Talen
Pages
Wettelijk
Get Connectednr. 9, JAN 2015
TOURLAB. De Tourstartals platform voorfietsinnovatie
Ook de sporterervaart met nieuwetechnologie de sport anders, zie pagina 18!
get connected
03
04
05
08
22
24
26
27
06GameChangers
Pazio E-health platform
PAZIO biedt alle e-health informatieen -diensten in ééndigitaal portaal
MBI Health& Life sciences tender
Koers van detoekomst
Voorwoord
Henk Broeders
Blikvangers
Nieuws
Nieuwe formule
Ton van Mil
Interview
LomboXnet en ElecTree
Estafette-interview
Marcel Collignon
Internationalisering
Internationaliseringsagenda
Research
Banen & bedrijven
Agenda
Colofon Deze Get Connected is tot stand
gekomen in opdracht van de
Economic Board Utrecht (EBU).
Wij danken de ondernemers en
bestuurders die hieraan hebben
meegewerkt.
Redactie
Menno Bosma, Karien Docter,
Karianne Vermaas
Eindredactie
Miriam Notenboom
Hoofdredactie
Marcia Veenhuis, Doron Verstraelen
Fotografie
Marieke Duijsters, Roelof Pot,
Oscar Timmers, Kliphanger
Vormgeving
Today Designers, Utrecht
Drukwerk
Platform P
Met dank aan
Bram Verbont
(Cycle Trend Utrecht)
Nul-op-de-meter:Waar staan we?
14Gezond
18Slim
10Groen
INHOUD
voorwoord
3
Bij een nieuw jaar horen goede voornemens,
liefst van het niveau ‘uitdagend én haalbaar’.
Als voorzitter van de Economic Board Utrecht
(EBU) is een van mijn voornemens om met
u de weg te vervolgen die we vorig jaar zijn
ingeslagen: het verzilveren van Utrechts in-
novatiepotentieel in groen, gezond en slim,
het beter opleiden voor de toekomst en
versterking van onze internationale oriën-
tatie. In 2014 hebben we zo’n goede basis
gelegd voor regionale samenwerking dat ik vol
vertrouwen durf te zeggen: we doen er in
2015 een schepje bovenop en schakelen naar
een hogere versnelling.
Met elkaar hebben we in 2014 iets moois
neergezet. Onze initiatieven hebben in eer-
ste aanleg 10 miljoen euro aan investeringen
uitgelokt, en in tweede instantie nog eens 75
miljoen euro. We organiseerden de allianties
om in 2020 daadwerkelijk 50.000 ‘nul-op-de-
meter-woningen’ in de regio te realiseren. De
internationaliseringsagenda, gericht op meer
samenwerking voor een helder Utrechts ge-
luid op internationale podia, komt op stoom
en krijgt vleugels door o.a. de start van de
Tour de France. Ook de Human Capital-agen-
da, gericht op de toekomstige arbeidsmarkt,
weet mensen, bedrijven en opleidingen te
(ver)binden. Maar de wereld staat niet stil.
De snelle ontwikkelingen in maatschappij en
economie vragen dat we voortdurend om
ons heen kijken, ons afvragen welke kansen
er liggen en hoe we die kunnen benutten.
Daarin ligt de opgave voor 2015.
De veranderingen die we zien, zijn structureel.
Door internetdiensten zijn er minder fysieke
winkels en kantoren nodig, en op de locaties
die overblijven willen we meer beleven,
uitwisselen en ervaren. We organiseren
onszelf vaker in tijdelijke lokale coalities
voor bijvoorbeeld collectieve (energie)inkoop
of het op peil houden van onze kennis.
Technologie dringt door in de haarvaten
van ons bestaan: ze vormt de lifeline naar
zorgverleners en onze dierbaren, ze brengt
producten, diensten en mensen dichterbij.
Maar technologie verandert ook ons werk,
onze organisaties en de wijze waarop we
samenwerken en leiding geven.
We moeten ons voorbereiden op fundamen-
tele veranderingen. Angst helpt daar niet bij.
Integendeel: het is effectiever om veran-
deringen te zien, te begrijpen en ermee te
leren omgaan. Daarvoor mobiliseren we alle
kennis waaraan Utrecht rijk is. De hackatons
die de EBU in 2014 organiseerde, zijn hiervan
een voorbeeld: een speeltuin waarin soft-
ware-ontwikkelaars 48 uur de tijd krijgen om
te laten zien hoe technologie inzetbaar is
voor verduurzaming of nieuwe vormen van
dienstverlening. Dergelijke speeltuinen orga-
niseert de EBU in 2015 weer.
Ik zie 2015 dus met vertrouwen tegemoet.
We moeten meer tempo maken en met het
kompas dat we gezamenlijk hebben vorm-
gegeven rondom onze drie thema’s, de ar-
beidsmarkt en internationalisering kunnen
we de meest competitieve regio van Europa
blijven en het leven hier en elders groener,
gezonder en slimmer inrichten.
Ik wens u een succesvol en vruchtbaar 2015.
Fundamentele veranderingen
‘Schakelen naar een hogere versnelling’HENK BROEDERS Voorzitter EconomicBoard Utrecht
4
nieuws
UTRECHTSE BEDRIJVEN SCOREN GOEDNiet minder dan 80 ondernemers in de provincie Utrecht behoorden in
2014 tot de Sprout Challenger, de FD Gazelles, de Deloitte Technology
Fast 50, de nationale InnovatieTop100, of stonden op de shortlists voor
de Accenture Innovation Award of de High Growth Award. Sommige
ondernemers scoorden in verschillende ranglijsten hoog.
Zo duiken Blendle, GreenPeak Technologies, Xtorm (A-solar), Door-to-Door
Cargo, Joost Zorgt, ContactCare, Traintool, XebiaLabs, Teleena, Bartosz,
Enrise, Conclusion en Brainnet in een aantal overzichten op.
Blendle was winnaar van de Accenture Innovation Award én scoorde hoog
in de Sprout Challenger. Het bedrijf is een combinatie van een digitale kiosk
en een sociaal netwerk. Ook internationaal wordt de potentie van het bedrijf
gezien: The New York Times en de Duitse uitgever Axel Springer investeren
gezamenlijk 3 miljoen euro voor verdere internationale expansie.
Teleena is een relatief jong bedrijf met het hoofdkantoor in Nieuwegein,
dat werkt aan innovatieve diensten op het gebied van mobiele
telecommunicatie. Teleena is een zogenaamde ‘enabler’: zij bedenken,
bouwen en beheren mobiele telecomoplossingen voor andere bedrijven die
de oplossingen vervolgens zelf op de markt brengen. Teleena behoort tot
de Deloitte Technology Fast50 en de FD Gazelles en was genomineerd voor
een High Growth Award.
Het Utrechtse GreenPeak Technologies won de Technology Fast50
verkiezing. Het bedrijf ontwikkelt energiezuinige microprocessors die
datacommunicatie versturen voor ‘smart-home’-applicaties. Nu het ‘internet
of things’ een vlucht lijkt te nemen, zijn de vooruitzichten gunstiger dan ooit.
WINNAARS SMART MOBILITY CHALLENGEDe applicaties Roudle en Social Charging hebben de Smart Mobility
Challenge 2014 overtuigend gewonnen. Daarmee sleepten de
ontwikkelaars, respectievelijk Brentjes GEO-ICT en Blue Max, elk 50.000
euro in de wacht voor doorontwikkeling van hun toepassingen.
De winnaars werden woensdag 10 december tijdens de EBU Get Connected-
bijeenkomst bekendgemaakt door Remco van Lunteren, gedeputeerde
Mobiliteit, Economie en Financiën van de provincie Utrecht. De winnaars zijn
online gekozen door ruim 3.500 lezers van Webwereld en door een jury van
vijf prominente ondernemers/beleidsmakers op het gebied van innovatie en
mobiliteit.
Roudle is een locatieplanner die de meest duurzame plaats berekent om
samen te komen met een groep mensen. Ideaal voor vergaderingen met
relaties uit verschillende delen van het land. Social Charging grijpt in op de
sociale verantwoordelijkheid van de gebruikers van openbare laadpalen.
De app legt boven op een laag van geo-informatie een laag van sociale
interactie (‘waarschuw me als de paal vrijkomt’).
4
DUTCH GAME AWARDSIn TivoliVredenburg in Utrecht werden op 25 november 2014 de Dutch
Game Awards uitgereikt, de belangrijkste prijzen voor de Nederlandse
gamesindustrie. De wellicht meest opvallende winnaar was het Nationaal
Ballet, dat samen met het Utrechtse Game Oven en componist Bart
Delissen de prijs won voor Best Co-production voor ‘Bounden’. Bounden
is ontwikkeld door Game Oven, een gamestudio gevestigd in het gebouw
van de Dutch Game Garden in Utrecht. Bounden is een game voor twee
spelers op een smartphone. Het is een mix van ballet en Twister. De
gebruiker vormt een dans samen met de andere gebruiker. Bounden is een
heel fysieke game die zich focust op interactie en intimiteit.
Verder won ‘Tomb Raider: Definitive Edition’ van het Utrechtse NIXXES de
‘Best Technical Achievement’. Een andere Utrechtse winnaar was
RageSquid. Met Action Henk wonnen zij het Best Entertainment Game
Design. Het uit Hilversum afkomstige Lionade Games van de HKU won met
de game ‘Check-in/Knock-Out' zowel de Best Student Art en de prijs voor
Best Student Game Design.
BLIKVANGERS
5
nieuwe formule
Get Connected-bijeenkomsten zoals we die tot voor kort kenden, gaan enigszins wijzigen qua invulling/formule. Ton van Mil, directeur EBU, vertelt over de nieuwe insteek.
'We zijn sinds de lancering van onze agenda
anderhalf jaar verder. In deze periode heb-
ben we via Get Connected onze Groen-,
Gezond- en Slim-agenda's gepresenteerd in
brede netwerkbijeenkomsten. Daarnaast zijn
we natuurlijk aan de slag gegaan en zijn de
eerste resultaten geboekt. Nu we de presen-
tatiefase voorbij zijn, is het ook zaak de Get
Connected formule aan te passen. Ook uit
het netwerk horen we dat er meer behoefte is
aan maatwerkbijeenkomsten dan aan grote
netwerkbijeenkomsten. Daarom een nieu-
we formule.
Deze houdt in dat iedereen lid kan worden
van ons Get Connected-netwerk. U kunt zelf
aangeven in welke onderwerpen u geïnteres-
seerd bent. Iedereen ontvangt een keer per
maand de digitale EBU-nieuwsbrief. Daar-
naast ontvangt u uitnodigingen voor Get
Connected-bijeenkomsten die matchen
met de opgegeven interesses. Tevens ver-
andert de inhoudelijke opzet van onze Get
Connected-bijeenkomsten. Er komen vier
verschillende varianten:
GET CONNECTED MEET UP!De Meet Up! richt zich op inspiratie en ont-
moeten rondom thema´s uit onze agenda.
