omgeving. Wij zijn blij dat we de politieke en daarmee financiële steun blijven krijgen om vrijwilligers in landschap en natuur te ondersteunen. Dat doen we graag en ook graag goed. Daarom vragen wij om uw oordeel en advies om ons werk nog beter kunnen doen. Het belangrijkste blijft dat vrijwilligers met veel plezier actief zijn. Gezamenlijk wordt een enorm resultaat neergezet en daarvan doen we dan weer verslag, namens u allen. Want in stilte werken is prima, maar we zijn trots op onze prestaties en we willen laten zien wat we allemaal verzetten. Ik wens u voor 2012 weer een gezond en gelukkig vrijwilligersjaar toe.

Felix Schrandt Directeur

>Inhoud

> Resultaten in Natuur en Landschap

> Services voor vrijwilligers

> Vrijwilligersgroepen op kaart

> Cursussen

> Evenementen voor vrijwilligers

> Publieksevenementen

> Samenwerken, elkaar versterken

4

9

10

12

14

16

18

>Landschapsbeheer Zuid-Holland

�> � Trix�Bouman�beschermt�al�10�jaar�lang��weidevogels� foto: floris scheplitz

> � Territoriaal�gevecht� foto: astrid kant > � foto: floris scheplitz

duinen bollenstreek, haaglanden, leidenMarleen van der Lee (0182) 68 36 56 regiomedewerker

wijk en wouden, de venen, ade-gebiedMarleen van der Lee (0182) 68 36 56 regiomedewerker

gouwe wiericke, gouda, zuidplas, krimpenerwaard Erwin Pronk (0182) 68 36 73 regiomedewerker

alblasserwaard, vijfheerenlanden Gijsbert Pellikaan (0182) 68 36 52 regiomedewerker

delfland, voorne-putten, rotterdam Mirjam Eikelenboom (0182) 68 36 50 regiomedewerker goeree-overflakkee, hoeksche waard, ijsselmonde, eiland van dordtArjan Gijlstra (0182) 68 36 71 regiomedewerker

>Contactpersonen in de regio

>Overige medewerkersFelix Schrandt (0182) 68 36 66 directeurBas Looise (0182) 68 36 60 medewerker financiënNelleke van Bergen (0182) 68 36 62 medewerker algemene zakenDorien Wiltjer (0182) 68 36 63 communicatieadviseur

afdeling relatiesJohan Bezemer (0182) 68 36 61 afdelingscoördinatorPieter Balkenende (0182) 68 36 54 coördinator

afdeling ontwikkelingMaurice Kruk (0182) 68 36 53 afdelingscoördinatorDebby Gerritsen (0182) 68 36 58 coördinatorJoanneke Anker (0182) 68 36 74 secretaresse

afdeling uitvoering:Marcel Schildwacht (0182) 68 36 72 afdelingscoördinatorAletta van der Zijden (0182) 68 36 55 coördinatorNick Kroese (0182) 68 36 67 projectmedewerkerCocky Koene (0182) 68 36 66 secretaresseCora Hillebrand (0182) 68 36 66 secretaresse

Alle medewerkers hebben een eigen emailadres. Dit is als volgt opgebouwd: voor- en achternaam (tussen de afzonderlijke woorden een punt) @zh.landschapsbeheer.nl. Bijvoorbeeld [email protected].

> eindredactie Landschapsbeheer Zuid-Holland

> tekstredactie De Lynx, Wageningen

> grafisch ontwerp Michelangela, Utrecht

> druk ZuidamUithof, Utrecht

> oplage 3500 ex.

> fotografie Landschapsbeheer Zuid-Holland, e.a.

>Colofon

landschapsbeheer zuid-holland

Ieplaan 35

2742 ZG Waddinxveen

Telefoon (0182) 683 666

[email protected]

www.landschapsbeheerzuidholland.nl

Rabobank 322495806, KvK 41150748

5vrijwilligerswerk in zuid-holland • jaarverslag 2011 jaarverslag 2011 • vrijwilligerswerk in zuid-holland

Aantal nesten per

100 hectare 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

kievit 31,9 37,9 37,9 36,4 35,3 29,9 30 28,4 28,6

grutto 13,6 15 14 13,5 9,4 12,1 11,3 11,7 11

tureluur 4 5,2 4,8 4,6 3,7 4,4 4,2 4,8 4,8

scholekster 5,9 8,1 7,4 6,8 4,3 5,6 6,1 6,1 6,5

slobeend 1,3 1,2 1,2 1,1 0,7 1,0 1,1 0,7 0,7

Hoewel het vinden van het eerste kievitsei vroeger nog een Friese aangelegenheid was, wordt dit eerste ei al sinds een aantal jaren buiten Friesland gevonden. Dit jaar werd het eerste kievitsei voor het eerst in Zuid-Holland gevonden, op 6 maart door Sjaak Rasens in Maasland. Controleurs van Land-schaps beheer Nederland, Stichting Beheer Natuur en Landelijk gebied en Mirjam Eikelenboom, regiomede-werker van Landschapsbeheer Zuid-Holland, stelden vast dat het om een vers ei ging. Het eerst gemelde grutto-ei in Zuid-Holland werd op 9 april gevonden in Zwammerdam. Deze eerste vond-sten gaven de aftrap voor het weidevogelseizoen.

In Zuid-Holland waren afgelopen jaar ruim4500 vrijwilligers actief in natuur en landschap. Landschapsbeheer Zuid-Holland ondersteunt bijna 100 groepen op verschillende manieren. Elke groep zet zich met passie in voor een bepaalde soort of een bepaald type beheer. Bijvoorbeeld door de kuikens van de grutto en andere weidevogels te beschermen of door padden over te zetten tijdens de trek in het vroege voorjaar. En dan is er een grote groep vrijwilligers die seizoensgericht ons landschap onder-houdt, bijvoorbeeld door wilgen te knotten. De resultaten van de inzet van deze verschillende vrijwilligersgroepen zijn indrukwekkend.

4

Gevolgen zeer droog voorjaar blijken mee te vallenHet voorjaar was extreem droog. Er was zorg dat een groot aantal grutto’s niet tot broeden zou komen, zoals zich in 2007 lijkt te hebben voorgedaan. In eerste instantie bereikten ons ook alarmerende berichten uit het veld, dat er weinig gruttonesten werden gevonden. Gelukkig lijkt dat zich gedeeltelijk te hebben hersteld.


Weidevogelbescherming

Uitkomst van de nestenVan de gevonden nesten kwam maar liefst 82% uit. De predatie was laag met gemid-deld 9,1% (zie figuur 3). Geen enkele wei-devogelgroep had te maken met meer dan 20% predatie. In totaal werden 2100 nesten actief beschermd. De genomen bescher-mingsmaatregelen bleken zinvol: 83% van alle beschermde nesten kwam uit.

Monitoring steeds belangrijkerSinds 2010 is het aantal maaidatumperce-len toegenomen. Dit komt door de nieuwe voorwaarden van de SNL (Subsidieregeling Natuur- en Landschapsbeheer). In de weide-vogelgebieden waar contracten worden afgesloten, moet een minimum aandeel percelen met een verlate maaidatum aan-wezig zijn (afhankelijk van de dichtheid aan weidevogels). Omdat op deze percelen in de regel niet naar nesten gezocht hoeft te worden, komen de hier aanwezige broed-paren niet terug in de telling van het aantal gevonden nesten. Op 40 maaidatumperce-len registreerden vrijwilligers en agrariërs gegevens over het gedrag.V erwerking van de gegevens door Landschapsbeheer Zuid-Holland geeft een schatting van het aantal broedparen. Op en in de directe omgeving van de percelen werden broedparen geteld van 170 grutto’s en 138 kieviten. Op basis van deze waarnemingen kan het mozaïek-beheer worden geoptimaliseerd.

