Kennis- en Innovatiecontract 2018 - 2019

door de Topsector Life Sciences & Health

Gezondheid en Zorg

Health~Holland, Glow~Motion

Inhoud

1 Voorwoord2 Management samenvatting4 Inleiding7 Implementatiestrategie14 Indicatieve inzet

16 Appendix I Indicatieve inzet18 Appendix II Contactpersonen

19 Lijst van afkortingen19 Dankbetuiging20 Referenties

Topsector(en) ambities en transitie van doel naar middelMedio augustus 2017 publiceerde de Topsector Life Sciences& Health de “Kennis- en Innovatieagenda (KIA) Grow~MotionHealth and Care (Gezondheid en Zorg)1”. Grow~Motion kwamtot stand in overleg met de collega-Topsectoren, de regio’sen hun bedrijvige scienceparken, de sleuteltechnologieën en de relevante ministeries. Deze coalitie beschrijft inGrow~Motion haar visie op de Maatschappelijke UitdagingGezondheid en Zorg en de wetenschappelijke, economischeen maatschappelijke ambities voor 2018 tot en met 2021. De verdere dooront wikkeling van een dienstbare kennis- eninnovatie-infrastructuur voor de collectieve behoeften tenaanzien van gezondheid en zorg2 staat hierbij centraal, om nationaal perspectief te bieden aan alle burgers eninternationaal het verschil te maken mét en vóórbedrijfsleven en wetenschap. Daarenboven wordt metGrow~Motion een transitie gemaakt van het in 2011 gestarteBedrijfslevenbeleid dat tot doel had de 9 Topsectoren teontwikkelen, naar een beleid waarbij de Topsectoren middel

zijn om de 8 Maatschappelijke Uitdagingen33 aan te gaan.

Van ambities naar afspraken, van KIA naar KICHet was al een genoegen om in de eerste helft van dit jaarlangs te gaan bij de coalitiecollega’s om de gezamenlijkeambities voor de komende jaren te bespreken en vast testellen. Ook in de ronde die we in het derde kwartaalmaakten om de formele afspraken ten aanzien vanimplementatie en inzet van de Grow~Motion-ambities bleekons wederom het elan van eenieder: onderzoeker,ondernemer, beleidsmaker en eindgebruiker. Het TopteamLife Sciences & Health verwacht dan ook dat de energiekeKIA 2018-2021 nóg verder versterkt wordt door deafspraken over implementatie en inzet in dit Kennis- enInnovatiecontract (KIC) Glow~Motion 2018-2019.

WaardeDe Life Sciences & Health-coalitie wil de kansen die deMaatschappelijke Uitdaging Gezondheid en Zorg biedtmaximaal benutten met de Grow~Motion-ambities en de

afspraken in het Glow~Motion-contract. Waarde creërenmet deze uitdaging is geen sinecure, en valt en staat bij hetmenselijk kapitaal, onze grootste waarde alskennisintensieve samenleving. De governance van deTopsector – de Regiegroep4 en het Topteam5 – en het TKI-LSH Bureau6 zien het dan ook als belangrijkste taak om eenieder die bijdraagt aan de waarde-creatie met deGezondheid en Zorg uitdaging(en) te ondersteunen encontinuïteit te bieden aan inspirerende initiatieven vanuitgedeelde verantwoordelijkheden. We zien uit naar eensuccesvol vervolg met u allen, als voorheen.

HEALTH~HOLLAND, GLOW~MOTION | 1

Voorwoord

Hans SchikanWaarnemend boegbeeld LSH / Voor-malig CEO Prosensa

Len de JongCEO Enraf-Nonius / Lid Topteam LSH namens het MKB

Erik GerritsenSecretaris Generaal, Ministerie vanVWS / Lid Topteam LSH namens deoverheid

Prof. dr. Huibert PolsRector Magnificus Erasmus UniversiteitRotterdam / Lid Topteam LSH namensde wetenschap

Prof. dr. Nico van Meeteren Directeur TKI-bureau van de TopsectorLSH

2 | KennIS- en InnoVAtIeContRACt 2018-2019 – GeZonDHeID en ZoRG

In vervolg op de ambitieagenda “Health~Holland, Grow~Motion Health and Care” publiceertde topsector Life Sciences & Health het Kennis en Innovatiecontract 2018-2019 voor deMaatschappelijke Uitdaging Gezondheid en Zorg. Dit contract beschrijft de implementatie - afspraken en de daarbij behorende indicatieve inzet – in €’s – van de stakeholders enpartners voor de ambitieagenda.

De implementatie richt zich op de voortzetting van de optie om Publiek-PrivateSamenwerkings projecten (PPS’en) aan te vragen en de optie om door te bouwen aan duurzame strategische Publiek-Private Partnerships (PPP’s).

Als voorheen bedient de topsector met haar coalitiepartners – collega-topsectoren, sleuteltechnologieën en -methodologieën, nationale wetenschapsagenda routes en deministeries – zich bij het implementeren van 3 strategieën: beheren, verbinden en verrijken

vanuit leiderschap en governance gericht op marktontwikkeling.

De LSH-geleide coalitie begeleidt specifiek een aantal geselecteerde, voor de strategie cruciale PPP’s intensief en direct. De overige PPP’s, ook nieuwe die zich in de toekomst aanzouden kunnen dienen, worden generiek en collectief begeleid.

Voor beide opties – PPS’en en PPP’s – beschikt de coalitie voor 2018-2019 over een indica-tieve inzet van 1,2 miljard euro. Deze inzet betreft zowel publieke als private inzet in de vormvan financiën (€’s), alsook in de vorm van capaciteit (fte’s) van de stakeholders en partners.

Met de ambitieagenda en dit contract beoogt de LSH-coalitie het succes – groei, alignment

en cross-sectorale samenwerking – van voorbije jaren te continueren en zo mogelijk zelfs uitte breiden. Belangrijk hierbij is de signatuur en inhoud van het regeerakkoord van het nieuwe Kabinet dat zich naar verwachting medio oktober 2017, dus ten tijde van depublicatie van dit contract, zal aandienen. Dat regeerakkoord brengt mogelijk nog aanpas-singen in de ambitieagenda en onderhavig contract met zich mee.

HeALtH~HoLLAnD, GLow~MotIon | 3

Management samenvatting

Elan

De Topsector LSH heeft veel profijt gehad van jaren vanGroei (ingezet in 2015), de Alignment (2016) binnen deTopsector LSH zelf en de Topsector-overstijgendesamenwerking via Cross-overs (2017). De cohesie,investeringsruimte, positionering en profilering van desector zijn verbeterd, zowel nationaal als internationaal.Eind 2016 heeft het kabinet-Rutte II de governance van LSH,in het bijzonder haar boegbeeld en Topteamvoorzitter JanRaaijmakers, een leidinggevende rol gegeven in deMaatschappelijke Uitdaging Gezondheid en Zorg (MU G&Z).Die uitdaging is begin 2017 met veel elan opgepakt naverschillende overlegrondes met de kennisinstellingen enbedrijven van de collega-Topsectoren en met de Topteams,departementen en trekkers van de sleuteltechnologieën enNWA-routes. Uit deze overleggen is de gezamenlijkeambitieagenda “Grow~Motion Health and Care”voortgekomen. Er wordt vanuit meerdere geledingengeadviseerd om het beleid ten aanzien van de Topsectorenvoort te zetten7.

Complexiteit

De Kennis- en Innovatieagenda (KIA) Grow~Motion verhultniet dat de collectieve behoeften voor de G&Z complex zijn.Bij de overleggen waren vele stakeholders en partners,belangen en verantwoordelijkheden, instituties en expertsbetrokken, van binnen en in toenemende mate ook van bui-ten de LSH-sector. Meer dan voorheen hebben desamenleving en het bedrijfsleven hoge verwachtingen vandeze dynamiek en zijn ze bereid tot samenwerking. Uiter-aard zien ze uit naar substantieel rendement van decollectieve research & development (R&D)-investeringen in devorm van innovatieve producten, diensten en systeemont-wikkelingen met een hoog gebruiks- en marktpotentieel.Burgers verwachten van al deze innovaties een beter leven

en bedrijven betere inkomsten. Ook programmatisch “konhet simpeler”. De door LSH-geleide coalitie G&Z heeftimmers niet alleen te maken met de LSH Roadmaps8, deNationale Wetenschapsagenda9 en de departementalebeleidsagenda’s10, maar ook met de ambities van 7 andereMaatschappelijke Uitdagingen en de 10 β-georiënteerdesleuteltechnologieën11. Eind 2017 komen daar de α- en γ-georiënteerde sleutelmethodologieën12 nog bij. Daarnaast hebben we te maken met regioagenda’s en velekennisagenda’s van verschillende verenigingen uit de maat-schappij, de wetenschap, de zorg en het bedrijfsleven13. Ook streeft de G&Z-coalitie naar een verantwoorde en even-wichtige verdeling van inspanningen en inzet voor preventie,cure en care. Ten slotte dwingen de budgetten tot het makenvan keuzes, ondanks het aantrekken van de economie mettamelijk florissante vooruitzichten14. ‘Houd het simpel’ en‘nu is het moment’ zijn dus belangrijke aanmoedigingenvoor de programmering van de komende jaren15.