Denk aan het nieuwste op het gebied van
gaming, e-health en smart grids. We willen
graag de samenwerking aangaan met par-
tijen die ook dergelijke bijeenkomsten orga-
niseren. Het is goed voor onze regio als we
dit met elkaar slim programmeren in plaats
van versnipperd.
‘GetConnected: een nieuwe
formule’
GET CONNECTED WORK!Get Connected Work! De naam zegt het al;
we gaan werken! Deze bijeenkomst is maat-
werk en vergelijkbaar met een congres met
werksessies. Hiervoor nodigen we specifiek
mensen uit. De resultaten programmeren we
in meet up's en we doen er verslag van in ons
magazine Get Connected.
GET CONNECTED HACKATHONSBij een hackathon komen programmeurs,
hardware hackers, ontwikkelaars, designers,
specialisten en ondernemers samen om aan
de slag te gaan met innovatieve oplossin-
gen voor ons dagelijkse leven. Dit heeft een
enorme invloed op de inspiratie en produc-
tiviteit. En dat is precies de bedoeling! Zo or-
ganiseerden we eerder al The Green Hackfest
2014 en de 'Café du Tour'-bijeenkomsten.
GET CONNECTED Ten slotte nodigen we twee keer per jaar het
gehele netwerk uit. Tijdens deze bijeenkom-
sten kijken we vooruit en organiseren we een
marktplaats rondom onze thema’s Groen,
Gezond en Slim.
EN NU? Alle bestaande leden krijgen een verzoek
om hun profiel bij te werken en aan te ge-
ven waarvoor ze willen worden uitgeno-
digd. Tevens kunnen nieuwe leden zich via
onze site aanmelden. Mocht u collega’s
hebben die geschikt zouden zijn om lid te
worden van ons netwerk, laat het dan weten!'
TON VAN MILDirecteur Economic Board Utrecht
5
ZelfmanagementSensorenAppsDiensten
Organisatie-appsZiekenhuisWijkteamsThuiszorgFocus Curae.a.
Professioneel ManagementHuisartsen Informatie Systeem Ziekenhuis Informatie SysteemKeten Informatie SysteemElektronisch Patiënten DossierPatiëntenportalen
Welkom J. Willemse Paziozorgverzekeraarziekenhuistandarts apotheekhuisarts
Uw huisartspraktijk Oog in Al
e-afspraak uitslagen
recepten
zorg info
dossier
Bij de digitale diensten van de huisarts, de
apotheek, het ziekenhuis, de specialist, de
ziektekostenverzekeraar… steeds moeten
patiënten opnieuw inloggen en hun gegevens
invoeren. En vaak kunnen ze weinig zelf doen.
Dat kan anders, vond André Dekker toen hij
begin deze eeuw bij het UMC Utrecht werkte.
Dekker, die ervaring in de zorg, maar ook een
MBA en een informatica-achtergrond heeft,
droomde van een landelijk digitaal gezond-
heidsplatform. ‘Schrijf maar een projectplan’,
zei zijn baas.
En nu huist Dekker als directeur van de Pati-
entgeoriënteerde Zorg Informatie Omgeving
(PAZIO) met mededirecteur Leone Flikweert
en vier medewerkers in een pand in De Bilt.
Dat PAZIO zich fysiek heeft losgemaakt van
het UMC Utrecht, typeert de fase waarin het
initiatief zit: van een project is het een zelf-
standig instituut geworden. Steun, ook fi-
nanciële, van de provincie en de gemeente
Utrecht, het ministerie van Economische Za-
ken en de EBU, droeg daaraan bij.
PAZIO biedt alle e-health informatieen -diensten in één digitaal portaalE-healthdiensten waren tot nu toe erg versnipperd: patiënten moesten steeds bij elke zorginstelling opnieuw inloggen en gegevens invoeren. Het Utrechtse PAZIO maakt daar een eind aan.
• Bestaande e-healthdiensten komen samen in één onafhankelijk
digitaal platform
• Met één beveiligde inlog (DigiD) toegang tot alle medische
gegevens en diensten
• Zorgprofessionals kunnen blijven werken in hun eigen systemen
• Meer kennis voor patiënt om eigen regie op zorg te kunnen voeren
Flikweert, afkomstig uit het bedrijfsleven, is
aangetrokken om de zakelijke vertaalslag te
maken. Dat lukt goed. PAZIO drijft inmiddels
op betalende klanten, vooral gezondheids-
centra en huisartsenpraktijken in onder meer
Utrecht, Maarssenbroek en Nieuwegein. Sa-
men bedienen zij meer dan 50.000 patiënten.
Die kunnen inloggen met hun DigiD en zo
toegang krijgen tot al hun medische gege-
vens en tal van diensten. Ze kunnen onder
meer hun patiëntdossier inzien, digitaal con-
sulten aanvragen, afspraken maken, herhaal-
recepten opvragen, zelfhulptools gebruiken
en gepersonaliseerde informatie bekijken.
Uiteindelijk moet het platform ook meer
interactie bieden, zoals serious games. Daar-
over wordt nu gepraat met de Hogeschool
voor de Kunsten Utrecht.
André Dekker vergelijkt het PAZIO-concept
graag met een voordeur waarachter zich
allemaal verschillende interieurs bevinden,
afhankelijk van het type gebruiker. Een jonge
diabetespatiënt krijgt andere informatie op
het scherm dan een senior met de ziekte van
Parkinson.
Behalve de bundeling, maakt zelfmanage-
ment PAZIO uniek, aldus de twee directeuren.
‘De gebruiker komt in de regierol, net als
utrechtse gamechangers
6
utrechtse gamechangers
7
‘Wijzijn de
Interpay van de
gezond-heids-zorg’
ANDRÉ DEKKER
WWW.PAZIO.NL
Jelle van der Weijde06 46 12 23 [email protected]
Jelle van der Weijde, EBU-do-
meinmanager Gezond: ‘PAZIO
heeft raakvlakken met twee be-
langrijke onderwerpen in dit do-
mein: lang en gezond thuis blij-
ven wonen en zelfmanagement
in de zorg. Dat vereist dat men-
sen directe toegang hebben tot
hun medische gegevens. PAZIO
is een van de weinige platforms
die dat biedt. Bovendien is het
een Utrechts bedrijf, dat ook nog
eens nauw gelieerd is aan het
UMC Utrecht, een van de part-
ners van de EBU. Doordat PAZIO
niet zelf content levert, maar al-
leen informatie van derden ont-
sluit, is het onafhankelijk. De EBU
helpt met de verdere implemen-
tatie van het concept. We bren-
gen PAZIO onder meer in contact
met potentiële financiers en klan-
ten. Prima dat ze landelijke ambi-
ties hebben. Dat past goed in de
strategische agenda van de EBU.’
DE EBU EN PAZIO
bij telebankieren’, stelt Dekker. Nu logt nog
slechts 15 procent van de patiënten van de
PAZIO-klanten in, maar de directeuren wij-
zen erop dat ook telebankieren langzaam
op gang kwam, terwijl het nu massaal wordt
gebruikt. Niet voor niets bestempelt Dekker
PAZIO graag als ‘de Interpay van de zorg’.
PAZIO roeit eigenlijk tegen de stroom in.
Leone Flikweert: ‘Anders dan in bijvoor-
beeld Engeland of Scandinavië is de zorg in
Nederland heel decentraal opgezet. Dat
maakt het lastig om centrale concepten uit
te rollen. Daarom gaat het ook zo moeizaam
met het elektronisch patiëntendossier. Tege-
lijkertijd bestaan wij juist omdat zoiets er nog
niet was in Nederland.’
Hoewel PAZIO de patiënt gemak, zelfbeschik-
king en een betere kwaliteit zorg oplevert,
wordt hem niets in rekening gebracht. Tot
nu toe betalen de huisartsenpraktijken en ge-
zondheidscentra voor PAZIO gemiddeld een
paar duizend euro per praktijk. Na de eerste
lijn, wil PAZIO ook de tweede (verwijszorg) en
de derde (academische ziekenhuizen) inte-
greren en zo uiteindelijk de hele Nederlandse
gezondheidszorg.
Er worden momenteel gesprekken gevoerd
met ziektekostenverzekeraars. André Dekker:
‘Wij vragen hen niet om ons te financieren,
wel dat zij de kosten van de zorgverleners
vergoeden. Net als minister Schippers, wil-
len de verzekeraars dat patiënten meer regie
krijgen en sneller bij passende zorg kunnen
komen. We hebben dus een gedeeld belang.’
Op verzoek van de Utrechtse gedeputeerde
Remco van Lunteren is PAZIO ook met ROC’s
gaan praten. Mbo-studenten kennen relatief
veel schooluitval en sociale problematiek,
zoals schulden. Zij zijn dus gebaat bij snelle
toegang tot zelfhulp en hulpverleners. Er is
inmiddels een speciale applicatie ontwikkeld
voor mbo’ers: Check it. ROC-studenten pro-
moten PAZIO op hun beurt door er voorlich-
ting over te geven.
Het volgende doelwit is het sociale domein.
Wijkteams en jeugdzorg zouden ook via PA-
ZIO ontsloten kunnen worden. De EBU brengt
PAZIO hiertoe in contact met gemeentelijke
bestuurders.
Is de les van grote ICT-fiasco’s niet dat je
niet te groot moet denken? Leone Flikweert
lacht: ‘Wij zijn juist voorzichtig, bottom-up,
aan het bouwen. En wij maken geen pro-
duct, wij voegen alleen bestaande producten
samen. Zodra fabrikanten bij ICT-projecten
betrokken raken, loop je het risico van ‘ven-
dor lock-in’, waarbij je te afhankelijk wordt
van die fabrikant.’
Is PAZIO een gamechanger die de spelregels
in de gezondheidszorg verandert? Flikweert:
‘Ja, al dragen we dat niet actief uit. Technisch
is PAZIO meer inventief dan innovatief. Maar
we geven de patiënt meer regie en moge-
lijkheden en dat is een wezenlijk verschil met
de oude situatie.
8
interview
Het initiatief voor de laadpaal (zie kader: Slim-
me laadpaal) vloeit voort uit het project Smart
Grid: rendement voor iedereen en is slechts
één voorbeeld van een slimme duurzame op-
lossing. Er liggen immers nog meer urgente
uitdagingen waarvoor dringend oplossingen
nodig zijn, zoals verduurzaming van de mo-
biliteit en het in kaart brengen van de stede-
lijke leefomgeving.