> � Figuur�1�Het�aantal�gevonden�nesten�van�de�grutto�was�in�2011�11,0�per�100�ha.�terwijl�dat�in�2010�11,7�was.�De�kievit�bleef�stabiel:�van�28,4�naar�28,6�nestvondsten�per�100�ha.�

> � Lang�gras�biedt�kuikens�zoals�dit�gruttojong�bescherming�en�voedsel.� foto adri de groot

> � Figuur�2.�Het�aantal�vrijwilligers�blijft�na�een�teruggang�weer�stabiel.�Het�oppervlak�waarvan�gegevens�binnenkwamen�nam�iets�toe,�vooral�omdat�in�Nieuwkoop�van�veel�meer�bedrijven�gegevens�werden�geregistreerd�(van�2001�zijn�geen�gegevens�beschikbaar�door�de�Mkz-crisis).

> � Ook�dit�jaar�weer�veel�kievitsjongen�foto:�adri de groot

> � Figuur�3�Predatie�neemt�af.�op�hele�procenten,�waardoor�de�totalen�kunnen�afwijken.

Omvang weidevogelbescherming en binnengekomen gegevens

Uitkomstresultaten van gevonden nesten met bekend resultaat

> � foto: floris scheplitz

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

25000

20000

15000

10000

5000

0

1200

1000

800

600

400

200

0

Aant

al b

edrij

ven/

vrijw

illig

ers bedrijven

vrijwilligers oppervlakte

Aantal hectare

100

80

60

40

20

02002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

10

13

76

9

12

78

9

8

82

8

14

76

9

10

79

9

14

77

9

16

74

9

13

76

8

11

80

8

9

82

overig verlies verloren gegaan door predatie uitgekomen


Via een enquête onder de coördinatoren wordt jaarlijks informatie verzameld over de samenstelling van de groepen en de werk-zaamheden die zij hebben uitgevoerd. Daar-naast neemt een toenemend aantal men-sen eenmalig deel aan een werkdag in het landschap, bijvoorbeeld deelnemers aan de Natuurwerkdag. Ook scholieren steken steeds vaker een dagje de handen uit de mouwen.

Weer meer mensen actief in het seizoen 2010-2011In 2011 ondersteunde Landschapsbeheer Zuid-Holland 105 vrijwilligersgroepen die werken aan landschapsbeheer en/of soor-tenbeheer. In totaal nemen 1600 landschaps- en soortenvrijwilligers regelmatig deel aan groepsactiviteiten. Daarnaast organiseerde Landschapsbeheer Zuid-Holland werkdagen

voor lagere en middelbare scholieren en de Natuurwerkdag, voor in totaal 2433 deel-nemers. In combinatie met de weidevogel-vrijwilligers (650 personen) waren in 2011 bijna 4600 personen actief voor natuur en landschap in de provincie Zuid-Holland. Ten opzichte van 2007 betekent dat maar liefst een toename van ruim 50%! (zie figuur 4).

GrondeigenarenDe vrijwilligersgroepen die Landschapsbe-heer Zuid-Holland ondersteunt zijn werk-zaam op velerlei terreinen, variërend van particuliere terreinen (54% van de groepen) tot natuurgebieden (21%) en gronden van (semi-)overheden zoals gemeente, pro-vincie en waterschap (elk circa 20%).H et totale percentage is meer dan 100% omdat een groep op diverse plaatsen kan werken.

Werkdagen met jongerenIn 2011 namen in totaal 70 leerlingen deel aan werkdagen van vrijwilligersgroepen in het kader van een maatschappelijke stage. Landschapsbeheer Zuid-Holland organi-seerde eveneens werkdagen voor jongeren (12-18 jaar) en jeugd (10-12 jaar), waaraan respectievelijk 435 en 608 leerlingen deel-namen. Zie ook artikel Publieksevenemen-ten’ op pagina 16.

Landschapsonderhoud“Monitoren is net zo leuk”Landschapsbeheer Zuid-Holland werd in 1979 mede opgericht door vrijwilligers die actief waren in het landschapsonderhoud. Anno 2011 vormen deze land-schapsvrijwilligers nog altijd de grootste groep bij Landschapsbeheer Zuid-Holland. De groepen, verspreid over de gehele provincie, zijn van diverse grootte en samenstelling en doen uiteenlopende werkzaamheden, variërend van heemtuinonderhoud tot het bekende wilgenknotten.

Naast de beschermers van weidevogels zijn diverse vrijwilligers actief met andere soorten of soortgroepen. Het bekendste zijn de zwarte sternvrijwilligers die vaak ook actief bezig zijn met de weidevogelbe-scherming. Landschapsbeheer Zuid-Holland ondersteunt daarnaast vrijwilligers die zich inzetten voor de bescherming van insecten (vlinders en libellen), vissen, amfibieën (padden) en reptielen (ringslang), vogels (uilen en zwaluwen) en vleermuizen.

Soortenbescherming

Voor Eva Stornel en Joke Velds maakt het niet zoveel uit. Beide vrijwilligers vinden de nieuwe manier van weidevogelbescher-ming – monitoring – net zo leuk als de oude manier: het zoeken van nesten. Wel hebben ze gehoord dat voor anderen de lol er af is, nu ze ‘uit de buurt’ van de nes-ten moeten blijven. Eva en Joke gingen het afgelopen jaar met evenveel plezier naar het terrein waar ze nog op de oude manier te werk konden gaan, als naar het gebied waar ze alleen met de verrekijker de gedra-gingen van de vogels mochten volgen.“Vijf jaar doe ik het alweer”, vertelt Eva. “En dit jaar was het dan voor het eerst dat we met monitoring moesten vaststellen of vogels tot broeden kwamen. Dat was in het natuurgebiedje aan de Lageweg, onder Brielle. Nou ja, wat doe je dan? Je posteert je met je verrekijker in de berm en kijkt wat de tureluurs en kieviten doen.” Tot eind mei hebben ze dat volgehouden. “Omdat we niets hadden gezien dat op broeden duidde, zijn we op het laatst het terrein ingelopen en hebben expres veel kabaal gemaakt.

Inderdaad, er vloog niets op.”Wat dat betreft hadden ze op de akker aan de overkant van de Lageweg meer succes. “Daar hebben we op een dag maar liefst in vier nesten jongen uit het ei zien kruipen, de andere zeven zijn wel uitgekomen, maar daar wachtten ze niet op ons.” Dat was tij-dens de tweede leg, want van de elf nes-ten van de eerste leg hebben ze geen direct resultaat gezien, ondanks dat de nesten wel waren uitgekomen.

Toch heeft Eva ook goede herinneringen aan die eerste nestpogingen. “Toen de akker er nog kaal bij lag, hadden we zeven nesten met stokken gemarkeerd. Toen de boer mest kwam injecteren, zijn we mee-gereden op de tractor om de nesten te kun-nen aanwijzen. Dan lichtte hij het apparaat op, om hem een meter verder weer te laten zakken. Hij kreeg er steeds meer plezier in en merkte een nest soms eerder op dan wij. Kijk daar doe je het voor.” <

> � Vader�grutto�houdt�zijn�kuiken�goed�in�de�gaten� foto: adri de groot

> � De�zwarte�stern�broedt�graag�op�een�vlotje�foto: landschapsbeheer zuid-holland


SamenwerkingVoor de zwarte stern werden in 2011 745 vlotjes uitgelegd voor 336 paren, wat resul-teerde in een broedsucces van 1,0 vlieg-vlug jong per broedpaar. Landschapsbe-heer Zuid-Holland werkt hierbij samen met Bureau Waardenburg, dat jaarlijks de rap-portage verzorgt. In 2011 werd in Vlist een zwarte stern terug gevangen, die een jaar eerder bij Kinderdijk was voorzien van een geolocator. Uit de gegevens bleek dat de vogel 14.000 km had afgelegd en in de win-terperiode veel tijd had doorgebracht op zee, ver uit de kust van West-Afrika.

