FINA
NC
IAL FO
CU
S 3 / 2016
M
AG
AZ
INE V
OO
R V
ERM
OG
END
EN
03
DOSSIER: WONEN OP LATERE LEEFTIJD + FEATURE: WIJN + TOP 5 KLEINSTE KONINKRIJKEN 03 / 2016
UIT OF THUIS?HOE WILT U LATER WONEN?
INSPIRATIE, MENINGEN EN VERHALEN UIT DE WERELD VAN VERMOGENDEN
HERMAN VISSIAONDERNEMER
ELKE WEEK OP
FINANCIALFOCUS.NL
BLOGGEN VERMOGENDEN,
ONDERNEMERS EN
BESTUURDERS OVER
HUN ERVARINGEN EN
DILEMMA’S. HERMAN
VISSIA IS EIGENAAR VAN DE
TECHNOLOGIEBEDRIJVEN
‘PICOPOINT’ EN ‘BYELEX’ EN
ACTIEF IN WIT-RUSLAND. HIJ
BLOGT OVER HET VERSCHIL
IN ZAKENDOEN TUSSEN
NEDERLAND EN WIT-
RUSLAND.
‘We zijn in Nederland kwetsbaar geworden door onze welvaart.’
MEER BLOGS
www.fi nancialfocus.nl
Focus-Magazine-Cover-voor-achter-03-2016.indd 1 22-04-16 13:48
XXX
FINANCIAL FOCUS 3
Het is goed om na te denken over de toekomst, maar vergeet vooral niet
vandaag te genieten.Silvia Zonneveld
Directeur Private Wealth Management
FinancialFocus-03-2016-P03 quote.indd 3 22-04-16 13:50
COLOFON
FINANCIAL FOCUS 2
Focus-Magazine-Cover-voor-achter-03-2016.indd 2 22-04-16 13:48
XXX
FINANCIAL FOCUS 3
Het is goed om na te denken over de toekomst, maar vergeet vooral niet
vandaag te genieten.Silvia Zonneveld
Directeur Private Wealth Management
FinancialFocus-03-2016-P03 quote.indd 3 22-04-16 13:50
COLOFON
FINANCIAL FOCUS 2
Focus-Magazine-Cover-voor-achter-03-2016.indd 2 22-04-16 13:48
4 FINANCIAL FOCUS
Foto
: Lod
e Gre
ven
‘Mijn Sleutelmoment is het moment dat ik poolonderzoeker Marc Cornelissen
ontmoette. Hij heeft mij ontvankelijk gemaakt voor het idee dat integer
ondernemen wérkelijk mogelijk is. En mij tegelijkertijd het zelfvertrouwen
gegeven dat ik zo’n integere ondernemer van de toekomst zou kunnen worden.
Helaas is hij vorig jaar op tragische wijze verongelukt in Canada, maar zijn visie en
denkwijze inspireren mij nog steeds.’
‘Marc leidde de Climate Change College. Dat is een expeditie in het
noordpoolgebied en Alaska waar ik in 2007 aan deelnam. Die twee weken hebben
enorme indruk op mij gemaakt omdat ik daar met eigen ogen heb gezien hoe het
poolijs aan het smelten was. Daardoor maakte twijfel in mij plaats voor urgentie.
En voor het besef: klimaatverandering moet zo snel mogelijk stoppen en ik wil
daar een rol in spelen.’
FinancialFocus-03-2016-P04-05.indd 4 22-04-16 13:17
FINANCIAL FOCUS 5
SLEUTELMOMENTEN
gehele INTERVIEW
LEZEN?www.financialfocus.nl
Aart van Veller (31) mede-oprichter en CCO van de duurzame energiemaat-
schappij Vandebron (@vandebron)
SLEUTELMOMENTEN
FinancialFocus-03-2016-P04-05.indd 5 22-04-16 13:17
4 FINANCIAL FOCUS
Foto
: Lod
e Gre
ven
‘Mijn Sleutelmoment is het moment dat ik poolonderzoeker Marc Cornelissen
ontmoette. Hij heeft mij ontvankelijk gemaakt voor het idee dat integer
ondernemen wérkelijk mogelijk is. En mij tegelijkertijd het zelfvertrouwen
gegeven dat ik zo’n integere ondernemer van de toekomst zou kunnen worden.
Helaas is hij vorig jaar op tragische wijze verongelukt in Canada, maar zijn visie en
denkwijze inspireren mij nog steeds.’
‘Marc leidde de Climate Change College. Dat is een expeditie in het
noordpoolgebied en Alaska waar ik in 2007 aan deelnam. Die twee weken hebben
enorme indruk op mij gemaakt omdat ik daar met eigen ogen heb gezien hoe het
poolijs aan het smelten was. Daardoor maakte twijfel in mij plaats voor urgentie.
En voor het besef: klimaatverandering moet zo snel mogelijk stoppen en ik wil
daar een rol in spelen.’
FinancialFocus-03-2016-P04-05.indd 4 22-04-16 13:17
FINANCIAL FOCUS 5
SLEUTELMOMENTEN
gehele INTERVIEW
LEZEN?www.financialfocus.nl
Aart van Veller (31) mede-oprichter en CCO van de duurzame energiemaat-
schappij Vandebron (@vandebron)
SLEUTELMOMENTEN
FinancialFocus-03-2016-P04-05.indd 5 22-04-16 13:17
6 FINANCIAL FOCUS
PortrettenBijzonder wonen
Han de Jong Rente van nul en de emoties
25 13
DOSSIER Uit of thuis?
16
ColumnInnovatie dwingt tot samenwerken
32
BAMVan timmerwerkplaats
naar grootste bouwbedrijf van
Nederland
14
FinancialFocus-03-2016-P06-07 Inhoudsopgave.indd 6 22-04-16 13:21
FINANCIAL FOCUS 7
INHOUD
FINANCIAL FOCUS //
03 // 2016
IN FOCUS:
MARKTEN EN BELEGGEN
Financial Focus is een uitgave van
ABN AMRO MeesPierson. De informatie
in deze uitgave is informatie in algemene
zin en is niet toegespitst op uw
persoonlijke situatie. Meer informatie
hierover leest u op pagina 52.
EXPERTISE
SERVICE EN COLOFON
FINANCIAL FOCUS ONLINE
Veel artikelen uit deze uitgave
kunt u ook online terugvinden en
makkelijk delen. Op de website van
Financial Focus vindt u veel meer
video’s, artikelen en verhalen uit de
wereld van vermogenden, blogs en
nieuwsberichten van de specialisten
van ABN AMRO MeesPierson.
WWW.FINANCIALFOCUS.NL
CONTACT MET ONS?
Hebt u vragen naar aanleiding van
artikelen in deze uitgave? Bij veel
artikelen staan contactgevens
van de betrokken specialisten.
Op pagina 53 vindt u algemene
contactgegevens. En uiteraard
ontvangt uw private banker graag
uw vragen of verzoeken om meer
informatie.
10
46
52
InfographicJong geleerd is oud gedaan
40
Top 5Kleine koninkrijken
42
Wijn van waardeWat maakt druivensap
waardevol?
34
FinancialFocus-03-2016-P06-07 Inhoudsopgave.indd 7 22-04-16 13:21
6 FINANCIAL FOCUS
PortrettenBijzonder wonen
Han de Jong Rente van nul en de emoties
25 13
DOSSIER Uit of thuis?
16
ColumnInnovatie dwingt tot samenwerken
32
BAMVan timmerwerkplaats
naar grootste bouwbedrijf van
Nederland
14
FinancialFocus-03-2016-P06-07 Inhoudsopgave.indd 6 22-04-16 13:21
FINANCIAL FOCUS 7
INHOUD
FINANCIAL FOCUS //
03 // 2016
IN FOCUS:
MARKTEN EN BELEGGEN
Financial Focus is een uitgave van
ABN AMRO MeesPierson. De informatie
in deze uitgave is informatie in algemene
zin en is niet toegespitst op uw
persoonlijke situatie. Meer informatie
hierover leest u op pagina 52.
EXPERTISE
SERVICE EN COLOFON
FINANCIAL FOCUS ONLINE
Veel artikelen uit deze uitgave
kunt u ook online terugvinden en
makkelijk delen. Op de website van
Financial Focus vindt u veel meer
video’s, artikelen en verhalen uit de
wereld van vermogenden, blogs en
nieuwsberichten van de specialisten
van ABN AMRO MeesPierson.
WWW.FINANCIALFOCUS.NL
CONTACT MET ONS?
Hebt u vragen naar aanleiding van
artikelen in deze uitgave? Bij veel
artikelen staan contactgevens
van de betrokken specialisten.
Op pagina 53 vindt u algemene
contactgegevens. En uiteraard
ontvangt uw private banker graag
uw vragen of verzoeken om meer
informatie.
10
46
52
InfographicJong geleerd is oud gedaan
40
Top 5Kleine koninkrijken
42
Wijn van waardeWat maakt druivensap
waardevol?
34
FinancialFocus-03-2016-P06-07 Inhoudsopgave.indd 7 22-04-16 13:21
8 FINANCIAL FOCUS8 FINANCIAL FOCUS
Illus
tratie
: Han
neke
van
der
Mee
r
FinancialFocus-03-2016-P08-09 Voorwoord.indd 8 22-04-16 13:50
FINANCIAL FOCUS 9
VOORWOORD
PERSOONLIJK
SILVIA ZONNEVELD
Directeur Private Wealth Management
Ons huis was al helemaal ingericht op onze oude dag toen
we het vier jaar geleden kochten. Niet bewust, maar de
oude bewoners hadden er een complete liftschacht en lift
in laten bouwen zodat ze de trap niet meer hoefden te
gebruiken. Voor ons was hij echter overbodig, dus hebben
we ‘m er uit gehaald. Maar het is goed om te weten dat het
huis zo weer toekomstbestendig te maken is.
Ik merk dat steeds meer mensen langer thuis willen blijven
wonen, ook al kampen ze met enkele ouderdomskwalen
of hebben ze zo nu en dan wat meer hulp nodig. Gelukkig
is dat, bijvoorbeeld met behulp van domotica, ook steeds
vaker mogelijk.
Die wens zie ik bijvoorbeeld terug bij mijn eigen ouders.
Ook zij hebben inmiddels een leeftijd bereikt waarop niet
alles meer vanzelf gaat. Maar ze zijn zo gehecht aan het
huis dat van verhuizen voorlopig nog geen sprake kan
zijn. Mijn vader houdt dieren rondom het huis en heeft
veel parkieten en papegaaien in volières. Daar zou in
een verzorgingshuis geen plek meer voor zijn – en alleen
daarom al is een verhuizing vooralsnog onbespreekbaar.
Als het later noodzakelijk is dan ben ik zelf bereid om naar
een andere omgeving te verhuizen. Gelukkig ontstaan er de
laatste tijd steeds meer initiatieven, wie weet komt dat later
ook voor mij en mijn man nog eens van pas. Dan gaan we
bijvoorbeeld wonen in een mooie zorgvilla of in een groot
appartementencomplex met een groep vrienden.
Wel ben ik me er van bewust dat deze toekomstplannen
geld kosten. En dat het daarom slim is om daar nu in de
financiële planning alvast rekening mee te houden. Het
dossier in deze Financial Focus is daarom ook bedoeld om
u een beeld te schetsen van de mogelijkheden die u later
heeft én de prijskaartjes die daaraan hangen.
Of die lift ooit nog terug komt in ons huis weet ik niet. De
liftschacht is omgebouwd en nu hebben we er een mooie
vide in de huiskamer voor terug gekregen die zorgt voor
prachtige lichtinval in huis. Het is goed om na te denken
hoe u de toekomst voor u ziet en de zaken daarvoor al te
regelen. Maar vergeet vooral niet op dit moment hier volop
van te genieten.
Illus
tratie
: Han
neke
van
der
Mee
r
FinancialFocus-03-2016-P08-09 Voorwoord.indd 9 22-04-16 13:50
8 FINANCIAL FOCUS8 FINANCIAL FOCUS
Illus
tratie
: Han
neke
van
der
Mee
r
FinancialFocus-03-2016-P08-09 Voorwoord.indd 8 22-04-16 13:50
FINANCIAL FOCUS 9
VOORWOORD
PERSOONLIJK
SILVIA ZONNEVELD
Directeur Private Wealth Management
Ons huis was al helemaal ingericht op onze oude dag toen
we het vier jaar geleden kochten. Niet bewust, maar de
oude bewoners hadden er een complete liftschacht en lift
in laten bouwen zodat ze de trap niet meer hoefden te
gebruiken. Voor ons was hij echter overbodig, dus hebben
we ‘m er uit gehaald. Maar het is goed om te weten dat het
huis zo weer toekomstbestendig te maken is.
