F R É D É R I C C H O P I NC O M P L E T E N O C T U R N E S

J A N L I S I E C K I

2

F R É D É R I C C H O P I NC O M P L E T E N O C T U R N E S

J A N L I S I E C K IP I A N O

2 N O C T U R N E S op. 48M No. 1 in C minor. Lento 5:49

N No. 2 in F sharp minor. Andantino 9:35 2 N O C T U R N E S op. 55O No. 1 in F minor. Andante 5:12

P No. 2 in E f lat major. Lento sostenuto 5:21 2 N O C T U R N E S op. 62Q No. 1 in B major. Andante 7:49

R No. 2 in E major. Lento 6:45

S N O C T U R N E in E minor op. post . 72/1. Andante 4:14

T N O C T U R N E in C minor op. post . , KK IVb/8 3:35 Andante sostenutoU N O C T U R N E in C sharp minor op. post . , KK IVa/16 5:01 Lento con gran espressione

J A N L I S I E C K I P I A N O

F R É D É R I C C H O P I N 1810–1849

3 N O C T U R N E S op. 9A No. 1 in B f lat minor. Larghetto 6:29

B No. 2 in E f lat major. Andante 5:06

C No. 3 in B major. Al legretto 6:50 3 N O C T U R N E S op. 15D No. 1 in F major. Andante cantabi le 4:11

E No. 2 in F sharp major. Larghetto 3:28

F No. 3 in G minor. Lento 6:15 2 N O C T U R N E S op. 27G No. 1 in C sharp minor. Larghetto 5:50

H No. 2 in D f lat major. Lento sostenuto 7:14 2 N O C T U R N E S op. 32I No. 1 in B major. Andante sostenuto 5:36

J No. 2 in A f lat major. Lento 5:54 2 N O C T U R N E S op. 37K No. 1 in G minor. Andante sostenuto 7:47

L No. 2 in G major. Andantino 5:58

3

WHEN you begin playing an instrument, there is music that draws you in and propels you – those works you aspire to one day, maybe, hopefully play. Many of these will be challenging, technically demanding pieces, to which your early abilities will be no match. But Chopin’s Nocturnes can provide an early introduction to the kaleidoscope of his inventive and enthralling music. It is thus that I was introduced to Chopin at a young age, with his first Nocturne (op. 9/1), spending many hours searching for the secrets hidden within. I was enamoured, and through the years of becoming better acquainted with my instrument – a process that continues to this day – Chopin’s Nocturnes have kept me company.

They embody what I cherish most in his music: the yearning, captivating melody, the framework he provides for flexibility, the endless fresh ideas. Chopin was a master of the piano, using its full range of tonal possibilities while spinning long, melodic, cantabile phrases over a rich harmonization.

The Nocturnes hail from the night – a magical time of endless possibilities – and present a personal story from the interpreter to the listener. They are a canvas, a sphere to dive deep into one’s own emotions and thoughts.

Yet, most importantly, they remain elegant and simple. After all, as Chopin himself said: “Simplicity is the final achievement. After one has played a vast quantity of notes and more notes, it is simplicity that emerges as the crowning reward of art.”

Jan Lisiecki

I S T H E F I N A L A C H I E V E M E N T.S I M P L I C I T Y

Frédéric Chopin

4

“Chopin Fryderyk. Exceptional talent, musical genius.“ Such a testimonial from the Warsaw Conservatory surely places the world at one’s feet. Or does it? In financial terms, this distinction awarded to Chopin on 20 July 1829 did not, initially, pay off. Prior to the Conservatory’s final assessment, Chopin’s father had already submitted a petition to the Polish Minister of Education: in order to perfect his education, it was imperative for his son to travel abroad. Would the government be able to offer financial support? The response was dry: without a schedule of public concerts, and as long as he only concerned himself with playing the piano, Chopin could hardly expect any funding.