In 2011 werkte Landschapsbeheer Zuid- Holland samen met RAVON en Bureau

Waardenburg aan het werven van vrijwil-ligers voor de Visatlas van Zuid-Holland. Vervolgens kregen deze vrijwilligers een vis- cursus aangeboden voor het herkennen van de diverse vissoorten. Ook vond een aantal excursies plaats. Het is de bedoeling dat er een actieve zelfstandige groep in Zuid- Holland ontstaat die zich bezighoudt met de monitoring en bescherming van vissen. <

> � Aan�de�slag�in�het�Hoge�Bergse�Bos,�langs�het�natuurpad�in�de�Wybertjes� foto: floris scheplitz

door Wim van Wijk

> � Foto�boven:�Leerlingen�van�het�Wellantcollege�Brielle�volgen�een�Maatschappelijke�stage�in�Oostvoorne�foto: landschapsbeheer zuid-holland

> � Figuur�4.�Aantallen�vrijwilligers�en�deel�nemers�per�type�per�jaar�in�de�periode�2007-2011.�Bij�elkaar�hebben�deze�mensen�een�grote�hoe-veelheid�werk�verzet:�in�totaal�gaat�het�om�ca.�162.500�uren�vrijwillige�inzet�(overeenkomend�met�ca.�95�voltijds�werkende�mensen).

2007 2008 2009 2010 2011

5000

4500

4000

3500

3000

2500

2000

1500

1000

500

0

landschap soorten weidevogels natuurwerkdag basisscholen middelbare scholen totaal


> Services voor vrijwilligers

“Als de es maar niet de iep achterna gaat”In 2010 beperkte de essentaksterfte, een schimmelziekte van essen, zich nog tot de drie noordelijke provincies. Maar het afgelopen jaar vertoonden essen in heel Nederland de symptomen: het blad aan het jonge hout verkleurt snel en hangt er aan het einde van de zomer verschrompeld en doods bij. Voor de honderden vrijwilligers die zich in Zuid-Holland inzetten voor landschapsonder-houd heeft de essentaksterfte grote gevolgen, legt Johan Kieft uit. “In afwach-ting van een betere remedie luidt het devies namelijk: niets doen. Maar ja, het meeste onderhoudswerk door vrijwilligers in de regio tussen Haarlem en Den Haag bestaat uit het zagen van grote percelen essenhakhout.”Aan het begin van het seizoen hadden de vrijwilligers het nog niet zo in de gaten. “Het is tenslotte een nieuwe ziekte in Nederland. Maar aan het einde van de zomer zagen we dat aan het uiteinde van de jonge uitlopers de bladeren er verdord bij hingen. En als we de bast van de tak haalden, was het hout niet wit, maar bruin.” Als oorzaak van de snelle verspreiding noemt Kieft het droge voorjaar en ver-volgens de natte zomer. “Beide zijn gunstig voor de schimmel die de ziekte ver-oorzaakt. Als de boom eenmaal is aangetast, zou je zeggen: omhakken, maar dat moet nu juist niet. Dan speel je de schimmel in de kaart. Hij verspreidt zich namelijk met de wind en door al dat gezaag en gesleep met takken stel je nog meer sporen bloot aan de wind.”Kieft hoopt niet dat de es het voorbeeld van de iep volgt, waardoor er over een paar jaar nog nauwelijks essen over zouden zijn. Want dat zou ander werk bete-kenen voor de 22 vrijwilligers voor wie Kieft het werk coördineert. “Dan zullen we moeten uitwijken naar de duinen, waar naaldbossen om uitdunning vragen. Of gaan we rond de Kagerplassen singels met elzen en wilgen onderhouden.” <

> � Tabel�1.�Overzicht�van�nieuwe�aanleg/aanplant�en�onder-houd�van�de�diverse�landschapselementen�en�overige��elementen�door�de�landschap-�en�soortenvrijwilligers-groepen�in�Zuid-Holland�in�het�seizoen�2010/2011��(Bron:�26�groepen,�waarvan�4�tevens�soortenbeheer-groepen).

> � �Johan�Kieft�aan�het�werk�in�essenhakhout�foto: privé archief

> � Monique�Baas�bij�de�Speeldernis�in�Rotterdam:�“Ik�wist�niet�dat�dit�zo�leuk�was!”�foto: landschapsbeheer zuid-holland

>Resultaten in Natuur en Landschapobjectsoort nieuwe aanleg/

aanplant 2010-2011onderhoud

2010-2011

Puntelementen (stuks)

Solitaire boom 0 25

Leiboom 0 7

Knotboom 68 642

Hoogstamboom 0 114

Poel 0 0

Broeihoop 2 n.v.t.

Lijnelementen (meter)

Knotbomenrij 107 5849

Hakhoutsingel 0 4750

Houtkade 0 575

Struikenrij 0 409

Heg/haag 125 44

Tiendweg n.v.t. 0

Berm/talud/slootkant

n.v.t. 350

Sloot n.v.t. 105

Afrastering 0 50

Vlakelementen (vierkante meter)

Bos 0 7286

Griend 550 875

Geriefhoutbos 20 2886

Rietland n.v.t. 16100

Ruigte n.v.t. 18900

Heemtuin n.v.t. 7000

Overig 0 3370

soortenbeheer

Faunapassages 0

Nestkasten 17

Vleermuiskasten 3

Overzetacties amfibieën 0

Recreatieve voorzieningen 10

Maken/herstel zwaluwwand 1

Een belangrijk onderdeel van het dienstenpakket van Landschapsbe-heer Zuid-Holland zijn de services voor vrijwilligers. Wij spannen ons in om het veilig werken in natuur en landschap zo goed mogelijk te faciliteren. Afgelopen jaar werden verschillende diensten verbeterd, waaronder het gereedschapsformulier en het werkdagformulier. Om beter aan te sluiten op de behoeften van de vrijwilligersgroepen is een klankbord-groep opgezet.

Klankbordgroep vrijwilligersLandschapsbeheer Zuid-Holland wil graag weten hoe de vrijwilligersgroepen zo goed mogelijk ondersteund kunnen worden. Daarom hebben we in 2011 een klankbord-groep in het leven geroepen, samengesteld uit diverse vrijwilligers (landschapsbeheer, weidevogels, soorten). De groep bestond uit 16 personen en kwam in wisselende samen-stelling tweemaal bij elkaar. Op de eerste avond werden 3 brainstormsessies gehouden met vragen als:n Wat is vrijwilligerswerk?n Waarom doe je vrijwilligerswerk?n Wat heb je nodig bij je vrijwilligerswerk?Op de tweede avond werden de ideeën ver-der uitgewerkt. Belangrijk onderwerp bleek de werving van nieuwe vrijwilligers. Land-schapsbeheer Zuid-Holland heeft dit opge-pakt met als resultaat een wervingsfolder en een advertentie om nieuwe vrijwilligers te werven. Ook werd een groep geholpen bij het maken van een persbericht om nieuwe vrijwilligers te werven. Een ander opgepakt punt is het informeren van de groepen via nieuwsbrieven en met daarin ook een rubriek ‘vrijwilligers helpen vrijwilligers’, zodat groe-pen meer van elkaars kennis kunnen profite-ren. In 2012 wordt verder invulling gegeven aan de ideeën van de klankbordgroep.