Ik merk dat steeds meer mensen langer thuis willen blijven
wonen, ook al kampen ze met enkele ouderdomskwalen
of hebben ze zo nu en dan wat meer hulp nodig. Gelukkig
is dat, bijvoorbeeld met behulp van domotica, ook steeds
vaker mogelijk.
Die wens zie ik bijvoorbeeld terug bij mijn eigen ouders.
Ook zij hebben inmiddels een leeftijd bereikt waarop niet
alles meer vanzelf gaat. Maar ze zijn zo gehecht aan het
huis dat van verhuizen voorlopig nog geen sprake kan
zijn. Mijn vader houdt dieren rondom het huis en heeft
veel parkieten en papegaaien in volières. Daar zou in
een verzorgingshuis geen plek meer voor zijn – en alleen
daarom al is een verhuizing vooralsnog onbespreekbaar.
Als het later noodzakelijk is dan ben ik zelf bereid om naar
een andere omgeving te verhuizen. Gelukkig ontstaan er de
laatste tijd steeds meer initiatieven, wie weet komt dat later
ook voor mij en mijn man nog eens van pas. Dan gaan we
bijvoorbeeld wonen in een mooie zorgvilla of in een groot
appartementencomplex met een groep vrienden.
Wel ben ik me er van bewust dat deze toekomstplannen
geld kosten. En dat het daarom slim is om daar nu in de
financiële planning alvast rekening mee te houden. Het
dossier in deze Financial Focus is daarom ook bedoeld om
u een beeld te schetsen van de mogelijkheden die u later
heeft én de prijskaartjes die daaraan hangen.
Of die lift ooit nog terug komt in ons huis weet ik niet. De
liftschacht is omgebouwd en nu hebben we er een mooie
vide in de huiskamer voor terug gekregen die zorgt voor
prachtige lichtinval in huis. Het is goed om na te denken
hoe u de toekomst voor u ziet en de zaken daarvoor al te
regelen. Maar vergeet vooral niet op dit moment hier volop
van te genieten.
Illus
tratie
: Han
neke
van
der
Mee
r
FinancialFocus-03-2016-P08-09 Voorwoord.indd 9 22-04-16 13:50
10 FINANCIAL FOCUS
In focusWEET WAT U EET …Uw Bonuskaart is snel genoeg getrokken als
u boodschappen doet bij de Albert Heijn. En
uw bestellingen bij de andere supermarkten
doet u wellicht inmiddels online. Hierdoor
heeft uw supermarkt een aardig idee van uw
bestedingen aan voedsel en huishoudelijke
artikelen.
De vraag is nu: wat doet zo’n supermarkt met
al die gegevens? Tot op heden blijft het bij een
speciale aanbieding die u per e-mail ontvangt.
Maar er is natuurlijk veel meer met die data
mogelijk.
ABN AMRO vroeg onderzoeksbureau TNS
NIPO te onderzoeken wat de supermarkt van
u met uw persoonlijke gegevens mag doen.
Aanbiedingen ontvangen we graag en de data
gebruiken om betere verpakkingen te maken,
is vaak ook geen probleem. Maar onze data
geven we niet zo graag weg om producten te
verbeteren.
Over de hele linie blijkt dat jongeren (18-
34 jaar) meer bereid zijn om persoonlijke
informatie te delen dan oudere generaties
(65+). Consumenten die er bezwaar tegen
hebben om persoonlijke informatie te delen,
zijn bang voor controleverlies en inbreuk op
privacy. Of ze zien er het nut niet van in.
ABN AMRO verwacht voor de toekomst dat
alle schakels in de voedselketen de komende
jaren meer moeten investeren in digitalisering.
Dat is noodzakelijk om aansluiting bij de
digitale consument te vinden, elke schakel in
de keten effi ciënter te maken en op zoek te
gaan naar nieuwe concurrentievoordelen. En
Mogen supermarkten uw persoonlijke
gegevens delen met fabrikanten om
de smaak, ingrediënten of samenstel-
ling van producten te verbeteren?
MOGEN SUPERMARKTEN DE GEGEVENS OVER UW AANKOPEN GEBRUIKEN OM U EEN PERSOONLIJKE AANBIEDING TE DOEN?
Mogen supermarkten uw gegevens
gebruiken om verpakkingen te creë-
ren die verspilling tegengaan?
Zeer veel bezwaar Veel bezwaar Neutraal Geen bezwaar Totaal geen bezwaar
11%21%
13%
26%
25%
16%31%
16%22%
19%
om te innoveren, effi ciënter te produceren of
verspilling tegen te gaan.
Nieuwe technologieën kunnen meer
data verzamelen en ontsluiten, waarmee
veranderende – en onverwachte – patronen
voorspeld kunnen worden. Sneller inspelen op
consumentwensen of kwaliteitsafwijkingen
in het productieproces achterhalen: het kan
alleen als bedrijven digitalisering hoger op de
agenda zetten.
Om al die data op een juiste manier te kunnen
interpreteren zal er vervolgens binnen de
keten meer moeten worden samengewerkt,
waarbij (gezamenlijk) wordt geïnvesteerd in
nieuwe technieken en connectiviteit tussen de
schakels.
Wel verwacht de consument maximale
transparantie over welke gegevens waarvoor
worden gebruikt, welke voordelen dat
oplevert en hoe die gegevens precies zijn
beschermd. Alleen zo ontstaat vertrouwen
en betrokkenheid bij de consument. En pas
dan kan het maximale uit de digitalisering
van onze voeding gehaald worden, menen de
onderzoekers.
Bron: ABN AMRO Insights
FinancialFocus-03-2016-P10-13/Infocus.indd 10 22-04-16 13:52
FINANCIAL FOCUS 11
INFOCUS
Filmpjes kijken, video’s delen, games spelen. Niet omdat het
moet, maar omdat het kan, zoals een telecomaanbieder dat in zijn
reclameslogan zegt. Momenteel vindt de uitrol plaats van het snelle
4G-netwerk waarmee u op uw mobiele telefoon sneller dan ooit het
internet op kan.
Maar over de opvolger van dit snelle netwerk wordt al volop
gesproken door de industrie. Met 5G wordt alles nog vele malen
sneller zodat u met uw telefoon, maar ook met uw auto, koelkast en
wasmachine altijd ‘connected’ bent.
Het duurt nog wel even voordat u de eerste aanbieding voor 5G
zal krijgen als consument. Er moeten nog een heleboel beslissingen
volgen voordat de techniek echt uitgerold kan worden. Zo is nog niet
duidelijk welke technische standaarden er gebruikt zullen worden en
op welke frequentie het netwerk zal gaan functioneren.
Wel is al duidelijk dat 5G een boel gaat verbeteren. Het netwerk
wordt bijvoorbeeld niet alleen sneller maar ook fl ink energiezuiniger.
En de techniek wordt een stuk kleiner waardoor de grote masten
tot het verleden behoren. De antennes die voor 5G nodig, zouden
bijvoorbeeld in de constructie van een gebouw geplaatst kunnen
worden en daarmee nagenoeg onzichtbaar worden.
Vooral in Azië wordt al hard gewerkt aan het opzetten van de eerste
5G-netwerken. Zuid-Korea wil al in 2018 een 5G-netwerk in de lucht
hebben wanneer het de Olympische Winterspelen organiseert. Japan is
het gastland van de Olympische Zomerspelen in 2020 en wil dan ook
kunnen pronken met een 5G-netwerk.
Het zijn overigens niet alleen de telecomaanbieders die de nieuwe
technologie graag zien komen. Ook de fabrikanten van hardware,
zoals de producent van de zelfrijdende auto of de koelkast of
wasmachine die op het internet aangesloten gaat worden, zien
graag een snellere mobiele techniek ontstaan. Daarmee zouden hun
apparaten allemaal beter met elkaar kunnen communiceren.
Daarnaast hebben ook internetbedrijven als Facebook en Google een
belang bij sneller internet voor mobiele apparaten. Hoe sneller het
internet, hoe meer audio en video u zal gaan downloaden en bekijken
en hoe meer advertenties deze bedrijven u kunnen voorschotelen.
Wanneer u de eerste telefoon met 5G-capaciteit kunt kopen, is nog
onduidelijk. Ga er van uit dat dat in ieder geval niet eerder dan 2020
zal zijn.
Bron: Economist
MARKTEN EN
BELEGGEN5G: omdat het moet én omdat het kan
BRENGT 2016 EEN CORRECTIE OP DE KUNSTMARKT?Beleggers begonnen 2016 met een forse dreun. De aandelenmarkten
schoten fl ink in de min de eerste weken van het jaar. Maar niet alleen
aandelen kregen te maken met een correctie. Ook de kunstmarkt lijkt
een heel ander jaar te gaan beleven dan 2015 als we moeten afgaan
op de laatste veilingopbrengsten.
In februari vonden veilingen van hedendaagse kunst plaats
bij Christie’s en Sotheby’s. De opbrengsten hiervan lagen
respectievelijk 50% en 44% lager dan vorig jaar. Ook de veiling van
Impressionisten en moderne kunst bracht minder op. Bij Christie’s
lag de opbrengst 35% lager en bij Sotheby’s zelfs 50%.
Volgens Todd Levin, een kunstadviseur in New York, was er op de
kunstmarkt de eerste helft van 2015 sprake van een piek, terwijl
daarna de verkopen afnamen. Hij verwacht ook voor de rest van
2016 lagere opbrengsten, zei hij tegenover de New York Times.
De oorzaak? Ook hier (net als op de aandelenmarkten) speelt de
langzamere groei in China een rol. Het maakt potentiële kopers
minder gretig.
Dat betekent overigens niet dat er voor specifi eke werken niet weer
recordprijzen betaald zullen worden in 2016. De New York Times
geeft voorbeelden van kunstwerken die de afgelopen tijd juist méér
hebben opgebracht dan verwacht. Zo bracht een beeld van Rodin
begin februari nog 11,6 miljoen pond op. Dat was het dubbele van
de prijs die verwacht werd. En een houtskooltekening van Picasso
die in oktober nog van de hand was gegaan voor 1,2 miljoen dollar,
wist in februari 2,1 miljoen dollar op te brengen bij een veiling van
Sotheby’s. Maar tegelijkertijd waren er ook bij beide veilinghuizen
gevallen van bekende stukken waarvoor helemaal geen koper
gevonden kon worden.
Zolang er onzekerheid blijft over de wereldwijde economische groei
zal dat effect hebben op de kunstmarkt. In mei staan er een aantal
grote veilingen op de agenda die een beeld zullen geven over hoezeer
kopers zich zullen laten leiden door de onzekerheden op andere
markten.
Bron: New York Times
FinancialFocus-03-2016-P10-13/Infocus.indd 11 22-04-16 13:52
10 FINANCIAL FOCUS
In focusWEET WAT U EET …Uw Bonuskaart is snel genoeg getrokken als
u boodschappen doet bij de Albert Heijn. En
uw bestellingen bij de andere supermarkten
doet u wellicht inmiddels online. Hierdoor
heeft uw supermarkt een aardig idee van uw
bestedingen aan voedsel en huishoudelijke
artikelen.
De vraag is nu: wat doet zo’n supermarkt met
al die gegevens? Tot op heden blijft het bij een
speciale aanbieding die u per e-mail ontvangt.
Maar er is natuurlijk veel meer met die data
mogelijk.
ABN AMRO vroeg onderzoeksbureau TNS
NIPO te onderzoeken wat de supermarkt van
u met uw persoonlijke gegevens mag doen.
Aanbiedingen ontvangen we graag en de data
gebruiken om betere verpakkingen te maken,
is vaak ook geen probleem. Maar onze data
geven we niet zo graag weg om producten te
verbeteren.
Over de hele linie blijkt dat jongeren (18-
34 jaar) meer bereid zijn om persoonlijke
informatie te delen dan oudere generaties
(65+). Consumenten die er bezwaar tegen
hebben om persoonlijke informatie te delen,
zijn bang voor controleverlies en inbreuk op
privacy. Of ze zien er het nut niet van in.
ABN AMRO verwacht voor de toekomst dat
alle schakels in de voedselketen de komende
jaren meer moeten investeren in digitalisering.
Dat is noodzakelijk om aansluiting bij de
digitale consument te vinden, elke schakel in
de keten effi ciënter te maken en op zoek te
gaan naar nieuwe concurrentievoordelen. En
Mogen supermarkten uw persoonlijke
gegevens delen met fabrikanten om
de smaak, ingrediënten of samenstel-
ling van producten te verbeteren?