The year 1829 marked a turning point for Chopin: his student days were coming to an end, and the question of where to seek his musical fortunes loomed. Beethoven had died only two years before, Schubert a mere few months ago. Chopin decided to depart for Vienna, bringing with him two works which were presumably written in the spring of that same year: Nocturnes. Introduced by Irishman John Field, the nocturne was a relatively young musical form: a short instrumental piece, paying tribute to the evening or the night – one of the preferred themes of the Romantic era. Musically, the focus is undoubtedly on the melody, its cantabile style and elegant ornamentation – making it perfectly suited for performances in smaller spaces, such as Chopin loved.

5

THE ART OF THE DELICATEThe Nocturnes of Frédéric Chopin

Even the first piece of his Op. 9 intertwines melancholy with solace, simple lines with exquisite adornments in a way that was to become quintessential of all Chopin’s forthcoming contributions to the genre. In swaying 6/4 time, the melody soars and sparkles, climbing up to F7. Fanning it out into octaves in the middle part, Chopin then proceeds to present the melody in popular intervals: thirds, sixths – pure comfort to the ears. Having begun in B flat minor, the journey culminates in a low B flat major chord, as if to say, “All will be well.” The second Nocturne, written in 12/8 meter, has firmly established itself as a favourite among classical works. Artfully, the accompanying left hand pursues a steadfast course, while above it a simple, briskly ornamented melody unfurls, turning to forte only for a few brief moments and otherwise remaining grounded in piano and pianissimo, even in the mini-cadenza immediately preceding the end. In his novella Tristan, Thomas Mann describes the fundamental interpretative challenges posed by this work: “a nervous feeling for modulations of timbre and a joy in mobility of rhythm that amounted to the fantastic”.

The three Nocturnes op. 15, dedicated to fellow composer Ferdinand Hiller, were published in 1833, to be followed two years later by the two pieces of Op. 27. Both collections clearly show how deftly the composer explores and exploits the space of these small character pieces. Borrowing from the ideal of bel canto, Chopin finds the right tone for the predominantly wistful, languid yet comforting pieces.

This is again evident in the first of the two Nocturnes op. 32. The first embellishment appears in the second bar already, to be varied in the fourth bar before Chopin transitions delicatissamente (a term Beethoven used in the opening movement of his “Moonlight” Sonata) to a second theme. Chopin works with appoggiaturas, trills, triplets etc., having mastered the art of finespun ornamentation. It is only at the end that he enters new thematic territory – as if this ending was wholly unrelated to the

6

earlier musings, or the piece had somehow manoeuvred itself into a corner from which there can be no escape. The entrance to Op. 32/2 is dramaturgically conclusive, with the melody only setting in after two bars of chordal motives – almost reminiscent of an echo. And, fi nally, the piece comes full circle when the same two bars are repeated at the very end. A perpetuum mobile of the night, and everything might just begin anew …

The year 1840 saw the publication of the dissimilar twin works of Op. 37 (G minor and G major), Op. 48 followed in 1841. Op. 55, published in 1844, once again illustrates that in Chopin’s work the arc of musical tension and release characteristically unfolds in a few bars. The beginning of the F minor Nocturne is simple in its songfulness. In repeating the theme, Chopin embellishes it but still abstains from offering as much as a hint of conflictive notions. That is, until the middle section interrupts with a menacing, almost militaristic signal, a striking shift in the bass line, and harsh, imperious chords. Finally, the piece then melts away to an end of spherical heights – an ingenious turn! In the second Nocturne in E flat major, one might think Chopin had brought together Palestrina, Bach and Mozart as he leads the individual voices in an unmatched display of counterpoint – a far cry from the frivolous and shallow character of velvety salon music. The interlacing is positively masterful, bearing testimony to Chopin’s intellectual acumen and brilliance.

In July 1846, the composer wrote to cellist Auguste Franchomme: “My dear friend, I am doing my utmost to work but making no progress; and, if this state continues unabated, my new works will evoke neither the chirping of warblers nor even as much as the sound of broken porcelain.” Ultimately, things did not transpire to be quite as dismal, and Chopin finished the Polonaise-Fantaisie, the Barcarolle and the Nocturnes op. 62.