Daarom organiseerde de EBU van 10 tot
en met 12 oktober samen met UtrechtInc
en Climate-Kic de Green Hackfest 2014 –
Green Urban Living (zie kader Green Hack-
fest). Met datasets, tools en prijzengeld van
diverse partners werden tijdens deze hacka-
thon verschillende duurzaamheidsdilemma’s
(‘challenges’) voorgelegd, waar teams in 45
uur een oplossing voor moesten bedenken.
Het resultaat: veertien vernieuwende pro-
ductideeën en toepassingen die bijdragen
aan een groenere, duurzamere economie.
Tijdens de Green Hackfest vond ook de eer-
ste ontmoeting plaats tussen LomboXnet en
het startup-bedrijf ElecTree. LomboXnet, dat
bewoners van Lombok voorziet van gratis
internet, zette een uitdaging uit tijdens de
hackathon. Oprichter Robin Berg: ‘Utrecht
is andere regio’s met laadstations echt een
stapje voor, zowel in het binnen- als in het
buitenland. We denken al veel na over de
mogelijkheden met internetconnectivi-
teit en sensoren in de laadpalen. We waren
benieuwd of er nog andere ideeën waren,
bijvoorbeeld om ook meer ‘awareness’ – be-
wustzijn – te creëren over de leefomgeving
en het nut van elektrische auto’s.’
IN UTRECHT BEGINT HET!Een jonge ontwikkelaar die graag wilde mee-
doen aan de hackathon was Philipp Beau. Hij
is afkomstig uit Duitsland en via Noorwegen
in Utrecht neergestreken. Elke zaterdagoch-
tend komt Beau met een aantal medeontwik-
kelaars in Utrecht bij elkaar om na te denken
over slimme technische oplossingen voor
maatschappelijke vraagstukken.
Tijdens zo’n bijeenkomst ontstond ook het
idee om met de groep mee te doen aan de
Green Hackfest. Zijn groep zag in de vraag
van LomboXnet de meest interessante chal-
lenge, vertelt Beau: ‘In Utrecht speelt veel als
het gaat om het de kwaliteit van de leefom-
geving, er waren veel bedrijven die uitda-
gingen presenteerden. Wij wilden graag iets
cools creëren, dat echt impact kan hebben.
Die mogelijkheid zagen we in deze uitdaging.’
En tot tevredenheid van de jury: het team van
Philip Beau ging naar huis met de prijs voor
Visualizing Sustainability en 1.000 euro voor
het idee van de ElecTree, een ‘boompje’ op
de laadpaal met ledverlichting dat tijdens het
opladen laat zien hoeveel CO2-uitstoot er
bespaard wordt. Niet alleen aan de eigenaar
van de auto, maar aan alle voorbijgangers.
Enthousiast legt Beau het idee van zijn team
uit: ‘Door gebruik te maken van een raspberry
pi (een kleine computer, die weinig energie
verbruikt, maar veel mogelijkheden biedt,
Green Hackfest 2014:de feiten• 3 organiserende partijen: UtrechtInc,
EBUClimate KIC
• 5 partners: EBU, Ebbits, Kennis
Centrum Healthy Urban Living, TNO,
Oneplanetcrowd en IBM
• Hacking for good; 3 prijzen voor
de beste overall hack voor
maatschappelijke uitdagingen
• 100 API’s (databronnen)
• 10 nationaliteiten
• 40 uur hacktijd
• 45-uur durend event
• 50 liter koffie
• 67 deelnemers: ontwikkelaars,
ontwerpers, professionals
• 350 biertjes
• 135.000 euro prijzengeld
Een hackathon is een
kortdurend evenement waarin
programmeurs, hardware
hackers, ontwikkelaars,
designers, specialisten en
ondernemers samen aan de
slag gaan met oplossingen
voor maatschappelijke
uitdagingen. Dit geeft een
enorme vloed aan inspiratie
en productiviteit, verfrissende
ideeën, online applicaties en
prototypes.
HACKATHON ALS KRAAMKAMER Op 2 december 2014 opende wethouder Duurzaamheid
Lot van Hooijdonk in Utrecht de eerste openbare laadpaal van Nederland, die elektrische auto’s in de wijk Lombok
oplaadt met 100 procent zonnestroom. ElecTree ontwikkelde voor een ‘challenge’ in de Green Hackfest
een informatieapplicatie die de laadpaal nog meer toegevoegde waarde geeft.
Slimme oplaadpaal met informatie creëert
groen bewustzijn
9
interview
Ook bezig met slimme laadpalen? Meld je! Partijen die ook diensten ontwikkelen en sensoren willen inzetten op slimme laadpalen kunnen zich aanmelden bij LomboXnet via [email protected]
De participatie van General
Electric, die Robin Berg
enthousiast gekregen heeft
voor de ideeën van LomboXnet,
maakt het initiatief van
de slimme laadpaal extra
interessant. Robin Berg:
‘General Electric zat niet in deze
markt, omdat die te klein zou
zijn. Maar door de toevoeging
van de internetconnectie en
sensoren is er geen sprake meer
van losstaande oplaadstations.
Het gaat nu meer om een
‘future grid’, dat voor iedereen
iets positiefs oplevert. Als we
kunnen aantonen dat het echt
meerwaarde heeft waar we
mee bezig zijn, dan kunnen we
met behulp van de kennis van
General Electric op den duur
onze ideeën en producten
aan Europa en de hele wereld
aanbieden.’
GENERAL ELECTRIC
De slimme laadpaal in Lombok,
Utrecht, is ontwikkeld door
LomboXnet in samenwerking
met partners General Electric
en Schuuring. Gebruikers
kunnen via een mobiele
applicatie zien hoe lang de auto
nog geladen moet worden.
Ook kunnen ze kiezen of ze
wel of niet op basis van zonne-
energie willen laden. Schuuring
voorziet de slimme laadpalen
van een aantal extra duurzame
functionaliteiten en sensoren.
SLIMME LAADPAAL
red.) kunnen mensen informatie krijgen, bij-
voorbeeld over CO2, fijnstof en luchtvervui-
ling. Het geeft een goed gevoel als de laad-
paal direct laat zien hoeveel CO2-uitstoot je
vermindert met je laadsessie. Maar bovenal
maakt het mensen die passeren bewust: de
ElecTree creëert awareness over de leefom-
geving.’ Volgens Beau opent de ElecTree weer
de weg naar serious gaming en dat zorgt voor
nog meer bewustzijn.
Ook Robin Berg gelooft in het idee voor de
ElecTree. ‘In dichtbevolkte gebieden, zoals
hier in Utrecht, is het belangrijk dat je de steun
van de mensen krijgt. Je moet daarom van
de laadpaal ook iets positiefs maken: geef
iets terug aan de bewoners, in plaats van dat
je alleen parkeerruimte inneemt. Eigenlijk
moet het geen laadstation meer zijn, maar
een groenstation. Dan zien mensen dat er
echt iets goeds gebeurt.’
WORDT VERVOLGD…Volgens Michaël van Boheemen, senior
manager bij Schuuring, een totaalspeci-
alist in de telecommarkt en partner in het
LomboXnet-project, laat het idee van ElecTree
goed zien hoe sensortechnologie op nieuwe
manieren is in te zetten. ‘Daarbij is samen-
werking in dit soort trajecten heel belang-
rijk’, zegt hij. ‘De kracht van de verschillende
partijen, ieder met een eigen expertise, kan
dan optimaal worden benut. We gaan dan
ook graag om de tafel zitten om te brainstor-
men hoe we het idee van ElecTree praktisch
kunnen uitvoeren.’
Robin Berg en Philipp Beau zijn al pratende
weer op nieuwe ideeën gekomen. Beiden
leggen een link met de educatie van kinde-
ren. Door die vroeg en op een aantrekkelijke
manier te betrekken bij Green Urban Living
wordt die gedachte gemeengoed, menen zij.
En technologische oplossingen moeten altijd
‘open source’ zijn, zodat iedere ontwikkelaar
iets kan ontwikkelen en aanbieden.
Een vervolg is al in de maak. Zo komt de re-
alisatie van de ElecTree weer een stap verder.
Volgens Beau is er nog wel wat ontwikkel-
kracht nodig: het idee verwezenlijken doe je
niet even naast een studie of werk. Berg: ‘De
eerste stap is dat we samen met Schuuring
bekijken welke mogelijkheden en uitdagin-
gen we zien voor en bij de ElecTree. Daar-
na gaan we een vervolggesprek met de EBU
aan. Die is namelijk altijd bereid om dit soort
initiatieven verder te helpen.’
ElecTree in actie tijdens de Green Hackfest
De opening van de laadpaal in Lombok
Nul-op-de-meter:waar staan we?
Een imposante groepsfoto symboliseerde tijdens de
Get Connected-bijeenkomst van 10 september 2014
het commitment van woningcorporaties, bedrijven,
overheden, kennisinstellingen en maatschappelijke
organisaties aan de doelstelling om in Utrecht
gezamenlijk 50.000 nul-op-de-meter-woningen te
realiseren in 2020. Er is sindsdien door partijen gewerkt
aan zogenoemde ‘doorbraakissues’ om deze ambitie
daadwerkelijk te kunnen realiseren.
DOORBRAAKISSUESTijdens de Get Connected-bijeenkomst bleek dat
‘bewonersverleiding’ een integraal onderdeel is van alle
doorbraakissues. Om het concept tot een succes te
maken, is het essentieel dat bewoners enthousiast zijn over
de nul-op-de-meter-woning en erom vragen. Daarnaast
bleek dat het logisch is om een onderscheid te maken
tussen koop- en huurwoningen. Het regionale programma
werkt nu aan de volgende zes doorbraakissues: Bewoners,
Financieringsoplossingen, Koop, Regionaal beleid, Huur
en Regionaal bedrijfsleven.
In de vorige Get Connected behandelden we al uitgebreid het concept van de nul-op-de-meter-woning: een bestaande woning die met isolatie en technische ingrepen energieneutraal wordt gemaakt. De renovatie wordt betaald uit de bespaarde energiekosten. Hoe is het nul-op-de-meter sindsdien vergaan?
ambitie
2020
50.000Nul-op-
de-meter-woningen
2015
2014
2016
2017
2018
2019
2020
RegionaalBeleid
Huur
Koop
RegionaalBedrijfsleven
Bewoners
Financierings-oplossingen
19 feb2015
Bijeenkomstvoor gemeenten
over nul-op-de-meter beleid
20 nov2014
RegiotafelGreen Deal
Koopwoningen
10 sept 2014
De regio alssleutel tot succes,
gezamenlijkestart
29 sept2014
‘OndertekeningGreen Deal
Koopwoningenmet Stef Blok
29 jan2015
VervolgbijeenkomstGet Connected
Nul-op-de-meter
17 feb2015
BijeenkomstCommunity ofPractice voor
woningcorporaties:de businesscase
Groen
11
groen
KOPLOPERSGeïnteresseerde en betrokken partijen zijn
per doorbraakissue in drie groepen onder
te verdelen. De koplopers zijn nu al bezig
met de nul-op-de-meter-woning en we-
ten wat hen te doen staat. De EBU wil met
deze groep versnelling bereiken. Een over-
zicht van deze koplopers is te vinden op:
WWW.ECONOMICBOARDUTRECHT.NL/
KOPLOPERS_NOM
De (achter)volgers begrijpen het concept
en hebben de intentie om ook mee te doen,
maar kijken het nog even aan. Deze groep
wordt aangemoedigd om ook actief deel te
nemen.
