7/25/2019 Hoofdzaken Van Het Bestuursrecht f.c.m.a. Michiels Kluwer

1/21

Hoofdzaken van het

bestuursrecht

Michiels, F.C.M.A.

1 Inleiding

Het bestuursrecht:

Dient het maatschappelijk belang. Het heeft betrekking op het openbaar bestuur, op hetgeen

wat het openbaar bestuur doet en op de relatie met de burgers. Het bestuursrecht houdt zich

bezig met:

organisatie, normering, handhaving, rechtsbescherming en bevoegdheden. Het bestuursrecht

bestaat uit twee delen:1. Het algemene deel bestaande uit:

o De Algemene wet bestuursrecht Awb!

o De "et #penbaarheid van $estuur "#$!

i. Het (openbaar) bestuur% Het kabinet, de provincies, de gemeenten, de

waterschappen en andere overheids!instellingen.

&. De bijzondere delen: Dit zijn de onderdelen die namen hebben corresponderend met

het beleidsterrein waarop ze betrekking hebben zoals: milieurecht, ruimtelijk

bestuursrecht, huisvestingsrecht, vreemdelingenrecht, etc...

Nederlands- vs. Europees recht.

Het 'ederlandse bestuursrecht wordt be(nvloed door de uitleg die het Hof van )ustitie van de

*+ geeft aan het *uropese echt. Het *uropese recht op zijn beurt wordt door het 'ederlandse

bestuursrecht net als het bestuursrecht van alle andere lidstaten! be(nvloed doordat het Hof

zich in zijn uitspraken laat leiden door de gemeenschappelijke elementen in het recht van de

lidstaten.

2 Kenmeren van het bestuursrecht

Hoo!d beginselen:

"pecialisatiebeginsel% *en of meer organen krijgen nauwkeurig omschreven bevoegdheden

om de specifieke belangen vanuit een wet te behartigen, toegeschreven door diezelfde wet.

#egaliteitsbeginsel% #p de wet berusten de bestuursbevoegdheden normaal in een

democratische rechtstaat!. Dus mogen de bestuursbevoegdheden alleen uitgeoefend worden

door de bestuursorganen volgens de daarvoor geldende wettelijke regels en rechtsbeginselen.

Dit betekent dat de overheid alleen dan de burger iets kan gebieden of verbieden als de wet

dat uitdrukkelijk toelaat.

Normadresaten $"etten, regelingen, voorschriften, e.d. die normen voor overheidsinstanties

bevatten.

%eleidsregels% -egels die het bestuursorgaan dat die regels opstelt, binden voor wat betreft

7/25/2019 Hoofdzaken Van Het Bestuursrecht f.c.m.a. Michiels Kluwer

2/21

een eerlijke en consistente uitvoering van de toegekende bevoegdheden.

Hi&rarchie van staats- en bestuursrechteli'e regels

erdragen/ecundair verdragen recht

/tatuut

+rondwet"etten in formele zin

0oninklijke $esluiten die regels bevatten o.a. Amvbs!

2inisteri3le verordeningen regelingen!

4rovinciale verordeningen

+emeentelijke verordeningen

"aterschapsverordeningen

$eleidregels

ergunningsvoorschriften

elede normstelling: De burger heeft vaak met normstelling op meer dan 55n niveau tegelijk

te maken. 6n twee vormen: erticaal% De normen gelden in de hi3rarchische volgorde.

Hori*ontaal% De normen gelden gelijktijdig: wetten en daarop gebaseerde!

regelgeving zijn gelijktijdig van belang.

oor het specialisatiebeginsel is horizontale normstelling noodzakelijk.

+pbou, ,b:

6n 1789 wordt in de grondwet de verplichting opgenomen dat er een wet in formele zin!

wordt opgesteld die de algemene regels van het bestuursrecht gaat bevatten art. 1; +w!

6n 177< treden de eerste twee tranches van de Awb in werking. #pgesteld door de =ommissie

algemene regels bestuursrecht commissie /cheltema, ingesteld in 1789!. De Awb is een

zogenaamde aanbouw wet. De Awb wordt daarom in de toekomst nog aangevuld met

verschillende tranches.

ranche% +rotere stukken wetgeving die tegelijkertijd toegevoegd gaan worden aan en zo

een deel van! een wet vormen! in dit geval de Awb!.

/e ,b ent 0 doelen:

2eer eenheid in de bestuursrechtelijke wetgeving

/>stematiseren en vereenvoudigen van bestuursrechtelijke wetgeving

6n de wet vastleggen van normen die in de rechtspraak zijn ontwikkeld.

Het treffen van voorzieningen die naar hun aard een algemene regeling behoeven.

olgens de Awb zijn overheid en burger veelal partners in het proces van besluitvorming. De

rechtsbetrekking juridische relatie! tussen beide wordt gekenmerkt door wederkerigheid

voor beide geldt dat zij rechten en plichten hebben!

/e ,b verhoudt *ich tot andere ,etten:

1. $ijzondere wet gaat voor Algemene wet standaard voorrangsregel in het 'ederlandse

recht!