MOGEN SUPERMARKTEN DE GEGEVENS OVER UW AANKOPEN GEBRUIKEN OM U EEN PERSOONLIJKE AANBIEDING TE DOEN?
Mogen supermarkten uw gegevens
gebruiken om verpakkingen te creë-
ren die verspilling tegengaan?
Zeer veel bezwaar Veel bezwaar Neutraal Geen bezwaar Totaal geen bezwaar
11%21%
13%
26%
25%
16%31%
16%22%
19%
om te innoveren, effi ciënter te produceren of
verspilling tegen te gaan.
Nieuwe technologieën kunnen meer
data verzamelen en ontsluiten, waarmee
veranderende – en onverwachte – patronen
voorspeld kunnen worden. Sneller inspelen op
consumentwensen of kwaliteitsafwijkingen
in het productieproces achterhalen: het kan
alleen als bedrijven digitalisering hoger op de
agenda zetten.
Om al die data op een juiste manier te kunnen
interpreteren zal er vervolgens binnen de
keten meer moeten worden samengewerkt,
waarbij (gezamenlijk) wordt geïnvesteerd in
nieuwe technieken en connectiviteit tussen de
schakels.
Wel verwacht de consument maximale
transparantie over welke gegevens waarvoor
worden gebruikt, welke voordelen dat
oplevert en hoe die gegevens precies zijn
beschermd. Alleen zo ontstaat vertrouwen
en betrokkenheid bij de consument. En pas
dan kan het maximale uit de digitalisering
van onze voeding gehaald worden, menen de
onderzoekers.
Bron: ABN AMRO Insights
FinancialFocus-03-2016-P10-13/Infocus.indd 10 22-04-16 13:52
FINANCIAL FOCUS 11
INFOCUS
Filmpjes kijken, video’s delen, games spelen. Niet omdat het
moet, maar omdat het kan, zoals een telecomaanbieder dat in zijn
reclameslogan zegt. Momenteel vindt de uitrol plaats van het snelle
4G-netwerk waarmee u op uw mobiele telefoon sneller dan ooit het
internet op kan.
Maar over de opvolger van dit snelle netwerk wordt al volop
gesproken door de industrie. Met 5G wordt alles nog vele malen
sneller zodat u met uw telefoon, maar ook met uw auto, koelkast en
wasmachine altijd ‘connected’ bent.
Het duurt nog wel even voordat u de eerste aanbieding voor 5G
zal krijgen als consument. Er moeten nog een heleboel beslissingen
volgen voordat de techniek echt uitgerold kan worden. Zo is nog niet
duidelijk welke technische standaarden er gebruikt zullen worden en
op welke frequentie het netwerk zal gaan functioneren.
Wel is al duidelijk dat 5G een boel gaat verbeteren. Het netwerk
wordt bijvoorbeeld niet alleen sneller maar ook fl ink energiezuiniger.
En de techniek wordt een stuk kleiner waardoor de grote masten
tot het verleden behoren. De antennes die voor 5G nodig, zouden
bijvoorbeeld in de constructie van een gebouw geplaatst kunnen
worden en daarmee nagenoeg onzichtbaar worden.
Vooral in Azië wordt al hard gewerkt aan het opzetten van de eerste
5G-netwerken. Zuid-Korea wil al in 2018 een 5G-netwerk in de lucht
hebben wanneer het de Olympische Winterspelen organiseert. Japan is
het gastland van de Olympische Zomerspelen in 2020 en wil dan ook
kunnen pronken met een 5G-netwerk.
Het zijn overigens niet alleen de telecomaanbieders die de nieuwe
technologie graag zien komen. Ook de fabrikanten van hardware,
zoals de producent van de zelfrijdende auto of de koelkast of
wasmachine die op het internet aangesloten gaat worden, zien
graag een snellere mobiele techniek ontstaan. Daarmee zouden hun
apparaten allemaal beter met elkaar kunnen communiceren.
Daarnaast hebben ook internetbedrijven als Facebook en Google een
belang bij sneller internet voor mobiele apparaten. Hoe sneller het
internet, hoe meer audio en video u zal gaan downloaden en bekijken
en hoe meer advertenties deze bedrijven u kunnen voorschotelen.
Wanneer u de eerste telefoon met 5G-capaciteit kunt kopen, is nog
onduidelijk. Ga er van uit dat dat in ieder geval niet eerder dan 2020
zal zijn.
Bron: Economist
MARKTEN EN
BELEGGEN5G: omdat het moet én omdat het kan
BRENGT 2016 EEN CORRECTIE OP DE KUNSTMARKT?Beleggers begonnen 2016 met een forse dreun. De aandelenmarkten
schoten fl ink in de min de eerste weken van het jaar. Maar niet alleen
aandelen kregen te maken met een correctie. Ook de kunstmarkt lijkt
een heel ander jaar te gaan beleven dan 2015 als we moeten afgaan
op de laatste veilingopbrengsten.
In februari vonden veilingen van hedendaagse kunst plaats
bij Christie’s en Sotheby’s. De opbrengsten hiervan lagen
respectievelijk 50% en 44% lager dan vorig jaar. Ook de veiling van
Impressionisten en moderne kunst bracht minder op. Bij Christie’s
lag de opbrengst 35% lager en bij Sotheby’s zelfs 50%.
Volgens Todd Levin, een kunstadviseur in New York, was er op de
kunstmarkt de eerste helft van 2015 sprake van een piek, terwijl
daarna de verkopen afnamen. Hij verwacht ook voor de rest van
2016 lagere opbrengsten, zei hij tegenover de New York Times.
De oorzaak? Ook hier (net als op de aandelenmarkten) speelt de
langzamere groei in China een rol. Het maakt potentiële kopers
minder gretig.
Dat betekent overigens niet dat er voor specifi eke werken niet weer
recordprijzen betaald zullen worden in 2016. De New York Times
geeft voorbeelden van kunstwerken die de afgelopen tijd juist méér
hebben opgebracht dan verwacht. Zo bracht een beeld van Rodin
begin februari nog 11,6 miljoen pond op. Dat was het dubbele van
de prijs die verwacht werd. En een houtskooltekening van Picasso
die in oktober nog van de hand was gegaan voor 1,2 miljoen dollar,
wist in februari 2,1 miljoen dollar op te brengen bij een veiling van
Sotheby’s. Maar tegelijkertijd waren er ook bij beide veilinghuizen
gevallen van bekende stukken waarvoor helemaal geen koper
gevonden kon worden.
Zolang er onzekerheid blijft over de wereldwijde economische groei
zal dat effect hebben op de kunstmarkt. In mei staan er een aantal
grote veilingen op de agenda die een beeld zullen geven over hoezeer
kopers zich zullen laten leiden door de onzekerheden op andere
markten.
Bron: New York Times
FinancialFocus-03-2016-P10-13/Infocus.indd 11 22-04-16 13:52
12 FINANCIAL FOCUS
Het proces van digitalisering in de bouw staat
pas aan het begin. Dat betekent niet dat er geen
aandacht voor is, maar er is nog een wereld te
winnen.
De bouw is al ver met het digitaliseren van het
bouwproces, bijvoorbeeld door het gebruik van
BIM, wat staat voor Bouw Informatie Model.
Dit is een digitaal model waarbij alle relevante
informatie tijdens het hele bouwproces door alle
bouwpartijen wordt opgeslagen, gebruikt en
beheerd. Dit model wordt voornamelijk gebruikt
bij grotere bouwprojecten waar veel verschillende
partijen, zoals architecten, aannemers, installateurs
en onderaannemers, moeten samenwerken.
Ook worden de eerste stappen gezet bij het
digitaliseren van het product, bijvoorbeeld door
middel van 3D-printing. Een bekend voorbeeld is
een grachtenpand dat in Amsterdam geheel wordt
gebouwd met een 3D-printer. Ook wordt er op dit
moment gewerkt aan een metalen brug die door
een 3D-printer wordt gebouwd. Dit zijn initiatieven
op kleine schaal, maar 3D-printing heeft potentie
om in de toekomst vaker gebruikt te worden. Maar
dan wel bij het printen van onderdelen. Er zullen
in de toekomst niet zo snel hele gebouwen geprint
worden, al gebeurt dit in China al wel. De vraag
is namelijk wat de kwaliteit en levensduur van
dergelijke gebouwen is.
3D-printing en robots: ook de bouw ondergaat een digitale transformatie
De meeste winst kan de bouw behalen in het
digitaliseren van personeel door middel van
robots. Het is vrijwel zeker dat banen in de bouw
geraakt gaan worden door digitalisering. Er is
een groot verschil tussen de kans op digitalisering
van laagtechnische beroepen en hoogtechnische
beroepen. Lassers, schilders, betonarbeiders
en dakdekkers hebben een grote kans dat hun
werk wordt gedigitaliseerd. Bij hoogtechnische
en creatieve beroepen, bijvoorbeeld ingenieurs
en architecten, loopt dat niet zo’n vaart. Deze
ontwikkeling zorgt ervoor dat er in de toekomst
ander personeel nodig is in de bouw en dat
bouwplaatsen anders ingericht moeten worden om
ruimte te bieden aan robots. Digitalisering kan de
arbeidsproductiviteit in de bouw verhogen. Dat is
nodig om de concurrentie voor te blijven.
ABN AMRO schreef een rapport over deze
ontwikkelingen. U kunt dit vinden op insights.
abnamro.nl/2016/02/digitale-transformatie-bouw/
In focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusMARKTEN EN
BELEGGEN
Bron: ABN AMRO Insights
FinancialFocus-03-2016-P10-13/Infocus.indd 12 22-04-16 13:52
FINANCIAL FOCUS 13
Onlangs verlaagde de ECB haar belangrijkste tarief naar 0% en nam ze
enkele andere maatregelen om de economie te stimuleren. De reacties
in ons land waren heftig. Economen zijn uitermate verdeeld. Is dit
verstandig beleid?
We moeten ons realiseren dat we sinds het uitbreken van de crisis in
2007/2008 het grootste experiment op het terrein van monetair beleid
meemaken dat de mensheid ooit heeft gezien. Hoe dit afl oopt, weten we niet.
De ervaring van de jaren dertig suggereert dat niets doen in een
crisissituatie een slechte optie is. Zelfs als er niet direct een crisis dreigt,
laat de ervaring van Japan van de laatste decennia zien dat wachten tot
de defl atie heeft toegeslagen ook niet verstandig is. Nu de infl atie in de
eurozone negatief is en de infl atieverwachtingen verontrustend laag zijn,
is het begrijpelijk dat centrale bankiers actie ondernemen. Succes is niet
gegarandeerd, het blijft onontgonnen gebied.
Vaak wordt gezegd dat het bijzondere beleid tot nu toe niet heeft
gewerkt. In mijn optiek zijn centrale banken redelijk succesvol geweest
sinds de crisis uitbrak. Een depressie is voorkomen. Het fi nanciële
stelsel is stabieler. In de VS zijn schuldratio’s gedaald, bij ons zijn
schulden verschoven van zwakke naar sterkere schouders. Internationale
betalingsbalansonevenwichtigheden zijn verminderd.
Wel liggen er nog stevige uitdagingen. De defl atoire krachten in de
mondiale economie zijn niet verdwenen en in opkomende landen zijn de
schulden de laatste jaren fors opgelopen.
Het zou fi jn zijn als we een wat hogere economische groei konden
realiseren. Dat kan op verschillende manieren. Helaas is de bereidheid
om dat te doen via overheidsbegrotingen zeer beperkt. Verder zouden
beleidsmakers maatregelen moeten nemen die de economie dynamischer
maken. Er zijn de laatste jaren hierbij wel vorderingen gemaakt in de
Europese landen, maar te weinig. Doordat andere beleidsmakers hun
verantwoordelijkheid laten liggen, is de druk op de ECB om de kastanjes
uit het vuur te halen eigenlijk te groot.
De vraag blijft of dit bijzondere monetaire beleid gaat werken. De
eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat ik het niet weet. Maar ik vind het
beleid zeker verdedigbaar en alternatieven die overtuigender zijn, zie ik
absoluut niet.
Rente van nul en de emotiesVan rente en aandelenkoers tot opkomende markten.
Chief Economist van ABN AMRO Han de Jong geeft
enthousiast commentaar op de ontwikkelingen op de
fi nanciële markten. Door zijn verrassende inzichten
leert u de fi nanciële wereld te doorgronden.