GereedschapIedereen kan bij Landschapsbeheer Zuid-Holland gereedschap lenen. De gereed-schap uitleen is gratis voor vrijwilligersgroe-pen die zijn aangesloten bij Landschapsbe-heer én die beschikken over een Arboplan. Alle overige aanvragers betalen c 75 per uitleen. In 2011 is 70 keer gereedschap aan-gevraagd en ook daadwerkelijk uitgeleend. Hiervan was 20% nodig voor de Natuur-werkdag. Om de uitleen van gereedschap nog makkelijker te maken, is dit jaar is een nieuw aanvraagformulier ontwikkeld. Het formulier kan nu eenvoudig gedownload, ingevuld en per mail verstuurd worden. Kijk voor het lenen van gereedschap op www.landschapsbeheerzuidholland.nl/informa-tie-voor/vrijwilligers onder service voor vrij-willigers.

Aanschaf materialenDe soortengroepen hadden dit jaar de mogelijkheid subsidie aan te vragen voor de aanschaf van materiaal of gereedschap ten behoeve van soortenbescherming. In totaal zijn zeven verzoeken gehonoreerd. Opval-lend waren de uiteenlopende aanvragen: van schepnetten voor vissenonderzoek tot de aanschaf van hout voor het maken van een insectenhotel.

Arbo en verzekeringenWerkdagformulierNaar aanleiding van de Natuurwerkdag is dit jaar het werkdagformulier ontwikkeld. Het werkdagformulier is een beknopt Arbo-plan voor veilig werken met aandacht voor elkaar en de omstandigheden. Belangrijke informatie hierin is een beschrijving van de werkzaamheden tijdens een bepaald eve-nement, een risicoanalyse en een overzicht van contactpersonen bij calamiteiten. Met het werkdagformulier kan op eenvoudige wijze worden aangetoond dat bewust is nagedacht over veilig werken, zodat ieder-een zonder kleerscheuren kan terug kijken op een geslaagde dag of een geslaagd sei-zoen.

VerzekeringenHet is mogelijk om gebruik te maken van de Ongevallen- en/of WA-verzekering die Land-schapsbeheer Zuid-Holland heeft afgeslo-ten voor vrijwilligers. Deze service is gratis voor vrijwilligersgroepen die zijn aangeslo-ten bij Landschapsbeheer Zuid-Holland. Ook de locaties van de Natuurwerkdag die een werkdagformulier hebben ingeleverd komen hiervoor in aanmerking. Tijdens het seizoen 2010/2011 waren 20 groepen via Landschaps-beheer Zuid-Holland verzekerd. <

door Wim van Wijk

deze is nog lage resolutieIs die groter beschikbaar?


7

4

1

98

9

9

8

765

75

62

61

3 4

4

3

8 7

52

8

1

9

8

34

15

9

7

12

13

16 11

10

986

34

71

2

2

5

1

2

4

6

3

5

3

2

17

11

12

1 3

17

12

18

14

14

17

15

25

11

26

23

14

1210

1716

15

1917

1618

15

13

1210

2018

15

13

17

12

16

11

10

14

22

2120

19

10

16

1513

14

11

6

24

18

14

19

19

18

1615

13

14

10

11

17

7

4

1

98

9

9

8

765

75

62

61

3 4

4

3

8 7

52

8

1

9

8

34

15

9

7

12

13

16 11

10

986

34

71

2

2

5

1

2

4

6

3

5

3

2

17

11

12

1 3

17

12

18

14

14

17

15

25

11

26

23

14

1210

1716

15

1917

1618

15

13

1210

2018

15

13

17

12

16

11

10

14

22

2120

19

10

16

1513

14

11

6

24

18

14

19

19

18

1615

13

14

10

11

17

goeree-overflakkee, hoeksche waard, ijsselmonde, eiland van dordt

1 De Dolphijn2 Weidevogelgroep Goedereede3 Landschapsonderhoudsgroep Natuur en Landschap Goeree-

Overflakkee

4 Soortenwerkgroep Natuur en Landschap Goeree-Overflakkee5 Hoekschewaards Landschap - Soortenwerkgroep6 HWL - Knotgroep ‘De Krasse Knarren’7 HWL - Knotgroep ‘Kuipersveer’8 HWL - Knotgroep ‘De Ritselaar’9 HWL - Knotgroep ‘De Oude Klem’

10 Landgoed Peerdegaerdt11 HWL - Weidevogelgroep Hoeksche Waard12 Landschapsonderhoudsgroep Natuur- en Vogelwacht Dordrecht13 Soortenwerkgroep Natuur- en Vogelwacht Dordrecht

14 Vereniging Behoud Biesbosch15 IVN Dordrecht16 Natuur en Landschap Zwijndrechtse Waard17 De Carnisse Grienden18 Natuurvereniging Ridderkerk19 Huys ten Donck

gouwe wiericke, gouda, zuidplas, krimpenerwaard

1 Jeugd Natuurwacht Krimpen2 Knotgroep Krimpen3 Weidevogelgroep Nieuwerkerk a/d IJssel4 Werkgroep Afgezaagd5 Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard -

Soortenwerkgroep

6 Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard - Landschapsonderhoudgroep

7 Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard - Weidevogelgroep8 Weidevogelgroep Lopikerwaard9 Knotgroep Lopikerwaard

10 Werkgroep Haastrechtse Bos11 VTV Groenakker12 RAVON afd. Gouda13 Weidevogelgroep Moordrecht14 KNNV Gouda15 Orion16 Natuurgroep Waddinxveen17 Hoogstambrigade Bloemendaalseweg18 Uilenwerkgroep Reeuwijk en omgeving19 Heemtuin Goudse Hout20 IVN IJssel en Gouwe21 Weidevogelgroep Reeuwijk22 Stichting Houtakkers Boskoop23 Milieuraad Bodegraven24 Weidevogelgroep Driebruggen25 De Parmeij - Weidevogelgroep26 De Parmeij- Landschapsonderhoudgroep

alblasserwaard, vijfheerenlanden

1 Natuurgenot2 Rotary Kinderdijk3 Knotgroep de Groene Long4 Knotgroep Nieuw-Lekkerland5 Soortenwerkgroep Natuur- en Vogelwacht Alblasserwaard6 Knotgroep De Kievit7 Knotgroep Alblas8 Stichting Landschapsbeheer Alblasserwaard9 Knotgroep Giessen-Lek

10 Weidevogelgroep De Alblasserwaard11 Club Buitenschoolse Opvang12 Vrijwilligersgroep Liesveld13 A Rocha - Groene Hart14 De Punt15 Knotgroep NVW Vijfheerenlanden16 Weidevogelgroep Vijfheerenlanden17 Soortenwerkgroep Natuur- en Vogelwacht Vijfheerenlanden18 Bongerd Bronkhorst

wijk en wouden, de venen, ade-gebied

1 Knotploeg Meer en Woud2 Weidevogelgroep Zoeterwoude3 Weidevogelgroep Koudekerk Hazerswoude4 Landschapsvrijwilligersgroep Koudekerk Hazerswoude5 Landschapsvrijwilligersgroep IVN Alphen a/d Rijn6 Weidevogelgroep De Wetering7 Knotgroep Rijnland Noord8 Soortenwerkgroep Koudekerk Hazerswoude9 Soortenwerkgroep IVN Alphen aan den Rijn

10 Argonnepark Ter Aar11 Weidevogelgroep Nieuwkoop12 Landschapvrijwiligersgroep IVN Nieuwkoop Noorden13 Soortenwerkgroep IVN Nieuwkoop Noorden14 Knotgroep De Ronde Venen15 Werkgroep Drechtoevers16 Hakhoutgroep ‘t Eerste Stuk17 Weidevogelgroep Rijpwetering

duinen bollenstreek, haaglanden, leiden

1 Natuurlijk Milieu Houtwijk2 Haagse Vogelbescherming3 Werkgroep Dorrepaal4 Soortenwerkgroep Nootdorp Leidschendam5 Werkgroep Groenbeheer Nootdorp Leidschendam6 Weidevogelgroep Nootdorp Leidschendam7 Weidevogelgroep Santvoorde8 Essenhakhoutgroep ‘t Nieuwe Bos9 Werkgroep Duivenvoorde