&. De Awb geeft richting aan lagere wetgeving door middel van vier soorten recht:

7/25/2019 Hoofdzaken Van Het Bestuursrecht f.c.m.a. Michiels Kluwer

3/21

o Dwingend: Afwijking in lagere wetgeving is niet toegestaan.

o -egelend: De Awb bevat de, als meest wenselijk beschouwde, hoofdregel,

maar staat afwijking daarvan in lagere wetgeving uitdrukkelijk toe. artikel

7/25/2019 Hoofdzaken Van Het Bestuursrecht f.c.m.a. Michiels Kluwer

4/21

et +penbaarheid van %estuur (+%):Draagt de bestuursorganen op om de burgers

informatie te verstrekken verzocht en onverzocht artikel 9 tm 7 "#$!. 2et de rechter als

stok achter de deur voor de burger.

*en verzoek van de burger om informatie moet:

6nformatie betreffen die is neergelegd in documenten in alle vormen van media! en

*en bestuurlijke aangelegenheid betreffen.

"eigeringsgronden:

Absoluut: Het verzoek moet geweigerd worden als dit een van de in artikel 1 lid 1

"#$ genoemde zaken betreft.

-elatief: Het verzoek moet geweigerd worden als het belang van verstrekking niet

opweegt tegen de belangen genoemd in artikel 1 lid & "#$.

Anders: 6n verband met de bescherming van persoonlijke beleidsopvattingen van

ambtenaren artikel 11 "#$!

Gegen een schriftelijke! weigering % een besluit! staat bezwaar en beroep open.

/e organisatie van het openbaar bestuur 3 4 5entraal en /ecentraal

bestuur

oepassing van ,b:

De Awb is van toepassing op bestuursorganen. Artikel 1:1 lid 1 Awb bepaalt wat een

bestuursorgaan is en wat niet:

Bid 1a: -organen: #rganen van krachtens publiekrecht ingestelde rechtspersonen.

Bid 1b: %-organen: Andere personen of colleges, met enig openbaar gezag bekleed.Alleen bestuursorgaan voorzover zij publiekrechtelijke bevoegdheden uitoefenen.

oorbeeld: garage die een A40 bewijs verstrekt.

mbtsdrager% *en of een groep natuurlijke personen die de publiekrechtelijke

bevoegdheden die toekomen aan een ambt daadwerkelijk uitvoeren. oorbeeld: Ambt %

=ollege van $". "ethouder % een van de groep natuurlijke personen die gezamenlijk het

ambt dragen.

mbtenaren% Diegene die werkzaam zijn in de openbare dienst, ondergeschikt aan een of

meer ambten.

Ambtenaren werken vaak zelfstandig en onder mandaat zie H

de ambtenaren kan instrueren en bij ongehoorzaamheid met rechtspositionele maatregelen kantreffen.

5oncentratie% "anneer een ambt alle bevoegdheden zelf uitoefent.

/econcentratie% "anneer een ambtenaar zelf een bevoegdheid krijgt toebedeelt zelf ambt

wordt!.

Het ambt dat de bevoegdheid heeft Ivergeven meestal het ambt waar de ambtenaar onder

ressorteert! blijft nog wel indirect verantwoordelijkheid voor zijn gegeven instructies of het

nalaten daarvan.

/e overheid:

$estaat uit % "etgever in formele zin!,-echterlijke macht en

7/25/2019 Hoofdzaken Van Het Bestuursrecht f.c.m.a. Michiels Kluwer

5/21

$estuur centraal en decentraal!.

'ederland wordt, als geheel en in delen, op allerlei niveaus bestuurd, deels door internationale

organisaties o.a. *+!, deels door het centraal bestuur van de overheid de staat met

ministeries en de J$#s! en deels door het decentraal bestuur van de overheid de provincies,

de gemeenten, de waterschappen en de 4$#Klichamen!.

Het motto is: Iwat op een lager niveau gedaan kan worden moet niet op hoger niveau gedaanworden.

De wetgever cre3ert deze hi3rarchie zie H

Het bestuur van de overheid in 'ederland bestaat uit openbare lichamenverdeelt in

verschillende niveaus. Aan deze openbare lichamen kent de wet rechtspersoonlijkheid toe

artikel &:1 $"! men spreekt daarom ook wel van publierechteli'e rechtspersonen.

#nderverdeelt in twee groepen:

#penbare lichamen met een algemene bestuurstaak -ijk, provincies, gemeenten!

#penbare lichamen met een beperkte bestuurstaak en dus geen bevoegdheden buiten

de beperking enof buiten het territoir. "aterschappen, 4$#Klichamen!

%estuursorganenambten! behoren tot deze publiekrechtelijke rechtspersonen. De ambtenvan een openbaar lichaam staan in een bepaalde verhouding tot elkaar welke door de wet is

bepaald.

*en orgaan van een gedecentraliseerd lichaam kan handelen in:

utonomie% op eigen initiatief! of in

6edebe,ind% De formele wetgever of een andere hogere regelgever vordert

medewerking aan het uitvoeren van een wet of regeling aan een lagere regelgever. Dit

gebeurt veelal door een opdracht te geven tot het stellen van nadere! regels!