PERSOONLIJK
HAN DE JONG
Chief Economist bij ABN AMRO
ONLINE
TWITTER > @HANDEJONG14
COLUMN: HAN DE JONG
Beleid ECB
FinancialFocus-03-2016-P10-13/Infocus.indd 13 22-04-16 13:52
12 FINANCIAL FOCUS
Het proces van digitalisering in de bouw staat
pas aan het begin. Dat betekent niet dat er geen
aandacht voor is, maar er is nog een wereld te
winnen.
De bouw is al ver met het digitaliseren van het
bouwproces, bijvoorbeeld door het gebruik van
BIM, wat staat voor Bouw Informatie Model.
Dit is een digitaal model waarbij alle relevante
informatie tijdens het hele bouwproces door alle
bouwpartijen wordt opgeslagen, gebruikt en
beheerd. Dit model wordt voornamelijk gebruikt
bij grotere bouwprojecten waar veel verschillende
partijen, zoals architecten, aannemers, installateurs
en onderaannemers, moeten samenwerken.
Ook worden de eerste stappen gezet bij het
digitaliseren van het product, bijvoorbeeld door
middel van 3D-printing. Een bekend voorbeeld is
een grachtenpand dat in Amsterdam geheel wordt
gebouwd met een 3D-printer. Ook wordt er op dit
moment gewerkt aan een metalen brug die door
een 3D-printer wordt gebouwd. Dit zijn initiatieven
op kleine schaal, maar 3D-printing heeft potentie
om in de toekomst vaker gebruikt te worden. Maar
dan wel bij het printen van onderdelen. Er zullen
in de toekomst niet zo snel hele gebouwen geprint
worden, al gebeurt dit in China al wel. De vraag
is namelijk wat de kwaliteit en levensduur van
dergelijke gebouwen is.
3D-printing en robots: ook de bouw ondergaat een digitale transformatie
De meeste winst kan de bouw behalen in het
digitaliseren van personeel door middel van
robots. Het is vrijwel zeker dat banen in de bouw
geraakt gaan worden door digitalisering. Er is
een groot verschil tussen de kans op digitalisering
van laagtechnische beroepen en hoogtechnische
beroepen. Lassers, schilders, betonarbeiders
en dakdekkers hebben een grote kans dat hun
werk wordt gedigitaliseerd. Bij hoogtechnische
en creatieve beroepen, bijvoorbeeld ingenieurs
en architecten, loopt dat niet zo’n vaart. Deze
ontwikkeling zorgt ervoor dat er in de toekomst
ander personeel nodig is in de bouw en dat
bouwplaatsen anders ingericht moeten worden om
ruimte te bieden aan robots. Digitalisering kan de
arbeidsproductiviteit in de bouw verhogen. Dat is
nodig om de concurrentie voor te blijven.
ABN AMRO schreef een rapport over deze
ontwikkelingen. U kunt dit vinden op insights.
abnamro.nl/2016/02/digitale-transformatie-bouw/
In focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusIn focusMARKTEN EN
BELEGGEN
Bron: ABN AMRO Insights
FinancialFocus-03-2016-P10-13/Infocus.indd 12 22-04-16 13:52
FINANCIAL FOCUS 13
Onlangs verlaagde de ECB haar belangrijkste tarief naar 0% en nam ze
enkele andere maatregelen om de economie te stimuleren. De reacties
in ons land waren heftig. Economen zijn uitermate verdeeld. Is dit
verstandig beleid?
We moeten ons realiseren dat we sinds het uitbreken van de crisis in
2007/2008 het grootste experiment op het terrein van monetair beleid
meemaken dat de mensheid ooit heeft gezien. Hoe dit afl oopt, weten we niet.
De ervaring van de jaren dertig suggereert dat niets doen in een
crisissituatie een slechte optie is. Zelfs als er niet direct een crisis dreigt,
laat de ervaring van Japan van de laatste decennia zien dat wachten tot
de defl atie heeft toegeslagen ook niet verstandig is. Nu de infl atie in de
eurozone negatief is en de infl atieverwachtingen verontrustend laag zijn,
is het begrijpelijk dat centrale bankiers actie ondernemen. Succes is niet
gegarandeerd, het blijft onontgonnen gebied.
Vaak wordt gezegd dat het bijzondere beleid tot nu toe niet heeft
gewerkt. In mijn optiek zijn centrale banken redelijk succesvol geweest
sinds de crisis uitbrak. Een depressie is voorkomen. Het fi nanciële
stelsel is stabieler. In de VS zijn schuldratio’s gedaald, bij ons zijn
schulden verschoven van zwakke naar sterkere schouders. Internationale
betalingsbalansonevenwichtigheden zijn verminderd.
Wel liggen er nog stevige uitdagingen. De defl atoire krachten in de
mondiale economie zijn niet verdwenen en in opkomende landen zijn de
schulden de laatste jaren fors opgelopen.
Het zou fi jn zijn als we een wat hogere economische groei konden
realiseren. Dat kan op verschillende manieren. Helaas is de bereidheid
om dat te doen via overheidsbegrotingen zeer beperkt. Verder zouden
beleidsmakers maatregelen moeten nemen die de economie dynamischer
maken. Er zijn de laatste jaren hierbij wel vorderingen gemaakt in de
Europese landen, maar te weinig. Doordat andere beleidsmakers hun
verantwoordelijkheid laten liggen, is de druk op de ECB om de kastanjes
uit het vuur te halen eigenlijk te groot.
De vraag blijft of dit bijzondere monetaire beleid gaat werken. De
eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat ik het niet weet. Maar ik vind het
beleid zeker verdedigbaar en alternatieven die overtuigender zijn, zie ik
absoluut niet.
Rente van nul en de emotiesVan rente en aandelenkoers tot opkomende markten.
Chief Economist van ABN AMRO Han de Jong geeft
enthousiast commentaar op de ontwikkelingen op de
fi nanciële markten. Door zijn verrassende inzichten
leert u de fi nanciële wereld te doorgronden.
PERSOONLIJK
HAN DE JONG
Chief Economist bij ABN AMRO
ONLINE
TWITTER > @HANDEJONG14
COLUMN: HAN DE JONG
Beleid ECB
FinancialFocus-03-2016-P10-13/Infocus.indd 13 22-04-16 13:52
14 FINANCIAL FOCUS
BOUWEN MET
De Koninklijke BAM Groep begon als timmerwerkplaats, maar
groeide uit tot het grootste bouwbedrijf van Nederland. In 2008
kreeg het bedrijf een plekje in de AEX. De kredietcrisis zorgde
voor een fl inke aderlating, zodat de eredivisie van de beurs al
weer in 2011 verlaten moest worden.
NEEM EEN KIJKJE!Benieuwd hoe de bouw verloopt
van Hoog Catharijne in Utrecht, het
Stadhuiskwartier in Deventer of het
Haus der Zukunft in Berlijn? Via de site
van BAM (www.bam.eu) is een aantal
bouwprojecten live te volgen via de
webcam.
BAM
Koers aandeel BAM in euro’s
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
01-01-07
01-01-10
01-01-13
01-01-16
FinancialFocus-03-2016-P14-15-Aandeel.indd 14 22-04-16 13:05
FINANCIAL FOCUS 15
MEMORABELE AANDELEN
23.000IN 2004 WERKTEN ER BIJ BAM IETS MEER DAN 23.000 MENSEN. FORS MINDER DAN DE 28.500 WERKNEMERS DIE BAM NOG IN 2008 HAD.
BAM wordt in de AEX geno-
teerd. Helaas moet het bedrijf
in 2011 weer terug naar de
Midkap.
BAM ontstaat wanneer
Adam van der Wal een
timmerwerkplaats opent in
Groot-Ammers.
BAM wordt beursgenoteerd.
BAM mag predicaat
‘koninklijk’ voeren.
2008
1869
1959
1994
DIT ARTIKELDELEN?
www.fi nancialfocus.nl
Bedrijf wordt NV onder
de naam N.V. Bataafsche
Aanneming Mij van Bouw- en
Betonwerken v/h Firma J. van
der Wal en Zoon.
1927
De eerste aanzet tot de Koninklijke BAM
Groep werd op 12 mei 1869 gegeven toen
Adam van der Wal een timmerwerkplaats
opende in het dorpje Groot-Ammers. Van de
Wal is gespecialiseerd in het herstellen van de
vele molens in de omgeving. Ook maakt hij
grafkisten. Zoon Jan neemt het bedrijf eind
19de eeuw over en breidt uit naar Vlaardingen
en Den Haag. Zoon Joop komt in 1926 bij zijn
vader werken en de naam van het bedrijf wordt
gewijzigd in Fa. J. van der Wal en Zoon.
In 1927 wordt het bedrijf omgezet in een
naamloze vennootschap onder de naam N.V.
Bataafsche Aanneming Mij van Bouw- en
Betonwerken v/h Firma J. van der Wal en
Zoon. De verwijzing naar Batavia vloeit
voort uit het werk dat het bedrijf doet voor
de Bataafse Petroleum Maatschappij (nu
onderdeel van Shell). In die tijd bouwt het
bedrijf onder meer het Bronovo ziekenhuis in
Den Haag, Diergaarde Blijdorp in Rotterdam,
het AVRO-gebouw aan de Keizersgracht in
Amsterdam, het City Theater in Amsterdam en
neemt Soestdijk voor prinses Juliana en prins
Bernhard onder handen.
In 1959 wordt het bedrijf beursgenoteerd.
Vanaf 1973 wordt de bedrijfsnaam BAM
Holding N.V. gebruikt. De naam Bataafsche
Aanneming Maatschappij blijft in gebruik voor
de utiliteitsbouwactiviteiten tot 1992. Daarna
is BAM niet langer in gebruik als afkorting,
maar uitsluitend als naam. In 1994 bestaat het
bedrijf 125 jaar en mag de onderneming het
predicaat ‘koninklijke’ voeren. Zo ontstaat de
Koninklijke BAM Groep.
BAM ontwikkelt, bouwt en onderhoudt
projecten op het gebied van wonen, werken,
transport en recreatie. Het bedrijf is actief
in meer dan 30 landen en marktleider in
Nederland. De groei van de groep in de
afgelopen decennia is vooral te danken aan een
aantal grote overnames: Verenigde Bedrijven
Bredero (1988), NBM-Amstelland (2000) en
HBG (2002).
Het bouwbedrijf krijgt een forse tik door de
kredietcrisis. Terwijl BAM in 2008 nog ruim
28.500 werknemers in dienst heeft, is dit aantal
in 2014 gezakt tot iets meer dan 23.000.
Het aandeel staat een korte tijd in de AEX. In
september 2008 is de marktkapitalisatie van
BAM groot genoeg voor een plaatsje in de
AEX. In februari 2011 vertrekt BAM echter
weer naar de Midkap.
FinancialFocus-03-2016-P14-15-Aandeel.indd 15 22-04-16 13:05
14 FINANCIAL FOCUS
BOUWEN MET
De Koninklijke BAM Groep begon als timmerwerkplaats, maar
groeide uit tot het grootste bouwbedrijf van Nederland. In 2008
kreeg het bedrijf een plekje in de AEX. De kredietcrisis zorgde
voor een fl inke aderlating, zodat de eredivisie van de beurs al
weer in 2011 verlaten moest worden.
NEEM EEN KIJKJE!Benieuwd hoe de bouw verloopt
van Hoog Catharijne in Utrecht, het
Stadhuiskwartier in Deventer of het
Haus der Zukunft in Berlijn? Via de site
van BAM (www.bam.eu) is een aantal
bouwprojecten live te volgen via de
webcam.
BAM
Koers aandeel BAM in euro’s
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
01-01-07
01-01-10
01-01-13
01-01-16
FinancialFocus-03-2016-P14-15-Aandeel.indd 14 22-04-16 13:05
FINANCIAL FOCUS 15
MEMORABELE AANDELEN
23.000IN 2004 WERKTEN ER BIJ BAM IETS MEER DAN 23.000 MENSEN. FORS MINDER DAN DE 28.500 WERKNEMERS DIE BAM NOG IN 2008 HAD.
BAM wordt in de AEX geno-
teerd. Helaas moet het bedrijf
in 2011 weer terug naar de
Midkap.
BAM ontstaat wanneer
Adam van der Wal een
timmerwerkplaats opent in
Groot-Ammers.
BAM wordt beursgenoteerd.
BAM mag predicaat
‘koninklijk’ voeren.
2008
1869
1959
1994
DIT ARTIKELDELEN?
www.fi nancialfocus.nl
Bedrijf wordt NV onder
de naam N.V. Bataafsche
Aanneming Mij van Bouw- en
Betonwerken v/h Firma J. van
der Wal en Zoon.