Chopin’s Nocturne in E minor only appeared in print posthumously, six years after his death. Could it possibly be an early piece? There is circumstantial evidence to suggest he wrote it as young as age seventeen. All the same, everything that is so characteristic of his later works is already clearly present: the delicately unfolding melody, the artful accompaniment, the concentration, the ornamental treatment. Or is it perhaps a late work after all, a form of subdued farewell? This might be supported by a claim of Franz Liszt, according to whom the last Nocturnes only existed in manuscript form at the time of Chopin’s death.

Christoph VratzTranslation: Fiona Csauth / Dorn Music

WENN man beginnt, ein Instrument zu erlernen, stößt man auf Musik, die einen in ihren Bann zieht und vorantreibt – jene Werke, von denen man sich wünscht, sie eines Tages, vielleicht, hoffentlich, selbst zu spielen. Oft sind das anspruchsvolle, technisch fordernde Stücke, denen die Fähigkeiten eines Anfängers nicht gewachsen sind. Chopins Nocturnes hingegen können durchaus schon früh in das Kaleidoskop seiner ideenreichen und faszinierenden Musik einführen. So begegnete mir bereits in jungen Jahren seine erste Nocturne (op. 9 Nr. 1), und ich verbrachte viele Stunden damit, ihre verborgenen Geheimnisse zu ergründen. Ich war hingerissen, und in all den Jahren, in denen ich mein Instrument besser kennengelernt habe – ein Prozess, der immer noch andauert – haben mich Chopins Nocturnes stets begleitet.

Sie verkörpern, was ich an seiner Musik am meisten liebe: die Melodien voller Sehnsucht und Zauber, den Spielraum für Flexibilität, die unendliche Fülle neuer Ideen. Chopin war ein Meister des Klaviers und wusste dessen gesamte Bandbreite klanglicher Möglichkeiten auszuschöpfen: Ausgedehnte, melodisch-kantable Phrasen entfalten sich über einer üppigen Harmonieführung.

Die Nocturnes entspringen der Nacht – einer verwunschenen Welt der unendlichen Möglichkeiten – und sie erlauben dem Interpreten, dem Zuhörer eine persönliche Geschichte zu erzählen. Sie sind eine Leinwand; ein Raum, um tief in die eigene Gefühls- und Gedankenwelt einzutauchen.

Dennoch bleiben sie vor allem stets elegant und einfach. Wie Chopin selbst sagte, »Einfachheit ist das höchste Ziel. Nachdem man eine Unmenge Noten und noch mehr Noten gespielt hat, geht letztlich die Einfachheit als krönender Lohn der Kunst hervor.«

Jan LisieckiÜbersetzung: Fiona Csauth / Dorn Music

I S T D A S H Ö C H S T E Z I E L.E I N F A C H H E I T

Frédéric Chopin

7

»Chopin Fryderyk. Besondere Begabung, musikalisches Genie.« Mit einem solchen Zeugnis vom Warschauer Konservatorium im Rücken lässt sich die Welt erobern. Oder nicht? Denn Geld bringt diese Auszeichnung, die Chopin am 20. Juli 1829 ausgehändigt wird, zunächst keines. Sein Vater hatte bereits im Vorfeld dieser Beurteilung ein Gesuch beim polnischen Bildungsminister eingereicht: Sein Sohn müsse ins Ausland gehen, um dort seine Ausbildung zu vervollkommnen – ob es dafür Zuschüsse vom Staat gebe? Doch der Regierungsbeamte antwortet kühl: Ein Künstler, der sich ausschließlich mit dem Klavier befasse und keine öffentlichen Konzerte spiele, könne nicht auf finanzielle Unterstützung hoffen.

Das Jahr 1829 bildet für Chopin eine Zäsur: Die Schülerzeit geht zu Ende, und die Frage, wo er künftig sein musikalisches Glück finden soll, steht im Raum. Also fährt Chopin zunächst nach Wien. Beethoven ist erst zwei Jahre tot, Schubert nur wenige Monate. Im Gepäck hatte er vermutlich zwei Werke, die wohl schon im Frühjahr desselben Jahres fertig geworden waren: Nocturnes. Dabei handelte es sich um eine relativ junge Gattung, die der Ire John Field in die Musikwelt eingeführt hatte. Ein kurzes Instrumentalstück als Ode an den Abend, an die Nacht – ohnehin eines der Lieblingsthemen der Romantiker. Musikalisch liegt der Fokus eindeutig auf der