Keuzes: PPS en PPP

De G&Z-coalitie heeft rekening gehouden met dezecomplexiteit en met de ‘spelregels’ van hetBedrijfslevenbeleid16 bij haar keuze voor twee relatiefsimpele programmatische werkwijzen: die van de Publiek-Private Samenwerkingsprojecten (PPS’en) en strategischePubliek-Private Partnerships (PPP’s). De eerste werkwijzegaat uit van aanbestedingen en staat open voor allepubliek-private-consortia die projectmatig een relevanteR&D-bijdrage willen leveren aan de KIA Grow~Motion. Deafgelopen jaren is het aantal PPS-projecten forstoegenomen, van 16 in 2013 naar 131 in 2017. De toenamevan deelname van het bedrijfsleven – van het MKB totwereldwijde spelers17 – was navenant en de privatefinanciële bijdrage groeide van een kleine 6 miljoen euronaar ruim 60 miljoen euro. Een strategische PPP, de tweedewerkwijze, is een governance-model van de G&Z-coalitie. Hetonderscheidt zich van de PPS in die zin dat het bij een PPP

4 | KENNIS- EN INNOVATIECONTRACT 2018-2019 – GEZONDHEID EN ZORG

Inleiding

gaat om een grootschalig publiek-privaat partnerschap dat met een duurzaam programma en, volgens AwtI-aanbevelingen, ‘missie-gedreven’ samenwerkt18.

Succes inspireert

er hebben zich de laatste jaren vele andere PPP-initiatievenaangediend, geïnspireerd door het succes van strategischeLSH-PPP’s zoals de European Lead Factory (eLF), Innovative

Medical Devices Initiative (IMDI), Product Development Partnership

(PDP III), Regenerative Medicine Crossing Borders (RegMedXB) enOncode Institute. Bovendien vond het topteam LSH het nodigom enkele voor de sector belangrijke PPP-initiatieven in hetleven te roepen, zoals de Innovatieparadox en de Preventiecoa-

litie. De LSH-governance zal in 2018-2019 een select aantalPPP’s via intensieve individuele begeleiding tot succes hel-pen brengen, samen met de medewerkers van hettKI-Bureau. De overige PPP’s worden collectief begeleid.ook nieuwe PPP-initiatieven kunnen zich aansluiten bij diecollectieve begeleiding. Hierbij valt te denken aan de velecross-sectorale initiatieven die zich aandienen, en ook aanmogelijke nieuwe initiatieven met het ministerie van Defen-sie, vanuit de nwA-route Jeugd in ontwikkeling, opvoeding enonderwijs en van het VwS-topteam Sport. wanneer een der-gelijk – nieuwe – PPP geleidelijk aan voldoet aan de criteriazoals opgetekend in de KIA Grow~Motion (zie pagina 19-20),

weegt de governance af of er ook individuele begeleidingkan worden geboden aan een dergelijk PPP. Bij de overstapvan collectieve naar individuele begeleiding wordt er rekening gehouden met de strategie, het thema en het programma, en daarnaast uiteraard ook met financieel-economische aspecten. er wordt ook niet geschroomd omPPP’s te integreren om ze zo onderling te versterken en synergie te bewerkstelligen. naar verwachting zal dit veelal gebeuren met PPP-initiatieven vanuit de collega-topsectoren en sleuteltechnologieën en -methodologieën.

woorden … daden

Voorgaande woorden moeten worden omgezet in daden.Daarom is er na een nieuwe ronde van besprekingen in hetderde kwartaal van 2017 met stakeholders en partners vande MU G&Z een implementatiestrategie op hoofdlijnenopgetekend. Daarbij is ook de indicatieve cash- en/of in kind-inzet van elke stakeholder/partner vastgesteld (zie tabel 1,pag. 16). In kind betekent daarbij dat er ‘capaciteit’ wordtingezet. De implementatiestrategie houdt uiteraard ookrekening met de aanbevelingen uit recente evaluaties vanhet Bedrijfslevenbeleid19. Al met al moeten de ambities vanGrow~motion met deze implementatiestrategie tot eensucces worden gemaakt. Vóór en mét ons allen: burgers,overheid, ondernemers en onderzoekers.

HeALtH~HoLLAnD, GLow~MotIon | 5

6 | KennIS- en InnoVAtIeContRACt 2018-2019 – GeZonDHeID en ZoRG

Inleiding

Zoals eerder vermeld, is de implementatiestrategie voor deMU G&Z opgesteld na besprekingen met alle relevantestakeholders en partners. Van elke stakeholder en partnerzijn specifieke aandachtspunten voor de implementatievastgelegd. Vervolgens zijn op basis daarvan ook generiekeMU G&Z-brede aandachtspunten vastgesteld. In dithoofdstuk bespreken we eerst de generieke en vervolgensde specifieke aandachtspunten voor de implementatie.

Generiek

nieuwe dynamiek en waarde-creatieHet optimaal benutten van de potentie van de Maatschap-pelijke Uitdagingen, ook van de MU G&Z, vereist een nieuwedynamiek in nederland. Deze dynamiek is, vanuit een collectieve verantwoordelijkheid, gebaat bij ‘leiderschap’,‘governance’ en ‘marktontwikkeling’, gericht op maatschap-pelijke en economische waarde-creatie20. Daarbij gaat hetom verdiencapaciteit, werkgelegenheid en technologie- en systeemtransitie.

Leiderschap signaleert en creëert urgentie, stelt prioritei-ten, inspireert tot initiatieven en samenwerking en biedtresultaatgerichte continuïteit.• Het topteam LSH levert strategisch coachend en dienend

leiderschap. Het topteam stemt af met de topteams vande collega-topsectoren en governance van de Maatschap-pelijke Uitdagingen. Dit gebeurt via het Boegbeelden-,Internationaal-, MKB- en Captains of Science-overleg met deministers en ministeries;

• Het topteam LSH laat zich daarbij adviseren door de LSH-Regiegroep;

• topteam- en Regiegroepleden verbinden zich ook aan dePPP’s en bezoeken met enige regelmaat de regio’s, geza-

menlijk of in delegaties, om zich te laten informeren enom initiatieven te inspireren en faciliteren;

• operationeel en tactisch worden het topteam en de Regie-groep hierbij ondersteund door het tKI-Bureau LSH, datzich op zijn beurt laat adviseren door een taskforce vanbeleidsmedewerkers van de stakeholders en partners. In feite gaat het om:– door vraag gestuurde ontwikkeling van kennis, produc-

ten, diensten en systemen;– een bemiddelende rol tussen vraag en aanbod;– verbinding aanbrengen en samenwerking stimuleren

in Quadruple Helix.

Governance vergt een pluriforme vraagsturing – een leidendprincipe – en inspraak vanuit maatschappelijk, wetenschap-pelijk en economisch perspectief, de overheid (vakdeparte -menten) inbegrepen. een breed spectrum van stakeholdersen partners speelt hierbij een gelijkwaardige rol, met alsdoel een bijdrage te leveren aan de collectieve uitdagingen.Aan G&Z verbonden entiteiten – zoals de regio’s en PPP’s –hanteren gezien hun diversiteit en complexiteit eigenbestuursarrangementen en -modellen met een hoge graadvan zelforganisatie. Het zijn de regio’s en PPP’s die … … R&D en innovatie een impuls geven en uitvoeren;… investeren in pilots, demonstratieprojecten, field labs21 en

learning communities22, die ze ook coördineren;… anticiperen op implementatie en marktpenetratie van

hun innovatieve producten, diensten en systemen. Daarbijwordt hinder vanuit wet- en regelgeving in aanmerkinggenomen;

… aanvaarding door de markt stimuleren via (aankomend)professionals, commercie en regionale overheden.

Marktontwikkeling is erop gericht het bedrijfsleven een aantrekkelijk perspectief per businesscase te bieden. Gezien het relatief beperkte nederlandse G&Z-marktvolume gebeurt dit zowel regionaal, nationaal alsinternationaal. Door de ogenschijnlijk tegengesteldebelangen is dit ingewikkeld. waar de maatschappij gebaat

HeALtH~HoLLAnD, GLow~MotIon | 7

Implementatiestrategie

is bij kostenreductie, lijkt het omgekeerde het geval voorhet bedrijfsleven en de wetenschap. ‘Lijkt’ want alle stake -holders en partners zijn gebaat bij een transitie van de‘verzorgingsstaat’ – geleid door professionals, gestuurddoor het aanbod en per verrichting gefinancierd – naar een‘participatiesamenleving’ – geleid door de patiënt, gestuurddoor de vraag en gefinancierd naar uitkomst. Deze transitievergt naast innovaties echter ook hervormingen vanorganisaties en systemen. Deze hervormingen zijn inverschillende scienceparken en proeftuinen reeds gaande23.Gevalideerde innovaties vinden hun weg naar de zorg enhet publiek via het bedrijfsleven en het innovatiegerichtaankoopbeleid van de verschillende overheden en publiekepartners. De scienceparken en proeftuinen vormeninspirerende best practices en laten tegelijk zien aan collega’sin binnen- en buitenland wat er mogelijk is. Internationalehandelsdiplomatie moet bijdragen aan het ontsluiten vanbuitenlandse markten, zodat de businesscases ook eldersopgezet kunnen worden. De belangrijkste opties ommarktontwikkeling te stimuleren, zijn gelegen in:• wet- en regelgeving waarmee gelijke kansen worden

gecreëerd voor stakeholders en partners, en die zichtegelijkertijd richt op veiligheid en privacy, onder anderegebaseerd op eU-kaders, met open oog voor demarktbelemmeringen die hier veelal aan kleven;

• marktconforme instrumenten die enerzijds voorkomendat markten op slot gaan en er anderzijds toe bijdragendat innovatie rendabel wordt;

• een mengeling van subsidies, kredieten, belasting -faciliteiten, heffingen en accijnzen die de gewensteontwikkelingen en gedragingen belonen – ookparticipatie in eU-programma’s – en die waar nodigongewenste ontwikkelingen en gedragingenontmoedigen;

• transparantie en het informeren en betrekken vanconsumenten – burgers, al dan niet als patiënt – metobjectieve en gevalideerde informatie over producten endiensten;

• Deals – zoals Health Deals, Health Export Deals en Educational

Health Deals – waarin publieke en private partijensysteembelemmeringen wegnemen, met zo nodig deoverheid als doorzettingsmacht. Deze Deals effenen deweg om wenselijke en gevalideerde G&Z-producten-,diensten- en systeeminnovaties te implementeren enmaatschappelijk en economisch rendabel te maken;

• markt creëren via small business innovation research (SBIR)-achtige initiatiefregelingen voor producten- endienstenontwikkeling, van het enthousiast maken vanmarktpartijen tot het weloverwogen en gecontroleerdwijzigen van hun aan- en inkoopbeleid.