1927
De eerste aanzet tot de Koninklijke BAM
Groep werd op 12 mei 1869 gegeven toen
Adam van der Wal een timmerwerkplaats
opende in het dorpje Groot-Ammers. Van de
Wal is gespecialiseerd in het herstellen van de
vele molens in de omgeving. Ook maakt hij
grafkisten. Zoon Jan neemt het bedrijf eind
19de eeuw over en breidt uit naar Vlaardingen
en Den Haag. Zoon Joop komt in 1926 bij zijn
vader werken en de naam van het bedrijf wordt
gewijzigd in Fa. J. van der Wal en Zoon.
In 1927 wordt het bedrijf omgezet in een
naamloze vennootschap onder de naam N.V.
Bataafsche Aanneming Mij van Bouw- en
Betonwerken v/h Firma J. van der Wal en
Zoon. De verwijzing naar Batavia vloeit
voort uit het werk dat het bedrijf doet voor
de Bataafse Petroleum Maatschappij (nu
onderdeel van Shell). In die tijd bouwt het
bedrijf onder meer het Bronovo ziekenhuis in
Den Haag, Diergaarde Blijdorp in Rotterdam,
het AVRO-gebouw aan de Keizersgracht in
Amsterdam, het City Theater in Amsterdam en
neemt Soestdijk voor prinses Juliana en prins
Bernhard onder handen.
In 1959 wordt het bedrijf beursgenoteerd.
Vanaf 1973 wordt de bedrijfsnaam BAM
Holding N.V. gebruikt. De naam Bataafsche
Aanneming Maatschappij blijft in gebruik voor
de utiliteitsbouwactiviteiten tot 1992. Daarna
is BAM niet langer in gebruik als afkorting,
maar uitsluitend als naam. In 1994 bestaat het
bedrijf 125 jaar en mag de onderneming het
predicaat ‘koninklijke’ voeren. Zo ontstaat de
Koninklijke BAM Groep.
BAM ontwikkelt, bouwt en onderhoudt
projecten op het gebied van wonen, werken,
transport en recreatie. Het bedrijf is actief
in meer dan 30 landen en marktleider in
Nederland. De groei van de groep in de
afgelopen decennia is vooral te danken aan een
aantal grote overnames: Verenigde Bedrijven
Bredero (1988), NBM-Amstelland (2000) en
HBG (2002).
Het bouwbedrijf krijgt een forse tik door de
kredietcrisis. Terwijl BAM in 2008 nog ruim
28.500 werknemers in dienst heeft, is dit aantal
in 2014 gezakt tot iets meer dan 23.000.
Het aandeel staat een korte tijd in de AEX. In
september 2008 is de marktkapitalisatie van
BAM groot genoeg voor een plaatsje in de
AEX. In februari 2011 vertrekt BAM echter
weer naar de Midkap.
FinancialFocus-03-2016-P14-15-Aandeel.indd 15 22-04-16 13:05
16 FINANCIAL FOCUS16 FINANCIAL FOCUS
DOSSIERWONEN.
HOE WILT U LATER WONEN?
thuis? Uit of
FinancialFocus-03-2016-P16-24 Dossier.indd 16 22-04-16 13:15
FINANCIAL FOCUS 17
WONEN
FINANCIAL FOCUS 17
WONEN
Een prachtig huis, rustige buurt en veel
ruimte. U geniet met volle teugen van uw
huis. Maar heeft u er al wel eens over
nagedacht of dat ook zo kan blijven? Over
tien of twintig jaar?
Die mooie diepe tuin moet u dan ook blijven
onderhouden, geen winkels in de buurt is
misschien niet zo handig en alle trappen
in uw grote huis komt u niet meer op. De
vraag is dus wat u wilt gaan doen later. Is
de locatie nog ideaal als u ouder bent? Kan
het huis eventueel aangepast worden om
levensloopbestendiger te worden? Wilt u
dichter bij uw kinderen gaan wonen?
Grote kans dat u nog helemaal geen zin heeft
om hier over na te denken als u zich nog jong
en fi t voelt. Maar een verbouwing van uw huis
is nu misschien geen big-deal, maar als u 75
bent en het noodzakelijk is, wellicht wel. Wilt
u liever in een zorgvilla terecht komen als u
zorg nodig gaat hebben? Dan is het slim om
daarvoor alvast een deel van uw vermogen
te reserveren. En wat doet u als één van de
kinderen een oogje in het zeil wil komen
houden? Wordt die daarvoor gecompenseerd
Later. Dat klinkt misschien nog ver weg. Toch is het slim om daar zo nu en dan
eens over na te denken. Hoe wilt u wonen? Waar wilt u wonen? En hoe wilt u
geholpen worden als u wat meer zorg nodig heeft?
in uw testament? En is er iets geregeld als u
het zelf allemaal niet meer kunt beslissen?
Later lijkt nog zo ver weg. Maar, zoals Harry
Jekkers ooit zei: later is allang begonnen. Goed
om daar even bij stil te staan.
WAAR EN MET WIE?Er zijn verschillende scenario’s te bedenken voor
uw woonsituatie later. We hebben er 7 voor u
op een rijtje gezet (zie pagina 18). De scenario’s
gaan uit van twee hoofdvragen: 1) wilt u in uw
huis blijven of bent u bereid te vertrekken en 2)
heeft u wel of geen hulp nodig?
Scenario 1: Terug naar pa en maWilt u in uw huis blijven wonen maar vindt u
het wel prettig dat er iemand is om een oogje
in het zeil te houden? Dan zou u met één van
uw kinderen af kunnen spreken om weer
thuis te komen wonen. U bent zeker niet de
enige die dit scenario ziet zitten. Volgens het
Sociaal Cultureel Planbureau zegt één op de
drie 55-plussers later samen met de kinderen
te willen wonen.
Misschien was uw huis ooit ideaal toen de
kinderen nog thuis woonden, maar begint
het nu wat groot te worden. Terwijl één van
23Wat kost dat nou?
22Leg het vast in een
levenstestament
20Vergunningen
mantelzorgwoningen
24Eigen bijdrage
voor zorgkosten
uw kinderen met zijn of haar startende gezin
die ruimte juist heel goed kan gebruiken. U
kunt er dan voor kiezen om uw kind met
zijn gezin een plek te bieden in uw huis
terwijl u zelf – mits uw perceel dat toelaat
– in de tuin gaat wonen. Inmiddels zijn er
verschillende bedrijven die semipermanente
huisjes aanbieden die eenvoudig zijn op te
bouwen en af te breken. Een gemiddelde
mantelzorgwoning is 6 bij 9 meter groot,
oftewel 54m2. De woning heeft dan een
woonkamer, slaapkamer, keuken, badkamer
en een halletje. Maar de mantelzorgwoningen
DIT ARTIKELDELEN?
www.fi nancialfocus.nl
FinancialFocus-03-2016-P16-24 Dossier.indd 17 22-04-16 13:15
16 FINANCIAL FOCUS16 FINANCIAL FOCUS
DOSSIERWONEN.
HOE WILT U LATER WONEN?
thuis? Uit of
FinancialFocus-03-2016-P16-24 Dossier.indd 16 22-04-16 13:15
FINANCIAL FOCUS 17
WONEN
FINANCIAL FOCUS 17
WONEN
Een prachtig huis, rustige buurt en veel
ruimte. U geniet met volle teugen van uw
huis. Maar heeft u er al wel eens over
nagedacht of dat ook zo kan blijven? Over
tien of twintig jaar?
Die mooie diepe tuin moet u dan ook blijven
onderhouden, geen winkels in de buurt is
misschien niet zo handig en alle trappen
in uw grote huis komt u niet meer op. De
vraag is dus wat u wilt gaan doen later. Is
de locatie nog ideaal als u ouder bent? Kan
het huis eventueel aangepast worden om
levensloopbestendiger te worden? Wilt u
dichter bij uw kinderen gaan wonen?
Grote kans dat u nog helemaal geen zin heeft
om hier over na te denken als u zich nog jong
en fi t voelt. Maar een verbouwing van uw huis
is nu misschien geen big-deal, maar als u 75
bent en het noodzakelijk is, wellicht wel. Wilt
u liever in een zorgvilla terecht komen als u
zorg nodig gaat hebben? Dan is het slim om
daarvoor alvast een deel van uw vermogen
te reserveren. En wat doet u als één van de
kinderen een oogje in het zeil wil komen
houden? Wordt die daarvoor gecompenseerd
Later. Dat klinkt misschien nog ver weg. Toch is het slim om daar zo nu en dan
eens over na te denken. Hoe wilt u wonen? Waar wilt u wonen? En hoe wilt u
geholpen worden als u wat meer zorg nodig heeft?
in uw testament? En is er iets geregeld als u
het zelf allemaal niet meer kunt beslissen?
Later lijkt nog zo ver weg. Maar, zoals Harry
Jekkers ooit zei: later is allang begonnen. Goed
om daar even bij stil te staan.
WAAR EN MET WIE?Er zijn verschillende scenario’s te bedenken voor
uw woonsituatie later. We hebben er 7 voor u
op een rijtje gezet (zie pagina 18). De scenario’s
gaan uit van twee hoofdvragen: 1) wilt u in uw
huis blijven of bent u bereid te vertrekken en 2)
heeft u wel of geen hulp nodig?
Scenario 1: Terug naar pa en maWilt u in uw huis blijven wonen maar vindt u
het wel prettig dat er iemand is om een oogje
in het zeil te houden? Dan zou u met één van
uw kinderen af kunnen spreken om weer
thuis te komen wonen. U bent zeker niet de
enige die dit scenario ziet zitten. Volgens het
Sociaal Cultureel Planbureau zegt één op de
drie 55-plussers later samen met de kinderen
te willen wonen.
Misschien was uw huis ooit ideaal toen de
kinderen nog thuis woonden, maar begint
het nu wat groot te worden. Terwijl één van
23Wat kost dat nou?
22Leg het vast in een
levenstestament
20Vergunningen
mantelzorgwoningen
24Eigen bijdrage
voor zorgkosten
uw kinderen met zijn of haar startende gezin
die ruimte juist heel goed kan gebruiken. U
kunt er dan voor kiezen om uw kind met
zijn gezin een plek te bieden in uw huis
terwijl u zelf – mits uw perceel dat toelaat
– in de tuin gaat wonen. Inmiddels zijn er
verschillende bedrijven die semipermanente
huisjes aanbieden die eenvoudig zijn op te
bouwen en af te breken. Een gemiddelde
mantelzorgwoning is 6 bij 9 meter groot,
oftewel 54m2. De woning heeft dan een
woonkamer, slaapkamer, keuken, badkamer
en een halletje. Maar de mantelzorgwoningen
DIT ARTIKELDELEN?
www.fi nancialfocus.nl
FinancialFocus-03-2016-P16-24 Dossier.indd 17 22-04-16 13:15
18 FINANCIAL FOCUS18 FINANCIAL FOCUS
kunnen ook uitgebreid worden met
bijvoorbeeld een grotere woonkamer of een
extra slaapkamer.
De kosten van een mantelzorgwoning
variëren tussen de 30.000 en 100.000 euro,
maar inmiddels bestaat er ook een markt
voor tweedehands mantelzorgwoningen.
Klinkt dit aantrekkelijk? Denk dan wel na
over de volgende zaken. Allereerst uw kind
dat intrek neemt in uw oude woning. Koopt
hij of zij de woning of blijft u eigenaar en
trekt uw kind in als huurder van het pand?
Aan beide opties kleven voor- en nadelen.
Bij een verkoop kunt u vanaf 2017 mogelijk
gebruik maken van de schenkingsvrijstelling
van 100.000 euro. Maar de rest van het
bedrag moet wel op te brengen zijn door
uw kind. Tenzij u hem of haar meer wil
schenken om de koop mogelijk te maken,
maar dan gaat u (of uw kind) hierover wel
schenkbelasting betalen. Huren kan ook,
maar besef dan wel dat u met de vaste lasten
van het huis blijft zitten. Heeft u meerdere
kinderen? Dan is het ook van belang om te
BLIJVEN OF VERTREKKEN?7 SCENARIO’S
BLIJVENzonder hulp
Huis levensloop-
bestendig maken
BLIJVENzonder hulp
Kleiner, handiger
en/of goedkoper
gaan wonen
VERTREKKENmet hulp
(Dicht)bij
familie gaan
wonen
VERTREKKENmet hulp
Zorgvilla of
verzorgingshuis
BLIJVENmet hulp
Familie
trekt in
BLIJVENmet hulp
Zorg in huis/
mantelzorg
VERTREKKENmet hulp
Naar verpleeghuis
3
7
4
51
2 6
FinancialFocus-03-2016-P16-24 Dossier.indd 18 22-04-16 13:16
FINANCIAL FOCUS 19FINANCIAL FOCUS 19
bekijken of u uw andere kinderen met deze
afspraken niet benadeelt. En voorzien de
afspraken ook nog in een ‘escape’ voor beide
partijen wanneer de situatie minder goed
bevalt dan eerder gedacht?