8

DIE KUNST DES FILIGRANENDie Nocturnes von Frédéric Chopin

9

Das zeigt sich erneut in der ersten der beiden Nocturnes aus op. 32. Schon im zweiten Takt erfolgt eine erste Ausschmückung, im vierten Takt wird sie variiert, bevor Chopin delicatissamente (eine Bezeichnung, die Beethoven im Kopfsatz seiner sogenannten »Mondschein-Sonate« verwendet hat) zu einem zweiten Thema überleitet. Chopin arbeitet mit Vorschlägen, Trillern, Triolen etc. – er beherrscht die Kunst der filigranen Verzierung. Erst am Schluss betritt er thematisches Neuland – als habe dieser Schluss nichts mit der Träumerei davor zu tun, als habe sich das Stück nun in eine Sackgasse hineinmanövriert, aus der es nicht mehr rauskommt. Dramaturgisch gesehen ist der Übergang zum zweiten Stück von op. 32 insofern schlüssig. Denn bevor hier die Melodie anhebt, stehen zwei Takte mit akkordischen Motiven – ein Nachklang? Eine zyklische Rundung dieses Stückes ergibt sich endgültig, wenn am Ende die beiden Anfangstakte wiederholt werden. Ein Perpetuum mobile der Nacht, und alles könnte wieder von vorne beginnen …

Aus dem Jahr 1840 stammen die beiden ungleichen Schwesterwerke von op. 37 (in g-Moll und G-Dur), von 1841 die Nocturnes op. 48. Die beiden Werke op. 55 von 1844 zeigen einmal mehr, dass sich das musikalisch-dramatische Geschehen bei Chopin meist innerhalb weniger Takte vollzieht. Der Beginn der f-Moll-Nocturne ist wiederum liedhaft schlicht. Wenn Chopin das Thema wiederholt, schmückt er es aus, doch Konfliktwelten scheinen unendlich weit weg. Bis der Mittelteil mit einem bedrohlichen, fast militärischen Signal einsetzt, mit einer markanten Bewegung im Bass und schroffen, appellhaften Akkorden. Am Ende jedoch löst sich das Stück in sphärischen Höhen auf. Eine geniale Wendung! Bei der zweiten Nocturne in Es-Dur gewinnt man den Eindruck, als habe Chopin hier Palestrina, Bach und Mozart zusammengebracht. Wie er die einzelnen Stimmen führt, das ist Kontrapunkt der Extraklasse – und weit weg vom plüschigen Charakter unterhaltsamer, seichter Salonmusik! Hier zeigt sich Chopins ganzer intellektueller Scharfsinn, eine meisterhafte Vernetzung von Stimmen.

Melodie, auf ihrer Gesanglichkeit und einer eleganten Ausschmückung – bestens geeignet für Aufführungen in kleineren Räumen, wie Chopin sie liebte.

Bereits das erste Stück aus op. 9 verbindet Melancholie und Trost, schlichte Linien und elegantes Schmuckwerk auf eine Weise, die für Chopins sämtliche Beiträge zu dieser Gattung bezeichnend sein wird. Er schreibt im wiegenden 6/4-Takt, lässt die Melodie bis zum viergestrichenen F hinaufklettern, lässt sie glitzern und schweben. Im Mittelteil breitet er sie fächerartig in Form von Oktaven aus, bevor er sie in beliebten Intervallen darstellt: Terzen, Sexten – Schmeicheleinheiten für jedes Ohr. Am Ende mündet die Reise in einen tiefen B-Dur-Akkord. Alles wird gut, lautet die Botschaft, schließlich begann alles in b-Moll. Die zweite Nocturne, mittlerweile ein Favorit im klassischen Repertoire, notiert Chopin im 12/8-Takt. Gewandt zieht die Begleitstimme ihre gleichmäßigen Bahnen, während sich darüber eine schlichte, rasch verzierte Melodie ausbreitet, die nur für kurze Momente ins Forte umschlägt, ansonsten aber im Leisen und sehr Leisen verhaftet bleibt, selbst in der Mini-Kadenz kurz vor Schluss. Die grundlegenden gestalterischen Herausforderungen an dieses Werk – einen »nervösen Sinn für differenzierte Klangfarbe und eine Freude an rhythmischer Beweglichkeit, die bis zum Fantastischen ging« – hat Thomas Mann in seiner Tristan-Novelle umschrieben.