10 Vrienden van de Horsten11 Soortenwerkgroep IVN Leiden12 Pluktuinvereniging Cronesteyn13 Landschapsvrijwilligersgroep IVN Leiden14 Eendenkooi Warmond15 Boerhaavetuin16 Heemtuin Lisse17 Vrijwilligersgroep Landgoed Keukenhof18 Weidevogelgroep Noordwijk19 Werkgroep Bollenvogels

delfland, voorne-putten, rotterdam

1 Soortenwerkgroep KNNV afdeling Voorne2 Landschapsonderhoudsgroep KNNV afdeling Voorne3 Knotgroep Voorne4 Natuur en Landschap Voorne-Putten5 Weidevogelgroep Voorne Putten6 Stichting Natuurlijk Grasweggebied7 Vrijwilligersgroep Alkeet-Buiten8 KNNV Delfland9 Werkgroep Delfland

10 Weidevogelgroep Schipluiden11 Knotgroep Midden-Delfland12 Werkgroep Wolf13 IVN Buergaard14 Stichting World Art Delft15 Vrijwilligersgroep Kralingse Bos16 Natuur- en Vogelwacht Rotta17 Natuur- en Milieubescherming Pijnacker18 Delftse Natuurwacht19 Scoutingkampeerterrein Bieslandse Bos20 Vrienden van de Banken

>Vrijwilligersgroepen op de kaart

LBZH regio-indeling 2011

Duin- en Bollenstreek, Haaglanden, Leiden

Wijk en Wouden, De Venen, Ade-gebied

Gouwe Wiericke, Gouda, Zuidplas, Krimpenerwaard

Alblasserwaard, Vijfheerenlanden

Delfland, Voorne-Putten, Rotterdam

Goeree-Overflakkee, Hoeksche Waard, Ijsselmonde, Eiland van Dordt

Soort vrijwilligersgroep

Landschapsvrijwilligersgroep

Soortenwerkgroep

Weidevogelgroep

Ooltgensplaat

Numansdorp

Middelharnis

Ouddorp

HellevoetsluisSpijkernisse

Dordrecht

Giessendam Gorichem

Meerkerk

Ridderkerk

Maassluis Rotterdam

Zoetermeer

Alphen aan de Rijn

Leiden

Katwijk aan Zee

Delft

Den Haag

Gouda

Bergambacht

Vlaardingen


>Cursussen voor vrijwilligers

cursussen gemotoriseerd gereedschapUit de jaarlijkse enquête onder de land-schapsvrijwilligersgroepen blijkt dat zij steeds vaker werken met gemotoriseerd gereedschap. Niet verrassend dus dat er grote belangstelling is voor de cursussen die Landschapsbeheer Zuid-Holland hier-voor het afgelopen jaar weer organiseerde. Interesse komt ook vanuit de landschaps-onderhoudsprojecten en van vrijwilligers die werken bij natuurterreinbeheerders als Natuurmonumenten en Zuid-Hollands Landschap. Voor de cursussen gemoto-riseerd gereedschap werkt Landschaps-beheer Zuid-Holland samen met IPC Groene Ruimte en Edudelta Onderwijsgroep. In 2011 werden 7 cursussen gemotoriseerd gereed-schap georganiseerd (zie tabel).

cursus hoogstamfruitbomen snoeien‘Snoeien is groeien’, zegt het spreek-woord, maar wat moet er nu wel of juist niet gesnoeid worden, in welk seizoen en op welke manier? Deze en andere vragen kwamen aan bod tijdens de drie cursussen hoogstamfruitbomen snoeien in Bodegra-ven, Barendrecht en Rotterdam. In totaal namen 54 deelnemers deel aan de cursus. Een mooi vervolg gaven de deelnemers in Rotterdam: zij willen een vrijwilligers-groep oprichten voor het beheer en onder-houd van de fruitbomen in de buurttuin en gemeenteplantsoenen in hun wijk.

mentoren-cursusSteeds vaker kwam de vraag binnen bij Landschapsbeheer Zuid-Holland om een dag te organiseren in het kader van maat-schappelijke stages (MAS) of een leuke jongerenwerkdag. Tegelijkertijd is verjon-ging van het aantal actieve vrijwilligers in natuur en landschap geen vanzelfspre-kendheid. Door 6 vrijwilligers op te leiden

tot mentor konden er dit jaar verschillende werkdagen met jongeren plaatsvinden. Tij-dens deze dagen maken jongeren kennis met het werken in hun groene omgeving, samen met vrijwilligers die ervoor zorgen dat dit groen wordt beheerd. Andersom gaven de mentoren aan het erg leuk te vin-den om samen met jongeren in het land-schap te werken.

Net als voorgaande jaren organiseerde Landschapsbeheer Zuid-Holland ook in 2011 verschillende cursussen, bijvoorbeeld voor gemotoriseerd gereedschap en hoogstamfruit. Het is immers belangrijk om kennis en kunde over het landschap te delen; voor de uitvoering van landschaps-beheer en het maakt mensen bewust van hun leefomgeving. Door dit jaar samen te werken met organisaties zoals Natuurmonumenten, Staatsbos-beheer, Zuid-Hollands Landschap en Agrarische Natuurverenigingen is het bereik van de cursussen weer groter geworden.

basiscursus zoetwatervissenHet project Visatlas Zuid-Holland is moge-lijk dankzij het werk van vrijwilligers. Daarom organiseerden we dit jaar, in samenwerking met RAVON, twee basiscur-sussen zoetwatervissen; in Dordrecht en in de Hoeksche Waard. In de ochtend werd aandacht besteed aan de ecologie van vis-sen en het herkennen van verschillende soorten, ’s middags was het tijd om met een schepnet naar buiten te gaan. Daar-naast kregen de 30 deelnemers van het Zuid-Hollands Landschap een excursie in polder Achthoven (gemeente Zederik). Kijk voor meer informatie over de visatlas op www.visatlaszuidholland.nl.

basiscursus weidevogels voor nieuwe vrijwilligers

Dit jaar werd de basiscursus weidevogels voor in totaal 39 deelnemers georgani-seerd in Krimpen aan den IJssel en Nieuw-koop. Diverse aspecten van de weidevo-gelbescherming komen hierin aan de orde, zoals het herkennen van weidevogels, hun nesten, eieren en jongen. De werkzaam-heden van de agrariër tijdens het seizoen worden besproken en er wordt geleerd hoe de nesten en jonge vogels tijdens het sei-zoen beschermd kunnen worden. De deelnemers leren verschillende zoektechnieken, waarbij de nadruk ligt op het herkennen van de gedragingen van de weidevogels. De

nieuwe SNL (Subsidieregeling Natuur- en Landschapsbeheer) heeft gevolgen voor de rol van de vrijwilliger. Daarom worden ook daarvan de hoofdzaken besproken.

weidevogelavond over lerend beherenIn Reeuwijk werd eind november een avond georganiseerd voor vrijwilligers en agrariërs die betrokken zijn bij de weidevogelbescher-ming. Aad van Paassen (vrijwilliger en coör-dinator weidevogelbeheer van Landschaps-beheer Nederland) en Mark Kuiper (agrari-sche natuurvereniging De Amstel) lieten tij-dens een inspirerende presentatie zien hoe er in hun werkgebied wordt samengewerkt tussen vrijwilligers, agrariërs, veldmedewer-ker en gebiedscoördinator. Omdat de weide-vogelgegevens zo snel beschikbaar komen, kan hier meteen voor de bescherming op worden ingespeeld. De avond was met maar liefst 70 aanwezigen goed bezocht.