In het middelpunt: PPP’sDe strategische PPP’s zijn cruciaal in de implementatie -strategie van de G&Z-coalitie24. PPP’s zijn duurzamemulti-stakeholder-partnerships voor innovatie rond eenbepaald thema. Ze werken, met een efficiënte R&D ingedachten, met een precompetitief programma via excel-lente wetenschap toe naar ambitieuze projecten metmaatschappelijke en economische impact25. In de G&Z-PPP’s werken vooral gezondheidsfondsen, patiënten-,professional- en regulatororganisaties mee als partner,veelal in de beginfase, naast academische en industriëlepartijen en landelijke en provinciale overheden. Zo wordtvoldaan aan de gewenste maatschappelijke vraagstelling,zoals bijvoorbeeld bij RegMedXB26 en Oncode Institute27. Hetzijn deze PPP’s die moeten bijdragen aan de institutionelevernieuwing van het kennis- en innovatielandschap en aanhet groeivermogen van de ‘BV nederland’28.

Bouwen: beheren, verbinden en verrijkenVanuit zijn leiderschap bouwt het LSH-topteam – met adviesvan de Regiegroep – in 2018-2019 samen met de governances

van het PPP aan de partnerships om deze tot een succes temaken. Bouwen aan de PPP’s houdt in: beheren, verbinden enverrijken (zie het voorbeeld in het kader op p. 9).

• Via de PPS-toeslag (voorheen tKI-toeslag) van hetministerie van eZK kan het topteam strategisch investerenin de multi-stakeholder-samenwerking. De PPS-toeslagdient daarbij om te beginnen als smeermiddel en later alslijm voor de duurzame samenwerking. Zo wordeninvesteringen én resultaat en succes mogelijk. om deinvesteringsruimte vanuit de PPS-toeslagregeling teverruimen, worden de private investeringen bij de UMC’sen tto, KnAw, tno en HBo’s verder ontsloten en wordende publiek-private onderhandelingen van PPP’s zakelijkgemaakt. tevens wordt er regelmatig samen met dedepartementen – met name eZK – en RVo bekeken hoede regelingen optimaal benut kunnen worden en hoe ze,waar mogelijk en nodig, nog verder kunnen wordenopgerekt en/of verruimd (bijvoorbeeld t.a.v. dehonorering van de in kind-bijdragen van het MKB en hetophogen of wegnemen van het AnBI-plafond);

• Met de PPP’s zal de LSH-governance ook overwegen om teinvesteren vanuit het in 2018 startende overheidsinitiatiefvan Invest-nL met een kapitaal van 2,5 miljard euro29;

• Met het overzicht van de vele potentiële regionale en(inter)nationale stakeholders en partners kunnen hettopteam en de Regiegroep ook tijdig de juiste partijen enexperts verbinden aan de PPP-initiatieven. Daarvoorkunnen we putten uit de contacten met de Regionale

8 | KennIS- en InnoVAtIeContRACt 2018-2019 – GeZonDHeID en ZoRG

ontwikkelingsmaatschappijen (RoM’s)30, sleutel -technologieën en -methodologieën, de nwA-routes, decollega-topsectoren en – uiteraard – ook de collega-PPP’som de samenwerking te verdiepen en te versterken.

• Het topteam en de Regiegroep werken ook nauw samenmet de klankbordgroep H2020 en de eU-Liaisons. Dezeoefenen proactief invloed uit op de voornemens in deKader Programma’s en kunnen tevens nationaal voorcofinanciering pleiten. Dat is ook nodig omdat deconcurrentie toeneemt bij een afnemend budget in FP8en omdat in kind-bijdragen niet meer als matching wordenmeegerekend in het aanstaande FP9. De topsector LSHmoet vooral ook verdere internationaliserings samen -werking overwegen, een activiteit van de tFHC, van zowelpublieke als private partijen. er worden branche -verenigingen en MKB’ers uitgenodigd om zitting te nemenin de klankbordgroep ter vertegenwoordiging van deprivate partijen. Verder is het de bedoeling om de revenuenen impact van de vele eU-projecten beter te profileren en tebenutten, wellicht aan de hand van innovatie-cafés.

• Met Lorenzo Moroni (UM) en Ruben wassink wordt in de komende tijd gewerkt aan de aanvraag voor een EU-Flagship Initiative op het terrein van de Bioprinting.

• ten slotte zijn het topteam en de Regiegroep ook in staaten bereid om publieke en private financiers te (helpen)betrekken bij initiatieven, om zo te komen tot debenodigde verrijking via financieringsarrangementen – cash of in kind – voor de PPP’s.

Zo versterkt het topteam met beheren, verbinden en verrijken

ook de governance en het potentieel van de PPP’s.

Marktontwikkeling De PPP’s kunnen rekenen op strategische ondersteuning bijhun marktontwikkeling voor hun gevalideerde product-,dienst- en systeeminnovaties vanuit het topteam, de Regie-groep en – meer operationeel – het tKI-Bureau31. Hierbijvalt te denken aan: • benutting van communicatie-tools van Health~Holland32;• valorisatie, nationaal en internationaal, via

LifeSciences@work33, internationale handelsdiplomatievia tFHC34, RVo, het Innovatieattaché-netwerk en deDirectie Internationale Zaken van VwS35, tot en metthematisch gerichte samenwerking van de verschillendetechnology transfer offices en convenantafspraken metde regulator G&Z-stakeholders in de vorm van Health Deals

en Educational Health Deals met als doel snelle introductievan gevalideerde G&Z-producten en -diensten op demarkt en in het onderwijs;

• human capital-agendering via DAS en HGZo, en via hettechniek-36 en Zorgpact37, talentenprogramma’s tot en metde News Updates38 voor verwijzingen naararbeidsmarktvernieuwingen en inspirerende best practices

en learning communities. • de Actualiteit volgen en hierop inspelen. een voorbeeld is

PPS-toeslag bij crowdfundingsacties voor G&Z-gerelateerde R&D zoals van tijn van Kolsteren39 en Caspervan eijck40. ook valt te denken aan het voornemen ommet de 9 topsectoren bij te dragen aan oplossingen voorhet Groningse aardbevingsgebied41.

Voorbeeld PPP: extramuralisatie 50% (zie Grow~Motion,

pagina 33)

Ambitie (moonshot): In 2025 is 50 procent van de ziekenhuiszorg verplaatst naar de eerste lijn en thuis

Governance: Lectoraten SPRonG-Platforms, VH- en LSH-Regiegroepslid

Beoogde start: eerste kwartaal van 2018(na voorbereidingen in 2016-2017)

Topteam, Regiegroep en TKI-Bureau:Beheren: Programmaopdracht 2015: Agenda Health42;

Additionele PPS-toeslag investeringenworden overwogen;

Verbinden: PPP: SGF, nPP, KnGF, V&Vn, en zorgverzeke raars, HGZo, PFn, StZ, VwS en eZK en afstemming met collega’s nwA-route6;

Andere PPP’s: IMDI, mICF, Health-RI en Innovatieparadox/eHtA;

Topsectoren: Logistiek, HtSM en CLICKnL, topteam DDD; Relevante sleutel-technologieën en -methodologieën;

Optionele uitvoeringslocaties: VwS-proeftuin als Living Lab43 en/of Learning Community44;

Verrijken: Investeringen: indicatieve cash-inzet nRPo SIA, in kind vanuit VH via de SPRonG-lectoraten, cash en in kind van private ondernemers en verdere lobby voor additionele inzet vanuit CLICKnL, Logistiek en DDD, almede de RoM’s en zorgverzekeraars.

HeALtH~HoLLAnD, GLow~MotIon | 9

Specifiek

Regio’s en Regionale ontwikkelingsmaat-schappijenDe G&Z-coalitie hecht veel belang aan de regio’s en hunRoM’s45, en aan de partners die vanuit de regio’s samenwer-ken binnen ZorgInnovatie.nl46 als verbindende elementenmet het nationale innovatiebeleid. Hun regionale rol inzakelijke ontwikkeling, acquisitie, financiering en participa-tie van het bedrijfsleven loopt steeds meer in de pas methet nationale beleid en is daarmee cruciaal voor de R&D,onder andere voor de scienceparken. Punten van aandachthierbij zijn nog regio-overstijgende samenwerking in destrategische PPP’s ten behoeve van hun marktpenetratie toten met het tegengaan van versnippering van financierings-arrangementen.

