1

Ik Damiaan! En jij? Lessenmap voor arbeidsmarktgerichte opleidingen

Inleiding Bij het lezen van de titel van deze lessenreeks denk je misschien: ‘wat een gekke zin!’ Het lijkt wel of er een werkwoord ontbreekt. Moet het niet ‘Ik ben Damiaan.’ zijn? En wat dan met die vraag die er meteen achteraan plakt? Wel, in deze lessenreeks willen we uitgebreid stil staan bij het leven en werk van Jozef De Veuster, beter bekend als Pater Damiaan. Deze reeks hebben we opgevat als een vierluik:

1ste luik 2de luik 3de luik 4de luik

Ik, Jef! Over het leven van Jozef De Veuster als kind, jonge knaap en tiener. Hoe zag zijn leven eruit?

Ik, Damiaan! Over zijn leven als religieus man, voor zijn verblijf op Hawaï.

Ik, Kamiano! Over de periode die hij doorbracht op Hawaï en later op de de leprakolonie. Zijn parochianen gaven hem toen de naam ‘Kamiano’.

Ik ook Damiaan! Over jouw engagement om in de voetsporen van deze grote Belg te treden.

Wie deze luiken doorneemt, zal gauw beseffen dat pater Damiaan geen luierik was. Waar hij ook kwam, nam hij het heft in handen en deed hij wat hij kon om het leven van wie aan hem was toevertrouwd beter te maken. Daarom oogt de titel in eerste instantie wat gek. Maar voor ons is Damiaan niet enkel een eigennaam maar ook een werkwoord, een woord dat kan vervangen worden door andere werkwoorden zoals ‘studeren’, ‘oogsten’, ‘timmeren’, ‘schrijven’, ‘bidden’, ‘voetballen’, ‘lobbyen’, ‘reizen’, ‘metselen’, ‘voorgaan’, ‘leiden’, ‘troosten’, ‘bemoedigen’, en nog zoveel meer. En als Damiaan vandaag zou leven, dan konden we er zeker ook ‘facebooken’ of ‘instagrammen’ aan toevoegen. Wanneer je doet zoals pater Damiaan, Damiaan je. Ik Damiaan, wij Damianen. En jij? Deze vraag zal als een refrein terugkeren in deze lessenreeks. Hopelijk vind je op het einde zelf een invulling van het werkwoord ‘Damianen’ zodat we samen kunnen zeggen: ‘Jij Damiaant’. Dit wordt dan ons vierde luik, een luik dat verder wil gaan dan lezen en nadenken maar ook echt wil gaan doen, je handen uit de mouwen. We wensen je alvast veel plezier op je ontdekkingstocht doorheen het fascinerende leven van Jozef De Veuster, aka pater Damiaan.

2

Inhoudstafel

Contents Ik Damiaan! En jij? ...................................................................................................................... 1

Inleiding .................................................................................................................................. 1

Inhoudstafel ........................................................................................................................... 2

Luik 1: Ik, Jef! .......................................................................................................................... 3

Inleiding .............................................................................................................................. 3

Situering in tijd en ruimte ...................................................................................................... 3

Het gezin De Veuster .......................................................................................................... 4

Woonplaats ........................................................................................................................ 8

Wie zeggen de bronnen dat ik ben? ...................................................................................... 9

Jefs schoolcarrière .............................................................................................................. 9

Religieuze invloeden......................................................................................................... 13

Jef’s keuze ........................................................................................................................ 25

“En wie zegt gij dat ik ben?” ................................................................................................. 28

Ik, Jef! Syntheseopdrachten ............................................................................................. 28

3

Luik 1: Ik, Jef! Inleiding In dit eerste deel willen we je laten kennismaken met de jonge Jozef De Veuster. Wie was hij als kind, als tiener, als adolescent? We laten je zelf op zoek gaan doorheen een stapel bronnen want het doel van deze ontdekkingstocht is een antwoord vinden op de vraag ‘Wat betekent pater Damiaan voor jou vandaag’?

Situering in tijd en ruimte

Geboortehuis Damiaan in Tremelo, rond 1890.

4

Het gezin De Veuster Oh nee! De stamboom van het gezin De Veuster is door elkaar geschud! Opdracht 1: knip de verschillende vakjes met de gezinsleden van het gezin De Veuster uit. Opdracht 2: Kleef de blokjes in de juiste volgorde zodat de stamboom weer volledig en correct wordt. Gebruik hiervoor het sjabloon op de volgende pagina. (Tip: Bekijk aandachtig de geboortedata.) Opdracht 3: Markeer de namen van alle broers en zussen die gekozen hebben voor een religieus leven in het groen.

5

Sjabloon stamboom

Ou

der

s:Eerste kind:

Tweede kind:

Derde kind:

Vierde kind:

Vijfde kind:

Zesde kind:

Zevende kind:

Achtste kind:

6

Zus Pauline Broer August – Pater Pamfiel

Broer Leonce en zijn vrouw

7

Opdracht 2a: Maak je eigen stamboom op. Ontbrekende informatie kan je wellicht verkrijgen bij (één van) je ouders. Ouder 1 _____________________ x Ouder 2: ____________________ ° te ° te 1e kind: ___________________ ° te 2de kind: __________________ ° te 3de kind: ____________________ ° te 4de kind: ___________________ ° te Opdracht 2b: Ga na of er in jouw familie religieuze roepingen waren of zijn. Noteer de informatie die je over deze personen te weten gekomen bent.

Opdracht 2c: Kan je verklaren waarom er in de 19de eeuw, de tijd waarin Jef opgroeide en leefde, klaarblijkelijk meer religieuze roepingen waren dan nu? Bespreek deze vraag samen met een klasgenoot.

Noteer jullie gezamenlijk antwoord hieronder. Photo by Dulce Espinoza from Pexels

8

Woonplaats Jozef De Veuster wordt geboren in Ninde, een gehucht van Tremelo. Opdracht 1: bestudeer onderstaande schilderijen van Edouard Huberti, een Belgische kunstenaar die leefde van 1818 tot 1880. Zijn landschappen gelijken sterk op de landschappen waarin Jef vertoefde. Omschrijf deze landschappen.

By User:JoJan - artwork by Edouard Huberti - Own photo of a photo in a catalog of an exhibition, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=9052658

By User:JoJan - artwork by Edouard Huberti - Own photo of a photo in a catalog of an

exhibition, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=9052764

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

9

Wie zeggen de bronnen dat ik ben? Naast het leren kennen van de tijd en de ruimte waarin Jef zich bewoog, is het ook heel interessant om te ontdekken wat verschillende bronnen ons over hem vertellen. Jozef De Veuster is – zoals je wel kan vermoeden – een zeer belangrijke historische figuur (geworden). We bezitten gelukkig ook heel veel informatie over deze beroemde Belg. In ons bronnenonderzoek maken we onderscheid tussen directe bronnen en indirecte bronnen. Een directe bron is al het materiaal dat we hebben uit ‘Damiaans hand’ zelf (bijvoorbeeld zijn talrijke brieven) of alles wat tijdsgenoten van Damiaan (en die hem ook écht gekend hebben) ons hebben nagelaten.

Een indirecte bron is dan al het materiaal dat niet rechtstreeks door Damiaan of zijn tijdsgenoten zelf is nagelaten. Dit zijn alle (kunst)werken die gebaseerd zijn op de directe bronnen of op persoonlijke inspiratie en creatieve vrijheid (voorbeeld een stripverhaal, film of roman over Damiaan).

Jefs schoolcarrière Lees pagina’s 5, 7 en 9 uit het stripverhaal ‘Getekend, Damiaan’ van Ruben Boon, Jan Bosschaert en Bart Maessen (Bosschaert, Boon, & Maessen, 2017). Ze gaan over Jefs schoolcarrière.

10

11

12

We laten ook nog even Marie De Veuster, het nichtje van Jef, aan het woord. Deze teksten van Marie zijn één van de weinige directe bronnen die we hebben over het jonge leven van pater Damiaan. Het kan dus best interessant zijn om deze bron aandachtig te bestuderen.

“Peter [vader van Damiaan] begon een handel in granen en zaden. Mamère [moeder van Damiaan] bestuurde de boerderij, daarbij flink geholpen door haar jongste zoon, Jozef de Veuster, de latere pater Damiaan. ‘van onze Jef heb ik altijd het meest spijt gehad’, zei Mamère, ‘hij was een goede

landbouwer en een kloeke werker’. Als kind een wildeman, een snaak van niets vervaard; hij wilde alles zien en alles weten. In ‘t werkhuis van Janneke

Roef (schrijnwerker die voor Peter werkte), was hij voor en na school niet weg te krijgen, zo dat de schrijnwerker kwalijk zei: ‘Jef maak u weg, ge maakt al mijn gereedschap bot’”.