Het peloton ten slotte, is nog niet overtuigd
van het nut van het nul-op-de-meter-con-
cept of kent het simpelweg nog niet. Deze
groep moet dus geënthousiasmeerd en ge-
informeerd worden.
Werksessie Get Connected bijeenkomst 10 september.
De koplopers van Nul-op-de-meter
GREEN DEAL KOOPWONINGENOp 29 september 2014 werd de Green Deal Koop-
woningen ondertekend. Als vervolg hierop vond op 20
november de Regiotafel Green Deal Koopwoningen plaats
in het Provinciehuis. Daar werden de uitdagingen en
oplossingen voor nul-op-de-meter-koopwoningen
besproken.
REGELGEVINGHet grootschalig uitrollen van het nul-op-de-meter-
concept vraagt om een soepel en tegelijkertijd uniform
beleid van overheden. Het ideaal is dat een vergunnings-
aanvraag in één dag kan worden afgehandeld, waarbij de
voorwaarden in elke gemeente hetzelfde moeten zijn.
Jan Kamphuis van ‘vernieuwbouwer’ BJW Wonen, een
van de koplopers: ‘Het is een intensief proces om alle
gemeenten langs te gaan om te toetsen aan de welstand.
Nu doen we dat per gemeente, maar het zou mooi zijn
als alle gemeenten in de regio bepaalde geveltypes al
vóór het verkoopproces hebben goedgekeurd. Dat voor-
komt ook teleurstelling bij de bewoners wanneer een
gekozen gevel niet door de welstandcommissie komt.’
Landelijk werkt een Taskforce Procedurele Stroomver-
snelling aan het stroomlijnen van de regelgeving rond
bestemmingsplannen, het welstandsbeleid en de vergun-
ningverlening. Regionaal brengen de Natuur en Milieu-
federatie Utrecht en de provincie Utrecht de gemeenten
bij elkaar om hierover te praten.
KOSTENVERLAGINGDe koplopers hebben als doelstelling honderd voorbeeld-
woningen eind 2015. Vanaf 2016 willen zij minimaal dui-
zend nul-op-de-meter-koopwoningen per jaar opleve-
ren. Jan Kamphuis: ‘Wij investeren zelf 15.000 euro in de
eerste twintig nul-op-de-meter-woningen op voorwaarde
dat de overheid ook bijdraagt. Dit doen we om het voor
bewoners aantrekkelijk te maken in deze fase. Om markt-
werking te creëren, is het namelijk noodzakelijk dat we
enkele enthousiaste bewoners hebben.’
Berri de Jonge van bouwbedrijf Plegt-Vos vult aan: ‘Bou-
wers moeten leren om bij een uitbouw of een lekkend
dak ook de nul-op-de-meter-oplossing aan te bieden.
Er wordt op die momenten immers sowieso al geïnves-
teerd en de totale kosten gaan omlaag.’
12
groen
‘ Pilots zijn belangrijk omdat ze een markt helpen genereren’
BERRI DE JONGE
Irene ten Dam06 33 67 92 [email protected]
Werksessie Get Connected bijeenkomst 10 september.
STANDAARDISATIE ÉN MAATWERKStandaardisatie en industrialisatie zijn belangrijk omdat
hierdoor de prijzen dalen. Verder is een efficiënte
ketensamenwerking tussen fabrikanten, installateurs en
bouwers nodig. Een aantal bouwers wist zo de kosten
van een nul-op-de-meter-woning al aanzienlijk te laten
dalen en men verwacht dat die daling doorzet.
Berri de Jonge daarover: ‘Het is een hele opgave om
de kosten terug te dringen naar 45.000 euro. Het ver-
schil moet vooral komen uit slimme processen, effici-
enter werken, kortere ketens, industrieel produceren en
door van de bouwplaats een montageplaats te maken.
Maar om de prijzen écht naar beneden te brengen, zijn
er aantallen nodig.’
De uitdaging is daarbij om het aanbod tegelijkertijd af
te stemmen op de verschillende typen woningen en
bewoners. Plegt-Vos en BJW Wonen ontwikkelen daarom
oplossingen voor verschillende doelgroepen. De Jonge:
‘Wij hebben acht bewonersprofielen opgesteld, elk met
verschillende wensen en budgetten. Zo bieden wij een
deelpakket voor minima en is er een pakket dat gericht
is op het levensloopbestendig maken van
de woning.’ Kamphuis van BJW: ‘Wij bieden
maatwerk van installaties voor drie, vier en
zes personen omdat bij elk gezin andere
oplossingen nodig zijn. Met deze keuze
bedienen we ongeveer 90 procent van de
huishoudens.’
GEDRAG VAN DE BEWONEROOK VAN BELANGHet energiegebruik van de bewoner blijkt
lastig te beïnvloeden. Maar ook daarvoor
worden oplossingen gevonden. Barbera van
der Hoek van Watch-E/mijnenergiebundel.nl:
‘Wij hebben een applicatie ontwikkeld die
het gedrag van bewoners op een leuke
manier beïnvloedt. Hij laat op een simpele
manier zien wat bewoners zelf kunnen doen
om energieneutraal te leven.’ Door toepas-
sing van het principe ‘veranderen, belonen’
wordt voorkomen dat de vooraf afgesproken
energiebundel wordt overschreden. Beheer-
ders kunnen de prestaties van de woning me-
ten en benchmarken via een apart dashboard.
Van der Hoek: ‘Begin december zijn de eerste
gebruikers aan de slag gegaan. Nu zijn we in
staat om de webapplicatie en de beperktere
versie voor de smartphone te leveren. Er is al
veel interesse. We denken ook na over nieuwe
verdienmodellen. Bijvoorbeeld dat wij een
percentage gaan verdienen van de energie-
besparing van bewoners.’ Ook zijn er al voor-
beelden waarbij de genoemde bewonersver-
leiding in de praktijk wordt getest. Op 22 en
23 november 2014 en op 3 en 4 januari dit
jaar verscheen er een pop-up store in win-
kelcentrum Hoog Catharijne van ‘Ons huis
verdient het’. In een klein klimaatvriendelijk
huisje werden vragen beantwoord over
de nul-op-de-meter-woning en werden
bezoekers enthousiast gemaakt voor het
concept. Gemeenten en partners uit de
bouw- en financiële wereld hebben dit plan
ontwikkeld. Uitgangspunt is dat de woonlas-
ten gelijk blijven wanneer een huis zijn eigen
energie opwekt.
PILOTS ESSENTIEELBerri de Jonge van Plegt-Vos: ‘Pilots zijn be-
langrijk omdat ze een markt helpen genere-
ren. Die marktpotentie is van belang, omdat
bedrijven alleen dan bereid zijn te investeren.
De wil is er wel degelijk. In 2014 vond er al
een eerste investering plaats om het nul-op-
de-meter-concept op een meer fabrieksma-
tige manier in te steken,’ Ook Jan Kamphuis
van BJW Wonen wil graag pilots uitvoeren:
‘Uiteindelijk zou er in elke wijk een demon-
stratiewoning moeten komen die mensen
laat zien wat de mogelijkheden zijn. Daar-
naast zoeken wij dringend pilotwoningen
voor een langdurige doorontwikkeling van
het concept, inclusief monitoring, testen en
onderzoek.’
WWW.ECONOMICBOARDUTRECHT.NL/
NULOPDEMETER
Wilt u meedoen in een pilot? Wilt u zich aanmelden voor de groep van (achter)volgers of het peloton? Of hebben we u over het hoofd gezien en bent u al dusdanig actief dat u tot de koplopers behoort? Neem dan contact op met Irene ten Dam, domeinmanager Groen bij de EBU.
13
DE WIND MEE
De techniek staat voor (n)iets bij Emergya Wind Technologies (EWT). De meer dan 500 hoogwaardige windturbines die het
Amersfoortse bedrijf heeft geïnstalleerd in Europa, Noord-Ameri-
ka en Azië leveren ook bij weinig wind een hoog rendement. ‘Wij
garanderen een zeer hoge beschikbaarheid’, vertelt Lucienne van
Oostveen van EWT. Vanuit het hoofdkantoor worden de turbines
bovendien wereldwijd permanent bewaakt. ‘Een storing is zeld-
zaam, maar kan zo meestal meteen online worden opgelost. Ons
innovatieteam gebruikt de data-analyse weer voor verbeteringen
in de software.’ Zo krijgt duurzame energie letterlijk en figuurlijk
de wind mee.
WWW.EWTDIRECTWIND.COM
CIRKEL ROND
Ver voor de troepen uit besloot Wim Beelen in 2000 al om zijn succesvolle sloopbedrijf op circulaire leest te schoeien. In de
stellige overtuiging dat ondernemers daarin het voortouw
moeten nemen, haalt Beelen Waste Innovators inmiddels een
recyclepercentage van 99,76 procent en de hoogste score op
de CO2-besparingsladder. Ook investeert het bedrijf in tal van
innovaties om (sloop)afval om te zetten in nieuwe grondstoffen.
De uiteindelijke kostenbesparing maakt de cirkel ook economisch
rond: Beelen is de snelst groeiende recycler van Nederland.
WWW.BEELEN.NL
GROENE VERBINDING
Verbinden is het sleutelwoord bij Optigroen. De Nederlandse tak van dit van oorsprong Duitse bedrijf (Optigrün) werkt samen
met wetenschap en overheid aan een optimale duurzame
dak- en gevelbegroeiing. De toegewijde franchisenemers die
het totaalsysteem van Optigroen leveren en aanbrengen, staan
alleen al in ons land garant voor jaarlijks meer dan 300.000 m2
dakbegroeiing in alle soorten en maten.
WWW.OPTIGROEN.NL
13
groene blikvangers
14
Aan deze nieuwe MBA, die is ingebed in de Julius
Academy in Zeist, nemen behalve een keur aan
Nederlandse instellingen – waaronder het UMC Utrecht,
de Universiteit Utrecht en de Universiteiten van Nijmegen
en Maastricht – ook Amerikaanse en Belgische organi-
saties deel, zoals het Vlaams Instituut voor Biotechno-
logie (VIB) en FlandersBio. Er is ook contact met Britse
en Duitse instellingen.