weidevogelcursus monitoringIn het kader van de SNL worden contracten afgesloten voor uitgesteld maaibeheer. In deze percelen wordt in principe niet naar weidevogelnesten gezocht. Toch is het van belang om in te schatten of het perceel al dan niet wordt gebruikt door weidevo-gels om te nestelen of om met hun jongen naartoe te gaan. Tijdens deze cursus leren de deelnemers om van afstand met de ver-rekijker gedragingen van weidevogels te

herkennen en op een afgesproken wijze op een kaart in te tekenen. Het is de bedoe-ling dat de verkregen gegevens leiden tot een beter weidevogelbeheer. Er werden in het voorjaar van 2011 zes cursusavonden georganiseerd voor in totaal 88 deelnemers in Reeuwijk, Berkenwoude, Wassenaar, Hazerswoude, Nieuwkoop en Schipluiden. Aansluitend op deze theorieavond konden de deelnemers praktijkervaring opdoen tij-dens een excursie in april.

cursus groene hart gidsenIn november 2011 is de cursus Groene Hart gidsen gestart waarbij 12 vrijwilligers zijn opgeleid tot landschapsgids. Landschaps-beheer Zuid-Holland ontwikkelde de cursus in samenwerking met de provincie Zuid-Holland en het Erfgoedhuis Zuid-Holland. Een mooie kennismaking met het Groene Hart was de fietsexcursie in de omgeving van Hazerswoude-Dorp. Tijdens deze tocht bekeken de aankomende gidsen de diverse landschappen en landschapselementen met eigen ogen. Daarnaast werd tijdens drie theorieavonden ingegaan op geologie, occupatiegeschiedenis en de natuur van het Groene Hart. Tijdens de cursus werkten de gidsen aan hun eigen excursies, met elk een eigen gebied binnen het Groene Hart. Houdt u vooral de agenda op www.landschapsbe-heerzuidholland.nl in de gaten voor boei-ende excursies van deze nieuwe gidsen! <

soort cursus locatie aantal deelnemers

Basiscursus motorkettingzaag Zoeterwoude 8

Basiscursus motorkettingzaag Voorschoten 8

Basiscursus motorkettingzaag Spijkenisse 8

Basiscursus bosmaaier Tiengemeten 8

Basiscursus bosmaaier Noordwijkerhout 8

Eénassige motormaaier Vlaardingen 8

Opfriscursus motorkettingzaag Spijkenisse 8

Totaal: 7 cursussen 56 deelnemers

> � Cursus�zoetwatervissen�in�september�2011,�Oude�land�van�Strijen,�Hoeksche�Waard� foto: ravon

> � Het�groene�hart�op�de�kaart,�november�2011�foto: siep eilander

> � Veilig�werken�gaat�boven�alles�foto: landschapsbeheer zuid-holland

door Wim van Wijk

“Leuk als je kinderen enthousiast ziet worden”In het voorjaar gaf Joke Snoeker-Hermsen zich op voor de cursus die haar opleidde tot mentor. Samen met een collega-vrijwilliger begeleidt ze nu leerlingen van basis- of middelbare scholen die een dagje in de natuur aan de slag gaan. “Hartstikke leuk, zeker als je ziet dat kinderen enthousiast raken, waar ze eerst nog liepen te mokken.”Waarom mentor en waarom niet zelf lekker aan de slag in de natuur? “O, maar dat doe ik ook, ik doe ook mee met het beschermen van weidevogels. Maar ja, mijn beroep is maatschappelijk werker, dus het zit in me om mensen te begeleiden. Daarom heb ik me opgegeven voor die cursus van Landschapsbeheer Zuid-Holland.”Als een schoolklas zich nu aanmeldt voor het project ‘De school kan de boom in’, meldt ook Joke zich op de afgesproken plaats. “En dan gaan we wilgen knotten of bosschages verwijderen. Mijn taak is het dan om voor een goede sfeer te zorgen, uitleg te geven en er vooral voor te zorgen dat alles veilig verloopt. Krijgt niemand een tak op zijn hoofd? Blijven er geen takken op het fietspad lig-gen? Houdt iemand de zaag goed vast, dat soort dingen.”Wat haar vooral aanspreekt, is de omslag die zo’n dag teweegbrengt. “In het begin zie je kinderen die denken: wat moet ik hier in de kou of de modder? Maar als ze zien dat zo’n tak door hun werk naar beneden komt en wat ze met hun werk bereiken, zie je ze enthousiast worden. En dat maakt mijn dag weer goed. Ik hoop dan ook dat het mentorproject goed door de evaluatie komt en dat er geld beschikbaar blijft voor ‘De school kan de boom in’.”


provinciale vrijwilligersdag12 maart 2011

In 2011 waren we te gast op landgoed Ockenburgh in Den Haag, sinds enige tijd in beheer bij het Zuid-Hollands Landschap. In totaal waren er ongeveer 75 deelnemers. Na ontvangst met koffie en taart staken we gezamenlijk de handen uit de mouwen en hebben we in korte tijd grote hoeveelheden metershoge rododendrons afgezet. Tijdens een aantal excursies leerden we over de historie, het landschap en de natuur op en rond het landgoed. Er was alle gelegenheid om met elkaar ken-nis te maken en ervaringen uit te wisselen. De dag werd afgesloten met een borrel op het zonovergoten terras. Met een goedge-vulde goodiebag, waarin onder andere een thermosfles, togen de deelnemers huis-waarts. Zij gaven deze dag een dikke 8+-.

provinciale vrijwilligersjaaravond15 november 2011 te Noordwijk

Jaarlijks houdt Landschapsbeheer Zuid-Holland een jaaravond voor alle vrijwil-ligers om ervaringen uit te wisselen, gecombineerd met een lezing door een externe spreker. In 2011 werd de jaaravond gehouden in Noordwijk. We bespraken onder andere dat in 2012 weer extra wordt geïnvesteerd in het vrijwilligerswerk en aandacht zal worden besteed aan grotere publieksevenementen zoals ‘NL Doet’. In 2011 bleek meedoen aan de ‘Nacht van de Nacht’ door onder andere de groep van Johan Kieft een groot succes met 48 deel-nemers. De lezing over het boek ‘Op zoek naar de geschiedenis van het landschap’ van Hans Renes werd verzorgd door Edwin Raap van Landschapsbeheer Neder-land.

overleg coördinatoren weidevogelgroepen.

Jaarlijks vindt overleg plaats tussen de pro-jectleider weidevogelbeheer en de coördi-natoren van de 23 weidevogelgroepen in Zuid-Holland. Belangrijk agendapunt was de nieuwe ontwikkeling met betrekking tot het weidevogelbeheer. Zo heeft de laatste jaren een verschuiving plaatsgevonden van vrijwel uitsluitend nestbescherming naar aandacht voor de overleving van de jongen. Zorgvuldig waarnemen van het gebruik van weidevogels van de percelen met een uit-gestelde maaidatum is daarbij van belang. Goede communicatie tussen vrijwilliger en

agrariër is een noodzake-lijke voorwaarde. Zie ook artikel ´Cursussen voor vrijwilligers, Weidevogels: Lerend beheren’ op pagina 13. Met de coördinatoren is afgesproken dat Landschapsbeheer in 2012 samen met de weidevogelgroepen de extra aandacht zal besteden aan monitoring van gedragingen van weidevogels.