Cross-oversop de volgende terreinen wordt sectoroverstijgende samen-werking aan de MU G&Z nagestreefd door topsectoren –ondersteund door sleuteltechnologieën en -methodolo-gieën – en relevante nwA-routes, alsmede doorbrancheverenigingen als HollandBIo, FMe, etc.:

Voor alle PPS-projecten en strategische PPP’s van de MUG&Z:• Voor de meeste innovatieve producten en diensten van

alle MU’s is digitalisering in het kader van het internet van

data en services onontbeerlijk47. Dat geldt ook voor deproducten en diensten van de MU G&Z. Het is dus zeerbelangrijk om samen te werken met alle topsectoren, deDutch Digital Delta (DDD)48, de sleuteltechnologie ICt en denwA-route Waardecreatie door verantwoorde toegang tot en

gebruik van big data. Investeringen moeten, gezien debelangen, overwogen worden in het organiserendvermogen van DDD, hetzij vanuit de overheid, hetzij vanuitde topsectoren. DDD ontbeert dit namelijk vooralsnog ende digitaliseringsagenda van DDD dreigt daardoor achterte lopen bij de noodzakelijke ontwikkelingen vanuit detopsectoren voor de 8 MU’s;

• ePartner, dat wil zeggen: gepersonaliseerde, zelflerendeartificiële intelligentie die op informatie uit een breedspectrum reageert en anticipeert (met geïntegreerdefeedback en feedforward ) om de gebruiker bij te staan inhet dagelijkse leven. De MU G&Z-coalitie voorziet ook iningebedde gezondheidsgerelateerde feedback enfeedforward, waarbij eHealth verandert in eStealth. Hierbijworden de topsectoren CLICKnL, Chemie – met CoASt/evidence Based Sensing – en DDD betrokken, alsmede de Preventiecoalitie en de hierbij betrokken collega-topsectoren;

• om vroegtijdig te bekijken of innovatieve producten endiensten en systeeminnovaties doelmatig en kosten -efficiënt te benutten zijn, worden sleutel methodologieënen de nwA-route Gezondheidsonderzoek, preventie en

behandeling ingezet voor early Health Technology Assessment

en de ontwikkeling van nieuwe gezondheids-economische concepten;

• De Samenwerkende Gezondheidsfondsen (SGF) kozen erin 2017 voor om een deel van de PPS-toeslag gezamenlijkin te zetten voor het fondsoverstijgend project Beter

Gezond49, een initiatief dat gericht is op het zo fit enbetrokken mogelijk leven met een chronische ziekte. Vooreen volgend fondsoverstijgend project kiezen degezondheidsfondsen voor een gezamenlijke inzet op hetgebied van de immunologie.

Voor specifieke PPP’s van de MU G&Z:Preventie, cure en care:• Geneesmiddelenontwikkeling in ELF met de Roadmap

Chemistry of Life en het Advanced Research CenterChemistry for Future Medicine van de topsector Chemie,de sleuteltechnologieën Meet- en Detectiesystemen

– in het bijzonder Nano-medicine – en de nwA-Route

10 | KennIS- en InnoVAtIeContRACt 2018-2019 – GeZonDHeID en ZoRG

Personalised Medicine: uitgaan van het individu. tevens betrektLSH hierbij de Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen50

en haar Geneesmiddelenagenda51 2017-2021.

Preventie: • Met Agri&Food, CLICKnL, LSH (in het bijzonder de sub-

projecten van de Preventiecoalitie), tuinbouw & Uitgangs -materialen en DDD, de sleuteltechnologie Biotechnologieen de nwA-route Gezondheidsonderzoek, preventie en behande-

ling en met de topsector Agri&Food in het eU-H2020 Joint

Program Initiative Healthy Diet, Healthy Living;• Met nRPo SIA, de SPRonG-platforms en de VH wordt

bekeken óf en op welke wijze zij kunnen bijdragen aan dePreventiecoalitie;

• Het is relevant voor het nCoH en nADP dat IntraVacczelfstandig wordt per 2018 en private partijen zich zullenverhouden tot hen. Het icoonproject Bioneedle is onderdeelvan IntraVacc en richt zich daarbij ook zelfstandig opsuppletie van oxytocine;

• Met het topteam Sport en zijn stakeholders en partners – waaronder de nwA-route Sport en Bewegen – wordtoverwogen om gedurende het derde en vierde kwartaalvan 2017 en het eerste kwartaal van 2018 te participerenin de MU G&Z, ook en met name in de Preventiecoalitie.

Cure:• ten behoeve van de Cure werken met name de

aandoening-specifieke PPP’s samen met de nwA-routesPersonalised medicine: uitgaan van het individu (gericht oponcologie, GGZ, cardiologie en longziekten, met demultidisciplinaire, ziekte-overstijgende thema’s alsbijvoorbeeld CRISPR-Cas9, Big Data-predictiemodellen,epigenoom, microbioom, liquid biopsies en therapeutic drug

monitoring) en Regeneratieve geneeskunde: gamechanger op weg

naar brede toepassing. De SGF-leden zetten zich in voormaatschappelijke vraagsturing als uitgangspunt bij devoor de MU G&Z relevante nwA-routes en gelieerde PPP's.De LSH-coalitie probeert samen met de RoM’s hetbedrijfsleven te betrekken en te beginnen met een Health

Deal rond AtMP om gelijke kansen te creëren.

Care:• Co-creating Health door de topsectoren CLICKnL en LSH, in

de toekomst mogelijk ook gesteund door DDD;• Vanuit de nwA-Route NeuroLabNL: dé werkplaats voor hersen-,

cognitie- en gedragsonderzoek wordt gewerkt aan kennis -ontwikkeling op het gebied van cognitieve functies enhersenprocessen voor domeinen zoals voeding, beïnvloe-ding van leefstijl, translationele neurowetenschappen,ontwikkeling van biomarkers op basis van neuroimaging,

medische (neuro)informatica, zeer vroege cognitieve ont-wikkeling (van baby tot kleuter), en ook binnen domeinendie wat verder af liggen van G&Z, zoals onderwijs en soci-ale veiligheid. Samen met de nwA-routetrekkers verbindthet topteam deze route aan: – het PPP NeuroTech-NL;– het initiatief Healthy Lifestyle Innovations is nimmer echt

gestart. wel zijn de daarvoor gereserveerde middeleningezet in het COMMIT2DATA-programma. Dit jaar wordenin het verlengde daarvan nieuwe projecten gestartbinnen het nwo-eZK-COMMIT2DATA-programma‘Data2Person’52;

– het europese Human Brain Project; • Geneesmiddelenontwikkeling in ELF met de Roadmap

Chemistry of Life en het Advanced Research CenterChemistry for Future Medicine van de topsector Chemie,de sleuteltechnologieën Meet- en Detectiesystemen – in hetbijzonder Nano-medicine – en de nwA-Route Personalised

Medicine: uitgaan van het individu. tevens betrekt LSH hierbijde Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen53 en haarGeneesmiddelenagenda 2017-202154;

• De topsector LSH streeft ook naar het ontwikkelen enuitvoeren van een Agenda Praktijkgericht onderzoek Life

Sciences – te vergelijken met de agenda van Health – metnRPo SIA, DAS, tno en de VH alsmede de relevantesleuteltechnologieën;

• Voor de innovatie en internationalisatie van deJeugdgezondheidszorg wordt samenwerking opgezet met hetnCJ, tno, nRo, VwS Directie PG en de nwA-route Jeugd in

Ontwikkeling, opvoeding en onderwijs;• In het kader van Global Health wordt samen met veel

partijen – het Clingendael Instituut, KnCV tB, ministerievan Buitenlandse Zaken, VwS, oCw en eZK, de weF enderden – verder doorgewerkt aan de opbouw van hetClingendael Initiative.

Voor veel van bovenstaande initiatieven tot samenwerkingzijn andere beroepskrachten nodig voor de Life Sciences enHealth, nu en in de toekomst en op alle opleidingsniveaus –het wo, hbo en mbo. Het topteam en de Regiegroep werkenhieraan via de HCA, samen met techniekpact, Zorgpact enhun stakeholders en partners.

De mogelijkheden voor participatie van het ministerie vanDefensie in de MU G&Z PPP’s worden verkend, o.a. op hetgebied van de Human Performance.

Voor de topsectoren water en energie wordt er overwogenom samen te werken met LSH op digitaliseringsthema’s inhet kader van het Commit2data-programma.

