In kaart gebracht

Informatiewijzer: In kaart gebracht

Ict op School/ISPwijzer informeert scholen over ontwikkelingen in ict in het onderwijs. In de serie

informatiewijzers geeft ISPwijzer in deze editie informatie over virtuele wereldbollen en wat de

mogelijkheden voor het onderwijs zijn. Google Earth is het bekendste voorbeeld van een vituele

wereldbol.

Wat is een virtuele wereldbol?Een virtuele wereldbol is een programma waarmee je de hele wereld kunt bekijken. Uiteraard zie je op

een plat computerscherm natuurlijk geen

echte bol. Maar je kunt wel over de hele

wereld ‘vliegen’ en op allerlei details

inzoomen. De meeste van deze

programma’s kunnen zowel foto’s als

kaarten weergeven en soms kunnen ze dat

ook nog eens combineren. De foto’s zijn

afkomstig van satellieten of van

luchtopnames. Satellietfoto’s zijn iets minder

van kwaliteit en je kunt er niet zo heel ver op

inzoomen. Maar als er van een gebied luchtopnames zijn dan kan men vaak inzoomen tot op

straatniveau en zijn kleine details zoals auto’s en bomen goed zichtbaar.

Er zijn verschillende

programma’s voor virtuele

wereldbollen. De bekendste

hiervan is Google Earth (GE).

Vrijwel alle foto’s van Nederland

zijn in GE van uitstekende

kwaliteit. Sinds september 2006

is namelijk heel Nederland in

hoge resolutie beschikbaar. Dit is

een belangrijk voordeel ten

opzichte van de andere

programma’s. Met GE zijn veel

toepassingen mogelijk. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om informatie te koppelen aan interessante

plaatsen. Ook kun je een soort reis programmeren waarbij er langs een aantal punten gevlogen wordt.

Google heeft hiervoor speciaal een soort programmeertaal ontwikkeld. In principe kan iedereen dit

Pagina 1 van 8

Het kantoorpand van Kennisnet Ict op School

In kaart gebracht

gebruiken om zijn eigen wensen te realiseren. Er bestaan nu al heel veel toepassingen van Google

Earth en er komen steeds meer nieuwe bij. Zie bijvoorbeeld

www2.internl.net/nieuws/nieuwsbrief/archief/2006/10/1.it voor wat voorbeelden.

Er zijn ook andere programma’s voor virtuele wereldbollen. Sommige bieden vergelijkbare

functionaliteit als Google Earth, terwijl andere juist gespecialiseerd zijn op bepaalde terreinen, zoals

geografische kenmerken. De meeste werken ook met satellietfotos. Soms hebben ze, net als GE,

luchtfotos van hoge kwaliteit, maar dan vaak alleen van Noord-Amerika of van slechts enkele steden.

GE is voorlopig de enige die heel Nederland in hoge kwaliteit biedt.

Alle virtuele wereldbollen hebben een internetverbinding nodig. De fotos die gebruikt worden zijn

namelijk erg groot (één satellietfoto kan wel 500 MB groot zijn en daar zijn er duizenden van nodig –

de NASA database is bijvoorbeeld 4000 Gbytes groot). Voor sommige virtuele wereldbollen moet

eerst een programma geinstalleerd worden. Andere kunnen via een web-browser bekeken worden,

maar dan moet er vaak wel weer iets in de web-browser geinstalleerd worden; een zogenaamde plug-

in, bijvoorbeeld Java.

Naast de virtuele wereldbollen zijn er ook ‘gewone’ websites waarmee de wereld in detail bekeken kan

worden. Zo heeft Google Earth een broertje, Google Maps. Google Maps gebruikt dezelfde kaarten en

fotos als GE maar kan met een gewone webbrowser gebruikt worden, zonder dat er exotische plug-ins

geinstalleerd hoeven te worden. Het heeft echter wel wat minder mogelijkheden dan GE; zo mist het

bijvoorbeeld de 3-D weergave

Omdat Google Earth voorlopig de enige is die heel Nederland in hoge resolutie heeft, gaat deze

informatiewijzer vooral dieper op GE in.

Google Earth in het onderwijsDe mogelijkheden om Google Earth in het onderwijs

in te zetten worden alleen begrensd door de

fantasie. In principe kun je het bij bijna elk

onderwerp gebruiken. Uiteraard zijn er vakken

waarbij het logisch is om het te gebruiken terwijl je

bij andere vakken wat creatiever zult moeten zijn.