provinciale jaaravond vrijwillige weidevogelbescherming

Op 23 februari 2011 heeft de weidevogel-jaaravond plaatsgevonden in het Zalen-centrum De Brug in Reeuwijk. Ruim 120 weidevogelvrijwilligers en agrariërs lieten

zich deze avond informeren over de provin-ciale en landelijke weidevogelresultaten en nieuwe ontwikkelingen in het weidevogel-beheer. Tijdens de workshop ‘De nieuwe rol van de vrijwilliger’, wisselden de deelne-mers van gedachten over de rol van de vrij-williger als adviseur in het weidevogelbe-heer. De aanwezigen konden genieten van de lezing ‘Optimaal weidevogelbeheer: het belang van bloemrijke graslanden’ door Ron van ’t Veer, zelfstandig ecologisch adviseur. In zijn presentatie vertelde hij dat een opti-maal weidevogelbeheer onlosmakelijk ver-bonden is met een bloem- en kruidenrijke situatie. Hij gaf heldere adviezen en hand-vatten om in Zuid-Holland een dergelijke situatie te creëren. <

>Evenementen voor vrijwilligers

Ieder jaar organiseert Landschapsbeheer Zuid-Holland een aantal evenementen voor alle vrijwilligers in natuur en landschap. Zo willen we vrijwilligers inspireren, informeren en bedanken voor hun inzet. Ook afgelopen jaar hebben we weer geprobeerd zoveel mogelijk vrijwilligers te bereiken met aantrekkelijke programma’s.

>�

Deelnemers�van�alle�leeftijden�

foto’s: floris scheplitz

> � Grutto�alarmerend�vanwege�zijn�kuikens�foto: astrid kant

> � Kruidenrijk�grasland�gezien�door�de�ogen�van�een�weidevogelkuiken�foto: astrid kant

> � Landgoed�Ockenburgh�krijgt�een�opknapbeurt� foto floris scheplitz


Of je nu jong bent of oud, een vogelaar of juist liever iemand die jongeren begeleidt, in 2011 was het aanbod aan evenementen voor vrijwilligers groot. En ook divers: tijdens de Natuurwerkdag wilgen knot-ten of een nachtelijke wande-ling op zoek naar vleermuizen en nachtvlinders. Landschap en natuur hebben voor ieder wat wils.

Jongerenwerkdagen Zowel voor basis- als middelbare scholieren organiseert Landschapsbeheer Zuid-Hol-land werkdagen in het groen. Deze vinden meestal plaats in de nabijheid van de scho-len. We werken hierbij samen met plaatse-lijke vrijwilligersgroepen en het Zuid-Hol-

lands Landschap. Voor de scholieren van de basisschool blijft een eerste kennismaking met werken in het groen vaak lang heugen. De belangstelling van middelbare scholen neemt toe, onder andere door de verplichte Maatschappelijke stage.

In 2011 namen 680 basis- en 435 middelbare scholieren deel aan een jongerenwerkdag. De basisscholen kwamen uit Berkenwoude, Gouda, Leerdam, Rijnwoude en Reeuwijk; de middelbare scholen betroffen vooral Wellantcolleges voor agrarisch onder-wijs. Bijzonder was dat we vanuit de Brede School Gouda een werkdag organiseerden voor brugklasleerlingen samen met hun mentoren (volwassenen).

Jaar van de boerenzwaluwElk jaar zet SOVON Vogelonderzoek Neder-land een bepaalde vogel in het zonnetje. Zo was 2011 het ‘Jaar van de boerenzwaluw’.

Deze soort past als boerenland vogel goed bij de samenwerking van Landschapsbe-heer Zuid-Holland met agrariërs, vrijwilli-gers en bewoners van het landelijk gebied. Landschapsbeheer Zuid-Holland plaatste een oproep voor belangstellenden om mee te doen met de plaatselijke vogelwerkgroe-pen. Daarnaast benaderden we de vogel-werkgroepen met de vraag of zij in het kader van het boerenzwaluwjaar activitei-ten wilden ontplooien. Ook pakten groe-pen activiteiten spontaan op. Een groot onderzoek werd gedaan naar het aantal broedende boerenzwaluwen binnen de gemeenten Westland en Midden-Delfland en ook andere vogelwerkgroepen meldden gegevens over broedplaatsen aan SOVON.

Nacht van de NachtNacht van de Nacht is een jaarlijks terug-kerend initiatief van de Natuur- en Milieu-federaties in samenwerking met Natuur &

>Publieksevenementen

Milieu om aandacht te vragen voor het belang en de schoonheid van echte duister-nis. Landschapsbeheer Zuid-Holland vroeg haar vrijwilligersgroepen om activiteiten te organiseren tijdens deze nacht. Daar-

naast pakten verschillende groepen spon-taan activiteiten op. Zo organiseerde KNNV Delft een nachtelijke wandeling naar het Abtswoudse Bos. In Voorschoten verzamel-den ruim 50 belangstellenden zich voor een

nachtelijke excursie georganiseerd door IVN Leiden en Landschapsbeheer Zuid-Holland. Onder leiding van Johan Kieft verkenden zij de landerijen van de Horsten.

> � Wilgenknotten�tijdens�de�Natuurwerkdag��aan�de�Zijdesingel�in�Leidschendam-Voorburg� foto: landschapsbeheer zuid-holland

> � Maatschappelijke�stage�van�het�Rijnlands�Lyceum�op�Kasteel�Duivenvoorde� foto: floris scheplitz

> � Kilian�en�Lente�helpen�mee�op�de�Natuurwerkdag�bij�de�Speeldernis�foto: landschapsbeheer zuid-holland

> � In�Zuid-Holland�werd�tijdens�de�Natuurwerkdago�p�46�locaties�gewerkt� �foto: landschapsbeheer zuid-holland

> vervolg op pagina 18


Door Wim van Wijk> vervolg van pagina 17

InventariserenTijdens die ontmoetingen is meer dan eens het voornemen geuit om meer samen te werken en het afgelopen jaar is het er dan van gekomen. “Zo hebben wij voor ZHL onderzocht wat de vrijwilligers van hun organisatie vinden, hoe de contacten ver-lopen en wat er beter kan. Daarvoor heb-ben we een enquête gehouden en gesprek-ken gevoerd”, vertelt Kruk. Dat heeft geleid tot een rapport, inclusief aanbevelingen. “Gelukkig komen we er over het algemeen goed uit”, slaakt Hans Visser een zucht van verlichting. “We kunnen ons dus vooral rich-ten op de aanbevelingen en die gaan met name over hoe we meer vrijwilligers kunnen werven en op een goede manier voor onze activiteiten kunnen inzetten. Ook hopen we zo draagvlak voor ons werk te creëren.”Het ZHL heeft nu een kleine 200 vrijwil-ligers, maar zou er best meer willen inzet-ten. “We doen namelijk veel en we heb-ben ook nog eens veel terreinen in beheer: ruim honderd, verspreid over de provincie. Een belangrijk onderdeel van het beheer bestaat uit inventarisatiewerk en juist daar-voor maken we dankbaar gebruik van vrij-willigers. Zij zijn het die broedvogels tellen, vegetatieopnames maken en verder wilgen knotten, bomen snoeien, bankjes verven, nou ja, noem maar op.”

LandschapstuinenTot de terreinen die ZHL beheert, horen ook landgoederen, zoals Kasteelgaarde Rhoon, Landgoed Ockenburgh en Huys te War-

>Samenwerken, elkaar versterken

mont. “Daar komen landschap en cultuur-historie samen en komen wij dus in beeld”, neemt Laman het over. “In eerste instan-tie trekken wij ons het lot van de gebou-wen aan, maar ook de parkaanleg draagt wel degelijk bij aan de cultuurhistorische waarde. Het is dus een goede zaak dat we gezamenlijk advies uitbrengen over het beheer van zo’n landgoed. Het zou toch een vreemde indruk geven als we los van elkaar tegenstrijdige adviezen zouden geven.” Het Erfgoedhuis Zuid-Holland heeft zelf geen vrijwilligers, maar kan wel iets voor ze betekenen. Laman: “We geven bijvoor-beeld samen met LBZH een cursus over de ontstaansgeschiedenis van het landschap in het Groene Hart. Die verzorgen we voor vrijwilligers die als gids optreden en rondlei-dingen geven.”