HeALtH~HoLLAnD, GLow~MotIon | 11

‘Door elkaar te inspireren en samen te werken,zetten we grote stappen richting het gezondermaken van mensen en het verminderen vanziekten. Dus laten we de handen ineen slaan!’- tom oostrom, Directeur nierstichting en Voorzitter Samenwerkende Gezondheidsfondsen

Inzet in strategische PPP’s enPPS-projecten

De LSH-coalitie kiest om de beschikbare indicatieve inzet tebenutten voor de strategische PPP’s en voor PPS-projecten.Het door de Stichting tKI-LSH beheerde PPS-instrumentwordt voor de PPP’s gebruikt als smeermiddel en/of lijm omstakeholders en partners te verleiden tot het investeren ineen voor hen relevant PPP – cash en in kind – en om zo dezepartnerships te stimuleren hun ambitieuze plannen tebehalen en de door hen beoogde maatschappelijke,economische en wetenschappelijke impact te genereren. Inde tabel op p. 16 is te zien in welke PPP’s er in ieder gevalgeïnvesteerd wordt, en door welke stakeholders en partnersdit gebeurt (zie eerste kolom in tabel 1 van Appendix I). Degovernance zal nieuwe PPP’s evalueren aan de hand van de inde KIA Grow~Motion beschreven factoren (p. 19-20). opgrond van de evaluatie wordt overwogen of de PPP’s eenPPS-toeslaginvestering ontvangen. naast de min of meerstructurele inzet in PPP’s blijft de Match Call55 voor PPS-projecten bestaan. Hier kunnen doorlopend aanvragen voorPPS-toeslag gedaan worden, net zoals voorheen al het gevalwas. ook de HHINT Kickstarter56 wordt voortgezet.

totalenDe totale indicatieve inzet door publieke en private stake-holders en partners voor de PPS-projecten en strategischePPP’s die vallen onder de MU G&Z in 2018-2019 bedraagt1.2 miljard euro, waarvan 593 miljoen euro in 2018 en 630miljoen euro in 2019. Bij 559 miljoen euro hiervan gaat hetom publieke inzet en 664 miljoen euro is afkomstig uit deprivate sector, deels cash en deel in kind, van onder anderenFU, VH, tno, IntraVacc en de KnAw. De cash- en in kind-inzet bedragen respectievelijk ca. 85 procent en 15 procentvan het totaal.

Publieke inzetDe publieke inzet is voornamelijk afkomstig van de provin-cies en van de ministeries van eZK, oCw en VwS en mogelijkook nog van SZw en I&M en van de eU. een inzet diegepleegd wordt via calls en subsidies van stakeholders alsde RoM’s en als ZonMw, nwo en nRPo SIA, van de StichtingtKI-LSH – voor wat betreft de PPS-toeslag van eZK – en heteuropese Horizon 2020 of door het uitvoerings orgaan vaneZK, RVo, via de met de regio’s georganiseerde MIt-regeling.

Inzet PPS-instrument over de jaren 2013-2017 is de PPS-toeslag uit grondslagstapsgewijs gestegen van 4 naar 38 miljoen euro. De top-sector LSH verwacht dat de stijgende lijn zich voortzet, naar45 miljoen euro in 2018 en 55 miljoen euro in 2019. Dezestijging ontleent de topsector vooral uit de toenemendeinzet van de Algemeen nut Beogende Instellingen (AnBI’s),zoals de SGF, en het gegeven dat de kennisinstellingen enbedrijven het PPS-instrumentarium steeds beter weten tetoe te passen en benutten. Vragen vanuit de maatschappijen het bedrijfsleven zijn door deze groei een grotere rolgaan spelen in de PPP’s en PPS-projecten, volgens hetongeschreven principe “de betaler bepaalt”. Door dezedienstbaarheid van de topsector LSH aan maatschappelijkeorganisaties en het bedrijfsleven worden er via het PPS-instrument meer middelen – en dus inzet – gegenereerd omPPP’s op te starten en stimuleren en om PPS-projecten tehonoreren. ook de wetenschap profiteert hier nu en in dekomende jaren mede van. Het is dus ook een ontwikkelingwaarmee de game changers van de voor ons relevante nwA-routes hun voordeel kunnen doen, evenals de sleutel -technologieën en -methodologieën in dienst van G&Z.

KabinetswisselUiteraard kunnen bij een gewijzigd kabinet(sbeleid) dezeinzetbedragen nog veranderen, bijvoorbeeld als het AnBI-plafond verhoogd wordt of als de PPS-grondslagregelingvan de private cash- en/of in kind-inzet verruimd wordt, zoals

14 | KennIS- en InnoVAtIeContRACt 2018-2019 – GeZonDHeID en ZoRG

Indicatieve inzet

HEALTH~HOLLAND, GLOW~MOTION | 15

eerder reeds als wenselijk kenbaar gemaakt is. Tevens ver-wacht en hoopt de coalitie dat het nieuwe kabinet op basisvan de NWA-propositie van de Kenniscoalitie nog structu-reel op jaarbasis 1,2 miljard euro vrijmaakt om de Kennis-en Innovatie-infrastructuur verder te versterken, waardoorook doorontwikkelingen van de sleutel technologieën en -methodologieën beter tot hun recht zullen komen.

Cross-sectorale inzet Naast de Topsector LSH zullen ook de coalitiecollega’s vande Topsectoren Agri&Food, Chemie, CLICKNL, HTSM, Logis-tiek en Tuinbouw & Uitgangsmaterialen cash- en in kind-inzetleveren in onderhavige Maatschappelijke Uitdaging. Ditgebeurt in cross-over- PPS’en en – vooral – in strategischePPP’s. Deze inzet bedraagt naar schatting in totaal 2-4 mil-joen euro. Vanuit de Topsector LSH wordt ook bijgedragenaan andere Maatschappelijke Uitdagingen, namelijk de MUDe veilige samenleving en de MU Land bouw en voeding.Verder zal digitalisering in de toekomst een prominente rolinnemen. Daarom acht de LSH-coalitie ook collectieve inzetin de DDD onontbeerlijk voor het welslagen van de waarde-creatie van alle Maatschappelijke Uitdagingen, waaronderdie van G&Z. In afstemming met alle andere Topsectoren ende departementen maakt de Topsector LSH daarom 0,5-1 miljoen euro vrij om in 2018 en 2019 samen met hetTopteam van de DDD in te zetten in de strategische PPP’s en PPS. Bovendien wil de Topsector LSH met haar coalitie-partners en collega-Topsectoren collectieve inzet kunnenleveren in urgente Maatschappelijke Uitdagingen, zoals nuin Groningen als gevolg van de jarenlange aardgaswinning.Voor deze urgente uitdagingen reserveert LSH 0,5 miljoeneuro. Tevens behoudt de coalitie zich het recht voor om ingoed overleg met de stakeholders en partners inzetten ten behoeve van urgente gevallen anders toe te wijzen. De omvang van de totale cross-sectorale indicatieve LSH-inzet bedraagt hiermee 3-5 miljoen euro.

Inzet van en in de Nationale Wetenschaps-agenda, sleuteltechnologieën en-methodologieënMet de aanstaande kabinetswisseling moeten we hetnieuwe regeerakkoord afwachten om te zien of er extrageïnvesteerd wordt in de kennis- en innovatie-economie ende Maatschappelijke Uitdagingen. Daarmee beschikt deG&Z-coalitie ten aanzien van de NWA-routes en de sleutel-technologieën en -methodologieën ‘slechts’ over hetbekende financiële instrumentarium – PPS-toeslag, waar-voor participatie vanuit het bedrijfsleven nodig is – en overde optie om initiatieven programmatisch te bundelen, metname met de strategische PPP’s. Waar mogelijk zal de

G&Z-coalitie gebruikmaken van beide opties. Ten aanzienvan de eerste optie gebeurt dat door het bedrijfsleven te‘verleiden’ tot participatie en cash R&D-investeringen. Watbetreft optie twee zal er met name gestimuleerd moetenworden om programma’s op elkaar aan te laten sluiten. De aanzienlijke mogelijkheden hiervoor zijn te zien in detabellen in appendix I. Het valt daarbij op dat er vaak eenlogische samenhang mogelijk is van de invulling van de programma’s van NWA-routes, sleuteltechnologieën en -methodologieën met de verschillende strategische PPP’s.

16 | KennIS- en InnoVAtIeContRACt 2018-2019 – GeZonDHeID en ZoRG

2018/2019 Publieke indicatieve inzet t.b.v. de MU G&Z (€ x1.000.000)

Private indicatieve inzet t.b.v. de MU G&Z (€ x1.000.000)

Totale inzet t.b.v. MU G&Z (€ x1.000.000)

Oorsprong middelenIndicatieve inzetin € x 1.000.000

Indicatieve inzetin € x 1.000.000

Indicatieve inzetin € x 1.000.000

Indicatieve inzetin € x 1.000.000

2018 2019 Totaal 2018 2019 Totaal 2018 2019

Ministerie EZK

eZK PPS-toeslag (excl. AnBI) 20,00 25,00 45,00 80,00 100,00 180,00 100,00 125,00

eZK PPS-toeslag (AnBI) 18,50 18,50 37,00 2,75 2,75 5,50 21,25 21,25

eZK toekomstfonds (incl. seedcapital eHealth) 8,50 2,50 11,00 0,85 0,95 1,80 9,35 3,45

eZK MIt Regeling 4,00 4,00 8,00 2,00 2,00 4,00 6,00 6,00

eZK tno* 8,00 8,00 16,00 6,00 7,00 13,00 14,00 15,00

transitie onderzoeksparels 0,85 0,00 0,85 0,00 0,00 0,00 0,85 0,00

Ministerie VWS

VwS BBAZ* 22,00 22,00 44,00 4,00 8,00 12,00 26,00 30,00

VwS Intravacc* 15,40 15,40 30,80 15,00 15,00 30,00 30,40 30,40

VwS ZonMw-Programma's 17,02 15,95 32,97 5,00 5,00 10,00 22,02 20,95

VwS 2,00 2,00 4,00 0,25 0,50 0,75 2,25 2,50

VwS 1,92 2,08 4,00 0,25 0,50 0,75 2,17 2,58

VwS nPP 3,00 3,00 6,00 1,00 1,00 2,00 4,00 4,00

VwS Fast track (incl. seed capitaleHealth) 7,67 4,67 12,34 4,00 3,00 7,00 11,67 7,67