Die drei Nocturnes op. 15 werden im Jahr 1833 veröffentlicht und sind dem Kompo-nistenkollegen Ferdinand Hiller gewidmet. Zwei Jahre später erscheinen dann die beiden Stücke op. 27. In beiden Sammlungen wird klar, wie minutiös der Komponist den Raum dieser kleinen Charakterstücke durchmisst. Chopin findet für die überwie-gend wehmütigen, matten und doch trostreichen Stücke den richtigen Ton, abge-lauscht dem Ideal des Belcanto.

10

17

An den Cellisten Auguste Franchomme meldet Chopin im Juli 1846: »Mein Guter, ich tue mein Möglichstes, um zu arbeiten, aber ich komme nicht von der Stelle; und wenn dieser Zustand anhält, so werden meine ferneren Produktionen weder an den Gesang der Grasmücken noch an zerbrochnes Porzellan erinnern.« Ganz so schlimm kommt es denn doch nicht: Chopin beendet die Polonaise-Fantaisie, seine Barcarolle sowie die Nocturnes op. 62.

Die Nocturne in e-Moll erscheint erst posthum im Druck, sechs Jahre nach Chopins Tod. Ist es womöglich ein frühes Werk? Es gibt Indizien für die Vermutung, dass er es bereits als 17-Jähriger geschrieben hat. Jedenfalls ist alles, was seine spätere Musik auszeichnet, hier bereits vorhanden: die sich zart entspinnende Melodie, die kunstvolle Begleitung, die Verdichtung, die Verzierungen im weiteren Verlauf. Oder ist alles ganz anders, und es handelt sich doch um ein Spätwerk, um eine Art von stiller Abschiedsmusik? Das zumindest würde eine Behauptung von Franz Liszt bestätigen, wonach Chopins letzte Nocturnes bei seinem Tod lediglich als Manuskripte vorlagen.

Christoph Vratz

KIEDY zaczynasz grać na instrumencie, spotykasz utwory które masz nadzieje w przyszłości zagrać, i to one motywują do pracy i dają inspiracje. Wiele z nich będzie trudnymi i technicznie wymagającymi kompozycjami, niemożliwymi do wykonania przy początkowych umiejętnościach. Ale Nokturny Chopina mogą stanowić wczesne wprowadzenie do kalejdoskopu jego twórczej i fascynującej muzyki. Właśnie w ten sposób poznałem Chopina jako dziecko, jego pierwszym Nokturnem (op. 9 nr 1), i spędziłem wiele godzin na poszukiwaniu ukrytych w nim tajemnic. Pokochałem tą muzykę, i od tego czasu Nokturny towarzyszą mi w nieustannym procesie poznawania fortepianu.

Uosabiają to, co najbardziej cenię w muzyce Chopina: melancholię, tęsknotę, urzekające melodie, strukturę która pozwala na swobodę, nieskończoną wyobraźnię. Chopin był mistrzem fortepianu, wykorzystując pełne spektrum możliwości brzmieniowych i tkając długie, śpiewne frazy nad bogatą harmonizacją.

Nokturny wywodzą się z nocy – magicznego czasu nieograniczonych możliwości – i przedstawiają słuchaczowi personalną opowieść pianisty który je wykonuje. Są płótnem, sferą, w której można zanurzyć się głęboko we własnych emocjach i myślach.

Ale co najważniejsze, pozostają eleganckie i proste. Przecież, jak powiedział sam Chopin: „Prostota jest ostatecznym osiągnięciem. Gdy zagrasz już wiele nut, to prostota wyłania się jako ukoronowanie sztuki.”

Jan Lisiecki

J E S T O S TAT E C Z N Y M O S IĄG N IĘC I E M.P R O S T O T A

Fryderyk Chopin

11

nadawał się do występów w kameralnych pomieszczeniach, które upodobał sobie Chopin.