Een specifiek op de gezondheidszorg gerichte MBA be-
stond nog niet. Met de start van de MBI Health (voluit:
de Executive Master of Business Innovation and Entre-
preneurship in Health) kwam daar vorig jaar verandering
‘Life sciences en health is een mondiale business, dus opleidingen
ervoor moet je ook een mondiaal karakter geven’. Aan het woord is
Marianne van der Steen, directeur van de MBI Health-opleiding.
MBI Health levert mondialelife sciences- en
healthondernemers af
Gezond
in. Het multidisciplinaire onderwijsprogramma verbindt
zorgtechnologie aan ondernemerschap met als doel
het vermarkten van zorgproducten en services helpen
te versnellen. ‘Het is geen boot camp om snel even een
businessplan te ontwikkelen’, benadrukt Van der Steen.
‘We willen echt business leaders in de gezondheidszorg
opleiden.’
De MBI Health-opleiding is bedoeld voor afgestudeerden
met werkervaring. De gemiddelde leeftijd van de deel-
nemers is in de veertig en hun achtergronden zijn divers:
van werknemers bij Nutricia die zich als ‘intrapreneur’ met
medische voeding bezighouden tot een vaatchirurg die
een bedrijf heeft opgezet rond een methode om met één
hand te hechten. Van der Steen: ‘Een belangrijk selectie-
criterium is ambitie. Een arts die in een maatschap werkt
en maar een halve dag per week over heeft maar brandt
van de ambitie, komt ook in aanmerking.’
15
gezond
SPIN OFFSUniek is dat de 22 deelnemers tijdens de opleiding al hun bedrijf
voeren. Ze werken daarbij zoveel mogelijk in teams van medisch en
commercieel georiënteerden. In vijftien maanden wordt eerst het
businessmodel aangescherpt, daarna volgt een marketingplan en
als laatste een investeringsplan. In entrepreneurial labs wordt het
geleerde meteen toegepast. En er wordt veel aandacht besteed aan
samenwerking en co-creatie.
De MBI Health-opleiding brengt de deelnemers ook wereldwijd in
contact met onder meer bedrijven, coaches, verzekeraars en poten-
tiële bestuurders en leert hen de taal daarvan spreken. Ze pitchen al
bij investeerders in Europa en de Verenigde Staten. Omdat Nederland
een sterke ‘bio-entrepreneurial reputatie’ heeft, zwaaien de deuren
relatief gemakkelijk open, merkt Freek van Muiswinkel, EBU-domein-
manager Life sciences en managing director van Utrecht Life sciences.
De opleiding past uitstekend bij de doelstelling van de EBU om ken-
nis en bedrijvigheid meer met elkaar te verbinden. De internatio-
nale contacten binnen de MBI Health leveren nu al spin offs op. Zo
zijn bedrijven aan de Amerikaanse westkust geïnteresseerd in een
samenwerking bij het bedienen van de Nederlandse en Europese
markt met medical devices.
Van der Steen en Van Muiswinkel hebben hoge verwachtingen
van de nieuwe opleiding. Van der Steen: ‘De deelnemers krijgen er
schwung van. Ze laten zien wat ze kunnen.’ Van Muiswinkel: ‘Dit gaat
een impuls geven aan zowel de sector als aan Utrecht.’
Freek van Muiswinkel06 46 61 40 [email protected]
Floris Lafeber aan het werk in het lab
Floris Lafeber, hoogleraar Experimentele
Reumatologie bij het UMC Utrecht, is een
van de eerste deelnemers aan de MBI Health:
‘Wij hebben een distractor ontwikkeld die
voor de patiënt makkelijk in het gebruik is
en voor de orthopeed makkelijk toepasbaar.
Het apparaat trekt de twee botuiteinden
van de knie een stukje uit elkaar, waardoor
er weer kraakbeen kan groeien. We hebben
als eersten aangetoond dat kraakbeen zich
op deze manier kan herstellen. Dat stelt het
plaatsen van een kunstknie uit en voorkomt
grote en dure revisieoperaties. Het blijkt
dat 80 procent van de patiënten hierdoor
tenminste vijf jaar lang geen prothese nodig
heeft. ‘De MBI Health is voor mij dé manier
om van uitvinding naar product te komen.
Ondernemen is binnen de ziekenhuiswereld
nog tamelijk onderontwikkeld, dat los je niet
op met een cursusje. De MBI helpt je valkuilen
te vermijden. Als onderzoeker denk je dat je
een prachtproduct hebt, maar een investeerder
kijkt er heel anders naar. Die vraagt dingen
als: hoeveel gaat u er verkopen en wie zijn uw
concurrenten? ‘Ik heb vooral veel geleerd in de
week dat we in de VS waren. Ze zijn daar veel
verder met valorisatie. Daar is het een pre als
je als onderzoeker in bedrijven deelneemt, hier
geldt het als belangenverstrengeling. Samen
met Karianne Lindenhovius van Pontes Medical
ga ik nu de distractor vermarkten. Zoals het
wetenschappelijke klimaat in Nederland
nu is, moet ik uiteindelijk kiezen tussen het
ziekenhuis en mijn bedrijf. Maar de tijd staat
niet stil. Ik hoop dat die twee werelden straks
probleemloos samengaan.’
DE WEG VAN UITVINDING
NAAR PRODUCT
WWW.MBI-HEALTH.COM
gezond
‘We kunnen met dit fonds een extra stimulans
aan de regio geven.’ Karl Rothweiler, oprichter
en partner van Aglaia Biomedical Ventures, is
blij dat de provincie Utrecht een fonds heeft
opgezet voor de ontwikkeling van de life
sciences-sector in de regio. Het tien jaar oude
bedrijf, gevestigd in Bilthoven, treedt op als
beheerder van het nieuwe fonds.
Utrecht geeftlife sciences-industrie
financiële impuls
Aglaia is destijds opgericht om de product-
ontwikkeling op het gebied van kankerbe-
strijding te helpen versnellen. Rothweiler:
‘Nederland is van oudsher goed in kankeron-
derzoek. Het probleem zit in het vertalen van
wetenschap naar product. Daar was altijd wei-
nig geld voor beschikbaar. Bovendien zijn
wetenschappers over het algemeen meer
gericht op science dan op productontwikke-
ling. Daarom besloot ik met Mark Krul, mijn
partner bij Aglaia, om die vertaalslag vorm
te geven.’ (zie Aglaia Biomedical Ventures)
FINANCIERING IS LASTIGDe Utrechtse life sciences-sector staat
wereldwijd aan de top, maar het blijkt voor
startende bedrijven in deze branche lastig om
financiering te vinden. De EBU ontwikkelde
daarom samen met het Utrecht Science
Park een instrument waarmee de sector
ondersteund kan worden. Het gaat om een
fonds van 1,25 miljoen euro dat door de
provincie Utrecht beschikbaar is gesteld in
het kader van de Uitvoeringsverordening
Economic Board Utrecht. De provincie
'Ons grote voordeel
is dat we in de regio
een aantaltopinstituten
hebben'
creëerde via deze verordening een budget
voor de uitvoering van de Strategische
Agenda 2013-2020 van de EBU.
Het idee voor een life sciences-fonds ontstond
na een marktconsultatie door de provincie
Utrecht, het life sciences-fonds en de EBU in
2013. Aanleiding was onder meer dat andere
regio’s Utrechtse bedrijven wegkaapten. Zo
wist de provincie Limburg het Utrechtse
Cristal Therapeutics, dat geneesmiddelen in
nanobolletjes ontwikkelt, te bewegen om
naar Maastricht te verhuizen. Verschillende
provincies gebruiken de opbrengst van hun
Nuon- en Essent-aandelen om veelbelovende
bedrijven aan te trekken.
Omdat de life sciences-sector erg specialis-
tisch is en de provincie Utrecht niet over de
ervaring en expertise beschikt om verant-
woorde investeringskeuzes te maken, werd
besloten om via een tender – een aanbeste-
dingsprocedure – een privaat investerings-
fonds te selecteren dat als beheerder zou
optreden. Aglaia won deze tender.
KARL ROTHWEILER
16
gezond
Stef Rӧ[email protected]
Wilt u ook in aanmerking komen voor een inves-
tering in uw life sciences-bedrijf? Neem contact
op met Stef Röell van de EBU via 06 11 86 66 43
Meer informatie: www.tenderned.nl
KANSRIJKMet geld uit het nieuwe fonds heeft Aglaia
inmiddels enkele leningen verstrekt aan be-
drijven die zich met de bestrijding van kan-
ker bezighouden. Van de gereserveerde 1,25
miljoen euro kunnen geen wonderen wor-
den verwacht, erkent Karl Rothweiler. Toch
moet het belang ervan volgens hem niet wor-
den onderschat: ‘Voor private investeerders
is het interessant dat de provincie een bedrijf
meefinanciert. Zonder het fonds was private
investering in een aantal gevallen niet gelukt.
Je kunt een bedrijf zo net over de drempel
helpen.’
Overheidssteun blijft onontbeerlijk in de life
sciences-sector, die volgens Rothweiler niet
louter met particulier geld te financieren valt.
‘Daarvoor zijn de risico’s te groot, vooral in
de beginfase.’ De provincie zet nadrukkelijk in
op publiek-private samenwerking. Zo is een
voorwaarde voor een lening uit het fonds
dat de aanvrager daarnaast drie keer zo veel
privaat geld ophaalt. Door deze eis komt het
totaal op bijna 5 miljoen euro.
Rothweiler is optimistisch over de toekomst
van de life sciences in Utrecht: ‘Ons gro-
te voordeel is dat we in de regio een aantal
topinstituten hebben, zoals het UMC en het
Hubrecht Instituut. Daarmee zijn we goed
gepositioneerd. De uitdaging zit ‘m onder
meer in de financiering. Daarin hebben we
nu weer een stap gezet.’
AGLAIABIOMEDICAL
VENTURES
CRITERIAVOOR EENLENING
Het bedrijf Aglaia Biomedical Ventures omvat
twee fondsen. Het eerste is 16 miljoen euro
groot, het tweede staat nog open voor
inschrijving, maar mikt op 60 miljoen euro.
Het geld kwam aanvankelijk vooral van
vermogende families, maar later ook van
institutionele beleggers, het Dutch Venture
Initiative (Economische Zaken) en het
Europees Investeringsfonds. Er is tot nu toe
geïnvesteerd in zes bedrijven. Vier daarvan
zijn door Aglaia opgericht en gemanaged. De
door Aglaia gefinancierde bedrijven Merus en
Syntarga leggen zich toe op antilichamen en
zijn flink aan het doorgroeien. In het Utrechtse
Merus is inmiddels 50 miljoen euro gestoken,
onder meer door de corporate venture-takken
van enkele grote farmaceutische concerns.
Syntarga is overgenomen door Synthon in
Nijmegen. Aglaia verwacht de komende
jaren in nog tien tot vijftien jonge biotech-
ondernemingen te stappen, allen met een
focus op kankerbestrijding.