Ministerie OC&W

oC&w nwo (ZonMw-ttw-SGw) 13,00 12,90 25,90 5,00 5,00 10,00 18,00 17,90

nRPo SIA 5,00 5,00 10,00 1,00 2,00 3,00 6,00 7,00

VH* 5,00 5,00 10,00 1,00 2,00 3,00 6,00 7,00

KnAw* 12,00 12,00 24,00 2,00 4,00 6,00 14,00 16,00

Ministerie BuZa

PDP 2015 - 2020 17,70 17,30 35,00 1,00 2,00 3,00 18,70 19,30

Lokale overheden

MIt Regio's (i.s.m. eZK) 2,00 2,00 4,00 2,00 2,00 4,00 4,00 4,00

Provincies+B15 0,55 0,55 1,10 0,10 0,20 0,30 0,65 0,75

ANBI

SGF leden 0,00 0,00 0,00 120,00 130,00 250,00 120,00 130,00

niet SGF leden 0,00 0,00 0,00 35,00 35,00 70,00 35,00 35,00

Europese middelen

H2020 Societal Challenge 1. 70,00 70,00 140,00 10,00 12,00 22,00 80,00 82,00

eurostars 12,00 12,00 24,00 4,00 6,00 10,00 16,00 18,00

SMe Instrument 2,50 2,50 5,00 1,00 1,00 2,00 3,50 3,50

IMI european Lead Factory 14,00 14,00 28,00 7,00 7,00 14,00 21,00 21,00

Totaal 282,61 276,35 558,96 310,20 353,90 664,10 592,81 630,25

* In kind inzet, ergo: capaciteit

In de linker kolommen een overzicht van de oorsprong van indicatieve inzet – in cash (€’s) en in kind (capaciteit) – in strategische Publiek-Private Partnerships(PPP’s) en Publiek-Private Samenwerkingsprojecten ten behoeve van deMaatschappelijke Uitdaging Gezondheid en Zorg voor 2018 en 2019.

MU G&Z: Maatschappelijke Uitdaging Gezondheid en Zorg; t.b.v.: ten behoeve van;PPP: Publiek-Private Partnership; St: Sleuteltechnologie; SM: Sleutelmethodologie;nwA: nationale wetenschapsagenda; Cross-over tS: Cross-over topsectoren (voorHtSM incluis de dwarsverbanden Dutch Digital Delta en Smart Industry); eZK:Ministerie van economische Zaken en Klimaat; PPS: Publiek-Private Samenwerking;

AnBI: Algemeen nut Beogende Instelling; MIt: MKB-Innovatiestimulering Regio- entopsectoren; tno: nederlandse organisatie voor toegepast natuurwetenschappelijkonderzoek; VwS: Ministerie van Volksgezondheid, welzijn en Sport; BBAZ57:Beschikbaarheidsbijdrage Academische Ziekenhuizen (ook wel: AcademischeComponent); ZonMw: Zorgonderzoek nederland-Medische wetenschappen; oCw:Ministerie van onderwijs, Cultuur en wetenschap; nwo: nederlandse organisatievoor wetenschappelijk onderzoek; nPRo SIA: nationaal Regieorgaan Praktijkgerichtonderzoek SIA; VH: Vereniging Hogescholen; KnAw: Koninklijke nederlandseAcademie van wetenschappen; PDP: Product Development Partnership; SGF:Samenwerkende Gezondheidsfondsen; H2020: Horizon 2020; SMe: Small andMedium enterprices; IMI: Innovative Medicines Initiatives.

Appendix I – Indicatieve inzet MU G&Z 2018-2019

HeALtH~HoLLAnD, GLow~MotIon | 17

Partnerships en samenwerking t.b.v. MU G&Z

PPP ST(/SM) NWA Cross Over TS

Legio Bt, Fn, ICt, M&D, M&n 6, 14, 17, 19, 22, 25 AF, CH, CnL, HtSM, Lo, t&U, DDD

Legio Bt, Fn, ICt, M&D, M&n 6, 14, 17, 19, 22, 25 AF, CH, CnL, HtSM, Lo, t&U, DDD

oI Bt 6, 17 CH

Legio Bt, Fn, ICt, M&D, M&n 6, 14, 17, 19, 22, 25 AF, CH, CnL, HtSM, Lo, t&U, DDD

AFI,-3/4V, extramuralisatie 50%, Go FAIR, hDMt, Health-RI, IMDI,MHI, PnH, PPYHC, Preventiecoalitie Bt, Fn, ICt, M&D, M&n 6, 14, 17, 19, 22, 25 AF, CH, CnL, HtSM, Lo, t&U, DDD

Health-RI n.v.t. n.v.t. n.v.t.

Legio Bt, Fn, ICt, M&D, M&n 6, 14, 17, 19, 22, 25 AF, CH, CnL, HtSM, Lo, t&U, DDD

nCoH Bt 6, 17 AG, CH, t&U, DDD

Legio Bt, Fn, ICt, M&D, M&n 6, 14, 17, 19, 22, 25 AF, CH, CnL, HtSM, Lo, t&U, DDD

oI Bt 17 CH

nCoH-nADP Bt 6, 17 AG, CH, t&U, DDD

Preventiecoalitie, SPRonG Bt, Fn, ICt, M&D, M&n 6 AF, CnL, HtSM, Lo, t&U, DDD

Legio Bt, Fn, ICt, M&D, M&n 6, 14, 17, 19, 22, 25 AF, CH, CnL, HtSM, Lo, t&U, DDD

AFI & 3/4V, BBoL, DCVA, eLF, IMDI, Go FAIR, HDHL, HealthRI, MYBL,nCoH-nADP, oI, RegMedXB, VoILA, en Parkinsonnet Bt, Fn, ICt, M&D, M&n 6, 17, 19, 22, 25 AF, CH, CnL, HtSM, Lo, t&U

Preventiecoalitie, SPRonG PVH-extramuralisation 50%, Bt, ICt 6, 17 AF, CnL, HtSM, Lo, t&U

Preventiecoalitie, SPRonG PVH-extramuralisation 50%, Bt, ICt 6, 17 AF, CnL, HtSM, Lo, t&U

neurotech-nL, nCoH-nADP-AMR-GLoBAL, Bt, Fn, ICt, M&D, M&n 6, 14, 17 AF, CH, CnL, HtSM, Lo, t&U

nCoH, AMR-GLoBAL Bt, ICt 6, 17 AG, CH, t&U, DDD

Legio Bt, Fn, ICt, M&D, M&n 6, 14, 17, 19, 22, 25 AF, CH, CnL, HtSM, Lo, t&U, DDD

RegMedXB Bt 19 CH

Legio Bt, Fn, ICt, M&D, M&n 6, 14, 17, 19, 22, 25 AF, CH, CnL, HtSM, Lo, t&U, DDD

Legio Bt, Fn, ICt, M&D, M&n 6, 14, 17, 19, 22, 25 AF, CH, CnL, HtSM, Lo, t&U, DDD

Legio Bt, Fn, ICt, M&D, M&n 6, 14, 17, 19, 22, 25 AF, CH, CnL, HtSM, Lo, t&U, DDD

Legio Bt, Fn, ICt, M&D, M&n 6, 14, 17, 19, 22, 25 AF, CH, CnL, HtSM, Lo, t&U, DDD

Legio Bt, Fn, ICt, M&D, M&n 6, 14, 17, 19, 22, 25 AF, CH, CnL, HtSM, Lo, t&U, DDD

eLF Bt, Q&n, ICt, M&D 6, 17, 19 CH, DDD

De rechter kolommen geven de PPP’s weer waarin ingezet wordt en tevens desleuteltechnologieën en -methodologieën (deze laatste worden eind 2017aangevuld), de nationale wetenschapsagenda routes en de cross-sectorale partnerswaarmee samengewerkt wordt.

oI: oncode Institute (voorheen oncoXL); nCoH: netherlands Center for one Health;nADP: netherlands Antimicrobic Development Platform; AMR Global: Global Anti-Microbial Resistance Consortium; AFI: Animal Free Innovations; 3/4V: HumaneMeettechnieken (3/4V); Go FAIR: Go FAIR for the internet of data and services; hDMt:Institute for human organ and disease model technologies; Health-RI: HealthResearch Infrastructure; IMDI: Innovative Medical Devices Initiative; MHI: MetabolicHealth Innovations: From care to cure; PnH: Personalized nutrition and Health;PPYHC: Personalized preventive youth health care; BBoL: Building Blocks of Life; eLF:european Lead factory; HDHL: Healthy Diet, Health Living; MYBL: More Years Better