[Getuigenis Marie De Veuster, een dochter van Damiaans broer Gerard, een nicht van Damiaan. Na de dood van haar moeder, ontfermde Damiaans moeder zich over haar kleindochter. Marie schreef later haar

herinneringen neer]

Opdracht 1: Duid de plaatsen waar Jef schoolloopt aan op onderstaande kaart. (Een grotere versie hiervan vind je in de appendix, bijlage 1)

13

Opdracht 2: Je las reeds 1 indirecte bron (= stripverhaal) en 1 directe bron (= tekstje van Marie De Veuster). Welke van onderstaande woorden zou jij gebruiken om Jef te beschrijven op basis van wat je reeds gelezen hebt? Kies er twee uit de lijst en verklaar waarom jij deze woorden kiest om Jozef De Veuster te omschrijven. (Tip: Je kan zowel gebruik maken van het stripverhaal als van de getuigenis van Marie.) Handige Harry: _______________________________________________________________ Vechtersbaas:________________________________________________________________ Doorzetter:__________________________________________________________________ Eigenwijs:___________________________________________________________________ Leergierig: __________________________________________________________________ Verdrietig:___________________________________________________________________ Armoezaaier:________________________________________________________________ Fier: _______________________________________________________________________ Teruggetrokken:______________________________________________________________ Verlegen:____________________________________________________________________ Behulpzaam:_________________________________________________________________ Hulpbehoevend: _____________________________________________________________

Religieuze invloeden Jefs vader en moeder droomden van een zoon die hun familiebedrijf kon verderzetten. De vader van Jef was landbouwer en graanhandelaar. Het is net daarom dat ze ermee instemden om Jef naar de handelsschool te laten gaan. Daar zou hij de nodige vakken krijgen die hem konden voorbereiden op het runnen van het bedrijf. Toch voelt Jef hier al dat dit niet zijn droom is, dat hij liever iets anders wil doen. Jef heeft altijd opgekeken naar zijn oudere broers, maar misschien nog het meest naar August, Gust voor de vrienden. Gust trad in bij de paters van de Heilige Harten (ook wel paters Picpussen genoemd) te Leuven en ging van dan af door het leven met de naam Pamfiel. Gust/Pamfiel was altijd al een slimmerik geweest en ook van zijn roeping tot het gewijde leven kan hij genieten. Zijn bevlogenheid kruipt bij Jef onder de huid.

14

Opdracht 1: Zoek via het internet en bijhorende bronnen op: Paters van de Heilige Harten en Roeping. Noteer jouw uitleg in de tekstballonnen. Vergelijk jouw antwoorden met die van je buur/een klasgenoot. Indien nodig vul je aan. Paters van de Heilige Harten Roeping

Wat? ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Wanneer opgericht? ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Door wie? ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Waar? ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Wat doen ze? ________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Wat bedoelt men hiermee? _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ “Een roeping is iets wat je moet doen omdat anderen je dit vragen.” (Verbeter indien fout)

- Juist/fout _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ Geef nog 3 namen van personen uit het verleden of heden die een roeping ervaarden. ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

15

Opdracht 2: Ter inspiratie kijken we ook naar het filmpje waarin Wouter Jaspers getuigt over zijn

roeping. https://www.youtube.com/watch?v=TPQk6cCyVeg Welke roeping heeft Wouter? Wat vindt hij moeilijk aan een roeping?

Reflectieopdracht 1: Het mag duidelijk zijn, een roeping is een zeer bijzonder iets.

Probeer in je eigen woorden te omschrijven wat een roeping is. Toon je antwoord aan je leerkracht. Hij/zij geeft je een beoordeling met sterren.

Reflectieopdracht 2:

Kan jij begrijpen dat iemand een roeping ervaart? Waarom wel of waarom niet? Ken jij nog andere mensen die een roeping hebben ervaren? Wie? Ook hier kan je weer sterren verdienen op basis van jouw antwoord.

Reflectieopdracht 3:

Heb jij al eens nagedacht over jouw roeping? Tot wat voel jij je geroepen? Hoe meer zorg en aandacht je besteedt aan jouw antwoord, hoe meer sterren je kan verdienen.

16

Opdracht 3: Lees p. 13 uit het stripverhaal ‘Getekend Damiaan’ van Ruben Boon, Jan Bosschaert en Jan Maessen (Bosschaert, Boon & Maessen, 2017). We staan stil bij Jefs roeping. Ook deze is niet vanzelfsprekend.

17

Gelukkig is deze belangrijke brief uit 1858 bewaard gebleven. Probeer deze tekst te lezen. Je vindt deze brief ook terug in bijlage 2 van de appendix bij deze lessenmap.

18

19

Hieronder vind je dezelfde tekst, getypt.

BRIEF 1858 “Beminde ouders, Ik kan niet nalaten u te schrijven op deze mooie Kerstdag die mij de zekerheid heeft gebracht dat het Gods Wil is dat ik de wereld verlaat om religieus te

worden. Daarom, beminde ouders, vraag ik u nogmaals of gij hierover tevreden zijt. Want zonder uw instemming zou ik het niet wagen zulke stap te zetten. Het is

toch een goddelijk gebod dat kinderen hun ouders moeten gehoorzamen evenzeer in de jaren van verstand als in de kindertijd.

Gij moet niet denken, beminde ouders, dat het alleen mijn wil is deze beslissing te nemen, ik verzeker u het is de heilige Wil van de goddelijke Voorzienigheid.

Ik geloof niet dat gij me zult weigeren kloosterling te worden omdat het God is, aan Wie ik moet gehoorzamen, die mij daartoe roept. Door niet toe te laten dat uw kind de wil van God zou volgen om religieus te worden, zoudt gij u

uiterst ondankbaar tonen tegenover Hem die u daarvoor op vreselijke wijze zou kunnen straffen. Ook voor mij zou het een onherstelbare fout betekenen

indien ik de roeping zou verliezen waartoe hij me heeft bestemd van in mijn prille jeugd. En ik zou dan ook voor eeuwig ongelukkig zijn. Gij weet, beminde ouders, wij allen moeten een staat kiezen die ons door God

wordt toegewezen om in het hiernamaals gelukkig te kunnen zijn. Daarom is er voor u geen reden tot droefheid omdat God mij roept.

August heeft me geschreven dat ik zonder twijfel in hun klooster zal worden aangenomen als koorbroeder en dat ik niet mag uitstellen op Nieuwjaar daarover met zijn Overste een gesprek te hebben. En enige tijd daarna kan ik

dan mijn noviciaat beginnen. In afwachting van dit groot geluk blijf ik steeds uw gehoorzame zoon,

J. Deveuster [Brief Damiaan aan zijn ouders, 25 december 1858]

20

We laten ‘Jef’ ook even zelf aan het woord maar dan via het creatieve schrijven van Herman van Campenhout in het boek ‘Damiaan@godmail.com’1 (Campenhout, 2009). Lees deze (verzonnen) brief per paragraaf. OPDRACHT 4: Zoek de betekenis op van de vetgedrukte woorden. Gebruik hiervoor een woordenboek en/of internet en/of de appendix. “

1 In dit boek schrijft Herman van Campenhout vanuit zijn eigen fantasie, gemixt met feiten, de antwoorden van Pater Damiaan via wederkerende mail. Herman schrijft een mail met enkele vragen en deze worden beantwoord door pater Damiaan die op dit moment mailt vanuit de hemel. Op deze manier probeert Van Campenhout zich te verplaatsen in de figuur Damiaan en wat hem bezield heeft.

Toen op 15 augustus de grote vakantie begon, koos ik er zelfs voor die vakantie in het klooster (________________________________________________________) van de picpussen te Leuven door te brengen waar mijn broer Gust, die ondertussen de naam Pamphille had aangenomen zich voorbereidde om priester te worden. De picpussen was een Franse congregatie (____________________________________________________) en ook in Leuven was de voertaal het Frans. Langzaam groeide bij mij de overtuiging dat zo’n kloosterleven ook iets voor mij was, maar mijn kloosteroverste gaf mij de raad nog een beetje te wachten en eerst mijn school in Braine-le-Comte af te maken. Iemand die geen diploma had van het middelbaar onderwijs kwam niet in aanmerking om priester te worden, zei hij. Geen Latijn geleerd, dat was moeilijk om het brevier (_____________________________________________________________) te verstaan en de mis te lezen. Zo iemand moest zich tevredenstellen met de functie van werkbroeder of koorbroeder. Deze laatste categorie mocht helpen tijdens de kerkdiensten en lesgeven in de scholen van de picpussen.

Opdracht: Lees onderstaande stelling bij deze tekst. Duid aan of de stelling juist of fout is. Als de stelling fout is, verbeter je de stelling zodat ze klopt. “Jozef maakte zijn middelbare school niet af. Hij ging meteen in opleiding als priester.” → Juist/fout.

21

Na de vakantie ben ik in oktober aan een nieuw schooljaar begonnen. En toen zijn de redemptoristenpaters (___________________________________________________) in mijn leven verschenen. Vroeger was het de gewoonte in de eerste maand van het schooljaar een ‘retraite’ (_________________________________________________) te houden. Dat waren twee of drie bezinningsdagen tijdens dewelke wij aangespoord werden om de wil van God te ontdekken en die consequent te volgen. Gewoon leven, trouwen en kinderen krijgen was niet genoeg. Van jongens zoals wij verwachtte God meer: een volledig en onvoorwaardelijke inzet, een leven vol offers, helemaal in Zijn dienst! Ademloos heb ik naar die pater geluisterd en aan het einde van die retraite wist ik het: ik wilde mij volledig aan God wijden, liefst in een strenge abdij (________________________________________________________) of in een klooster waarin ik mij vrijwillig van de wereld zou afsluiten. Mijn broer Gust vond dat geen goed idee. Hij zei dat ik te levendig en te energiek was om mij in een abdij op te sluiten. Een actief leven als picpus was volgens hem een veel betere weg voor mij. Ik heb mij door hem laten overtuigen. Dankzij de bemoeienissen van mijn broer kon ik op mijn 19de verjaardag, 3 januari 1859, eindelijk naar het klooster gaan om opgeleid te worden tot koorbroeder (______________________________________________). Ik was liever priester geworden, maar ik heb mij erbij neergelegd dat het priesterschap te hoog gegrepen was voor mij.

Opdracht: Lees onderstaande stelling over deze tekst. Duid aan of deze stelling juist of fout is. Als de stelling fout is, verbeter je deze stelling zodat deze klopt. “Gust vond het een beter idee dat Jozef zou intreden in een strenge abdij. Jozef luisterde echter niet naar zijn broer.” → Juist/fout.