Wie een beroep doet op het Utrechtse life sciences-investeringsfonds moet:
• Zich met kankerbestrijding bezighouden
• Een zeer onderscheidend product of concept hebben
• Met baanbrekende oplossingen bezig zijn
• Bij voorkeur samenwerken met of ingebed zijn in een wetenschappelijke instelling
• Het product of concept kunnen beschermen (patentering)
17
18
Wellicht is Utrecht wel ‘Bike capital of the world’! En is
het niet mooi als we net voor de Tourstart aan de wereld
kunnen laten zien hoe Utrecht bijdraagt aan het nieuwe
wielrennen, aan fietsinnovaties en aan de koers van de
toekomst?
Met de Tourstart als gemeenschappelijke stip op de
horizon zijn de Economic Board Utrecht en de Kamer van
Koophandel gezamenlijk TOURLAB gestart. TOURLABS zijn
open innovatieprojecten, ook wel tracks genoemd. Inmiddels
zijn er zijn twee ‘tracks’ gestart: het Happy Biking Project van
het innovatiebureau Springlab en een track door een groep
bedrijven rondom het thema ‘De Koers van de toekomst’.
HAPPY BIKINGHappy Biking haakt in op Utrecht als fietsstad. Tijdens
het fietsen komen Utrechters veel obstakels tegen, zoals
stoplichten die te lang op rood staan en hinderlijk gedrag
van andere weggebruikers. Springlab riep via TOURLAB.nl
Utrechters op fietsfrustraties te delen. Het aantal reac-
ties bedroeg binnen een dag 1.500. Met het project wil
Springlab samen met het Nederlands Instituut voor Sport
& Bewegen en TOURLAB die obstakels helpen wegnemen.
Een eerste stap is om videobeelden te maken tijdens de
spitsuren met op fietsen gemonteerde GoPro-camera’s.
De reacties en ideeën van stadsbewoners, wetenschap-
pers en ambtenaren vormen de basis voor een brain-
stormfase met creatieve conceptontwikkelaars. De beste
concepten worden vertaald naar prototypes die worden
getest met een zo divers mogelijke groep Utrechtse fiet-
sers. Deze prototypes worden afgerond tot een product
dat vlak voor de Tourstart wordt gepresenteerd.
Het Happy Biking-track geeft mooi weer hoe TOURLABS
werken. Door het volledige innovatieproces open te stel-
len voor participatie van de verschillende belanghebben-
den, wordt het beste uit elkaar gehaald. Zo heeft Springlab
dankzij TOURLAB de gemeente Utrecht als partner gevon-
den voor het vervolg en zijn ze in gesprek met twee grote
nog niet te noemen internationaal opererende bedrijven.
Utrecht fietsstad
Koers van detoekomst
Slim
Het naderende Tourspektakel maakt bij
veel Utrechtse liefhebbers een enorme gedrevenheid
los. Utrecht is een echte fietsstad. Van de inwoners
van de vier grote steden in Nederland, leggen
Utrechters de meeste meters af op de fiets.
19
slim
Wielrennen & technologie
TOURLAB
KOERS VAN DE TOEKOMST: DE GRAND DÉPART ALS INNOVATIEPLATFORMDe tweede track die loopt, is ‘Koers van de
toekomst’. Wielrennen is een populaire sport
om naar te kijken maar de verslaglegging van
koersen is al 35 jaar lang hetzelfde, zowel qua
beeld (een helikopter camera, een of twee
motorcamera’s en een cameraopstelling bij
de finish) als qua beschikbare data. Voor de
tv-kijker is er bijvoorbeeld geen informatie
beschikbaar over waar renners zich bevinden
in het peloton, hoe ze er fysiek voor staan
of over de snelheid waarmee ze fietsen. Om
het wielrennen als (kijk)sport aantrekkelijk te
houden, is het zaak aan te sluiten bij de be-
hoeften van nieuwe doelgroepen. Door de
sporter met camera’s en meetapparatuur uit
te rusten, kan de kijker de sport bijvoorbeeld
vanuit diens gezichtspunt beleven. Ook de
sporter zelf kan met nieuwe technologie de
sport anders ervaren. Data als hartslag en ge-
leverd vermogen kunnen namelijk in beeld of
op een tweede scherm geprojecteerd wor-
den. Dit biedt ook allerlei mogelijkheden voor
vernieuwende business modellen, zodat prof-
ploegen minder afhankelijk kunnen worden
van die ene grote sponsor. De recente op-
richting van VELON (een samenwerking van
11 internationale wielerploegen) geeft aan dat
het draagvlak voor invoering van technologi-
sche innovaties onder profploegen een feit is.
Ook de sporter zelf kan metnieuwe tech-nologie de sportanders ervaren
20
In samenwerking met en met steun van verschil-
lende Business Peloton Utrecht (BPU)-partners*
wordt er hard gewerkt om nét voor de Tourstart een
ploegentijdrit te organiseren. Een mooi voorbeeld
van hoe onder andere bedrijven elkaar middels het
TOURLAB-programma hebben weten te vinden.
De partners willen dit moment aangrijpen om de
diverse innovaties in de wielersport aan de wereld te
tonen en te laten zien dat Utrecht echt ‘bike capital
of the world’ is. Gaston Crolla, Kamer van Koop-
handel: 'We willen het momentum gebruiken om
te laten zien wat we allemaal kunnen in Utrecht.'
Het idee is om een aantal ploegen, waaronder een
team met bekende oud-profwielrenners, uit te rus-
ten met nieuwe technologieën. Wendy Hendrickx,
projectmanager van Infostrada Sports: ‘Met nieuwe
technologie en data kun je jongeren aanspreken.’
Een ploegentijdrit leent zich hier prima voor, duurt
niet te lang en de vergelijking van teamdata en in-
dividuele data is zo mogelijk. Oud-wielrenners als
Thijs Zonneveld en Bobbie Traksel zijn mede-initi-
atiefnemer en ambassadeur van dit initiatief.
Volgens Hendrickx is data verzamelen en analyse-
ren inmiddels geen probleem meer: de technologie
is er. Zo liet Maarten Fekkers, recruitmentmanager
van IT-serviceprovider Nspyre, vanuit persoon-
lijke passie een app bouwen die toont hoe het
individuele renners vergaat tijdens een wieler-
wedstrijd. Vooral handig bij massasprints, waarbij
zelfs deskundigen soms het overzicht kwijt zijn.
Hendrickx: ‘Het punt is: ga je ook naar buiten
met dat soort gegevens? Dan zie je een enorme
schroom bij sportclubs. Ze zijn bang dat de tegen-
partij ervan profiteert.’ Roy Langelaar, accountma-
nager van Zepcam: ‘In de sport hangt van oudsher
een voorzichtige non-profitcultuur.’ Gaston Crolla:
‘Maar wil je de iPad-generatie voor sport blijven in-
teresseren, dan moet je hier aan. En bedrijven zullen
clubs alleen blijven sponsoren als jongeren kijken,
dus zo grijpt alles in elkaar.’
Wordt vervolgd. Volg TOURLAB op Twitter!
Voetnoot kader 1: *Partijen als de Kamer van Koophandel, Economic Board Utrecht, Utrecht Science Park
Partners (Utrecht inc., Universiteit Utrecht, Hogeschool Utrecht, UMC Utrecht), PWC, ASR, Ordina, TNO, Thijs
Zonneveld mede namens de organisatie Arnhem-Veenendaal Classic, Zepcam, Nspyre en Infostrada.
slim
Oud-wielrenner Thijs Zonneveld pleit voor vernieuwing in de
sport: 'In het wielrennen gaat het er in grote lijnen nog net zo
aan toe als dertig jaar geleden. Het publiek en de renners heb-
ben nauwelijks iets te zeggen. Terwijl wielrennen een echte
‘action game’-sport is, die je ook zo kunt brengen. Vermeld
bijvoorbeeld steeds de snelheid en laat de sport vanuit het
gezichtspunt van de renner zien. Bij de Formule 1-races is het
gelukt om de verslaggeving veel spannender te maken met
behulp van nieuwe technologie.'
Een ander goed voorbeeld van innovatie waar de wielersport
baat bij kan hebben, is Zepcam. Zepcam is met mobiele video-
technologie vooral actief in het veiligheidssegment en heeft
het leger, de politie en de brandweer als klant. Daaraan worden
onder meer bodycams geleverd. Met de ‘point of view’-tech-
niek, waarbij camera’s op fietsen (of auto’s of motoren) wor-
den gemonteerd, betreedt het bedrijf nu ook de sportmarkt.
De tv-kijker ervaart hiermee hoe het is om met 90 kilometer
per uur van een berg af te denderen. De beelden worden live
gestreamd. De Arnhem Veenendaal Classic was afgelopen au-
gustus de eerste profkoers ter wereld waarbij er livestreaming
vanuit de koers plaatsvond.
MEEDOEN? Zowel online als offline kan iedereen meedoen met de Koers
van de Toekomst en Happy Biking. In het kader hiervan worden
er regelmatig Cafés du Tour georganiseerd; inspiratiebijeen-
komsten met ondernemers en wetenschappers waar nieuwe
ideeën voor de tracks verzameld worden. De Cafés du Tour
worden in samenwerking met Business Peloton Utrecht geor-
ganiseerd. Op 5 maart vindt de volgende Café du Tour plaats.
Bent u ondernemer en wilt u meedoen met een van de twee
tracks of zelf een track starten? Neem dan contact op met
TOURLAB. Op 5 maart vindt het volgende Café du Tour plaats in
Amersfoort tijdens de Get Connected-bijeenkomst.
WWW.TOURLAB.NL
PLOEGENTIJDRIT NÉT VOOR DE
TOURSTART
Fietsen is big business. Royal HaskoningDHV uit Amersfoort gaat met drie lokale
partijen fietsroutes ontwerpen en aanleggen in Londen. De opdracht heeft een
waarde van 150 mijoen euro en werd eind 2014 verstrekt.
FIETSEN ISBIG BUSINESS
21
titelslim
21
NEST VERRAST WINKELEND PUBLIEK!
Genodigden stromen toe, het winkelende publiek kijktnieuwsgierig om. Midden in Hoog Catharijne gebeurt er, op een
doodgewone vrijdagmiddag, iets onalledaags. Jonge vrouwen
leggen gekleurde draden op de grond. Naast de ingang van een
winkelpandje staat een met trapmechanisme uitgeruste installatie
die oude spijkerstof blijkt te vermalen. Hier komt iets spannends,
zoveel is duidelijk.