Want het is belangrijk in dit scenario dat
iedereen zich bij deze situatie wel senang
voelt. Het lijkt in eerste instantie misschien
gezellig om uw kind weer in de buurt te
hebben, maar u geeft er beiden wel een hoop
privacy voor op. Maak dus goede afspraken
over hoe u hier samen mee om gaat. Mogen
de kleinkinderen op zondag al vanaf 7:00 uur
aan uw bed staan? En hoe wordt het gedeelde
gebruik van de tuin geregeld?
Volgens Tjarko Denekamp, specialist
Schenken en Erven bij ABN AMRO
MeesPierson, is het bij een groter gezin slim
om de zaken goed door te spreken. ‘Als er
over een dergelijk scenario wordt gesproken,
wordt er al vaak naar het kind gekeken die
het dichtste bij pa en ma woont. En ook
nog vaak naar de dochter in plaats van de
zoon. Ik merk vaak dat daarbij een fi nanciële
compensatie nog niet eens de meeste discussie
WAT KOST ZORG?ZORGVILLA
De netto kosten van een zorgvilla starten vanaf ongeveer 40.000 euro per jaar.
Dit bedrag is samengesteld uit huur- en servicekosten voor de zorgvilla, die vaak
voor een deel � scaal aftrekbaar zijn.De kosten voor de zorg worden betaald uit uw PGB of een andere vorm van
vergoeding van zorgkosten. Hiervoor geldt een eigen bijdrage van maximaal 10.000 euro per jaar. Dit bedrag is onderdeel van de genoemde netto kosten. De voornaam-
ste variabelen in de uiteindelijke netto kosten zijn de huur- en servicekosten van de zorgvilla (er zijn verschillende segmen-
ten) en uw inkomen.
INDICATIE NETTO PER JAAR
€ 40.000
oplevert – zeker als het kind zijn of haar
baan opzegt of minder gaat werken om de
zorg voor pa of ma op zich te nemen. Maar
een kind vindt het wel fi jn om erkenning van
broers of zussen te krijgen voor de taken die
hij of zij op zich neemt.’
Scenario 2: Hulp in huisU wilt graag thuis blijven wonen en heeft
hulp nodig, maar u wilt uw naaste omgeving
daarmee niet belasten? Dan kunt u hulp in
huis halen. Dat kan reguliere thuiszorg zijn
die een paar uur of – in ploegendienst – 24
uur per dag in huis is of een ‘zorg au-pair’ die
hulp biedt en bij u in huis woont.
De prijs voor deze hulp aan huis hangt af van
de mate van zorg die u nodig heeft. Gaat het
om huishoudelijk werk of heeft u medisch
gekwalifi ceerd personeel nodig? De bureaus
die de particuliere thuiszorg of uw zorg au-
pair regelen, kunnen inmiddels bijna iedere
vorm van zorg voor u regelen.
Het grote verschil tussen de thuiszorg of de
zorg au-pair is het feit dat de laatste bij u in
huis trekt. ‘De zorg au-pair lijkt in opkomst
FinancialFocus-03-2016-P16-24 Dossier.indd 19 22-04-16 13:16
18 FINANCIAL FOCUS18 FINANCIAL FOCUS
kunnen ook uitgebreid worden met
bijvoorbeeld een grotere woonkamer of een
extra slaapkamer.
De kosten van een mantelzorgwoning
variëren tussen de 30.000 en 100.000 euro,
maar inmiddels bestaat er ook een markt
voor tweedehands mantelzorgwoningen.
Klinkt dit aantrekkelijk? Denk dan wel na
over de volgende zaken. Allereerst uw kind
dat intrek neemt in uw oude woning. Koopt
hij of zij de woning of blijft u eigenaar en
trekt uw kind in als huurder van het pand?
Aan beide opties kleven voor- en nadelen.
Bij een verkoop kunt u vanaf 2017 mogelijk
gebruik maken van de schenkingsvrijstelling
van 100.000 euro. Maar de rest van het
bedrag moet wel op te brengen zijn door
uw kind. Tenzij u hem of haar meer wil
schenken om de koop mogelijk te maken,
maar dan gaat u (of uw kind) hierover wel
schenkbelasting betalen. Huren kan ook,
maar besef dan wel dat u met de vaste lasten
van het huis blijft zitten. Heeft u meerdere
kinderen? Dan is het ook van belang om te
BLIJVEN OF VERTREKKEN?7 SCENARIO’S
BLIJVENzonder hulp
Huis levensloop-
bestendig maken
BLIJVENzonder hulp
Kleiner, handiger
en/of goedkoper
gaan wonen
VERTREKKENmet hulp
(Dicht)bij
familie gaan
wonen
VERTREKKENmet hulp
Zorgvilla of
verzorgingshuis
BLIJVENmet hulp
Familie
trekt in
BLIJVENmet hulp
Zorg in huis/
mantelzorg
VERTREKKENmet hulp
Naar verpleeghuis
3
7
4
51
2 6
FinancialFocus-03-2016-P16-24 Dossier.indd 18 22-04-16 13:16
FINANCIAL FOCUS 19FINANCIAL FOCUS 19
bekijken of u uw andere kinderen met deze
afspraken niet benadeelt. En voorzien de
afspraken ook nog in een ‘escape’ voor beide
partijen wanneer de situatie minder goed
bevalt dan eerder gedacht?
Want het is belangrijk in dit scenario dat
iedereen zich bij deze situatie wel senang
voelt. Het lijkt in eerste instantie misschien
gezellig om uw kind weer in de buurt te
hebben, maar u geeft er beiden wel een hoop
privacy voor op. Maak dus goede afspraken
over hoe u hier samen mee om gaat. Mogen
de kleinkinderen op zondag al vanaf 7:00 uur
aan uw bed staan? En hoe wordt het gedeelde
gebruik van de tuin geregeld?
Volgens Tjarko Denekamp, specialist
Schenken en Erven bij ABN AMRO
MeesPierson, is het bij een groter gezin slim
om de zaken goed door te spreken. ‘Als er
over een dergelijk scenario wordt gesproken,
wordt er al vaak naar het kind gekeken die
het dichtste bij pa en ma woont. En ook
nog vaak naar de dochter in plaats van de
zoon. Ik merk vaak dat daarbij een fi nanciële
compensatie nog niet eens de meeste discussie
WAT KOST ZORG?ZORGVILLA
De netto kosten van een zorgvilla starten vanaf ongeveer 40.000 euro per jaar.
Dit bedrag is samengesteld uit huur- en servicekosten voor de zorgvilla, die vaak
voor een deel � scaal aftrekbaar zijn.De kosten voor de zorg worden betaald uit uw PGB of een andere vorm van
vergoeding van zorgkosten. Hiervoor geldt een eigen bijdrage van maximaal 10.000 euro per jaar. Dit bedrag is onderdeel van de genoemde netto kosten. De voornaam-
ste variabelen in de uiteindelijke netto kosten zijn de huur- en servicekosten van de zorgvilla (er zijn verschillende segmen-
ten) en uw inkomen.
INDICATIE NETTO PER JAAR
€ 40.000
oplevert – zeker als het kind zijn of haar
baan opzegt of minder gaat werken om de
zorg voor pa of ma op zich te nemen. Maar
een kind vindt het wel fi jn om erkenning van
broers of zussen te krijgen voor de taken die
hij of zij op zich neemt.’
Scenario 2: Hulp in huisU wilt graag thuis blijven wonen en heeft
hulp nodig, maar u wilt uw naaste omgeving
daarmee niet belasten? Dan kunt u hulp in
huis halen. Dat kan reguliere thuiszorg zijn
die een paar uur of – in ploegendienst – 24
uur per dag in huis is of een ‘zorg au-pair’ die
hulp biedt en bij u in huis woont.
De prijs voor deze hulp aan huis hangt af van
de mate van zorg die u nodig heeft. Gaat het
om huishoudelijk werk of heeft u medisch
gekwalifi ceerd personeel nodig? De bureaus
die de particuliere thuiszorg of uw zorg au-
pair regelen, kunnen inmiddels bijna iedere
vorm van zorg voor u regelen.
Het grote verschil tussen de thuiszorg of de
zorg au-pair is het feit dat de laatste bij u in
huis trekt. ‘De zorg au-pair lijkt in opkomst
FinancialFocus-03-2016-P16-24 Dossier.indd 19 22-04-16 13:16
20 FINANCIAL FOCUS20 FINANCIAL FOCUS
te zijn’, legt Jacques Hogerwerf, specialist
Vermogensstructurering van ABN AMRO
MeesPierson, uit. ‘Het grote voordeel is dat
er altijd iemand in huis is. Maar zo’n zorg au-
pair is natuurlijk wel gebonden aan normale
werkuren en kan dus niet 24 uur per dag voor
u klaarstaan. Het nadeel is dat u waarschijnlijk
een deel van uw privacy opgeeft.’
Er zijn Nederlandse zorg au-pairs te vinden,
maar veel van deze zorgverleners komen
ook uit het buitenland. In het geval van een
buitenlandse au-pair gaat de communicatie
vaak in het Engels. Wel iets om op te letten.
Ga bij een buitenlandse zorg au-pair uit
van een maandsalaris vanaf zo’n 3000
euro. In sommige gevallen zou de inzet van
een zorg au-pair betaald kunnen worden
uit het persoonsgebonden budget (PGB)
indien u daarvoor in aanmerking komt (zie
rekenvoorbeeld op pagina 23).
‘In het buitenland is deze situatie veel
xxx
VERGUNNINGEN MANTELZORGWONINGENDe regels voor het plaatsen van een mantelzorgwoning (een woning in de tuin voor familie die u verzorgt) zijn in 2014 versoepeld. In de meeste situaties is daardoor geen omgevingsvergunning (bouwvergunning) meer nodig. Wel moet de familie aan kunnen tonen dat er sprake is van man-telzorg. Dat kan in de praktijk nog wel eens lastig zijn als de mantelzorgwoning er komt uit vóórzorg voor vader of moe-der. Verandert de situatie – bijvoorbeeld omdat u overlijdt – dan geldt die vrijstelling voor een vergunning niet meer. Het eff ect is in veel gevallen dat de mantelzorgwoning uit de tuin moet of dat de verbouwde garage weer terug moet worden gebracht in de oude staat. Een extra argument om te kiezen voor een verplaatsbare woning omdat deze dan gemakkelijk kan worden doorverkocht.
FinancialFocus-03-2016-P16-24 Dossier.indd 20 22-04-16 13:16
FINANCIAL FOCUS 21FINANCIAL FOCUS 21
gebruikelijker’, vertelt Denekamp. ‘In Italië
zit dan 7 dagen per week, 24 uur per dag,
een vrouw bij moeder in huis. Volgens
de Nederlandse regelgeving mag zo’n
persoon niet continu beschikbaar zijn. Een
zorg au-pair lijkt daarom vooral geschikt
als onderdeel van een bredere oplossing.
Overdag kan vader of moeder bijvoorbeeld
altijd een beroep doen op de kinderen, terwijl
’s nachts een zorg au-pair in huis beschikbaar is.’
Scenario 3: Huis levensloopbestendig makenHeeft u (nog) helemaal geen hulp in huis
nodig? Dan kunt u ook bekijken of u uw huis
met enkele aanpassingen beter geschikt kunt
maken voor een verblijf op latere leeftijd.
Wordt u slechter ter been? Dan kan een
stoellift bij de trap uitkomst bieden. Maar er
zijn ook andere oplossingen mogelijk. ‘Ik heb
in een grachtenpand in Amsterdam wel eens
gezien dat iemand een complete volledige lift
in zijn huis had laten bouwen toen hij minder
goed ter been werd’, vertelt Hogerwerf. ‘Maar
dat is natuurlijk een forse investering. En
bouwtechnisch moet dat in het huis ook maar
net kunnen.’
In veel gevallen zal de optie om de slaapkamer
naar beneden te verhuizen een makkelijkere
– en in ieder geval minder kostbare –
oplossing zijn. Toch zal dit vaak ook een forse
verbouwing betekenen waarbij bijvoorbeeld
een garage of schuur geïsoleerd moet worden
en leidingen aangelegd moeten worden om een
toilet en/of douche mogelijk te maken.