22

Achteraf heb ik mij dikwijls afgevraagd wat ik mijn ouders heb aangedaan. Toen ik naar het klooster trok, waren al twee van hun kinderen gestorven, twee anderen waren mij naar het klooster voorgegaan en zonder rekening te houden met hun verdriet; heb ik hen voor een voldongen feit (________________________________________________) geplaatst: ik ben naar het klooster getrokken en ik heb hen achtergelaten. Want in het evangelie (__________________________________________________________) staat toch dat wie Jezus wil volgen zijn vader en moeder moet verlaten en resoluut achter hem moet aangaan. Ik weet dat zowel mijn vader als mijn moeder het daar zeer moeilijk mee hadden. Vier van hun kinderen die pater (____________________________) of non (_____________________________) werden, vonden ze een beetje te veel van het goede. Vooral mijn overhaaste vertrek tijdens de kerstvakantie moet diep in hun harten gesneden hebben. Ik heb dat pas achteraf beseft toen ik op Molokaï was en zag hoe gezonde kinderen van hun melaatse ouders weggerukt werden of omgekeerd. Dat was telkens een drama waar ikzelf kapot van was. Het is een beetje laat, maar toch vraag ik aan mijn ouders vergiffenis (_______________________________________________________) omdat ik niet meer rekening gehouden heb met hun gevoelens.”

Opdracht: Lees onderstaande stelling. Duid aan of deze stelling juist of fout is. Als de stelling fout is, verbeter je de stelling zodat ze klopt. “Jozef nam uitgebreid afscheid van zijn ouders. Zij stonden volledig achter zijn keuze om in te treden in een abdij.” → Juist/fout

23

Opdracht 5: Familie was voor Jef best belangrijk. Hij keek erg op naar zijn broers (die al Frans

konden spreken) en hield erg van zijn zus die vaak voor hem gezorgd heeft. Toch merk je in het verhaal van Jef ook invloeden van buitenaf die een serieuze indruk op hem hebben nagelaten. Welke personen krijgen in dit eerste deel van het levensverhaal van Jef een belangrijke plaats? Vul de cirkels in.

...

Vrienden

Familie

Damiaan

24

OPDRACHT 6: Vul ook jouw eigen verbondenheidscirkel in. Wie is belangrijk in jouw leven?

...

Vrienden

Familie

ik: ...

25

Jef’s keuze

26

Een vaak gestelde en belangrijke vraag over de jonge Jef is die over zijn gevoelens van verliefdheid.

Wij kunnen ons vandaag amper voorstellen dat je niet ingaat op gevoelens van liefde, het lijkt wel of dat dat het allerbelangrijkste is in een mensenleven. We kunnen er wel vanuit gaan dat Jef deze gevoelens heeft gehad, bijvoorbeeld voor Sofietje, zijn buurmeisje met wie hij vaak naar de lagere school in Werchter wandelde. Toch heeft Jef ervoor gekozen om deze gevoelens niet te beantwoorden.

By Alinaderi158 - Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=63543514

Zijn gevoel om zijn roeping te volgen was veel groter en sterker. Dit is voor ons vandaag moeilijk om te begrijpen. Dit heeft natuurlijk veel te maken met het thema ‘keuzes maken’ en de gevolgen hiervan aanvaarden. We zouden dit kunnen vergelijken met iemand die heel graag een Olympische medaille wil winnen in een bepaalde sport of discipline. Of iemand met muzikale talenten die de hele wereld rondreist. Deze persoon zal, om deze droom waar te kunnen maken, bepaalde keuzes moeten maken en zich hieraan houden. De atleet/atlete zal zeer gezond moeten leven en bijvoorbeeld niet mogen roken of te veel ongezonde voeding mogen eten. De muzikant(e) zal zijn of haar familieleden een tijdje moeten missen. Soms spreken we hierbij ook over ‘opofferingen maken’. Je geeft iets op, je offert iets op, in ruil voor iets anders. Mensen die bijvoorbeeld kiezen voor kinderen ruilen stukken van hun vrije tijd in voor gezinsgeluk. Het leven verloopt hierdoor wat chaotischer – kinderen naar school brengen, zorgen dat er steeds iets lekkers en gezonds in huis voor de maaltijden, kinderen naar verschillende hobby’s brengen, helpen met schoolwerk, … - maar ondanks de stressmomenten, zouden ze niet meer zonder hun kinderen willen of kunnen. Jef heeft dus al heel vroeg in zijn leven een belangrijke keuze gemaakt die voor hem grote gevolgen heeft. Hij heeft zich altijd aan zijn keuze gehouden, wat niet wil zeggen dat het altijd gemakkelijk was, zoals we verder in deze lessenreeks zullen zien.

27

Mocht iemand Jef toen verteld hebben dat we hem in 2005 zouden verkiezen tot Grootste Belg, dan zou hij dat waarschijnlijk niet geloofd hebben.

Damiaanbeeld in het Capitool te Washington (VSA) Ruben Boon.

28

“En wie zegt gij dat ik ben?” Ik, Jef! Syntheseopdrachten Opdracht 1: In dit eerste luik namen we het leven van de jonge Jef De Veuster onder de loep. Wie was hij als kind, als jongere, als adolescent? Verwerk het beeld dat je nu hebt van Damiaan op een CREATIEVE manier. Dit wil zeggen dat alle kunstvormen mogelijk zijn (muziek, gedicht, schilderij, collage, film, fotografie, lied, stripverhaal, …). Het gaat hier om jouw beeld van Jef, de latere pater Damiaan. Volgende elementen uit dit deel van zijn levensverhaal kunnen je inspireren.

- Jef als kind helpend op de boerderij - Jef in de lagere school - Jef in de middelbare school - Jef en Gust - Jef en zijn roeping

Tijdens jouw creatieproces of wanneer het werk voltooid is, dagen we je uit om een foto

hiervan te posten met de hashtag #Ikdamiaan

Op deze manier kan de hele wereld meegenieten van jouw werk geïnspireerd door Damiaan.

GEZOCHT

Kunstenaar

Het Damiaanmuseum te Tremelo heeft nog

een plekje vrij voor een kunstwerk over Pater

Damiaan.

Deel jouw kunstwerk via de hashtag

#ikdamiaan en wie weet wordt jouw creatie een

museumstuk!

29

Opdracht 2: Tijdens de inleiding vertelden we je al dat we graag van Damiaan een werkwoord zouden maken. Jij bent nu al een mini-expert van het leven van Damiaan. Aan welke werkwoorden denk jij als jij Jozef/Jef/Damiaan zou willen beschrijven. Noteer ze in de gedachtewolk.

30

Luik 2: Ik, Damiaan! Inleiding In het volgende onderdeel van deze lessenreeks stappen we over naar het leven van Pater Damiaan. We bekijken zijn levensloop vanaf zijn intrede in de religieuze congregatie van de paters van de Heilige Harten (paters Picpussen) tot en met zijn vertrek naar Hawaï.

Situering in tijd en ruimte Jefs kloosterleven begint in Leuven bij zijn broer en de paters van de Heilige Harten, de paters Picpussen. Op 2 februari 1859 begint Jef aan zijn noviciaat en krijgt hierbij de kloosternaam Damiaan. In juni 1860 reist hij naar Parijs om zijn noviciaat af te ronden. In oktober 1860 legt hij zijn geloften van armoede, zuiverheid en gehoorzaamheid af. In oktober 1863 krijgt Damiaans broer Pamfiel te horen dat hij naar de Hawaï-eilanden mag vertrekken als missionaris. Dit is iets waar de beide broers over gedroomd hadden. Pamfiel wordt ziek en is daardoor niet in staat om te vertrekken. Damiaan ziet zijn kans om zijn broers plaats in te nemen. Hij reist nog eenmaal naar Tremelo om afscheid te nemen. Damiaan weet/voelt dat hij zijn familie niet meer zal terugzien. Op 9 november 1863 vertrekt een schip naar Hawaï, aan boord, onze vriend Pater Damiaan. Op 19 maart 1864 vaart het schip de haven van Honolulu, hoofdstad van het koninkrijk Hawaï, binnen. Damiaan lacht bij het zien van zijn nieuwe vaderland. Opdracht 1: Duid op de tijdsbalken volgende gebeurtenissen aan:

a) 2 februari 1859: Jef start zijn noviciaat b) Juni 1860: Damiaan reist naar Parijs om zijn noviciaat af te ronden. c) 9 november 1863: Damiaan vertrekt richting Hawaï d) 19 maart 1864: Het schip meert aan in Honolulu, de hoofdstad van het konkinkrijk

Hawaï.

31

1859

Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December

1860

Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December

1863

Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December

1864

Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December

32

Opdracht 2: Damiaan verlaat het platteland om opleidingen te gaan volgen in steden zoals Leuven en Parijs. Maak een collage van beide steden. Toon minstens 5 bezienswaardigheden per stad. Je werk zal beoordeeld worden met sterren.

33

Wie zeggen de bronnen dat ik ben? In dit onderdeel ga je, net zoals in het vorige luik, ontdekken wat verschillende directe en indirecte bronnen ons vertellen over Jef, die nu aangesproken wordt met de naam ‘pater Damiaan’.

Verlangen naar het religieuze leven. Onderstaande fragmenten geven ons een beeld van Damiaan als kloosterling. Lees de woorden uit het boek ‘Damiaan@Godmail.com’ van Herman van Campenhout (Campenhout, 2009) p. 35 - 40. Opdracht 1: Noteer de verklaring van de vetgedrukte woorden tussen de bijhorende haakjes. (Tip: de verklarende woordenlijst kan je helpen!)

Op 2 februari 1859 werd ik tot de proeftijd, het noviciaat, toegelaten en kreeg ik

een lang kleed, een soutane, aan. Voortaan was ik Broeder Damiaan. … ik was zo

gemotiveerd om te slagen dat ik het goed deed in het klooster.

Vroeg opstaan, bijna de hele dag zwijgen, achter hoge muren opgesloten zitten, de

gangen dweilen, mediteren

(____________________________________________________), werken in de tuin,

mijn eigen kamertje van drie bij drie meter in orde houden, verstervingen doen

(___________________________________________________________________),

uren les krijgen over spiritualiteit

(_______________________________________________) en de navolging van

Christus en even veel uren in de kapel zitten voor de mis, de dankzegging, het

gewetensonderzoek

(____________________________________________________), het rozenhoedje

(_____________________________________________________), het lof

(___________________________________________________________) , het

avondgebed, … ik verdroeg het allemaal omdat dit het leven was dat ik gekozen had.