Lives; RegMedXB: Regenerative Medicine Crossing Borders; VoILA: Vitality orientedinnovations for the lifecourse of the ageing society; SPRonG PHV: Strengtheningpractice oriented health research Programme vitality and health; St: Sleutel -technologieën; SM: Sleutelmethodologieën; Bt: Biotechnologie; Fn: Fotonica; ICt:Informatie en Communicatie technologie; M&D: Meet- en detectietechnologie; M&n:Micro- en nanoelectronica; Q&n: Quantum en nonotechnologie; nwA: nationalewetenschapsagenda; 6: Gezondheidsonderzoek, preventie en behandeling; 14:neuroLabnL: dé werkplaats voor hersen-, cognitive- en gedrags onderzoek; 17:Personalised medicine: uitgaan van het individu; 19: Regeneratieve geneeskunde:gamechanger op weg naar brede toepassing; 22: Sport en bewegen; 25: waarde-creatie door verantwoorde toegang tot en gebruik van big data; topsectoren: AF:Agri&Food, CH: Chemie; CnL: CLICKnL/Creatieve Industrie; HtSM: High techsystemen en materialen; Lo: Logistiek; t&U: tuinbouw & Uitgangsmaterialen; DDD:Dutch Digital Delta

18 | KennIS- en InnoVAtIeContRACt 2018-2019 – GeZonDHeID en ZoRG

Contactpersonen (contactgegevens op aanvraag bij het tKI-secretariaat: info@health-holland.com):

topsectoren:Agri&Food: Kees de Gooijer

CLICKNL: Bart Ahsmann, Jolanda Gagliardi

Chemie: oscar van der Brink, Albert Heck, Maarten de Zwart, Bert weckhuyzen

Energie: John Post

HTSM: Fred van Roosmalen

LSH: nico van Meeteren

Logistiek: Albert Feenstra

Tuinbouw & Uitgangsmaterialen: José Vogelezang

Water: Hans Huis in ‘t Veld

Dutch Digital Delta: Inald Lagendijk, Henk-Jan Vink, René Penning de Vries

SleuteltechnologieënBiotechnologie: José Vogelezang

Meet- en Detectiesystemen: Maarten Honing en elmo Meijer

Nano-medicine: Dave Blank

Sleutelmethodologieën:Volgt in het vierde kwartaal van 2017

nwA-Routes:Gezondheidsonderzoek, preventie en behandeling: Jos Zandvliet en Rick Grobbee

Jeugd in ontwikkeling, opvoeding en onderwijs: Monique Volman, Judi Mesman en Renée Middelburg

NeuroLabNL: de werkplaats voor hersen-, cognitie en gedragsonderzoek:eveline Crone

Personalised medicine: uitgaan van het individu: Stefan Sleijfer

Regeneratieve Geneeskunde: gamechanger op weg naar brede toepassing: ton Rabelink

Sport en Bewegen: Cees Vervoorn, Mark Raijmakers en Harry van Doormalen

Waardecreatie door verantwoorde toegang tot en gebruik van big data:Inald Lagendijk

Appendix II – Contactpersonen

Maatschappelijke Uitdaging Trekker1 energie & Co2 energie2 Landbouw & voeding Agri&Food3 Gezondheid & zorg LSH4 Klimaat & water water5 Circulaire economie Chemie6 Mobiliteit & transport Logistiek7 Veilige samenleving ICt8 Inclusieve samenleving Creatief

Sleuteltechnologie TrekkerA Quantum/nanotech HtSMB Materialen ChemieC Fabricage HtSMD Biotechnologie t&UE Fotonica HtSMF Micro/nano-elektronica HtSMG ICt ICtH Ruimte-onderzoek HtSMI Meten & detectie ChemieJ eCCM Chemie

HeALtH~HoLLAnD, GLow~MotIon | 19

1 https://www.health-holland.com/public/downloads/kia-kic/knowledge-and-innovation-agenda-2018-2021.pdf

2 Zie tevens de voorgaande KIA’s, die van 2012(https://www.health-holland.com/public/downloads/useful-documents/innovation_contract_lsh_march_2012_final_02.pdf) en 2016-2019 (https://www.health-holland.com/public/downloads/useful-documents/knowledge-innovation-agenda-2016-2019-health-holland-pro-motion_final.pdf)

3 https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/rapporten/2013/10/18/advies-waarde-creeren-uit-maatschappelijke-uitdagingen/advies-waarde-creeren-uit-maatschappelijke-uitdagingen.pdf

4 https://www.health-holland.com/about-us/advisory-board-lsh

5 https://www.health-holland.com/about-us/top-team

6 https://www.health-holland.com/about-us/executive-office

7 https://www.vno-ncw.nl/nieuws/meer-samenwerking-mkb-en-meer-geld-rd-door-innovatiebeleid enhttps://www.vno-ncw.nl/sites/default/files/rd-barometer_vno-ncw_2017_0.pdf

8 https://www.health-holland.com/project

9 http://www.wetenschapsagenda.nl

10 https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/docu-menten/kamerstukken/2011/02/04/naar-de-top-de-hoofdlijnen-van-het-nieuwe-bedrijfslevenbeleid/naar-de-top-de-hoofdlijnen-van-het-nieuwe-bedrijfslevenbeleid.pdf;https://www.onderwijsraad.nl/publicaties/2015/advies-strategische-agenda-hoger-onderwijs-en-onderzoek-2015-2025/item7299; https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2012/01/31/strategische-kennisagenda-vws-2020

11 https://www.topsectoren.nl/binaries/topsectoren/docu-menten/publicaties/rapporten-2017/juli/27-07-17-1/two-pager-keni-agenda/twopagers+Kennis-+en+innovatie-agenda.pdf

12 tno, nwo, de topsectoren CLICKnL en LSH zijn door oCwen eZK gevraagd eind 2017 een verhandeling van 2-pagersvan de voor de 8 Maatschappelijke Uitdagingen relevantede Sleutelmethodologieën op te leveren.

13 Zie onder andere de agenda’s van de Patiëntenhttps://www.patientenfederatie.nl/images/stories/Actu-eel/16-233_notitie_Ingrediënten_PG-Beleidskader_VwS.pdf, de Industrie via de FMe https://www.fme.nl/nl/Belan-genbehartiging/Industrieagenda-2016-2018 en HollandBIohttps://www.hollandbio.nl/uploads/themacategorien/160624_sectorplan_lifesciences2030_leesversie.pdf, de Federa-tie Medisch Specialisten https://www.kennisinstituut.nl/kennisgebieden/zorgevaluatie/kennisagendas, Vno-nCwhttps://www.vno-ncw.nl/sites/default/files/nlnl170201_brochure_gezondheidszorg.pdf

14 https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2017/33/economisch-beeld-verbetert enhttps://www.hollandtradeandinvest.com/latest/holland-publications

15 https://www.google.nl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=2&cad=rja&uact=8&ved=0ahUKewiPmtoH0KzwAhUDLFAKHQ5LBwIQFggrMAe&url=https%3A%2F%2Fwww.knaw.nl%2Fshared%2Fresources%2Factueel%2Fpublica-ties%2Fpdf%2F170818-essay-wetenschap-in-nederland&usg=AFQjCnFgAx4JFtvweqDsHtDA36Y7oikowg

16 https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/docu-menten/kamerstukken/2011/02/04/naar-de-top-de-hoofdlijnen-van-het-nieuwe-bedrijfslevenbeleid/naar-de-top-de-hoofdlijnen-van-het-nieuwe-bedrijfslevenbeleid.pdf

17 Voor een overzicht van de afgeronde en lopende PPS-pro-jecten, zie: https://www.health-holland.com/project

18 https://www.awti.nl/binaries/awti/documenten/adviezen/2017/08/31/advies-onmisbare-schakels---de-toekomst-van-het-toepassingsgericht-onderzoek/Advies+onmisbare+Schakels.pdf

19 Zie onder andere: Ref 68 KIA en https://www.awti.nl/docu-menten/adviezen/2013/10/21/waarde-creeren-uit-maatschappelijke-uitdagingen---engels en https://www.topsecto-ren.nl/binaries/topsectoren/documenten/publicaties/rapporten-2017/juli/27-07-17-1/evaluatie-topsectoren-aanpak---deel-1/Dialogic+%282017%29.+evaluatie+topsectoraanpak+-+Deel+1+Hoofdrapport_def.pdf, https://www.topsecto-ren.nl/binaries/topsectoren/documenten/publicaties/rapporten-2017/juli/27-07-17-1/evaluatie-topsectoren-aanpak---deel-2/Dialogic+%282017%29.+evaluatie+topsectoraanpak+-+Deel+2+Achtergrondstudies_d....pdf enhttps://issuu.com/pbt-netwerk/docs/090717_pbt_voort-gangsrapp_hc-roadma?e=30197081/52960808

20 https://www.awti.nl/binaries/awti/documenten/adviezen/2013/10/21/waarde-creeren-uit-maatschappelijke-uitda-gingen---engels/waarde-creeren-uit-maatschappelijke-uitdagingen-qu.pdf

21 https://www.smartindustry.nl/fieldlabs/

22 http://issuu.com/pbt-netwerk/docs/061217_pbt_llo_onderzoeksrapport_bi?e=30197081/50455974,http://issuu.com/pbt-netwerk/docs/061217_pbt_llo_onderzoeksagenda_bin?e=30197081/50455994,http://issuu.com/pbt-netwerk/docs/061217_pbt_llo_inves-teringsagenda_b?e=30197081/50455190 enhttp://issuu.com/pbt-netwerk/docs/061217_pbt_llo_pilot-boekje_binnenwe?e=30197081/50454995