Ten slotte kunt u uw leven in huis een stuk
makkelijker maken met de installatie van
domoticasystemen. Hiermee kunt u bepaalde
zaken in huis automatiseren. De verlichting of
verwarming bijvoorbeeld. Maar u kunt ook
via een app op uw telefoon of tablet kijken
wie er voor de deur staat en de voordeur
opendoen. Een ‘slimme vloer’ is inmiddels
ook op de markt. Die registreert wanneer
u valt en blijft liggen en schakelt daarna
automatisch de hulpverlening in. Maar
de vloer kan bijvoorbeeld ook ‘zien’ of u
onrustig bent en er wellicht iets aan de hand
is. Of direct het licht aanzetten wanneer u uw
eerste stap uit bed zet.
WONEN
En hoewel bijna alles wel te automatiseren
is, wijst Denekamp erop het vooral ook
weer niet te overdrijven. ‘U kunt natuurlijk
wel een systeem installeren dat voor u de
gordijnen open en dicht doet, maar dan hoeft
u dadelijk bijna niet meer op te staan van de
bank. Terwijl een beetje lichaamsbeweging –
wanneer u daar nog toe in staat bent – voor
iedereen op latere leeftijd eigenlijk juist
goed is.’
Scenario 4: (Dicht)bij familie gaan wonenVoelt het huis al jaren te groot en heeft u
eigenlijk ook niet meer zo’n band met de buurt
waar u woont? Dan kunt u natuurlijk ook een
betere plek zoeken om te wonen. Terwijl het in
scenario 1) ging om een kind dat bij ú in huis
komt, is de situatie omgekeerd natuurlijk ook
mogelijk. U trekt bij uw kind in huis of – iets
minder drastisch – u gaat dicht bij hem of haar
wonen.
Feitelijk gelden hiervoor alle opmerkingen die
al eerder gemaakt zijn. Zorg voor duidelijke
afspraken over eventuele kosten én bespreek
hoe u ervoor zorgt dat u beiden uw privacy
behoudt. ‘Let er ook op dat de relatie met
uw kind hierdoor kan veranderen. Uw zoon
of dochter komt dan niet meer langs voor de
gezelligheid maar vooral om voor u te zorgen.
Uw familieband kan opeens veranderen in
die van een zorgverlener en een patiënt’, geeft
Denekamp aan.
Bekijk een nieuwe omgeving bovendien ook
eens met een andere bril, geeft Hogerwerf
mee als tip. ‘Stel dat u over een tijdje toch
intensiever zorg nodig gaat hebben, is die
dan in uw nieuwe omgeving eenvoudig te
vinden? Als u een woonstap maakt op latere
leeftijd, is dat wel iets om in het achterhoofd
te houden.’
Scenario 5: Naar de zorgvilla of het verzorgingshuisLevert het zelfstandig wonen problemen
op? Omdat u wel eens wat vergeet of het
bereiden van de maaltijden bijvoorbeeld veel
energie kost? Dan kan een verhuizing naar
een zorgvilla of een verzorgingshuis uitkomst
bieden.
Bij een zorgvilla zien veel mensen een statig
pand in een villawijk in de stad of een
prachtig landhuis met uitzicht op landerijen
in een dorp voor zich. U huurt er een
kamer of appartement en krijgt er alle zorg
die u verder nodig hebt. Zo kunt u rustig
van uw oude dag genieten. Aan zo’n plek
hangt natuurlijk een prijskaartje. Maar
FinancialFocus-03-2016-P16-24 Dossier.indd 21 22-04-16 14:47
20 FINANCIAL FOCUS20 FINANCIAL FOCUS
te zijn’, legt Jacques Hogerwerf, specialist
Vermogensstructurering van ABN AMRO
MeesPierson, uit. ‘Het grote voordeel is dat
er altijd iemand in huis is. Maar zo’n zorg au-
pair is natuurlijk wel gebonden aan normale
werkuren en kan dus niet 24 uur per dag voor
u klaarstaan. Het nadeel is dat u waarschijnlijk
een deel van uw privacy opgeeft.’
Er zijn Nederlandse zorg au-pairs te vinden,
maar veel van deze zorgverleners komen
ook uit het buitenland. In het geval van een
buitenlandse au-pair gaat de communicatie
vaak in het Engels. Wel iets om op te letten.
Ga bij een buitenlandse zorg au-pair uit
van een maandsalaris vanaf zo’n 3000
euro. In sommige gevallen zou de inzet van
een zorg au-pair betaald kunnen worden
uit het persoonsgebonden budget (PGB)
indien u daarvoor in aanmerking komt (zie
rekenvoorbeeld op pagina 23).
‘In het buitenland is deze situatie veel
xxx
VERGUNNINGEN MANTELZORGWONINGENDe regels voor het plaatsen van een mantelzorgwoning (een woning in de tuin voor familie die u verzorgt) zijn in 2014 versoepeld. In de meeste situaties is daardoor geen omgevingsvergunning (bouwvergunning) meer nodig. Wel moet de familie aan kunnen tonen dat er sprake is van man-telzorg. Dat kan in de praktijk nog wel eens lastig zijn als de mantelzorgwoning er komt uit vóórzorg voor vader of moe-der. Verandert de situatie – bijvoorbeeld omdat u overlijdt – dan geldt die vrijstelling voor een vergunning niet meer. Het eff ect is in veel gevallen dat de mantelzorgwoning uit de tuin moet of dat de verbouwde garage weer terug moet worden gebracht in de oude staat. Een extra argument om te kiezen voor een verplaatsbare woning omdat deze dan gemakkelijk kan worden doorverkocht.
FinancialFocus-03-2016-P16-24 Dossier.indd 20 22-04-16 13:16
FINANCIAL FOCUS 21FINANCIAL FOCUS 21
gebruikelijker’, vertelt Denekamp. ‘In Italië
zit dan 7 dagen per week, 24 uur per dag,
een vrouw bij moeder in huis. Volgens
de Nederlandse regelgeving mag zo’n
persoon niet continu beschikbaar zijn. Een
zorg au-pair lijkt daarom vooral geschikt
als onderdeel van een bredere oplossing.
Overdag kan vader of moeder bijvoorbeeld
altijd een beroep doen op de kinderen, terwijl
’s nachts een zorg au-pair in huis beschikbaar is.’
Scenario 3: Huis levensloopbestendig makenHeeft u (nog) helemaal geen hulp in huis
nodig? Dan kunt u ook bekijken of u uw huis
met enkele aanpassingen beter geschikt kunt
maken voor een verblijf op latere leeftijd.
Wordt u slechter ter been? Dan kan een
stoellift bij de trap uitkomst bieden. Maar er
zijn ook andere oplossingen mogelijk. ‘Ik heb
in een grachtenpand in Amsterdam wel eens
gezien dat iemand een complete volledige lift
in zijn huis had laten bouwen toen hij minder
goed ter been werd’, vertelt Hogerwerf. ‘Maar
dat is natuurlijk een forse investering. En
bouwtechnisch moet dat in het huis ook maar
net kunnen.’
In veel gevallen zal de optie om de slaapkamer
naar beneden te verhuizen een makkelijkere
– en in ieder geval minder kostbare –
oplossing zijn. Toch zal dit vaak ook een forse
verbouwing betekenen waarbij bijvoorbeeld
een garage of schuur geïsoleerd moet worden
en leidingen aangelegd moeten worden om een
toilet en/of douche mogelijk te maken.
Ten slotte kunt u uw leven in huis een stuk
makkelijker maken met de installatie van
domoticasystemen. Hiermee kunt u bepaalde
zaken in huis automatiseren. De verlichting of
verwarming bijvoorbeeld. Maar u kunt ook
via een app op uw telefoon of tablet kijken
wie er voor de deur staat en de voordeur
opendoen. Een ‘slimme vloer’ is inmiddels
ook op de markt. Die registreert wanneer
u valt en blijft liggen en schakelt daarna
automatisch de hulpverlening in. Maar
de vloer kan bijvoorbeeld ook ‘zien’ of u
onrustig bent en er wellicht iets aan de hand
is. Of direct het licht aanzetten wanneer u uw
eerste stap uit bed zet.
WONEN
En hoewel bijna alles wel te automatiseren
is, wijst Denekamp erop het vooral ook
weer niet te overdrijven. ‘U kunt natuurlijk
wel een systeem installeren dat voor u de
gordijnen open en dicht doet, maar dan hoeft
u dadelijk bijna niet meer op te staan van de
bank. Terwijl een beetje lichaamsbeweging –
wanneer u daar nog toe in staat bent – voor
iedereen op latere leeftijd eigenlijk juist
goed is.’
Scenario 4: (Dicht)bij familie gaan wonenVoelt het huis al jaren te groot en heeft u
eigenlijk ook niet meer zo’n band met de buurt
waar u woont? Dan kunt u natuurlijk ook een
betere plek zoeken om te wonen. Terwijl het in
scenario 1) ging om een kind dat bij ú in huis
komt, is de situatie omgekeerd natuurlijk ook
mogelijk. U trekt bij uw kind in huis of – iets
minder drastisch – u gaat dicht bij hem of haar
wonen.
Feitelijk gelden hiervoor alle opmerkingen die
al eerder gemaakt zijn. Zorg voor duidelijke
afspraken over eventuele kosten én bespreek
hoe u ervoor zorgt dat u beiden uw privacy
behoudt. ‘Let er ook op dat de relatie met
uw kind hierdoor kan veranderen. Uw zoon
of dochter komt dan niet meer langs voor de
gezelligheid maar vooral om voor u te zorgen.
Uw familieband kan opeens veranderen in
die van een zorgverlener en een patiënt’, geeft
Denekamp aan.
Bekijk een nieuwe omgeving bovendien ook
eens met een andere bril, geeft Hogerwerf
mee als tip. ‘Stel dat u over een tijdje toch
intensiever zorg nodig gaat hebben, is die
dan in uw nieuwe omgeving eenvoudig te
vinden? Als u een woonstap maakt op latere
leeftijd, is dat wel iets om in het achterhoofd
te houden.’
Scenario 5: Naar de zorgvilla of het verzorgingshuisLevert het zelfstandig wonen problemen
op? Omdat u wel eens wat vergeet of het
bereiden van de maaltijden bijvoorbeeld veel
energie kost? Dan kan een verhuizing naar
een zorgvilla of een verzorgingshuis uitkomst
bieden.
Bij een zorgvilla zien veel mensen een statig
pand in een villawijk in de stad of een
prachtig landhuis met uitzicht op landerijen
in een dorp voor zich. U huurt er een
kamer of appartement en krijgt er alle zorg
die u verder nodig hebt. Zo kunt u rustig
van uw oude dag genieten. Aan zo’n plek
hangt natuurlijk een prijskaartje. Maar
FinancialFocus-03-2016-P16-24 Dossier.indd 21 22-04-16 14:47
22 FINANCIAL FOCUS22 FINANCIAL FOCUS
gelukkig kunt u ook met iets minder budget
kunt u al terecht in een zorgvilla of een
verzorgingshuis.
Heeft u recht op een bijdrage uit de Wet
langdurige zorg (Wlz), dan wordt een
deel van de kosten voor een zorgvilla of
verzorgingshuis hieruit betaald. Iedereen die
gebruik maakt van de Wlz betaalt ook een
eigen bijdrage. Die is voor een thuiswonende
lager dan voor iemand die in een verpleeghuis
woont. Voor de Wlz geldt iemand die in een
zorgvilla woont of eigen woonruimte huurt in
het verzorgingshuis als “thuiswonend”. Voor
een alleenstaande met een groter inkomen of
vermogen scheelt dat maximaal zo’n 18.000
euro per jaar aan eigen bijdrage. Met die
‘winst’ kunt u al een deel van uw huur in de
zorgvilla of het verzorgingshuis fi nancieren.
In uw vermogensplanning is het van belang
met een dergelijk scenario rekening te
houden. Houd een potje achter de hand om
een verblijf in een zorgvilla of verzorgingshuis
te kunnen blijven betalen (zie ook het
rekenvoorbeeld op pagina 19). ‘Uiteraard
is het heel aardig van u wanneer u al uw
kinderen een deel van uw vermogen wilt
gaan schenken volgend jaar, maar schenk
niet álles weg. Bent u zich er van bewust
dat er op latere leeftijd sprake kan zijn van
een kostenpiek om uw laatste dagen ook in
comfort te kunnen slijten’, zegt Denekamp.
Lees ook het kader Eigen bijdrage voor
zorgkosten op pagina 24.