Ik zou koorbroeder worden en les mogen geven.

(Echter) in mei 1859 kreeg ik een kans waarop ik niet gehoopt had. Als ik dat echt

wilde, mocht ik ook de opleiding volgen om priester te worden. Ik wist dat mijn kansen

om priester te worden afhingen van mijn vorderingen in het Latijn en ik was er dus

dag en nacht mee bezig. Na één jaar kon ik zonder problemen een eenvoudige Latijnse

tekst vertalen. Op 7 oktober 1860 zat mijn proeftijd erop en mocht ik mijn “eeuwige

geloften” afleggen. Dat betekende dat ik mij voor de rest van mijn leven engageerde

om ongehuwd te blijven, niet meer naar de meisjes te kijken, mijn oversten te

gehoorzamen, geen bezittingen te verwerven en Jezus zo goed mogelijk na te volgen.

34

Opdracht 2: Kies uit onderstaande lijst van tegengestelde kenmerken telkens één kenmerk dat jij het beste bij Damiaan vindt passen. Verklaar waarom je dat woord kiest. Je leraar geeft je een sterrenbeoordeling.

Opgever Doorzetter

Dromer Realist

Luierik Harde werker

Koppig Meegaand

Gepassioneerd Gelaten

Durver Bangerik

Fier Beschaamd

Ongeïnteresseerd Leergierig

Ongelovig Gelovig

Sober Overdreven

Opdracht 3: Gebruik bovenstaande woorden (minstens 3) om jezelf te omschrijven. Geef telkens een verklaring waarom je dat woord kiest. Je leraar geeft je ook hiervoor een sterrenbeoordeling.

35

Verlangen om op missie te gaan. In het eerste luik leerde je dat pater Damiaan een sterke religieuze roeping voelde. Hij is zijn hart (en zijn broer) gevolgd naar de paters van de Heilige Harten, de Picpussen in Leuven. Toch droomt hij nog verder, over andere avonturen, namelijk die van missionaris. Je leest uit het stripverhaal ‘Getekend, Damiaan’ (Bosschaert, Boon, & Maessen, 2017) p. 17.

36

Vervolgens kan je ook nog volgende getuigenis lezen van Caprasius Verhaeghe.

“Op het koor van de kloosterkapel, voor een dichtgemetseld venster, hing een ophaalgordijn van papier, beschilderd met een afbeelding van Sint Franciscus

Xaverius, apostel van India. Hij stond daar als missionaris, met het kruisbeeld in zijn handen. Op zekere dag verraste ik frater Damiaan, in gebed

verzonken vóór die afbeelding, en ik vroeg hem wat hij daar deed. ‘Ik smeek de goede God’, antwoordde hij, ‘ me door de voorspraak van Sint Franciscus Xaverius de genade te schenken eenmaal naar de missie gestuurd te mogen

worden!’ Tijdens zijn noviciaat kwam hij elke dag, op dezelfde tijd, dezelfde gunst afsmeken, neerknielend voor de afbeelding van de grote apostel van

India”. [Getuigenis Caprasius Verhaeghe, novicemeester Damiaan]

Je bent nu aanbeland bij een zeer belangrijk onderwerp in het leven van Pater Damiaan: MISSIONEREN. Voor hem was het o zo belangrijk maar vandaag kennen we amper nog missionarissen, of toch? Je bestudeert eerst wat de woorden missie – missioneren – missionaris vandaag kunnen betekenen. Daarna kijk je naar het leven van Damiaan. Wat betekende dit voor hem?

37

Opdracht 1: Probeer aan de hand van onderstaande beelden te verklaren wat het woord MISSIE wil zeggen.

38

Noteer hier jouw persoonlijke definitie van het woord missie. Toon je antwoord aan je leraar. Hij/zij geeft je een beoordeling met sterren.

39

Opdracht 2: Je weet nu dat het woord missie verschillende betekenissen kan hebben. Ken jij personen met een missie? Wie? Niet meteen een idee? Misschien kunnen onderstaande personen inspireren? Verbind de juiste foto met de juiste namen. (Tip: Internet kan je hierbij helpen.) Arnoud Raskin 2 *

Kamiano mobiel 3 *

Boho Strings 4 *

Anuna De Wever5 *

Elon Musk6 *

De VN Blauwhelmen7 *

2 Door medewerker van Arnoud Raskin - foto van dedegene die erop is afgebeeld, Arnoud Raskin, Publiek domein, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=6063921 3 https://docplayer.nl/65365477-Vereniging-voor-solidariteit-vzw-jaarverslag-2015.html 4 Geert Lenssens https://www.aulos.be/producties-nl/in-deep-silence-boho-strings 5 Door Benedict Wydooghe - Eigen werk, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=76210232 6 By Duncan.Hull - Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=76353307 7 https://www.army.mil/article/185094/shanti_prayas_iii_improves_multinational_interoperability

40

Opdracht 3: Kies nu één van bovenstaande figuren/groepen. Ontdek wat hun missie is. Noteer je bevindingen hieronder.

Ik heb gekozen voor volgende figuur/groep:___________________________ Wat doet hij/zij? Wat doen ze? (Stel ze kort even voor.) ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ Waarom doet hij/zij dit? Waarom doen ze dit? ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ Vind je hem/haar/hen inspirerend? Leg uit waarom wel of waarom niet? ______________________________________________________________ ______________________________________________________________ Toon je antwoorden aan de leerkracht. Hij/zij zal je beoordelen met sterren.

41

Opdracht 4 Wat betekende missie voor Damiaan? Lees onderstaande tekst over missioneren binnen de Katholieke Kerk.

“Christus droeg zijn leerlingen op om over de wereld uit te gaan en de Blijde Boodschap aan heel de schepping te verkondigen. Vanaf het begin hebben de apostelen en vele anderen deze zending (missie) waargemaakt door het Evangelie bij vele volkeren bekend te maken. De apostelen trokken naar Afrika, Azië en Europa, maar het oudste christendom is geworteld in het Midden-Oosten.

Missionarissen In de afgelopen eeuwen zijn vanuit Europa grote aantallen missionarissen naar alle werelddelen uitgetrokken om het christelijk geloof uit te dragen. Steeds meer werd daarbij ingezien dat het er niet om gaat dat alleen theoretisch te brengen maar de mensen in die landen ook concreet te helpen bij hun ontwikkeling. Zo kwam er een grote stroom van hulpverlening op gang vanuit de ‘rijke landen’ naar de ‘arme landen’8.” Zijn onderstaande uitspraken juist of fout? Indien de uitspraak fout is, verbeter je deze. “Damiaan wil op missie om het geloof van andere volkeren te leren kennen.”

“Damiaan heeft niet de juiste kwaliteiten om een goede missionaris te worden.”

“Wat Damiaan verlangt, past binnen de christelijke traditie van verkondiging.”

8 https://www.rkkerk.nl/wat-doen-wij/missie-en-ontwikkeling/ (Toegang 04.05.2019)

42

Reflectieopdracht 1: Denk nu even na over je eigen leven.

Ook hier weer toon je je antwoorden aan je leerkracht. Hij/zij beoordeelt je met sterren.

Ik ervaar ook een missie in het leven.Leg uit!

Hoe probeer je deze missie waar te maken?

Ik weet niet of ik een missie heb in het leven.Denk hier even over na.

Wat zou jouw missie kunnen zijn?

43

Kansen grijpen Door een toespeling van het lot (de ziekte van zijn broer) kan Damiaan zijn vertrek als missionaris aanvragen. Je leest eerst p. 18 uit het gekende stripverhaal ‘Getekend Damiaan’ (Bosschaert, Boon, & Maessen, 2017)

44

Lees vervolgens ook enkele fragmenten uit zijn afscheidsbrief.

FRAGMENTEN AFSCHEIDSBRIEF 1863 (vertrek naar de missies) “Het is een groot offer voor iemand die veel houdt van zijn ouders, zijn familie,

zijn confraters en het land waarin hij is geboren. Maar de stem die ons heeft uitgenodigd, die ons oproept edelmoedig het offer te brengen van al wat we

hebben, is de stem van God. Het is onze Verlosser zelf die ons hetzelfde zegt als aan zijn eerste apostelen: ‘Ga dus op weg en maak alle volken tot mijn leerlingen, door hen te dopen in de naam van de Vader en de Zoon en de heilige

Geest, en hun te leren dat ze zich moeten houden aan alles wat ik jullie opgedragen heb. En houd dit voor ogen: ik ben met jullie, alle dagen, tot aan

de voltooiing van deze wereld’ “ “Jezus Christus staat zijn missionarissen op een bijzondere manier ter zijde. Hij richt al hun schreden, beschermt hen voor alle gevaar. (…) Hij zal ons, te

midden van beproeving, verdriet en tegenslagen, gelukkig maken op een manier waarvan iemand die het nooit heeft meegemaakt, zich geen idee kan vormen. (…) Dierbare ouders, wees volstrekt niet ongerust over ons lot. We

zijn in handen van Onze Lieve Heer. Het enige wat ik van u vraag, is vaak te bidden voor een gelukkige overtocht en om de moed dat we overal en altijd zijn

heilige wil mogen volbrengen”. [Afscheidsbrief Damiaan aan zijn ouders en familie, 30 oktober 1863]

En lees ten slotte ook nog een getuigenis over het afscheidsmoment te Scherpenheuvel.