7ersonensubsraat% De verzameling van natuurlijke en rechtspersonen waar een ambt van

een gegeven openbaar lichaam bestuursbevoegdheid over heeft:

De ambten kunnen bevoegdheden uitoefenen jegens het personensubstraat. Deze

worden begrensd door de grenzen van het territoir van het lichaam. eel

bevoegdheden gelden daardoor ook tegen anderen, bijvoorbeeld ook tegen een

bezoeker toerist! in een gemeente.

Het personensubstraat kan invloed uitoefenen op het doen en laten van het ambt.

oor samen,eringtussen verschillende openbare lichamen biedt de wet

gemeenschappelijke regelingen "gr! de specifieke! grondslag. $ij bindende

samenwerkingsafspraken wordt ook wel gesproken van publiekrechtelijke overeenkomsten.

4rovincies zijn daarom opgedeeld in "grgebieden en voor een zevental stedenparen! is zelfs

een aparte uitwerking van de "gr gemaakt 0aderwet bestuur in verandering!.6n tegenstelling tot publieke lichamen hebben private lichamenmeestal geen

publiekrechtelijke bevoegdheden. $eide beschikken wel over burgerlijke %private! rechten.

Het is derhalve zaak goed in de gaten te houden in welke hoedanigheid een lichaam, middels

een orgaan daarvan, optreedt. #rganen hebben geen rechtspersoonlijkheid, zij handelen in

naam van.

Het +verheidsbestuur:

De overheidswetgever heeft middels autonomie en medebewind veel wetgevende taken

gedecentraliseerd naar de verschillende bestuursorganen. "etgever en bestuur vloeien

daardoor op alle niveaus in elkaar over. 6n versimpelde theoretische vorm is de scheiding alsin het schema op de volgende pagina maar door delegatie en attributie zijn taken van de

7/25/2019 Hoofdzaken Van Het Bestuursrecht f.c.m.a. Michiels Kluwer

6/21

afzonderlijke organen al was het kwartetten aan elkaar toebedeelt.

Het 8i' /e 7rovincie /e emeente Het aterschap 7%+9s

Wetgever -egering ministers 4rovinciale staten +emeente -aad Algemeen bestuur Algemeen bestuurBestuur -egering +/ =ollege van $" Dagelijks bestuur Dagelijks bestuur

De Kroon 0oningin! =v0 $urgemeester Dijkgraaf oorzitter

Rechter #fficier van justitie K K K K

Het 8i'centraal bestuur! kent geen organieke of andere algemene wet waarin is vastgelegd

welke bevoegdheden toekomen aan de organen van het centrale bestuur o.a. regering als

geheel en de afzonderlijke ministers!. 6n +w en een groot aantal specifieke wetten zijn wel

algemene bepalingen en een aantal specifieke bevoegdheden opgenomen.

/e emeentelijke bevoegdheden zijn geregeld in de +emeentewet. De bestuursorganen op

dit niveau zijn de gemeenteraad, college van $", de burgemeester en eventueel zelf

ingestelde commissies.

De bevoegdheidverdeling: De raad is de gemeentelijke wetgever in medebewind en in

autonomie.

Hierbij zijn grenzen van belang. De bovengrens gevormd door hogere wetgeving waarmee

geen strijd mag ontstaan artikel 1&1 +w!, de territoirgrens, de benedengrens die stelt dat

altijd het algemeen belang moet worden gediend en de zijgrens gevormd door

waterschapsverordeningen hi3rarchisch gelijk aan gemeentelijke verordeningen!. $"

vormt het dagelijks bestuur van de gemeente en de burgemeester is de voorzitter van de raad

geen lid! en van het college van $" wel lid!. De burgemeester vertegenwoordigt de

gemeente in en buiten rechte.

/e 7rovinciekent zijn wettelijke grondslag in de 4rovinciewet. De bestuursorganen op dit

niveau zijn provinciale staten 4/!, gedeputeerde staten +/! en de commissaris van de

0oningin =v0!. $ij de bevoegdheidsverdeling kent 4/ dezelfde grenzen als de gemeenteraad

met uitzondering van de zijgrens. 4/ kent de bevoegdheid tot instelling en reglementering van

de waterschappen. De =v0 is voorzitter van 4/ geen lid! en vertegenwoordigt de provinciein en buiten rechte.

Het aterschapis de oudste bestuurlijke eenheid in 'ederland. 0ent twee hoofd taken:

waterkwantiteitszorg kering en afwatering! en waterkwaliteitszorg zuiveren!. De

bestuurlijke organisatie is geregeld in de "aterschapswet. $estuursorganen zijn het algemeen

bestuur, een dagelijks bestuur en een voorzitter ook wel dijkgraaf!.

7ublierechteli'e %edri'!s+rganisaties4$#s! bieden een kader voor regulering en

subsidi3ring van het bedrijfsleven. +eregeld in de "et op de bedrijfsorganisatie j@ artikel 19