Gezamenlijke vrijwilligersdagEen van de eerste punten waarop de samen-werking tussen de drie organisaties gestalte krijgt, is de organisatie van een gezamen-lijke vrijwilligersdag. Dit voorjaar (2012) op 10 maart komen zo’n 200 vrijwilligers van ZHL en LBZH bijeen in Hoek van Holland. Visser: “Op ons terrein Vinetaduin schotelen we ze een dagvullend programma voor. Dat bestaat uit een excursie, een onderdeel han-den uit de mouwen steken en deelname aan een workshop.” De excursie gaat natuurlijk naar de bunkers en schotelantennes die ooit deel uitmaakten van de Atlantik Wall, maar over de andere onderdelen willen de organi-satoren nog niets loslaten.

Ze kwamen elkaar wel eens tegen, de vertegenwoordigers van Landschapsbe-heer Zuid-Holland, het Zuid-Hollands Landschap en het Erfgoedhuis Zuid-Hol-land. “Bijvoorbeeld in een gemeentehuis als een gemeente advies wilde over het beheer van een landgoed of buitenplaats”, vertelt Marc Laman van het Erfgoedhuis. “En ook al hebben we dan elk onze eigen expertise”, vult Hans Visser van het Zuid-Hollands Landschap (ZHL) aan, “onze specialismes en werkterreinen raken elkaar wel.” En omdat het ZHL graag meer met vrijwilli-gers aan de slag wil, is er contact gezocht met Maurice Kruk van Landschaps- beheer Zuid-Holland (LBZH). “Wij kennen wat dat betreft immers het klappen van de zweep”, legt Kruk uit. “We zijn zelfs opgericht door vrijwilligers! Dat was in 1979 en inmiddels zijn we een organisatie waar zo’n 4500 vrijwilligers bij zijn betrokken.”

De bedoeling van de dag is dat de vrijwilli-gers kennismaken met elkaar en het werk-terrein van de andere instellingen. De nau-were samenwerking zou er immers wel eens toe kunnen leiden dat LBZH straks meer vrijwilligers kan plaatsen op een terrein van het ZHL of dat LBZH meer dan voorheen de ondersteuning van die ZHL-vrijwilligers voor haar rekening neemt, bijvoorbeeld door het organiseren van cursussen. Toch is het Visser duidelijk dat er niet meteen sprake zal zijn van een toevloed van LBZH-vrijwilligers. “Het is niet zo dat LBZH een wachtlijst heeft van vrijwilligers die staan te popelen om op terreinen van ZHL aan de slag te gaan. Het zal er zeker van komen; toch is de samenwerking in de eerste plaats bedoeld om inzicht te krijgen in hoe wij zelf vrijwilligers kunnen werven. Maar we zullen ongetwijfeld van hun contacten en mogelijkheden gebruik maken!” <

> � Vinetaduin�vormt�een�van�de�decoren�voor�de�gezamenlijke�provinciale�vrijwilligersdag�in�2012� foto: geo van geffen

Kom ook naar onze vrijwilligersdag op zaterdag 10 maart 2012Bent u als vrijwilliger actief voor het erfgoed, natuur en/of landschap in Zuid-Holland? Noteer dan alvast 10 maart in uw agenda. Op deze zaterdag organiseren Landschapsbeheer Zuid-Holland, Erfgoedhuis Zuid-Holland en het Zuid-Hollands Landschap gezamenlijk een dag voor alle vrijwilligers.

De dag vindt plaats in Hoek van Holland en is bedoeld om al onze vrijwilligers eens in het zonnetje te zetten. U kunt aan de slag in de natuur of interessante workshops volgen. Ook worden er rondleidingen gegeven in het Fort aan den Hoek van Holland. Op deze historische locatie is tegenwoordig het Nederlands Kustverdedigingsmuseum gevestigd.

Het volledige programma en hoe u zich kunt opgeven leest u binnenkort op onze website. We kijken uit naar uw komst!

NL DoetNL Doet is de grootste vrijwilligersactie in Nederland georganiseerd door het Oranje-fonds. NL Doet stimuleert iedereen in Neder-land om op twee weekenddagen in maart de handen uit de mouwen te steken. Vrijwil-ligersgroepen die meedoen komen in aan-merkingen voor een onkostenvergoeding tot c 500. Landschapsbeheer Zuid-Holland vroeg de vrijwilligersgroepen om mee te doen aan deze landelijke actiedagen. Vier groepen gaven hieraan gehoor. Scouting kampeerterrein Bieslandse Bos organiseerde diverse activiteiten, het Hoekschewaards Landschap organiseerde een boomplant-dag, VNLB Goeree-Overflakkee organiseerde opruimdagen en op Landgoed de Peerde-gaerdt kon men helpen boomspiegels vrij-maken, snoeien en bloembollen planten.

Weidevogelkijkweek In de Zuid-Hollandse polders gebeurt van alles op het gebied van weidevogels. Tij-dens de Weidevogelkijkweek kon iedereen van 17 april tot 25 april meegenieten van het ‘weidevogelen’. Op de mooiste weidevogel-locaties van Zuid-Holland stonden erva-ren weidevogelaars klaar om de mensen te instrueren en te helpen de vogels te vinden en herkennen. In totaal werden er op 25 locaties activiteiten georganiseerd, die allen eenvoudig te vinden waren op de website van de Weidevogelkijkweek.

Natuurwerkdag Op zaterdag 5 november 2011 werkten dui-zenden mensen aan het landschap en in de natuur. Onder de vlag van de Natuur-werkdag werd er in het hele land flink gewerkt. Ook in Zuid-Holland trokken veel mensen erop uit om op een van de 46 locaties aan de slag te gaan. Met bijna 1300 deelnemers had de Natuurwerkdag dit jaar de hoogste opkomst ooit. Gede-puteerde Han Weber gaf samen met Felix Schrandt, directeur van Landschapsbe-heer Zuid-Holland, het startschot voor de Natuurwerkdag in Zuid-Holland in de Heemtuin in Gouda. “Dit is waar het om gaat, als het om natuur gaat. Gewoon lek-ker buiten bezig zijn, door te wandelen, te fietsen of zoals vandaag aan de slag te gaan in de natuur”, aldus Weber. <

Gewoon doen!

vrijwilligerworden in het groen?

Wat is er nou mooier dan de natuur in gaan, na een week werken? En niet alleen om te genieten, maar ook om te werken aan het behoud van het typische Zuid-Hollandse landschap en de natuur. Met een leuke groep mensen, of juist heerlijk alleen. Af en toe, als het zo uitkomt, of juist elke zaterdag. Meld jij je ook aan als vrijwilliger via Landschapsbeheer Zuid-Holland?

Word nu vrijwilliger via Landschapsbeheer Zuid-Holland - of meld een nieuwe vrijwilliger aan - en ontvang de Natuurscheurkalender 2012

Meld jezelf, vrienden, familie of kennissen aan via www.landschapsbeheerzuidholland.nl of bel naar 0182-683666. Een van onze regiomedewerkers vertelt je dan graag meer over de verschillende werkzaamheden en de vrijwilligersgroepen bij jou in de buurt. De Natuurscheurkalender 2012 ontvang je na inschrijving bij een van de vrijwilligers-groepen. Uiteraard krijgt de nieuwe vrijwilliger er ook een!

advertentie def_Opmaak 1 01-12-11 10:16 Pagina 5