GETUIGENIS AFSCHEID DAMIAAN VAN ZIJN MOEDER EN SCHOONZUS IN SCHERPENHEUVEL “Hoe ze afscheid namen? O, dat ging heel eenvoudig.” herinnert Damiaans

schoonzus zich, “Toen we teruggingen uit Scherpenheuvel, liepen ik en mijn schoonmoeder voorop. Hij kwam achteraan, en, merkwaardig genoeg, leek hij wat te treuzelen. Elk ogenblik draaide hij zich om en keek weer naar de mooie

bedevaartkerk. Hij had een zakdoek in de hand…dus huilde hij. Zijn moeder vroeg: ‘Kom je niet mee?’, maar hij antwoordde: ‘Ik kan me niet losmaken van

het kijken naar dat heiligdom, nu ik bedenk dat ik het voor het laatst zie’. Op dat ogenblik kwam juist de koets voor Leuven eraan. De koetsier, die een geestelijke zag die

zich telkens maar omdraaide, dacht dat hij stond te wachten. ‘Wilt u mee’, vroeg hij.

Pater Damiaan riep zijn moeder: ‘Wat denkt u ervan, waarom teruggaan naar Tremelo? Kunnen we niet beter van de gelegenheid

gebruik maken? ‘Zoals je wilt’ antwoordde zij. ‘Wel, moeder, tot ziens dan in de hemel!’. Hij gaf haar de hand, en dat was alles. En zo

vertrok hij”. [Getuigenis Maria Feyaerts, vrouw van

Damiaans broer Leonce]

45

Opdracht 1a: Stel je voor dat jij afscheid moet nemen van je broer (of iemand anders die je heel dierbaar is). Je weet dat het de laatste keer zal zijn dat je hem of haar in levenden lijve ziet. Wat zou je nog willen zeggen? Schrijf een afscheidsbrief aan iemand die je dierbaar is (mama, papa, broer, zus, beste vriend, tante, nonkel, …). Je hebt besloten om voor altijd weg te gaan, jouw missie achterna! Welke woorden zou je hiervoor gebruiken? Steek deze brief in een enveloppe en geef hem aan je leerkracht. Hij/zij zal deze 4 weken bewaren. Na 4 weken krijg je deze brief (ongeopend) weer terug. Dit is de tijd die de brief van Damiaan nodig had om zijn ouders te bereiken.

Bovenstaande foto’s werden gemaakt net voor Damiaans vertrek naar Hawaï. Opdracht 1b: Hoe zou jij jezelf afbeelden? Maak een foto of tekening van jezelf en steek deze bij de afscheidsbrief.

46

Synthese: “En wie zegt gij dan dat ik ben?” Je las en ontdekte weer heel wat over Damiaan. Zo stond dit luik in het teken van zijn grootste droom, namelijk missionaris worden. Hij heeft zijn droom kunnen waar maken en deed dit op zo’n wijze dat we nu nog altijd over hem spreken, lezen en leren. Opdracht 1: KEUZEOPDRACHT Verwerk wat je leerde over Pater Damiaan op een creatieve manier. Hiervoor heb je de keuze uit de volgende opties:

1) Schrijf een e-mail over Damiaan (zie verder)

2) Schrijf een twitterbericht over Damiaan in maximaal 280 tekens.

Zet er een passende Hashtag bij.

3) Maak een filmje van maximaal 1 minuut over Damiaan.

Toon je creatieve resultaat aan je leraar. Hij/zij zal je beoordelen met sterren.

47

A) Schrijf over Damiaan een e-mail aan een vriend of vriendin die nog nooit van pater

Damiaan gehoord heeft. Gebruik hiervoor de info die je tot nu toe wist te verzamelen.

Wat zou jij op dit moment over Damiaan schrijven? Noteer dit in 8 zinnen.

48

B) Schrijf een twitterbericht met maximum 280 tekens. Tip: Deze ‘tweet’ kan gericht zijn aan Damiaan. Gebruik dan @Damiaan C) Maak een filmpje van 1 minuut over Damiaan. Noteer je ideeën in onderstaand kader.

49

Opdracht 3 Vul de werkwoordenwolk verder aan. Welke werkwoorden zou je – na het lezen van dit deel – gebruiken om Damiaan te beschrijven.

50

Luik 3: Ik, Kamiano! Contents Luik 3: Ik, Kamiano! .................................................................................................................. 50

Situering in tijd en ruimte .................................................................................................... 50

En wie zeggen de bronnen dat ik ben? ................................................................................ 54

Damiaans aankomst op Hawaï ......................................................................................... 54

Damiaans eerste maanden als missionaris ...................................................................... 60

Damiaan op Kalaupapa..................................................................................................... 72

Damiaan wordt ziek .......................................................................................................... 81

Damiaan sterft .................................................................................................................. 84

In ontmoeting met Damiaan ............................................................................................ 85

In confrontatie met Damiaan ........................................................................................... 86

Synthese: En wie zeggen jullie dat ik ben? ............................................................................... 89

Situering in tijd en ruimte

Uit: Dirk MUSSCHOOT, Damiaan. Een leven voor de melaatsen, uitgave van Het Volk, Gent, 1995

51

Op 19 maart 1864 komt Damiaan aan in Honolulu op het eiland Oahu dat tot Hawaï behoort. Hawaï is zowel de overkoepelende naam voor de eilandengroep die je kan vinden in de Stille Oceaan, als de naam die men gebruikt voor het grootste eiland van deze archipel. De plaatselijke bewoners verwijzen ook wel eens naar Big Island als het over Hawaï gaat. Damiaan verblijft enige tijd op het eiland Oahu waar hij een snelcursus ‘priester’ krijgt. Na twee maanden wordt hij dan uiteindelijk tot priester gewijd waarna hij zijn eigen parochie krijgt toegewezen in het district Puna op Hawaï. Na een jaar ruilt hij echter zijn parochie met een oudere en zieke medebroeder. Zijn nieuwe parochie heet Kohala. Daar zal hij 9 jaar lang zijn taken als priester en vriend uitvoeren. In mei 1873 vertrekt Damiaan richting Maui voor de feestelijke wijding van een nieuwe kerk aldaar. Het is daar dat Damiaan hoort wat er zich werkelijk afspeelt op het eiland Molokaï. Hij trekt zich het lot van de verbannen mensen met lepra erg aan en geeft zich vrijwillig op om in deze gemeenschap zijn taken als priester te vervullen. Op 10 mei 1873 komt Damiaan aan op Kalaupapa, de landtong waarop de lepranederzetting gevestigd is. Dit stuk land is als een natuurlijke gevangenis doordat een hoge rotswand het scheidt van de rest van het eiland. Wanneer Damiaan hier de eerste dagen verblijft, ziet hij afschuwelijke dingen waarbij mensen volledig aan hun lot zijn overgelaten en er een ‘wet van de sterkste’ geldt. Hij besluit hier te blijven en zich met hart en ziel in te zetten voor het welzijn van deze zieke mensen. Behalve enkele korte bezoeken aan Honolulu, de hoofdstad van het koninkrijk Hawaï, zal hij daar blijven tot aan zijn dood op 15 april 1889. Hij loopt niet angstig weg. Hij blijft solidair.

52

By Nick Roux, updated by Peter Fitzgerald - File:Hawaii regions map.svg, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=27501147

De tijd waarin Damiaan leefde was een periode van veel maatschappelijke veranderingen die zich wereldwijd lieten voelen zoals het geloof in de vooruitgang en de daarmee samenhangende vlucht die de wetenschap nam, de industriële revolutie en een veranderend politiek – religieus landschap.

https://www.flickr.com/photos/smithser/4319719568 Attribution 2.0 Generic (CC BY 2.0)

53

Opdracht 1: We stellen vast dat er tijdens Damiaans leven verschillende belangrijke uitvindingen gedaan werden. Opdracht 1: Zoek van onderstaande voorwerpen op wanneer ze uitgevonden of ontdekt werden. Opdracht 2: Markeer de voorwerpen die Damiaan gekend heeft.

9………………………………………… 10…………………………………………

9 By 1906 Kungliga Telegrafverkets

apparater (Royal Telegraph Administration apparatus) at Project Runeberg :1896_ '1896 /0004. :1896]Edited version of http://runeberg.org/teleapp/0004.htmlen:Image:1896_phone.jpg, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=694784 10 By Jason Selinger - Own work, Public Domain,

11…………………………………………

12…………………………………………

13……………………………………..

https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=11166312 11 Replica of Thomas Edison's first

lightbulb.

NPS Photo

12 "Zuid Limburgse Stoomtrein

Maatschappij (ZLSM)" by Nolleos is licensed under CC BY-NC-ND 2.0 13 "coca cola" by AJBeanster is

licensed under CC BY-NC-SA 2.0

14………………………………………

Medicijn tegen lepra

15………………………

….

16…………………………………………

14 "3D Freia Chocolate imagery -

Packaging" by Tim Cooper 3D - Bringing your brands to life is licensed under CC BY-NC-ND 4.0 15https://www.flickr.com/photos/sheeppurple/3060243118 16 "IMGP3203" by yoppy is licensed

under CC BY 2.0

54

En wie zeggen de bronnen dat ik ben? Het hoeft je waarschijnlijk niet te verbazen dat in dit derde luik het meeste bronnen aan bod komen. Het is over dit deel van het leven van Damiaan dat de meeste bronnen bewaard zijn gebleven. Het is dit deel van zijn leven dat hem wereldberoemd en in zekere zin onsterfelijk heeft gemaakt. In eerste instantie krijgt hij een district op Big Island (eiland Hawaï) toegewezen (Puna). Ook daar steekt hij meteen zijn handen uit de mouwen, zowel op het vlak van geloof (hij brengt een bezoek aan al zijn parochianen en geeft hen catecheseles, hij gaat elke ochtend een viering voor) als op het vlak van naastenliefde/solidariteit en dienstbaarheid (meehelpen met de opbouw van huisjes en dorpen). Hij voelt zich snel thuis, al kijkt hij vaak ook raar op bij de – in zijn ogen ‘vreemde’ – gebruiken van de Hawaïanen.

Damiaans aankomst op Hawaï Lees onderstaande brief over zijn aankomst in Honolulu.