Uiteraard denk je bij Google Earth onmiddellijk aan

aardrijkskunde of geologie. Maar ook bij

maatschappijleer, geschiedenis, biologie, talen,

actuele gebeurtenissen en andere onderwerpen kan

GE nuttig ingezet worden.

Pagina 2 van 8

De Grand Canyon

In kaart gebracht

Bijvoorbeeld:

• Aardrijkskunde

o Bestuur de geologie – vlieg door de Grand Canyon, tussen de wolkenkrabbers van

New York, over de Himalayas of over de Sahara. Kijk naar ontbossing in Zuid-

Amerika.

o Analyseer het gebruik van land in een stad. Hoe verandert de bebouwing als je van

het centrum van Amsterdam naar de Bijlmer gaat? Wat voor soort bedrijven vind je

langs de Maas bij Rotterdam? Of langs de A4 bij Schiphol? Hoeveel van het land in

een stad is groen?

o Volg de beweging van de continenten

(www.gearthblog.com/blog/archives/2006/10/global_peleogeograph.html).

• Wereldorientatie

o Bezoek de plaatsen die nu in het nieuws zijn.

o Bezoek de moederlanden van allochtone leerlingen en discussieer over de verschillen

met Nederland.

• Geschiedenis

o Bezoek de plaatsen waar historische gebeurtenissen plaats vonden; een slagveld, het

forum van Rome of de Tower van Londen.

o Gebruik de ingebouwde meettool om uit te rekenen hoe ver en snel legers optrokken

en bekijk het terrein waarover ze trokken.

• Talen

o Bezoek de hoofdsteden; vlieg over de Eiffeltoren, Buckingham Palace of de

Brandenburger Tor.

o Bekijk de huizen waar beroemde schrijvers woonden. Zoek plaatsen uit bekende

romans. Bekijk de plaatsen uit de toneelstukken van Shakespeare. Volg het spoor van

een roman – bijvoorbeeld de Da Vinci Code (da-vinci-tour.renalid.com).

o Kies twee locaties die niet al te ver uit elkaar liggen en bedenk een reis van de ene

naar de andere. Wat voor terrein kom je tegen? Schrijf een gedicht over verhaal over

die reis.

• Wetenschap / wiskunde

o De aarde vanuit de ruimte gezien. Hoe groot is de aarde? Hoe dik is de atmosfeer?

o Berekeningen van afstanden, snelheden en tijd.

o Schaal en het schatten van afstanden.

• Biologie

o Laat leerlingen de routes van de chimpanzees in het Gombe Park in Tanzania volgen

(gombechimpanzee.blogspot.com).

o Volg de route van de Morgan op haar vijfjarige onderzoeksreis om de wereld op zoek

naar natuurbeschermingsprojecten voor de oceanen

(www.morganonline.nl/page_150.html).

Pagina 3 van 8

In kaart gebracht

EarthQuestEen van de mogelijkheden om Google Earth in het onderwijs te gebruiken zijn de zogenaamde

EarthQuests. Een EarthQuest is een variant op een WebQuest (of webkwestie – zie

www.webkwestie.nl). Een EarthQuest is een kant-en-klare opdracht die leerlingen uit moeten voeren,

waarbij GE gebruikt wordt. Op de websites www.earthquest.nl en www.werkenmetgoogleearth.nl kunt

u al enkele EarthQuests vinden. Er zijn nu (eind 2006) nog niet zo veel EarthQuests, maar iedereen

kan er zelf een maken en aanbieden aan de website. Zo zou er in de toekomst een mooie verzameling

moeten ontstaan.

Enkele voorbeelden van EarthQuests zijn:

• De zeven wereldwonderen

• De 1e reis van Columbus

• Uitleg over Bergen – vulkanen

• Reis om de wereld

Earthquest - De 1e reis van Columbus

Pagina 4 van 8

In kaart gebracht

Earthquests worden op twee manieren aangeboden.

1. Alleen via Google Earth: alle informatie staat in placemarks. U downloadt de placemark, opent

deze in GE en kunt aan de slag.

2. In combinatie met een website: de informatie is in een website opgenomen. Via de

placemarks in de website wordt GE opgestart.

Wat is er nodig voor Google Earth?Om Google Earth te kunnen gebruiken moet je eerst een programma downloaden en installeren. Een

uitgebreide handleiding hiervoor kun je vinden op: www.pakopako.eu/Aarde/Handleiding_GE.pdf.

Google Earth is een behoorlijk ‘zwaar’ programma dat nog wat eisen stelt aan de PC en het netwerk.