Het betreft de opening van NEST, een pop-up store voor jonge,
innovatieve ondernemers in het weekend annex vergaderruimte
van Seats2meet (doordeweeks), waar flexwerkers en zzp’ers met
behulp van een ‘serendipity machine’ nieuwe contacten kunnen
leggen. NEST is opgezet door Hoog Catharijne, Rabobank Utrecht,
Utrecht Science Park en SOON, een organisatie die business
cases opzet voor studenten. Het initiatief is verdeeld over twee
locaties. In een broedplaats op het Utrecht Science Park zijn
jonge ondernemers daadwerkelijk aan de slag. De winkel op
Hoog Catharijne fungeert als uithangbord, ontmoetingsplaats
en concept store. Maar ook daar gebeurt van alles.
Zo konden bezoekers er al kleding naartoe brengen die ter plek-
ke door De Kledingbibliotheek en goodFibrations werd vermaakt.
In december konden Utrechtse ondernemende creatieven die
eerst een serie masterclasses in positioneren, verpakken en
pitchen hadden gekregen, hun diensten en producten in de
winkel tonen. Die maand was het thema ‘food’, maar ook werd
het project Happy Biking gepresenteerd (zie ook pag. 18), dat de
Tourstart aangrijpt om Utrecht fietsvriendelijker te maken.
Bij de opening presenteerden zich bedrijfjes als Spijkerbrij, dat
met de eerder beschreven machine oude spijkerbroeken omzet
in grondstof voor onder meer vlinderdasjes en lampenkappen, en
Bambook, dat een schrift met whiteboard-pagina’s heeft ontwik-
keld. Mark Hillen, medeoprichter van Social Enterprise NL, sprak
de hoop uit dat elke Nederlandse stad een NEST krijgt, zodat ook
de minder bewuste shopper met de creativiteit van jonge onder-
nemers kennismaakt. Pieter Leyssius, directeur van Rabobank
Utrecht, zei dat NEST staat voor de duurzame en innovatieve
bedrijvigheid die zijn bank wil ondersteunen. Zijn bank helpt
jonge, beginnende ondernemers met doorgroeien en professio-
naliseren. Voor Hoog Catharijne past NEST in het streven om het
winkelcentrum meer te openen naar de stad, aldus marketing-
manager Ingmar Creutzburg. Floris de Gelder, directeur van het
Utrecht Science Park, noemde NEST een mooie etalage voor de
toenemende bedrijvigheid op het park.
Inmiddels is het duidelijk dat NEST groeit en bruist, zegt Anka Ko-
nings van Rabobank Utrecht: jonge creatieven maken er enthou-
siast gebruik van en ook andere steden tonen belangstelling voor
het concept.
WWW.INHETNEST.NL
'Inmiddelsis het duide-lijk dat NEST
groeit en bruist'
ANKA KONINGS
‘Je moet kunnen troosten, luisteren,je kwetsbaar opstellen, emoties erkennen’
estafette-interview
22
Marcel Collignon
23
estafette-interview
'Benoem de pijnpunten'‘Hoe mensen in elkaar zitten, vind ik fascine-
render dan hoe dieselmotoren in elkaar
zitten’, zegt Marcel Collignon al snel in het
gesprek. Maar hij heeft van beide verstand.
Hij is afgestudeerd als Delfts ingenieur, maar
volgt ook al jaren een opleiding in de Trans-
actionele Analyse, een persoonlijkheidstheorie
en psychotherapeutische behandelmethode.
Beide vormen van kennis heeft hij nodig in
zijn werk als verandermanager en procesbe-
geleider bij organisaties die duurzamer wil-
len werken.
Maar eerst gaan we terug in de tijd. Op de
vraag wat zijn leukste opdracht ooit was,
grijpt Collignon terug naar zijn periode als
KPMG’er. ‘Toen speelde ik in een luxe har-
nasje de briljante consultant’, vertelt hij. ‘In
die rol begeleidde ik Philips bij het imple-
menteren van hun Ecodesign-programma
(een methode om de milieu-impact van
producten vanaf de ontwerp- en ontwik-
kelingsfase te beperken, red.). Bij zo’n groot
concern beweegt zoiets zich altijd tussen
oprechte intenties en greenwashing; he-
lemaal duurzaam wordt een multinatio-
nal nooit. Maar ik kreeg wel voor elkaar dat
Philips een honderd procents inspannings-
verplichting aanging. Dat heeft ze misschien
niet de hoofdprijs van Greenpeace opgele-
verd, maar het was realistisch, in lijn met de
business en daarmee het maximaal haalbare.’
Met zijn eigen bedrijf Sustainable Change
bedient Collignon nu vooral netwerken en
samenwerkingsverbanden. Zo hielp hij een
Green Deal te sluiten voor de grond-, weg-
en waterbouwsector (GWW), waarbij 21 par-
tijen betrokken waren. Bij zulke samenwer-
kingsprojecten veranderen dingen niet met
één druk op de knop: ‘Je krijgt er altijd mee
te maken dat mensen de kat uit de boom kij-
ken of elkaar niet vertrouwen. Het is net zo
belangrijk om aandacht te besteden aan wat
er onder tafel gebeurt – de emoties – als
aan wat er boven tafel gebeurt – de inhoud.
Ik kan dingen onder de tafel goed zichtbaar
maken, daar een bedding voor maken en er
dan verder mee komen.’
Samenwerkingsverbanden zijn vergelijkbaar
met relaties, zegt Collignon. ‘Het gaat mis op
ogenschijnlijk futiele dingen, zoals een klein
bedrag. Dat is het dopje op de tube tandpasta
dat je partner er steeds maar niet op draait.
De kunst is na te gaan wat eronder ligt en
daarmee aan de slag te gaan.’
De estafettevraag van Erik Deen was: hoe doe je dat precies, duurzaamheid in een net-werk bevorderen?‘De klassieke methode was dat je sense of
urgency creëert door een bobo als Al Gore
in te vliegen en die de boodschap te la-
ten verkondigen. Maar urgentie creëren is
niet hetzelfde als mensen in actie brengen,
ze iets te laten doen, implementeren. Als je
dan gaat zenden, denken mensen: die bood-
schap is voor mijn buurman bedoeld en niet
voor mij. In een netwerk kan niemand de an-
ders iets opleggen. Je moet mensen dus niet
vertellen wat ze moeten doen: laat ze zien
hoe het kan en begin meteen. Dat kan bij-
voorbeeld door ze elk met een door henzelf
gekozen stukje van de oplossing aan de slag
te laten gaan. Dan leren ze én ervaren ze hun
onderlinge afhankelijkheid. Ik faciliteer ze bij
het zelf verzinnen van de oplossingen. Dat is
precies het verschil met het klassieke advise-
ren, waarbij je iets vóór hen verzint, maar bij
het implementeren al met 1-0 achter staat.’
Duurzaamheid werd vroeger vooral ‘groen’ ingevuld. Krijgt de sociale kant tegenwoor-dig meer gewicht?‘Ja. Min of meer toevallig, maar goed pas-
send in deze tijd, heb ik met een socioloog
een tweede bedrijf opgericht: Over de Brug,
dat is gespecialiseerd in duurzame en sociale
vraagstukken, zoals reorganisaties. Ook reor-
ganisaties kun je duurzaam uitvoeren door ze
respectvol te doen, zonder te manipuleren. Je
moet kunnen troosten, luisteren, je kwetsbaar
opstellen, de emoties erkennen.’
In welke regionale kwestie zou je graag je tanden zetten?‘Ik zou willen helpen het groen in de regio
wat meer met elkaar te verbinden, zodat je
nog beter kunt wandelen en fietsen aan de
kant van Amelisweerd, de waterlinieforten en
Rhijnauwen.'
Hoe doet Utrecht het op het gebied van duur-zaamheid?‘Ik ben daar positief over. Er is veel aandacht
voor het erfgoed, voor duurzame energie,
voor de luchtkwaliteit, voor elektrisch rijden…
Als ik over de Maliebaan naar kantoor fiets en
weer een Tesla aan de oplaadpaal zie staan,
denk ik: dat hadden we in 1999 niet gedacht.’
Wat zou je de EBU graag zien doen?‘De Tourstart dichter bij de mensen brengen.
Ik ervaar dat evenement nu vooral als iets van
bedrijven en overheden. Ook hier geldt: haal
het deel dat onder de tafel ligt naar boven. Ik
vind iets pas geslaagd als je ook de pijnpunten
durft te benoemen, in dit geval de doping. An-
ders start ook straks in Utrecht wéér een Tour
die mensen maar half serieus nemen omdat
ze zich afvragen wie er nu weer door de mand
gaat vallen. Zorg ervoor dat de hele wereld
denkt: destijds in Utrecht is er iets veranderd
rond doping in het wielrennen.’
Dit is de laatste aflevering vanhet Estafette-interview.
Erik Deen van Kessels & Smit droeg in Get Connected 8 het estafettestokje over aan Marcel Collignon van Sustainable Change. Met een mengeling van technische kennis en mensenkennis helpt hij duurzaamheid bevorderen in netwerken en samenwerkingsverbanden.
24
internationalisering
Utrecht rolt de rode loperuit naar de wereld
‘We wisten al dat we de
meest competitieve regio
van Europa zijn. Nu moeten
we ervoor zorgen dat we
dat ook blijven en dat het
gaat renderen.’ Aan het
woord is Richard Kraan,
EBU-boardlid en partner bij
PwC. Kraan is trekker van de
internationale agenda van
de EBU. Vanuit de EBU-
supportorganisatie heeft
Wouter Feldberg (internati-
onale zaken bij de Universi-
teit Utrecht) de leiding over
de internationaliserings-
agenda.
Door middel van de internationaliserings-
agenda wordt gewerkt aan innovatie, eco-
nomische ontwikkeling en werkgelegenheid
voor de regio Utrecht. Op basis van indivi-
duele gesprekken met stakeholders zijn vier
actielijnen voor internationalisering vastge-
steld: Foreign Direct Investment, Branding,
EU-trecht en Talent. Richard Kraan vertelt:
‘Het doel van de internationale agenda is
ondersteunend aan onze drie hoofdthema’s
om economische groei in de regio te verwe-
zenlijken. Het accent ligt op het binnenha-
len van investeringen, maar de export door
Utrechtse bedrijven is ook een aandachts-
punt. We zijn vooral uit op investeringen
en export binnen de drie hoofdthema’s van
de EBU, namelijk Groen, Gezond en Slim,
maar we sluiten andere terreinen niet uit. De
rol van de EBU is om nieuwe vormen van
samenwerking te creëren, bestaande initia-
tieven bekender te maken en te intensiveren
en waar nodig een extra impuls te geven om
te versterken, waaronder het (internationale)
ecosysteem in de regio.’
Kraan vervolgt: ‘Zo vinden er al handelsmis-
sies naar China en Japan plaats en zijn hier
Chinese en Japanse bedrijven actief. Maar
niet iedereen weet dat. En nog de vraag: Be-
nutten wij deze bestaande relaties voldoen-
de bij het verwezenlijken van onze ambities?