“Lieve ouders, ik kan niet zeggen hoe gelukkig en tevreden ik nu ben als missionaris. Na een reis op zee van bijna vijf maanden mag ik eindelijk het strand zien van mijn nieuwe thuis. Op 19 maart kwamen we om 8 uur ‘s

morgens aan in de haven. Toen we aan land gingen kwam van alle kanten een groot aantal mensen met een andere huidskleur toegelopen. Zij waren erg nieuwsgierig. De eerste 2 dagen heb ik wel duizend mensen een hand gegeven!

Toen ik voor het eerst naar de kerk ging, waren er vele mensen. Wat vond ik het koor van Hawaïanen van pater Hermann prachtig zingen!”

[Brief Damiaan aan zijn ouders, 22 maart 1864]

Opdracht 1: Markeer in de tekst minstens 3 woorden die Damiaans gevoelens en emoties uitdrukken. (Tip: de emoticons kunnen je helpen.)

17

17 by bizmac is licensed under CC BY 2.0

55

Reflectieopdracht 1: Probeer te omschrijven welke gedachten en gevoelens de ouders van Damiaan hebben gehad bij het lezen van dit bericht.(Tip: de emoticons

kunnen je helpen.) Reflectieopdracht 2: Beschrijf een moment waarop jij je zeer gelukkig voelde. Welke woorden zijn belangrijk in jouw verhaal? Markeer ze.

56

Lees vervolgens p. 24 en 25 uit het stripverhaal ‘Getekend Damiaan’ van Ruben Boon, Jan Bosschaert en Jan Maessen (Bosschaert, Boon, & Maessen, 2017 )

57

58

Opdracht 1a: Noteer op de groene sticker: Wat ervaarde Damiaan als positief in zijn nieuwe vaderland? Opdracht 1b: Noteer op de blauwe sticker: Wat ervaarde Damiaan als eerder negatief in Hawaï? Opdracht 1c: Beschrijf op de gele sticker het landschap van Hawaï. Opdracht 1d: Noteer op de roze sticker welke taken Damiaan op zich neemt in Hawaï. Opdracht 1e: Beantwoord op de paarse sticker de volgende vraag: Wat is voor Damiaan de grootste schok? Probeer dit te verklaren. Blauw: Groen: Paars: Roze: Geel: https://pixabay.com/nl/illustrations/post-it-memo--s-notities-info-1975179/

Toon je antwoorden aan je leraar. Hij/zij zal ze beoordelen met sterren.

59

Opdracht 2: Zoek met behulp van het internet op hoe de Hawaïaanse religie en spiritualiteit opgebouwd was. Deze vragen kunnen je op weg helpen: Worden er goden vereerd? Welke? Welke gebruiken en/of rituelen kende men?

(Tip: Volgende websites kunnen helpen bij je zoektocht:) http://mythicjourneys.org/bigmyth/fullversion/password011/myths/nederlands/ned_hawaiian_culture.htm http://mythicjourneys.org/bigmyth/fullversion/password011/myths/nederlands/ned_hawaiian_pantheon.htm

https://pixabay.com/nl/vectors/achtergrond-bamboe-grens-cara%C3%AFben-1297485/

60

Damiaans eerste maanden als missionaris Lees vervolgens een brieffragment van Damiaan wanneer hij al enkele maanden op Hawaï vertoeft.

“Dadelijk na mijn aankomst op de Hawaï-eilanden begon ik de taal te leren. Dat deed ik met meer ijver dan toen ik Frans, Engels en Latijn leerde. Vandaag

preek en hoor ik biecht in het Hawaïaans zoals onze pastoor in het Nederlands”.

Lees vervolgens ook onderstaande getuigenis.

“De pas gewijde priester die we beter kennen als pater Damiaan, werd naar Puna op het eiland Hawaï gezonden, een uitgestrekt, ruig district zonder vaste priester. Hij nam de boot en kwam aan in het dorp Kapoho met een kerk en

een huis van de missie dat als pastorij kon dienst doen. De dorpelingen en parochianen heetten hem hartelijk welkom en brachten hem eten en al wat ze dachten dat hij wel kon gebruiken. Hij leerde de Hawaïanen zo kennen als

een erg vriendelijk volk. Hij was erg onder de indruk van hun gastvrijheid. Hij betreurde erg dat hij hun taal nog niet genoeg kende om hen passend te

bedanken en toe te spreken. Wat wilde hij zo graag hun taal leren. Hij was erg gemotiveerd en studeerde hard om de taal snel onder de knie te krijgen”.

[Getuigenis Ambrose Hutchison. Hutchison kwam in 1879 als patiënt naar de leprakolonie van Molokaï. Hij bleef er meer dan 50 jaar tot aan

zijn dood. Hij heeft Damiaan erg goed gekend. Op het einde van zijn leven heeft hij zijn herinneringen neergeschreven]

Opdracht 1: Waarom vond Damiaan het zo belangrijk om snel en goed de taal van de Hawaïanen te leren? Bespreek je antwoord met een klasgenoot.

61

Noteer jullie antwoord hieronder. https://www.pexels.com/photo/block-book-booklet-books-533178/

Toon jullie antwoord vervolgens aan je leraar. Hij/zij zal ze beoordelen met sterren. Lees een volgende bladzijden (p. 26 en 27) uit het stripverhaal ‘Getekend Damiaan’ van Ruben Boon, Jan Bosschaert en Jan Maessen (Bosschaert, Boon, & Maessen, 2017 ).

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

62

63

64

Opdracht 1: Hoewel Damiaan dagelijks in de weer is voor de Hawaïanen, voelt hij zich toch eenzaam. Probeer dit te verklaren in je eigen woorden. Toon je antwoord vervolgens aan je leraar. Hij/zij zal je beoordelen met sterren.

Opdracht 2: Waarom kijkt Damiaan uit naar de komst van zijn broer? Toon je antwoord vervolgens aan je leraar. Hij/zij zal je beroordelen met sterren.

65

Opdracht 3: Damiaan heeft het soms moeilijk. Leg uit. Ook hier kan je weer sterren verdienen.

66

Lepra? Wat is dat eigenlijk? De ziekte waarmee Damiaan geconfronteerd werd bij zijn parochianen en later bij zichzelf, is bij ons vandaag niet meer zo bekend. Opdracht 1: Bekijk onderstaande filmpjes. Opdracht 2: Vul onderstaande infofiches in.

Eerste Graad https://www.youtube.com/watch?v=4BYwARifWAA

Tweede & Derde graad https://www.youtube.com/watch?v=BqkR0J-p66g

Waar?_______________________________________________________________ Hoe geraak je besmet? ____________________________________________________________________ Gevolgen?___________________________________________________________ Genezing?____________________________________________________________ Het dagelijkse leven? ____________________________________________________________________

Wat is lepra juist? ____________________________________________________________________ Besmetting? ____________________________________________________________________ Gevolgen/symptomen? ____________________________________________________________________ Genezing? ____________________________________________________________________ Behandeling van wonden? ____________________________________________________________________ Gevoelens en gedachten van de getuige? ____________________________________________________________________ Wat is leprafobie? ____________________________________________________________________ Waarvan droomt de getuige? ____________________________________________________________________

67

Opdracht 2:

Lees onderstaande tekst over de omgang met mensen van wie men dacht dat ze besmet waren met lepra.

Zoek de betekenis op van de gemarkeerde woorden en noteer deze tussen de haakjes.

Gedurende de decennia (___________________________________) had

de Hawaiiaanse bevolking ernstig geleden onder allerlei door Europeanen

geïntroduceerde ziekten. De eilandbewoners hadden hiertegen geen enkele

weerstand gehad en verwoestende epidemieën

(_____________________________________________) waren het gevolg

geweest. Daarom besloot de Hawaiiaanse regering, toen lepra zich leek aan

te dienen als de nieuwste epidemie, tot een strenge quarantaine

(_____________________________________________)-politiek.

Kalaupapa werd aangewezen als verplichte vestigingsplaats voor iedereen

die aan lepra leed, of daarvan werd verdacht. De leprapatiënten zouden te

ziek zijn om via de zee of de rotspaden te ontsnappen.

Een ware heksenjacht kwam op gang. Van zorgvuldig een diagnose

(__________________________________________________) stellen was

in de paniek geen sprake. Iedereen die een huidafwijking had of leek te

hebben - zelfs mensen wier huid door de zon was verbrand - werd opgepakt

en afgevoerd.

Premiejagers (______________________________________) schuimden

het land af op zoek naar gemakkelijke prooien, en iedereen die mogelijk geld

kon opbrengen, van zuigeling tot hoogbejaarde, liep gevaar te worden

aangebracht.

De ongelukkigen werden afgevoerd naar Kalawao op het zuidoostelijke deel

van Kalaupapa. Ze kregen bescheiden voorraden van de Board of Health

(gezondheidsraad), die verder hoopte dat men zichzelf, zo goed en zo kwaad

68

als het ging, in leven hield met vissen, het verbouwen van taro [een plant] om

hier Poi (een zoete pap- basisvoedsel van de Hawaïanen) van te maken, en

het planten van fruitbomen.

Maar de meesten waren te ziek en verzwakt om dergelijke zware

lichamelijke arbeid te kunnen verrichten.

Bovendien waren de gedeporteerden (werkwoord:

deporteren______________________________) te verbitterd om het

noodzakelijke gevoel van ondernemingslust en gemeenschapszin te

ontwikkelen. In plaats daarvan heerste de wet van de jungle.

De plaatselijke politie deed hier weinig aan. Erger nog, stervenden werden

systematisch door de politie van hun schaarse bezittingen beroofd. Bij

aankomst van elke nieuwe scheepslading verstotenen, stonden de pooiers te

wachten om de niet-begeleide meisjes onder hun hoede te nemen. Zes- en

zevenjarigen waren favoriet.

De klimatologische omstandigheden in Kalawao waren uiterst ongunstig.