23 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28443805

24 Zie: Grow~Motion, Appendix I: het overzicht van Figuur 8 oppagina 28 en de pagina’s 29-34

25 https://link.springer.com/content/pdf/10.1007%2Fs11095-017-2192-5.pdf

26 https://www.regmedxb.com/

27 http://oncodeinstitute.pr.co/

28 https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/docu-menten/kamerstukken/2017/07/27/kamerbrief-over-evaluatie-topsectorenaanpak/kamerbrief-over-evaluatie-top-sectorenaanpak.pdf

29 Zie: https://www.nederlandsinvesteringsagentschap.nl/actueel/nieuws/2017/februari/10/nia-zal-overgaan-in-invest-nl enhttps://www.nederlandsinvesteringsagentschap.nl/actu-eel/nieuws/2017/februari/10/nia-zal-overgaan-in-invest-nl

30 https://www.ondernemersplein.nl/ondernemen/geldza-ken/geld-voor-uw-onderneming/info-en-advies/externe-financiering/009a-regionale-ontwikkelingsmaatschap-pijen-rom/

31 Zie hiervoor de KIA Grow~Motion, pagina 19-25

32 Zie: https://www.health-holland.com/portal

33 Zie: http://www.lifesciencesatwork.nl/

34 Zie: https://www.tfhc.nl/

35 https://actorenregister.nationaalarchief.nl/index.php/actor-organisatie/directie-internationale-zaken-vws

36 Zie: http://www.techniekpact.nl/

37 Zie: https://zorgpact.nl/

38 Zie: https://www.health-holland.com/publications/health~holland-updates

39 http://seriousrequest.3fm.nl/nieuws/detail/5351613/heel-holland-lakt-voor-tijn

40 https://www.supportcasper.nl/

41 http://sociaalplanbureaugroningen.nl/page/210/aardbe-vingen/woongenot.html

42 https://www.health-holland.com/public/downloads/useful-documents/agenda-praktijkgericht-onderzoek-health-7-12-2015.pdf

43 http://nl.sitestat.com/rivm/rivm-nl/s?link.documenten_en_publicaties.algemeen_actueel.uitgaven.preventie_ziekte_zorg.vpz.proeftuinen_populatiegerichte_aanpak_nu_en_in_de_toekomst_tussenrapportage_landelijke_monitor_proeftuinen&ns_type=pdf&ns_url=http://www.rivm.nl/dsresource?objectid=d143f61c-ed04-4d4b-a1f3-426170a10d46&type=pdf&disposition=inline

44 https://www.topsectoren.nl/actueel/nieuws/2017/juni/27-07-17/banenmotor-innovatieve-topsectoren-vergt-learning-communities

45 https://www.ondernemersplein.nl/ondernemen/geldzaken/ geld-voor-uw-onderneming/info-en-advies/externe-financiering/009a-regionale-ontwikkelingsmaatschappijen-rom/

46 https://www.zorginnovatie.nl/

47 https://www.digitaleoverheid.nl/wp-content/uploads/sites/8/2017/04/tG_101731_weB_Maak_waar.pdf

48 https://www.dutchdigitaldelta.nl/actieplan

49 http://www.gezondheidsfondsen.nl/nieuwsberichten/oproep-beter-gezond-de-sgf-en-topsector-life-sciences--health-stellen-3-miljoen-euro-beschikbaar-voor-onderzoeksinitiatief-(1).aspx

50 https://www.vereniginginnovatievegeneesmiddelen.nl/homepage

51 https://www.vereniginginnovatievegeneesmiddelen.nl/ledennieuws/geneesmiddelenagenda-uitgestoken-hand-naar-nieuw-kabinet

52 https://www.nwo.nl/financiering/onze-financieringsinstru-menten/enw/data2person---big-data--gezondheid/data2person---big-data--gezondheid.html

53 https://www.vereniginginnovatievegeneesmiddelen.nl/homepage

54 https://www.vereniginginnovatievegeneesmiddelen.nl/ledennieuws/geneesmiddelenagenda-uitgestoken-hand-naar-nieuw-kabinet

55 Zie: https://www.health-holland.com/calls/tki-match

56 Zie: https://www.health-holland.com/calls/hhint-kickstarter

57 Zie: https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/brieven/2017/06/15/bestuurlijk-akkoord-plan-van-aanpak-robijn/bestuurlijk-akkoord-plan-van-aanpak-robijn.pdf

Referenties

20 | KENNIS- EN INNOVATIECONTRACT 2018-2019 – GEZONDHEID EN ZORG

ANBI Algemeen Nut Beogende Instellingen

AWTI Adviesraad voor wetenschap, technologie eninnovatie

CLICKNL Topsector Creatieve Industrie

EU Europese Unie

EZK Ministerie van Economische Zaken en Klimaat

KIA Kennis- en Innovatieagenda

KIC Kennis- en Innovatiecontract

KNAW Koninklijke Nederlandse Akademie vanWetenschappen

LSH Life Sciences & Health

MKB Midden- en kleinbedrijf

MU G&Z Maatschappelijke Uitdaging Gezondheid en Zorg

NFU Nederlandse Federatie van Universitair MedischeCentra

NRPO SIA Nationaal Regieorgaan Praktijkgericht OnderzoekSIA

NWA Nationale Wetenschapsagenda

NWO Nederlandse Organisatie voor WetenschappelijkOnderzoek

PPS Publiek-Private Samenwerking

PPP Publiek-Private Partnership

R&D Research & Development

ROM Regionale Ontwikkelingsmaatschappij

RVO Rijksdienst voor Ondernemend Nederland

SBIR Small Business Innovation Research

SGF Samenwerkende Gezondheidsfondsen

TFHC Task Force Health Care

TKI Topconsortia voor Kennis en Innovatie

TNO Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek

TTO Technology Transfer Office

TTW Toegepaste en Technische Natuurwetenschappen(NOW-domein)

UMC Universitair Medisch Centrum

VH Vereniging Hogescholen

VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

ZonMw Nederlandse Organisatie voorGezondheidsonderzoek en Zorginnovatie

NWA-collega’s: Rick Grobbee (NWA Route Preventie),

Ton Rabelink (Regeneratieve Geneeskunde), Stefan Sleijfer

(Personalised Medicine), Cees Vervoorn (Sport en Bewegen)

Sleuteltechnologieën: Fred van Roosmalen (Geavanceerdefabricagesystemen en -processen en Fotonica), José Vogelezang(Biotechnologie), Emmo Meijer en Dave Blank (Meet- enDetectietechnologie), Henk Jan Vink, Inald Lagendijk (ICT)

Sleutelmethodologieën (in voorbereiding): Michael Holewijn,Jeanet Bruil, Janneke van Kersen, Annemarie Zielstra, Bart Ahsmann

Departementen: Marja Esveld (VWS), Daphne Dernison (VWS),Niels van Leeuwen (RVO), Tonnie Rijkers (RVO), Auke Venema(Defensie)

Health~Holland-collega’s: Karin Alfenaar (NPRO SIA), LonnekeBaas (Innovation Quarter), Daniëlle van Bentem (OCW), LigayaButalid (NPRO SIA), Carolien Bouma (NFU), Amy Davies (SGF),Hanneke van Doorn (KNAW), Petra Drankier (NFU), Wilma vanDonselaar (ZonMw), Lili Guo (VWS), Freek-Jan Frerichs (EZK),Philipe van der Heijden (KNAW), Sander Hougee (ZonMw), Dickde Jager, Niels van Leeuwen (RVO), Rick Meurders, Erik Pentinga(TFHC), Peter Post (TFHC), Dick van Putten (TNO), AshnaRaghoebarsing (EZK), Tonnie Rijkers (RVO), Alexander Schippers(Oost NL), Anthony Stigter (VNO-NCW), Robert Thijssen (EZK),Wieteke Wouters (HollandBIO)

Topteam LSH: Hans Schikan (waarnemend boegbeeld), Erik Gerritsen, Len de Jong, Huibert Pols

Namens ZonMw: Martijntje Bakker, Radjesh Manna

Regiegroep LSH: Martin Paul (Voorzitter), Carmen van Vilsteren(Vicevoorzitter), Frank Baaijens, Clemens van Blitterswijk,Annelien Bredenoord, Fred Dom, Leonard Geluk, Inez de Greef,Hans Hofstraat, Mariëlle Horsting, Marcel Joachimsthal, RenéKuijten, Mirjam Mol, Tom Oostrom, Joep Pluymen, Anton Pijpers, Marcel van Raaij, Hans Severens,Dianda Veldman

TKI Bureau LSH: Laila El Aziz, Hanna Groen, Hanneke Heeres,Chrétien Herben, Nico van Meeteren, Ernst Nagel, PatriciaSchimmel, Jannica Swieringa, Naomi Vorstermans, Annette Wells,Jolande Zijlstra

Secretariaat generaal LSH: Petra van Baak, Frank Flier, Nicovan Meeteren, Ernst Nagel, Annemiek Verkamman

Bestuur TKI Bureau LSH: Huibert Pols, Henk Smid, KeesTervoort

Lijst van afkortingen

Dankbetuiging

CoLoFon

Projectmanagement: TKI-Bureau LSHRedactie: Nico van Meeterentekst editing: BiollandicaRedactieassistentie: Hanna GroenVormgeving: WAT ontwerpers, Utrecht

Health~Holland | +31 (0)70 3495 404 | info@health-holland.com | www.health-holland.com