We brengen alles rond de acquisitie van kapi-
taal en subsidies bij elkaar. Verder zorgen we
ervoor dat er één consistent Utrecht-verhaal
wordt uitgedragen en dat Utrechtse ambas-
sadeurs de regio gaan promoten.’
NUT EN NOODZAAKWouter Feldberg vult aan: ‘De economische
ontwikkelingen gaan snel en de wereld is het
podium. Er is een groeiende noodzaak om
ons internationaal te verhouden tot ande-
re regio’s, omdat we daar geld kunnen ver-
dienen, omdat onze investeerders er zitten,
omdat we er talent vandaan kunnen halen en
omdat onze bedrijven er goede zaken kun-
nen doen.’
Het werven van internationale kenniswerkers
en buitenlandse bedrijven draagt ook bij aan
arbeidsplaatsen in de regio en daarmee aan
werkgelegenheid. Een kenniswerker is indi-
rect goed voor drie á vier banen in de regio.
Daarnaast innoveren buitenlandse bedrijven
in de regio sneller en zorgen ze voor meer
export. Buitenlandse bedrijven in de regio
houden de regio dus competitief.
INTERNATIONALE SCHOOL UTRECHTHet aantrekken van internationaal talent zorgt
voor meer innovatie, economische ontwik-
kelingen en leidt tot meer werkgelegenheid
in de regio. Om dit talent te behouden is een
aantrekkelijke leefomgeving nodig met vol-
doende uitdagingen en kansen; een interna-
tionaal ecosysteem.
Het hebben van een internationale school
in de regio is daarbij een onderscheiden-
de vestigingsfactor. Een voorbeeld van de
kracht van de regio. Jaap Mos, directeur van
de Internationale School Utrecht, onder-
streept dat: ‘Ook bij investeringsbeslissin-
gen van multinationals speelt het al dan niet
aanwezig zijn van een internationale school
een belangrijke rol’. EBU-boardlid Richard
Kraan voegt toe: ‘De Internationale School
Utrecht is onderdeel van de rode loper die
we uitrollen.’
‘Waarom de school er niet eerder kwam? Die
vraag puzzelt mij nog elke dag.’ Mos is er zelf
ook verbaasd over dat de school, nu inmid-
dels tot ver buiten de landsgrenzen bekend,
pas in de zomer van 2012 van start ging en
nu al 170 leerlingen telt. ‘Tot uit India bellen
ze ons om informatie.’ Expats met school-
gaande kinderen moesten voorheen uitwijken
naar de internationale scholen in Amsterdam,
Hilversum en Arnhem.
Het gebouw aan de Notebomenlaan barst
na twee jaar al uit zijn voegen. In het voor-
jaar wordt tijdelijk een groter onderkomen
betrokken aan de Van Bijnkershoeklaan.
Internationaliseringsagenda van de EBU krijgt vorm
Talent
Gezamenlijke
afstemming over
Wouter Feldberg06 24 75 95 95 [email protected]
Daarna moet er een nieuw gebouw verrijzen.
Momenteel herbergt de school dertig natio-
naliteiten. Op termijn zullen het er zestig tot
zeventig worden en zal de school naar een
leerlingental van zo’n 600 groeien, verwacht
Mos. De drie grootste groepen zijn kinde-
ren van teruggekeerde Nederlandse expats,
van Indiase kenniswerkers en van Europe-
se expats.
WHAT’S HAPPENING?Naast de ontwikkelingen rondom de Inter-
nationale School zijn er al meer activiteiten
in het kader van de internationaliseringsa-
genda. Zo is per 1 januari het Expat Cen-
tre, een helpdesk voor expats, gevestigd in
het nieuwe Utrechtse stadskantoor. In het
kader van Branding en Foreign Direct In-
vestment wordt de Tourstart in 2015 nu al
gebruikt om nieuwe ingangen en kansen te
creëren. Kraan geeft een voorbeeld: ‘Kort
geleden waren we in de Chinese provincie
Guangdong (zusterprovincie van Utrecht),
onder meer om de mogelijkheid te bespreken
dat er een delegatie naar onze regio komt om
nieuwe economische verbindingen te stimu-
leren. Daar onderstreepten we de Tourstart
uiteraard. Die kan net dat zetje geven waar-
door hun gouverneur meekomt.’ Een ander
buurland dat aandacht verdient is Duitsland.
Wouter Feldberg geeft aan dat de bewust-
wording in de regio toeneemt over de kan-
sen aldaar: ‘Laten we dat nu eens gezamen-
lijk oppakken en zorgen dat we als regio de
handelsbetrekkingen met Duitsland op korte
termijn versterken. Vooral op de thema’s waar
we sterk en onderscheidend in zijn. Daarom
ben ik blij dat de commissaris van de Koning
Van Beek, ambassadeur van het Get Connec-
tedNetwerk, de ambassadeur van Duitsland,
Franz Josef Kremp, bereid heeft gevonden in
het voorjaar van 2015 naar Utrecht te komen
om met ons de handelsbetrekkingen met
Duitsland aan te halen.’
DOE MEE EN GET CONNECTED!Tijdens de Get Connected-bijeenkomst op
10 december 2014 is de Internationaliserings-
agenda gepresenteerd aan de hand van voor-
beelden uit de praktijk. Ook burgemeester
Van Zanen en de commissaris van de Koning
Van Beek spraken hun enthousiasme uit,
samen met de aanwezigen.
Doet u ook mee?
internationalisering
25
Banen en bedrijven
WERKGELEGENHEID OPNIEUW GEDAALDDe werkgelegenheid in de provincie Utrecht is in de periode 2013-2014
voor het derde jaar op rij gedaald, en wel met 0,6 procent. Utrecht heeft nu
665.700 arbeidsplaatsen. Vergeleken met de periode 2012-2013, waarin de
werkgelegenheid met 1,6 procent kromp, is de daling minder sterk. Sinds het
hoogtepunt in 2011 zijn er in de provincie Utrecht in totaal 19.100 banen verloren
gegaan. Ter vergelijking: dat is meer dan het totaal aantal banen in de gemeente
Soest. BRON: PROVINCIAAL ARBEIDSPLAATSEN REGISTER (PAR), 2014
SECTORONTWIKKELINGENDe ontwikkelingen in de sectoren lopen sterk uiteen. In absolute cijfers daalde
de werkgelegenheid het snelst in de sector Zorg en welzijn, waar 3.200 banen
verloren gingen (-3 procent). Ook in de Utrechtse bouwsector vielen klappen:
hier verdwenen 1.500 banen (-4 procent). Bij banken en in de adviessector
vervielen 400 banen. Er kwamen relatief veel banen bij in de sectoren Informatie
en communicatie (+800), Cultuur, sport en recreatie (+500) en Horeca (+300).
Opvallend was de stijging van de werkgelegenheid in de sector Vastgoed (+270).
Monique Goddijn-Roso
06 33 67 92 42
monique.roso@
economicboardutrecht.nl
623.008
629.601
636.238
658.691
675.937
683.825
677.893
684.738
680.600
669.872665.709
2004Jaren
Aan
tal a
rbei
dsp
laat
sen
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Ontwikkeling aantal vestigingen
Gro
ott
ekla
sse
vest
igin
gen
100-199
20-49
10-19
50-99
5-9
2-4
1
-4,0% -2,0% -0,0% 2,0% 4,0% 6,0% 8,0%
-1,4%
1,5%
0,9%
6,2%
-0,4%
-0,25%
-3,3%
research
SCHAALVERKLEININGHet aantal vestigingen van bedrijven
en instellingen is in 2013-2014 met 4,3
procent toegenomen tot een totaal van
117.150. In de loop van de tijd groeide
het aantal vestigingen in de provincie ge-
staag, terwijl het aantal banen de afge-
lopen jaren daalde. De flinke toename
van het aantal eenpersoonsbedrijven de
afgelopen jaren zorgt voor een verder-
gaande schaalverkleining. De meeste
eenpersoonsbedrijven zijn te vinden in
de sectoren Cultuur, sport en recreatie
(85 procent), Advies en zakelijke dienst-
verlening (84 procent) en Bouwnijverheid
(78 procent).
BRON: PAR, 2014
26
27
agenda
27
Get Connected ‘Nul-op-de-meter’
29 jan ’15
Op 10 september hebben we op een
feestelijke manier de kick-off van
‘nul-op-de-meter’ vormgegeven in
een Get Connected bijeenkomst. Op
29 januari pakken we door in een ver-
volgbijeenkomst. Waar staan we, hoe
gaan we verder, en vooral; waar kunt u
aansluiten?
WWW.ECONOMICBOARDUTRECHT.NL/GET-CONNECTED-NUL-OP-DE-METER-VERVOLG
Get Connected bijeenkomst
5 maart ‘15
Deze bijeenkomst is een bundeling van
verschillende initiatieven en projecten.
Zo passeren Smart Grids, Café du Tour,
een masterclass Financiering en de
Staat van Utrecht de revue.
WWW.ECONOMICBOARDUTRECHT.NL/AGENDA/GET-CONNECTED-BIJEENKOMST
10 febNetwerklunch 033WWW.NETWERKLUNCH033.NL
22-26 febEconomische missie naar de Verenigde Arabische EmiratenWWW.RVO.NL/ACTUEEL/EVENEMENTEN/
ECONOMISCHE-MISSIE-NAAR-DE-VERENIG-
DE-ARABISCHE-EMIRATEN
5 maartOnderwijsparadeUniversiteit UtrechtWWW.UU.NL/UNIVERSITY/EDUCATION/NL/
HETUTRECHTSEONDERWIJS/ORGANISATIE/
ONDERWIJSKWALITEIT/ONDERWIJSPARADE
2-6 maartIndependent Game Festival 2015WWW.IGF.COM
22 maartDe Utrecht SciencePark MarathonWWW.UTRECHTMARATHON.COM
18 juni Mediapark JaarcongresWWW.MEDIAPARKJAARCONGRES.NL
1 & 2 juliScience & Cycling ConferenceWWW.SCIENCE-CYCLING.ORG/
AGENDAJANUARI - JULI 2015
Nationaal Economisch Forum
4 maart ‘15
De jaarlijkse bijeenkomst voor indus-
trie, wetenschap, politiek en sociale
partners. Het biedt de Nederlandse
industrie een podium om rond een
maatschappelijk thema ontwikkelde
kennis te presenteren.
WWW.AUTOMATIE-PMA.COM/AUTOMATIE/MANAGEMENT-EN-BELEID/AGENDATIP-NATIONAAL-ECONOMISCH-FORUM-2015
NationaalEconomischForum
Economic Board Utrecht volgen?
www.economicboardutrecht.nl
@EBUtrecht
'We wisten al dat we de meest
competitieve regiovan Europa zijn. Nu moeten we
ervoor zorgen dat we dat ook blijven
en dat het gaat renderen.’
EBU / internationalisering
Richard Kraan,EBU boardlid en partner
bij PwC
Top Related