Ten gevolge van de windwaartse ligging viel er gemiddeld vijfhonderd tot

zevenhonderd millimeter regen per jaar. Doordat de huisvesting in Kalawao

zeer primitief (____________________________) was, hadden de

elementen vrij spel.

Een snelle dood was de leprapatiënten echter niet gegund. Lepra zelf is

namelijk niet dodelijk; het verzwakt slechts de weerstand tegen ziekten, net

als aids. Veel leprapatiënten kregen longontsteking of tuberculose [een

besmettelijke infectieziekte veroorzaakt door een bacterie] en sleepten zich langzaam

69

naar het einde toe. In later jaren werd de leprakolonie geleidelijk een paar

kilometer westwaarts verplaatst, waar aanzienlijk minder regen viel18.

By not given - Charmian London (1917) Our Hawaii, The Macmillan Company, p. Page 162, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=15407352

18 H. BOUMAN, Een menselijke dumpplaats onder de palmbomen. 1995. https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/een-menselijke-dumpplaats-onder-palmbomen~b46a282a/ (toegang 30.01.2019)

70

Opdracht 1: Onderzoek met behulp van bovenstaande tekst hoe de ziekte (lepra) zijn weg had gevonden naar de Hawaïaanse eilanden. Noteer dit op de blauwe sticker. Opdracht 2: Hoe reageerde de politiek op de lepra-epidemie? Noteer dit op de groene sticker Opdracht 3: Wat is het resultaat van deze politiek geweest voor de Hawaianen? Noteer dit op de Opdracht 4: Welk effect had deze manier van handelen op pater Damiaan? Noteer dit op de gele sticker. Opdracht 5: Noteer op de paarse sticker hoe jij denkt over deze manier van handelen tegenover de Hawaïanen. Blauw: Groen: Paars: Roze: Geel: In mei 1873 verlaat Damiaan zijn parochie in Kohala om een kerkwijding bij te wonen op Maui. Aldaar hoort hij over de leprakolonie op Molokaï en over de erbarmelijke toestanden die er heersen. Als de bisschop om vrijwilligers vraagt, is Damiaan de eerste om zich aan te melden. De bisschop kiest hem uit om als eerste missiepriester te worden in Kalawao, één van de twee dorpen op de landstong.

71

“Hier zit ik dus te midden van mijn dierbare melaatse vrienden. Ze zijn wel nogal lelijk om te zien, maar het zijn mensen voor wie ook Jezus zijn leven

gebroken en gedeeld heeft als brood en wijn. Ook hij heeft de melaatse mensen liefdevol getroost. Als ik hen niet kan genezen zoals hij dat deed, dan kan ik hen tenminste troosten”.

[Brief Damiaan aan de generale overste, augustus 1873]

72

Damiaan op Kalaupapa Op 10 mei 1873 komt Pater Damiaan aan op de landstong Kalaupapa, de plek waar de mensen met lepra naartoe verbannen worden. Daar zal hij blijven tot aan zijn dood.

73

Lees hoe Damiaan er zijn eerste momenten beleeft op p. 31 en 32 in het stripverhaal ‘Getekend Damiaan’ van Ruben Boon, Jan Bosschaert en Jan Maessen (Bosschaert, Boon, & Maessen, 2017 ).

74

75

Opdracht 1: We lezen: “Hier gelden geen wetten, buiten de wet van de sterkste.” Wat bedoelt Damiaan met deze woorden? Bespreek je antwoord met een klasgenoot.

Opdracht 2: Beschrijf 3 gevoelens die Damiaan heeft tijdens zijn eerste dagen/weken op zijn nieuwe thuiseiland. (Tip: de emoticons kunnen je helpen.) Toon je antwoord aan de leraar. Hij/zij zal je beoordelen met sterren.

76

We lezen ook nu weer een fragment uit ‘Damiaan@godmail.com’ van Herman Van Campenhout (Campenhout, 2009).

“Ik wilde mij opofferen om hun zielen te redden, want voor een priester blijft dat het belangrijkste, maar al heel vlug kwam ik tot het besef dat ik, om hun zielen te redden, heel veel aandacht moest besteden aan hun ‘lichamen’. Je kunt tegen een mens niet zeggen dat God van hem houdt terwijl de wormen uit zijn wonden kruipen en je daar niets aan doet. Je kunt aan niemand vertellen dat Christus hem verlost heeft en gelukkiger wil maken terwijl hij kermt van de pijn en je daar niets aan doet. Je kunt niet beweren dat God iedereen uitnodigt in de hemel terwijl de mensen die naar je luisteren in de hel leven en je daar niets aan doet! Je kunt niemand ‘het brood des levens’ geven terwijl diezelfde mensen bedorven voedsel te eten krijgen en je daar niets aan doet! Toen … ging mij plots een licht op: ik was de stem van God om de mensen te troosten, ik was de handen van God om hun wonden te verzorgen, ikw as de oren van God om naar hun klachten te luisteren, ik was het hart van God om van hen te houden. Makua Kamiano, vader Damiaan in het Nederlands, beschouwde ik als een eretitel die mij de verantwoordelijkheid gaf om voor Zijn melaatsen te zorgen. Hoe kon ik het vertrouwen van de mensen winnen en hen verzorgen als ik hen niet mocht aanraken! Als ik niet in hun hutten mocht slapen, als ik niet samen met hen uit dezelfde pan mocht eten, als ik zelfs niet mocht eten wat een melaatse had klaargemaakt! … Als ik iets voor hen wilde betekenen, moest ik risico’s nemen, laten zien dat ik een van hen was.”

77

Opdracht 1: Op welke manier herken je wat je net las over Damiaan, in onderstaand verhaaltje? Je leerkracht beoordeelt je antwoord met sterren.

Het gebeurde in een klein dorpje in Duitsland, na de oorlog.

De gevluchte bewoners kwamen terug en zagen dat de oorlog

alles verwoest had: hun huizen, hun school, hun kerk,…

Geen enkele steen was op de andere blijven staan.

Tussen al die brokstukken en dat puin lag ook het gebroken

kruisbeeld dat vroeger midden op het marktplein had gestaan.

De bewoners van het dorp wilden dit kruisbeeld graag

herstellen. Zij zochten alle stukken bij elkaar, doch de

handen waren niet meer terug te vinden.

In het dorp was ook een groep Engelse soldaten gelegerd.

Eén van hen maakte een bordje en hing dit onder het

kruisbeeld. Op dat bordje schreef hij de volgende woorden :

‘I have no hands but yours’ (ik heb geen andere handen

dan de jouwe!)

78

Damiaan is een bezige bij, zijn hele dag is gevuld met allerlei taken en bezigheden. Opdracht 1: Bekijk aandachtig onderstaande prenten uit het stripverhaal ‘Getekend, Damiaan’ van Ruben Boon, Jan Bosschaert en Jan Maessen (Bosschaert, Boon, & Maessen, 2017 ). Opdracht 2: Noteer welke taken Damiaan op zich nam. Met deze opdracht kan je maar liefs 10 sterren verdienen!

79

Tip: je kan kiezen uit: bidden – slapen – eten – het kerkhof beveiligen tegen varkens – huwelijk inzegenen – brieven schrijven om meer middelen – plezier maken – godsdienstles geven – een waterleiding aanleggen voor zuiver water – feest vieren – de zieken bezoeken – tv kijken – bidden voor de overledenen – reizen – jagen – Zorgen voor aangepaste kledij – de doden begraven – voedsel bedelen – criminelen oppakken – de kerk restaureren.

80

Damiaan was iemand die duidelijk de handen uit de mouwen stak. Hij probeerde te helpen waar hij kon. Hij geloofde heel erg dat hij daarmee in de voetsporen van Jezus trad. Opdracht 1: Bekijk onderstaand filmpje. https://www.youtube.com/watch?time_continue=124&v=TAxrKubZr8s

Opdracht 2: Beantwoord onderstaande vragen. Noteer de 7 werken van barmhartigheid.

Welke van deze werken herken je in het leven van pater Damiaan?

Welk werk kwam niet aan bod in het leven van Damiaan?

81

Kan je dit verklaren vanuit wat je allemaal al leerde?

Damiaan wordt ziek Damiaan voelt zich al een tijdje niet goed. Pijnlijke lichaamsdelen doen hem het ergste vrezen maar hij wil niet naar de dokter. Opdracht 1: Lees Onderstaand fragment uit het stripverhaal ‘Getekend, Damiaan’ van Ruben Boon, Jan Bosschaert en Jan Maessen (Bosschaert, Boon, & Maessen, 2017 ).

82

Opdracht 2: Bespreek onderstaande stellingen met een klasgenoot. Noteer telkens de argumenten die jullie gebruiken. Er vallen weer sterren te verdienen!

1) Pater Damiaan moet wel

gek geweest zijn wanneer

hij de melaatse

medemensen aanraakte,

dat was eigenlijk verboden.

83

Maak hier je notities!

2) Damiaan was een echte held!

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

84

Damiaan sterft En we lezen ook nu weer een klein stukje uit het boek ‘Damiaan@godmail.com’ (Campenhout, 2009). Opdracht 1: Lees aandachtig onderstaande tekstfragment. Opdracht 2: beantwoord onderstaande vragen individueel.

1) In de laatste momenten van zijn leven begint Damiaan te twijfelen. Hoe kan je dit verklaren?

___________________________________________________________________________

2) Hoe zou jij de vragen van Damiaan – of hij zijn hemel wel verdiend had, of hij wel genoeg gedaan had – beantwoorden?

___________________________________________________________________________ Opdracht 3: Vergelijk jouw antwoorden met die van een klasgenoot. Noteer in onderstaande tabel de verschillen en/of de gelijkenissen in jullie antwoorden.