Już pierwszy utwór z opusu 9 przeplata melancholię z ukojeniem, proste linie z wykwintnymi zdobieniami, w sposób, który miał stać się kwintesencją wszystkich nadchodzących dzieł Chopina tego gatunku. W kołyszącym się metrum 6/4 melodia szybuje i mieni się, wspinając się aż po czterokreślne F. W środkowej części Chopin rozmienia ją na oktawy, jakby nagle rozpostarł kunsztowny wachlarz, a następnie przechodzi do prezentacji popularnych interwałów: tercje, seksty – czysta uciecha dla uszu. Podróż, która zaczęła się w b-moll, kończy się głębokim akordem B-dur, jakby Chopin chciał powiedzieć, że wszystko będzie dobrze. Drugi Nokturn, który później stał się faworytem wśród dzieł klasycznych, został napisany w metrum 12/8. Akompaniament umiejętnie kreśli równe trajektorie, a nad nimi rozwija się prosta, bystro zdobiona melodia, która na krótką chwilę zamienia się w forte, ale poza tym pozostaje w piano i pianissimo, nawet w mini-kadencji tuż przed końcem utworu. Tomasz Mann podsumował w swojej noweli Tristan zasadnicze wyzwanie twórcze tego utworu, to „nerwowy zmysł dla zróżnicowanej barwy dźwięku i upodobanie do ruchliwości rytmicznej, dochodzącej do fantastyczności”.

Trzy Nokturny op. 15 opublikowane w roku 1833, są dedykowane kompozytorowi Ferdynandowi Hillerowi. Dwa lata później wydano op. 27. W obu zbiorach widać, jak skrupulatnie kompozytor mierzy przestrzeń tej małej, charakterystycznej formy. Czerpiąc z ideału bel canto, Chopin odnajduje właściwy ton dla tych, w przeważającej mierze melancholijnych, rozmarzonych i równocześnie kojących utworów.

Pokazuje to ponownie pierwszy z dwóch nokturnów z op. 32. Już w drugim takcie znajdziemy pierwszy ornament, a w czwartym jego wariację, po czym kompozytor

12

SZTUKA DELIKATNOŚCINokturny Fryderyka Chopina

„Chopin Fryderyk. Wyjątkowy talent, muzyczny geniusz”. Takie świadectwo z Konser-watorium z pewnością kładzie świat u stóp. A może nie? Pod względem finansowym to wyróżnienie, przyznane Chopinowi 20 lipca 1829 r., początkowo nie przyniosło korzyści. Przed ostateczną opinią Konserwatorium ojciec Chopina złożył petycję do polskiego Ministra Edukacji: aby doskonalić swoje kształcenie, syn musi wyjechać za granicę. Czy rząd byłby w stanie zaoferować wsparcie finansowe? Odpowiedź była sucha: artysta, który zajmuje się wyłącznie fortepianem i nie gra publicznych koncer-tów, nie może liczyć na wsparcie finansowe.

Rok 1829 był dla Chopina punktem zwrotnym: jego studenckie dni dobiegały końca, i pojawiło się pytanie, gdzie szukać muzycznej kariery. Tak więc Chopin jedzie najpierw do Wiednia. Beethoven zmarł zaledwie dwa lata wcześniej, a Schubert tylko kilka miesięcy przed jego przyjazdem. Chopin prawdopodobnie przywiózł ze sobą dwie prace, które zostały ukończone wiosną tego samego roku: Nokturny. Zaprezentowany przez Irlandczyka Johna Fields „Nokturn” był stosunkowo nową formą muzyczną: krótkim utworem instrumentalnym, będącym hołdem wieczoru lub nocy – preferowanych tematów epoki romantyzmu. Muzycznie niewątpliwie skupiony na melodii – na jej śpiewnym stylu i eleganckich zdobieniach – doskonale

13

W lipcu 1846 roku kompozytor napisał do wiolonczelisty Augusta Franchomme‘a: „robię wszystko, co w mej mocy, aby pracować, ale jakoś mi to nie idzie, a jak tak dalej będzie, to moje utwory nie będą przypominały świergotu żołn ani nawet dźwięku tłuczonej porcelany”. W końcu jednak nie było tak źle: Chopin kończy Poloneza-Fantazję, Barkarolę i Nokturny op. 62.