Google stelt zelf dat een desktop PC die ouder dan 4 jaar is en een laptop die ouder dan 2 jaar is het

waarschijnlijk niet meer kunnen draaien. De minimum eisen en de aanbevolen eisen voor GE zijn:

Minimum configuratie Aanbevolen configuratieOperating system Windows 2000, Windows XP Windows XPProcessor Pentium-3 500 Mhz Pentium-4 2.4 Ghz / AMD 2400XP+Geheugen 128 MB 512 MBHarde schijf 400 MB vrij 2 GB vrijBandbreedte 128 Kbit/sec 768 Kbit/secGrafische kaart 3D-kaart met 16 MB geheugen 3D-kaar met 32 MB geheugenScherm 1024x768, hoge kleuren (16-bits) 1280x1024, ware kleuren (32-bits)Oudere computers voldoen met name vaak niet aan de eisen voor de grafische kaart.

Minimum configuratie Aanbevolen configuratieOperating system Mac OS X 10.3.9 Mac OS X 10.4.8Processor G3 500Mhz G4 1.2Ghz or PentiumGeheugen 56MB RAM (System Memory) 512 MBHarde schijf 200MB disk space 2 GB vrijBandbreedte 128 Kbit/sec 768 Kbit/secGrafische kaart 3D-kaart met 16 MB geheugen 3D-kaar met 32 MB geheugenScherm 1024x768, hoge kleuren (16-bits) 1280x1024, ware kleuren (32-bits)

Er zijn momenteel twee versies van Google Earth – versie 3 en versie 4. Versie 4 is officieel nog een

beta-release (een soort test versie) maar desondanks zeer stabiel. Versie 4 bevat meer functionaliteit

dan versie 3, maar op oudere hardware zal versie 3 waarschijnlijk iets beter draaien dan versie 4.

Als de PC krachtig genoeg is dan kunt u beste versie 4 gebruiken.

Naast de gratis versie van Google Earth zijn er

ook twee betaalde versies: GE Plus en GE Pro.

Deze bieden weliswaar meer mogelijkheden,

maar voor het gebruik in de klas zal de gratis

versie vrijwel altijd voldoende zijn. U moet wel

rekening houden met de mogelijkheid dat

Google ooit eens reclame zal gaan tonen in de

gratis versie. Als u dat niet wilt, dan zou u

Pagina 5 van 8

In kaart gebracht

kunnen kiezen voor het World Wind programma van NASA, hoewel dat als grote nadeel heeft dat dat

Nederland (nog) niet in hoge resolutie heeft.

Google Earth gebruikenNadat GE geinstalleerd is kunt u het gebruiken. U kunt het programma opstarten via het GE icoontje

op het bureaublad of via het Start-menu, maar het is ook mogelijk om het op te starten door het

aanklikken van een KML- of KMZ-file1. Een KML-file wordt ook wel een ‘placemark’ bestand genoemd.

Een placemark is een locatie op GE. Op websites vindt u vaak GE-links (vaak aangegeven met een

icoontje, zoals ) waar u op kunt klikken. Er wordt dan geen nieuwe web-pagina geopend, maar u

krijgt een schermpje te zien met de vraag wat u wilt doen. Daarna wordt GE automatisch gestart en

‘vliegt’ het naar de locatie toe. Een KML-bestand kan meedere locaties bevatten. U ziet dan aan de

linkerkant van GE een lijst met locaties. U kunt zelf ook KML-bestanden maken via GE. U kunt

‘punaises’ prikken op plaatsen die u op wilt slaan en daarna kunt u een KML-bestand aanmaken. Bij

een locatie kunt u tekst, fotos en links naar websites plaatsen. Uitgebreidere handleidingen voor het

gebruik van GE kunt u vinden op www.pakopako.eu/Aarde/Handleiding_GE.pdf en op

www.werkenmetgoogleearth.nl.

Informatie over Google EarthEr is op het internet veel informatie over Google Earth te vinden.

Nederland

• EarthQuests – www.earthquest.nl

• Werken met Google Earth – www.werkenmetgoogleearth.nl

• Computers in de klas -

www.manssen.nl/Computersindeklas/dossiers/dossier_earth/inhoud_googleearth.htm

• Aarde virtueel bekeken – www.leren.nl/rubriek/onderwijs/ICT_en_onderwijs/tools/aarde-

virtueel

Een aantal blogs hebben ook regelmatig berichten over Google Earth:

• Gerard Dümmer’s blog – www.gerarddummer.nl/blog

• Willem Karssenberg (Trendmatcher tussen ICT en onderwijs) – www.trendmatcher.nl

• Pierre Gorissen’s blog – www.gorissen.info/Pierre

• Pako’s blog – pakopako.wordpress.com

Buitenland

• Google Earth for Educators – www.google.com/educators/p_earth.html

• Google Earth Sciences – www.google.com/Top/Science/Earth_Sciences

Dit is een portal met zeer veel links naar sites over aardwetenschappen en onderwijs. Het zijn

overigens niet alleen maar Google Earth sites.