Verschillen Gelijkenissen

In de zomer van 1888 raakten mijn ogen zwaar ontstoken, mijn rechterhand trok samen en ik moest mijn brieven dicteren. Ik besefte dat ik niet lang meer te leven had en begon mij somber af te vragen of ik de hemel wel verdiend had. Had ik mij wel volledig ingezet? Had ik niet te veel geroddeld? Had ik genoeg gedaan om tijdens mijn gebeden niet verstrooid te zijn? Had ik niet te veel aan mijzelf en te weinig aan de anderen gedacht? Ik vreesde van niet. Daarbij werd het zo erg met mijn ogen dat ik geen mis meer kon opdragen en mijn brevier niet meer kon lezen. Herman, zo is het verder gegaan tot ik mijn bed niet meer uit kon. Mijn wonden begonnen te etteren, ik zag bijna niets meer en kreeg steeds meer moeite met ademhalen. Op de maandag na palmzondag, 15 april 1889 om 8.00u ’s morgens, ben ik gestorven omringd door twee priesters, twee verplegers en drie zusters.

85

In ontmoeting met Damiaan Gedurende zijn tijd op Kalaupapa en Kalawao ontmoet Damiaan verschillende mensen. Dit zijn natuurlijk in de eerste plaats zijn melaatse vrienden maar daarnaast ook nog vele anderen. Al deze ontmoetingen lieten een diepe indruk na bij mensen. Zij getuigden dan ook graag over hun gesprek met Damiaan. Opdracht 1: Lees aandachtig onderstaande getuigenissen. Opdracht 2: Noteer telkens één kenmerk van Damiaan dat deze mensen onthouden hebben.

“Wanneer ik met hem [Damiaan] sprak over zijn werk van naastenliefde, heeft hij me minstens 3x verzekerd dat het zijn enige levensdoel was, voor die mensen te doen wat hij kon”.

[Brief Rudolf Meyer aan Ashley, 7 november 1888. Rudolf Meyer was als regeringscommissaris bevoegd voor de leprakolonie van Molokaï ten tijde van Damiaan]

“Damiaan was erg gastvrij. Hij maakte er een gewoonte van om wekelijks de stoomboten op te wachten aan de kade. Als hij wist dat de boot erg vroeg zou

aanleggen, dan zei hij heel vroeg de ochtendmis om toch maar op tijd te zijn. Hij was één van de eersten, zo niet de eerste om de nieuwkomers in de leprakolonie welkom te heten”.

[Getuigenis Jozef Dutton. Jozef Dutton kwam in 1886 naar Molokaï om Damiaan te helpen]

“Hij [Damiaan] had een aantrekkelijk karakter en hij was ruimdenkend, maar hij bleef altijd een rooms-katholieke priester uit één stuk. Hoewel ik zijn godsdienstige opvattingen niet deelde, kon ik niet nalaten zijn ijver en

zijn wilskracht te bewonderen en zijn bereidwilligheid om met een goed humeur gevolg te geven aan elk beroep op zijn hulp om het even waar en

wanneer”. [Getuigenis Dr. Swift. Dr. Swift was dokter in de leprakolonie van Molokaï toen Damiaan stierf in 1889]

“Gewoonlijk deed Damiaan zijn ronde en ging hij op bezoek bij de patiënten. Hij vroeg wat ze nodig hadden en noteerde het in een boekje. De dag erna

bracht hij de dingen waar ze om vroegen”. [Getuigenis David Ilihia. David Ilihia kwam op het einde van Damiaans

leven als patiënt naar de leprakolonie van Molokaï. Hij heeft Damiaan persoonlijk gekend.]

86

In confrontatie met Damiaan Was iedereen dan uitsluitend positief over Damiaan? Neen. Er zijn ook enkele bronnen die negatief over hem spraken, omdat ze het niet eens waren met hem of omdat ze misschien jaloers waren op zijn succes. Opdracht 1: Lees onderstaande getuigenis.

De Weleerwaarde Heer H.B. Gage, Dierbare Broeder, in antwoord op uw verzoek inzake pater Damiaan kan ik

slechts zeggen dat wij, die de man gekend hebben, verbaasd zijn over de overdreven loftuitingen in de pers, alsof hij een uiterst vroom filantroop [een

menslievend persoon] was. De waarheid is eenvoudig, dat hij een ruwe, vuile vent was, koppig, en een dweper [iemand die valse goden aanbidt].

Hij werd niet naar Molokaï gestuurd, maar ging er zonder opdracht naar toe. Hij bleef niet in de nederzetting (voordat hij zelf melaats werd), maar bewoog

zich vrijelijk over heel het eiland (de plek voor de melaatsen beslaat minder dan de helft van het eiland) en kwam vaak naar Honolulu. Hij was het niet die begon met hervormingen en verbeteringen, nee, dat deed onze

Gezondheidsraad bij voorkomende gelegenheden en in de mate van het mogelijke. Hij was ook niet zuiver op de graad in zijn contacten met vrouwen, en de

melaatsheid waaraan hij stierf moet men toeschrijven aan zijn ontucht en zijn zorgeloosheid. Het waren anderen die veel hebben gedaan voor de melaatsen,

onze eigen ministers, de regeringsartsen, enz., maar nooit met de katholieke bedoeling er het eeuwig leven mee te verdienen. Met alle hoogachting, enz.

C.M. Hyde [Brief Charles Mc Ewen Hyde aan H.B. Gage, 2 augustus 1889]

Opdracht 2: Welke verwijten maakt deze Charles Mc Ewen Hyde aan het adres van pater Damiaan? Markeer ze in de tekst.

87

Opdracht 3: Breng onderstaande rebus in verband met de verwijten die je las.

We laten Damiaan ook weer even aan het woord in het boek ‘Damiaan@godmail.com’ (Campenhout, 2009).

Opdracht 1: Lees aandachtig onderstaande tekst.

Hoge bomen

vangen veel wind.

“Herman, al deze dingen zijn over mij gezegd en geschreven en ik heb het er nog altijd moeilijk mee. … Met mijn hand op het hart durf ik te beweren dat van deze roddels niets waar is en dat ik de beroemdheid nooit heb gezocht. Ik heb nooit de indruk gehad dat ik iets ‘speciaals’ deed, dat ik een ‘christelijke held’ was die aandacht en decoraties verdienden. Ik heb mijn melaatse medemensen willen helpen en de beroemdheid is mij gewoon in de schoot geworpen. Sommige mensen hadden het daar zo moeilijk mee dat ze roddels over mij begonnen rond te strooien die hun eigen leven zijn gaan leiden. Ik heb de beroemdheid niet opgezocht maar toen die er eenmaal was, heb ik mij er ook niet tegen verzet omdat ze mijn melaatsen ten goede kwam. Dankzij mijn bekendheid ben ik in contact gekomen met koningen, prinsessen, ministers, journalisten en ontdekkingsreizigers die mijn werk bij de melaatsen zo uitzonderlijk vonden dat ze erover geschreven hebben en geld hebben ingezameld om het lot van mijn melaatsen te verbeteren.”

88

Opdracht 2: Beantwoord onderstaande vraag. Je leraar beoordeelt je antwoord met sterren. Hoe ging Damiaan om met de kritieken?

Opdracht 3: Noteer verschillende argumenten in onderstaande kolommen. Noteer 2 argumenten om het leven en werk van Pater Damiaan te verdedigen. Noteer 2 argumenten om hem te bekritiseren.

Verdediging van Damiaan Aanval op Damiaan (bekritiseren)

89

Synthese: En wie zeggen jullie dat ik ben? Op het einde van dit derde luik, vul je wederom een gedachtewolk in. Met welke werkwoorden zou jij Pater Damiaan, Kamiano, beschrijven?

90

Luik 4: Ik ook Damiaan! Inleiding Proficiat! Jij hebt het vierde en laatste luik van deze lessenmap bereikt. Je bent nu een echte mini-expert van het leven van pater Damiaan. Toch zit het werk er nog niet helemaal op. We willen graag jouw expertise gebruiken om aan de wereld te tonen dat Damiaan ook vandaag nog een inspiratiebron kan zijn. Opdracht 1: Leg alle werkwoorden die je noteerde in de gedachtewolken samen in één gigantische wolk.

91

Opdracht 2: Vergelijk jouw antwoorden met die van een klasgenoot. Vul aan indien nodig.

Opdracht 3: Noteer hieronder jouw persoonlijke definitie van het werkwoord ‘Damianen’. Wat zou dit vandaag kunnen betekenen?

Damiaanchallenge Opdracht 1: Maak samen met jouw klasgenoten en/of schoolgenoten de

#Ikdamiaan wereldberoemd.

Post zoveel mogelijk activiteiten en/of handelingen in naam van Damiaan online. Inspiratie vind je in je eigen gedachtewolken of op het internet. Hou hierbij enkele belangrijke criteria in je achterhoofd!

amiaan stak vooral de handen uit de mouwen!

nderen stonden hierbij voorop.

ensen helpen was Damiaans hobby.

edereen kan meedoen, rekening houdend met ieders talenten.

ltijd is er wel een beetje tijd om iemand te helpen.

arzelen kent Damiaan niet.

ooit opgeven.

92

Opdracht 2: Bekijk onderstaande videoclip. https://www.youtube.com/watch?v=H4VEHpaqP00 Opdracht 3: Beantwoord onderstaande vragen bij deze videoclip. Verdien ook hier weer sterren. Wat is kenmerkend voor Damiaan, al vanaf zijn jeugd? ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Wat zijn de gevoelens die Damiaan heeft bij zijn aankomst op Hawaï? ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Welke taken voert hij uit in zijn eerste parochie, waar hij 9 jaar verblijft? ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Waarom konden de mensen onmogelijk vluchten van Kalaupapa? ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Wat doet Damiaan op het schiereiland? Welke taken voert hij uit? ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Wat beslist Damiaan op een bepaald moment? ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Waarom noemt men hem ‘de vader van de ontwikkelingshulp’? ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Welke BV’s laten zich inspireren door Damiaan? Waarom? ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Wat kwam je nog te weten over Damiaan wat je nog niet wist? ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________