Nokturn e-moll Chopina ukazał się drukiem dopiero sześć lat po jego śmierci. Czy to może być jedna z jego wczesnych prac? Istnieją poszlaki sugerujące, że napisał go w wieku siedemnastu lat. W każdym razie zawiera już w sobie wszystko, co charakteryzuje muzykę dojrzałego Chopina: delikatnie rozwijana melodia, pomysłowy akompaniament, intensywność, ornamentacja. A może jednak jest to późny utwór, rodzaj cichej muzyki pożegnalnej? Potwierdzałoby to przekonanie Franciszka Liszta, że ostatnie nokturny Chopina były dostępne w postaci rękopisów dopiero po jego śmierci.

Christoph VratzTłumaczenie: Dorn Music

przechodzi delicatissamente (termin użyty przez Beethovena w pierwszej części tzw. „Sonaty Księżycowej”) do drugiego tematu. Opanowawszy sztukę zdobnictwa precyzyjnego, Chopin używa appoggiatur, tryli, trioli itp. Dopiero pod koniec wkracza na nowe terytorium tematyczne – zakończenie jest zupełnie oddalone odwcześniejszego rozmarzenia, jakby utwór wmanewrował się w ślepą uliczkę, z którejnie może już się wydostać. Z dramaturgicznego punktu widzenia przejście do drugiej części op. 32 jest spójne. Bo zanim pojawi się melodia, rozbrzmiewają dwa takty z motywami akordowymi – czy to echo? Kompozycja zatacza koło, gdy na samym końcu powtarzają się te same dwa takty. Niczym perpetuum mobile nocy i wszystko mogłoby zacząć się od nowa …

W 1840 roku ukazują się dwa odmienne utwory op. 37 (g-moll i G-dur), a op. 48 rok później. Nokturny op. 55, wydane w 1844 roku, po raz kolejny pokazują, że wydarzenia muzyczno-dramatyczne w twórczości Chopina rozgrywają się zwykle w obrębie kilku taktów. Początek Nokturnu f-moll odznacza się śpiewną prostotą. Kiedy Chopin powtarza temat, ozdabia go, ale światy konfliktów wydają się nieskończenie odległe, aż do środkowej części, która zaczyna się groźnym, niemal militarnym sygnałem, z szokującą linią basu i ostrymi, władczymi akordami. Jednak Nokturn rozpływa się w przestrzeni – genialne zakończenie! Drugi Nokturn Es-dur sprawia wrażenie, jakby Chopin połączył Palestrinę, Bacha i Mozarta, prowadząc poszczególne głosy w niezrównanym popisie kontrapunktu – dalekim od aksamitnej, frywolnej, płytkiej muzyki salonowej. Ta mistrzowska sieć głosów daje świadectwo intelektualnej błyskotliwości Chopina.

Recording: Berlin, Emil Berliner Studios, Meistersaal, 10/2020Recording Producer & Recording Engineer: Stephan FlockPiano Technician: Daniel Brech

Recorded, edited and mastered by Emil Berliner Studios

Executive Producer: Valérie GroßProduction Coordinator & Scores Administration: Natalia KononchukProduction Managers: Tanja Dorn, Fiona Csauth (Dorn Music)

Product Manager: Philipp ZeidlerCreative Production Manager: Nicole Albring

� 2021 Deutsche Grammophon GmbH, Stralauer Allee 1, 10245 Berlin� 2021 Deutsche Grammophon GmbH, Berlin

Cover Photo © Stefano GaluzziArtist Photos: © Stefano Galuzzi; © Dorn Music (p. 10)Special thanks to ICON Magazine for the photosDesign: Anja Hoppe

www.deutschegrammophon.com JAN LISIECKIMENDELSSOHN

MATTHIAS GOERNEJAN LISIECKIBEETHOVEN: SONGS

JAN LISIECKIBEETHOVEN: COMPLETE PIANO CONCERTOS

14