• "The Sightseer" – GE’s Monthly Newsletter – earth.google.com/sightseer_signup.html 1 KML staat voor Keyhole Markup Language. Keyhole is een oudere naam voor Google Earth. Een gecomprimeerde KML-file wordt een KMZ-file genoemd. Zie: en.wikipedia.org/wiki/Keyhole_Markup_Language

Pagina 6 van 8

In kaart gebracht

• Ict in the geography curriculum – www.digitalgeography.co.uk

Klik bijvoorbeeld eens op de “Google Earth Lessons”.

• GE Eduction Community – edweb.tusd.k12.az.us/dherring/ge/googleearth.htm

Ook hier veel projecten die met GE gedaan kunnen worden. Er zijn er onder andere in de

categorieen kunst, literatuur, geschiedenis en wetenschap.

• GE Community – bbs.keyhole.com

Deze bevat ook erg veel placemarks. Kijk vooral bij de section “Education”.

• Google Earth Hacks – www.googleearthhacks.com

• Google Earth Blog – www.gearthblog.com

• Deutschen Google Earth Community: www.globezoom.info (Duits)

Andere virtuele wereldbollenNaast Google Earth zijn er verschillende andere virtuele wereldbollen. Een overzicht hiervan kunt u

vinden op: geography2.blogspot.com/2005/11/listing-of-virtual-globes.html of www.virtualglobes.org.

Deze wereldbollen zijn óf afzonderlijke programma’s die u moet downloaden en installeren, zoals

Google Earth, óf het zijn web-sites. Sommige van deze web-sites maken dan wel gebruik van Java,

een plug-in voor de web-browser. Ze zijn, op één na, allemaal Engelstalig en geen heeft hoge

resolutie fotos van Nederland.

Nasa’s World Wind

(programma)

ti.arc.nasa.gov/projects/worldwind

Dit is een open-source programma dat vergelijkbaar is met

Google Earth. Helaas is Nederland niet in hoge resolutie

beschikbaar.

Microsoft Virtual Earth

(website en programma)

local.live.com

Virtual Earth is een website (2D) waarin een 3D plug-in

geïnstaleerd kan worden. Het werkt alleen met de Internet

Explorer en helaas is Nederland nog niet in hoge resolutie

beschikbaar. Er zijn wel een aantal Amerikaanse steden in 3D

gemodelleerd.

Earthsim

(programma)

www.earthsim.tv

Earthsim is een browser voor het hele zonnestelsel. Het richt zich

vooral op het onderwijs. Earthsim is een betaalde dienst. Er is

weliswaar een gratis versie die alleen de Aarde en maan laat zien

maar die kan niet erg ver inzoomen. Het bevat wel een aantal

documentaires, zoals ‘de ring van vuur’ over de vulkanen rond de

Stille Oceaan. De betaalde versie is gekoppeld met een TV

kanaal waar extra content te vinden is. Men heeft speciale

aanbiedingen voor onderwijsinstellingen.

Global-i

(website, Java)

infoview.infomagnet.com

Een wereldbol met allerlei statistische data. Global-i bevat geen

fotos of gedetailleerde landkaarten, maar vooral data over

economie, gezondheid, infrastructuur, energie, etc. Er is een

gratis versie die een beperkte hoeveelheid data heeft en een

betaalde versie ($ 35/jaar) met veel meer data.GeoPortal Een Franstalige site die heel Frankrijk (inclusief alle overzeese

Pagina 7 van 8

In kaart gebracht

(website)

www.geoportail.fr

gebiedsdelen) in hoge resolutie heeft. Google Earth heeft alleen

de grotere steden in Frankrijk in hoge resolutie. Deze site kan

gewoon in een web-browser bekeken worden en er hoeft niets

voor geinstalleerd te worden.

HandleidingenHandleidingen voor het installeren en gebruik van Google Earth kunt u vinden op:

• www.pakopako.eu/Aarde/Handleiding_GE.pdf

• www.werkenmetgoogleearth.nl

• earth.google.com/support

KennisrotondeEr is ook een vraagstuk over Google Earth ingediend op de Kennisrotonde (www.kennisrotonde.nl)

van Kennisnet Ict op School. Zie: www.ictopschool.net/kennis/vraagstukken/0103.

Pagina 8 van 8