Scenario 6: Naar een verpleeghuisWanneer u 24 uur per dag hulp nodig
heeft, kunt u worden toegelaten tot een
verpleeghuis. Daar is intensieve zorg,
behandeling en toezicht altijd dichtbij en
zijn er passende activiteiten in een veilige
omgeving. In Nederland wonen ongeveer
50.000 mensen in een verpleeghuis.
Wanneer u verblijft in een dergelijke
LEG HET VAST: UW LEVENSTESTAMENTIdeeën vormen over uw toekomstige zorg
is niet makkelijk. De of-, hoe-, en wan-
neer-vragen zijn vaak lastig te beantwoor-
den. Maar als u het voor u uitschuift, kan
de situatie ontstaan dat u niet meer zelf
kunt beslissen. Anderen moeten dat dan
voor u doen. Bijvoorbeeld uw kinderen.
Weten zij van uw wensen? In de praktijk
zien we hier vaak moeilijke situaties ont-
staan. Het ene kind meent dat de ouder
de zorg thuis wil organiseren, ongeacht
de kosten. Het andere kind weet zeker dat
de ouder dat, gezien de kosten, nooit zou
hebben gewild. Leg daarom uw wensen
vast in een levenstestament zodat uw
wensen ook in de toekomst het uitgangs-
punt blijven.
FinancialFocus-03-2016-P16-24 Dossier.indd 22 22-04-16 13:16
FINANCIAL FOCUS 23FINANCIAL FOCUS 23
zorginstelling met een indicatie op basis van
de Wlz, dan krijgt u de meeste kosten van
zorg en verblijf vergoed. U betaalt wel een
eigen bijdrage voor de zorg die u krijgt in de
instelling. Omdat u ‘uitwonend’ bent wanneer
u in een verpleeghuis woont, bedragen die
kosten voor een alleenstaande met een groter
inkomen of vermogen maximaal zo’n 27.600
euro.
Scenario 7: Kleiner, handiger en of goedkoper gaan wonenAls u nog prima zelfstandig kunt wonen, kan
een verhuizing tóch te overwegen zijn. Heeft
u de hypotheek op uw huis al afbetaald? Of
is uw huis in de loop der jaren in waarde
gestegen? Dan zit er op dit moment veel
geld vast in de stenen van uw huis. Als u
toch al niet zo goed weet wat u met al die
ruimte in uw huis moet doen, kan het een
goed moment zijn om te verhuizen naar een
kleinere woning, bijvoorbeeld een servicefl at,
om een deel van uw vermogen te verzilveren,
zegt Hogerwerf. ‘Een kleinere woning die
speciaal is ingericht voor een oudere bewoner
kan heel veel extra gemak opleveren.’
Let er wel op wat u precies koopt, zegt
Denekamp. Hij kent verhalen van speciale
zorgwoningen die bijvoorbeeld niet
rolstoeltoegankelijk zijn – lastig als u
uiteindelijk tóch wat slechter ter been wordt.
Of het prachtige seniorenappartement met
een mooi balkon. Om de schuifpui te kunnen
openen, was echter wel zoveel kracht nodig
dat een gemiddelde bewoner zijn zoon of
dochter over moest laten komen om op het
balkon te kunnen gaan zitten.
Bedenk ook dat koop niet altijd de meest
logische weg is. ‘Huur kan op latere leeftijd
veel interessanter zijn. Misschien zijn de
eisen die ouderen over een aantal jaar aan
hun appartement stellen wel veranderd en
zitten uw nabestaanden na uw overlijden
WAT KOST ZORG?ZORG THUIS
De prijs voor zorg thuis is lastig in te schatten. Helpt uw partner of de familie mee? En als u professionele hulp nodig heeft: is dit alleen hulp in het huishouden, of gaat het om
medische zorg voor 24 uur per dag? In dat laatste geval kunt
u als indicatie gebruiken: netto kosten van ongeveer 90.000
euro tot 100.000 euro per jaar.Dit bedrag is samengesteld uit
de kosten voor de hulp, een vergoeding vanuit een PGB,
de eigen bijdrage voor het PGB van maximaal 10.000 euro
per jaar en het � scale voordeel over de netto last. De omvang van het PGB is afhankelijk van de zorgbehoefte en het
� scale voordeel van de omvang van uw inkomen. De exacte
uitkomst is dus afhankelijk van uw persoonlijke situatie. Het genoemde bedrag kunt u zien
als een indicatie.
INDICATIE NETTO PER JAAR
€90.000 - €100.000
WONEN
FinancialFocus-03-2016-P16-24 Dossier.indd 23 22-04-16 13:16
22 FINANCIAL FOCUS22 FINANCIAL FOCUS
gelukkig kunt u ook met iets minder budget
kunt u al terecht in een zorgvilla of een
verzorgingshuis.
Heeft u recht op een bijdrage uit de Wet
langdurige zorg (Wlz), dan wordt een
deel van de kosten voor een zorgvilla of
verzorgingshuis hieruit betaald. Iedereen die
gebruik maakt van de Wlz betaalt ook een
eigen bijdrage. Die is voor een thuiswonende
lager dan voor iemand die in een verpleeghuis
woont. Voor de Wlz geldt iemand die in een
zorgvilla woont of eigen woonruimte huurt in
het verzorgingshuis als “thuiswonend”. Voor
een alleenstaande met een groter inkomen of
vermogen scheelt dat maximaal zo’n 18.000
euro per jaar aan eigen bijdrage. Met die
‘winst’ kunt u al een deel van uw huur in de
zorgvilla of het verzorgingshuis fi nancieren.
In uw vermogensplanning is het van belang
met een dergelijk scenario rekening te
houden. Houd een potje achter de hand om
een verblijf in een zorgvilla of verzorgingshuis
te kunnen blijven betalen (zie ook het
rekenvoorbeeld op pagina 19). ‘Uiteraard
is het heel aardig van u wanneer u al uw
kinderen een deel van uw vermogen wilt
gaan schenken volgend jaar, maar schenk
niet álles weg. Bent u zich er van bewust
dat er op latere leeftijd sprake kan zijn van
een kostenpiek om uw laatste dagen ook in
comfort te kunnen slijten’, zegt Denekamp.
Lees ook het kader Eigen bijdrage voor
zorgkosten op pagina 24.
Scenario 6: Naar een verpleeghuisWanneer u 24 uur per dag hulp nodig
heeft, kunt u worden toegelaten tot een
verpleeghuis. Daar is intensieve zorg,
behandeling en toezicht altijd dichtbij en
zijn er passende activiteiten in een veilige
omgeving. In Nederland wonen ongeveer
50.000 mensen in een verpleeghuis.
Wanneer u verblijft in een dergelijke
LEG HET VAST: UW LEVENSTESTAMENTIdeeën vormen over uw toekomstige zorg
is niet makkelijk. De of-, hoe-, en wan-
neer-vragen zijn vaak lastig te beantwoor-
den. Maar als u het voor u uitschuift, kan
de situatie ontstaan dat u niet meer zelf
kunt beslissen. Anderen moeten dat dan
voor u doen. Bijvoorbeeld uw kinderen.
Weten zij van uw wensen? In de praktijk
zien we hier vaak moeilijke situaties ont-
staan. Het ene kind meent dat de ouder
de zorg thuis wil organiseren, ongeacht
de kosten. Het andere kind weet zeker dat
de ouder dat, gezien de kosten, nooit zou
hebben gewild. Leg daarom uw wensen
vast in een levenstestament zodat uw
wensen ook in de toekomst het uitgangs-
punt blijven.
FinancialFocus-03-2016-P16-24 Dossier.indd 22 22-04-16 13:16
FINANCIAL FOCUS 23FINANCIAL FOCUS 23
zorginstelling met een indicatie op basis van
de Wlz, dan krijgt u de meeste kosten van
zorg en verblijf vergoed. U betaalt wel een
eigen bijdrage voor de zorg die u krijgt in de
instelling. Omdat u ‘uitwonend’ bent wanneer
u in een verpleeghuis woont, bedragen die
kosten voor een alleenstaande met een groter
inkomen of vermogen maximaal zo’n 27.600
euro.
Scenario 7: Kleiner, handiger en of goedkoper gaan wonenAls u nog prima zelfstandig kunt wonen, kan
een verhuizing tóch te overwegen zijn. Heeft
u de hypotheek op uw huis al afbetaald? Of
is uw huis in de loop der jaren in waarde
gestegen? Dan zit er op dit moment veel
geld vast in de stenen van uw huis. Als u
toch al niet zo goed weet wat u met al die
ruimte in uw huis moet doen, kan het een
goed moment zijn om te verhuizen naar een
kleinere woning, bijvoorbeeld een servicefl at,
om een deel van uw vermogen te verzilveren,
zegt Hogerwerf. ‘Een kleinere woning die
speciaal is ingericht voor een oudere bewoner
kan heel veel extra gemak opleveren.’
Let er wel op wat u precies koopt, zegt
Denekamp. Hij kent verhalen van speciale
zorgwoningen die bijvoorbeeld niet
rolstoeltoegankelijk zijn – lastig als u
uiteindelijk tóch wat slechter ter been wordt.
Of het prachtige seniorenappartement met
een mooi balkon. Om de schuifpui te kunnen
openen, was echter wel zoveel kracht nodig
dat een gemiddelde bewoner zijn zoon of
dochter over moest laten komen om op het
balkon te kunnen gaan zitten.
Bedenk ook dat koop niet altijd de meest
logische weg is. ‘Huur kan op latere leeftijd
veel interessanter zijn. Misschien zijn de
eisen die ouderen over een aantal jaar aan
hun appartement stellen wel veranderd en
zitten uw nabestaanden na uw overlijden
WAT KOST ZORG?ZORG THUIS
De prijs voor zorg thuis is lastig in te schatten. Helpt uw partner of de familie mee? En als u professionele hulp nodig heeft: is dit alleen hulp in het huishouden, of gaat het om
medische zorg voor 24 uur per dag? In dat laatste geval kunt
u als indicatie gebruiken: netto kosten van ongeveer 90.000
euro tot 100.000 euro per jaar.Dit bedrag is samengesteld uit
de kosten voor de hulp, een vergoeding vanuit een PGB,
de eigen bijdrage voor het PGB van maximaal 10.000 euro
per jaar en het � scale voordeel over de netto last. De omvang van het PGB is afhankelijk van de zorgbehoefte en het
� scale voordeel van de omvang van uw inkomen. De exacte
uitkomst is dus afhankelijk van uw persoonlijke situatie. Het genoemde bedrag kunt u zien
als een indicatie.
INDICATIE NETTO PER JAAR
€90.000 - €100.000
WONEN
FinancialFocus-03-2016-P16-24 Dossier.indd 23 22-04-16 13:16
24 FINANCIAL FOCUS24 FINANCIAL FOCUS
met een onverkoopbaar appartement. Als
ook daarbij het abonnement voor bepaalde
servicekosten blijft doorlopen, kan dit een
onaangename last vormen. Dan was het
beter geweest als u gewoon een aantal jaar
uw appartement had gehuurd. Bovendien
betekent huren na de verkoop van uw
woning ook dat er meer vermogen wordt
vrijgemaakt om zorg of hulp in te kopen’,
legt Denekamp uit.
MAAR U BENT NU NOG ZO JONG EN VITAAL …Nadenken over later? Terwijl u nu nog
midden in het leven staat? Dat kan nog wel
even wachten, zal u denken.
Waarschijnlijk is dat ook zo. Toch is het
voor zestigers al eens goed om na te gaan
wat de opties zijn en na te denken over waar
u zich prettig bij zou voelen. Later bij de
kinderen in de achtertuin of liever zo lang
mogelijk in uw eigen huis blijven wonen?
Een verzorgingstehuis of liever de zorgvilla?
Bij verschillende wensen horen namelijk
ook verschillende fi nanciële plaatjes. En
hoe ouder u bent, hoe beter u daarvoor het
budget kunt bepalen. Kijkt u ook eens naar
de plek waar u nu woont. Is dit de handigste
plek wanneer u wellicht over een tijdje meer
hulp of zorg nodig heeft? Of is het slimmer
om alvast de eerste stappen te zetten naar
een nieuwe leefomgeving?
En wat gebeurt er als u zelf niet meer
in staat bent om beslissingen te nemen?
Denk na over het opstellen van een
levenstestament. Meer daarover leest u in
het kader op pagina 22.
Bedenk u ook dat er misschien nog een
aantal ‘dure’ jaren aan gaan komen. Zeker
als u uw laatste dagen op een comfortabele
wijze wilt slijten, kost dat geld. Zorg dus dat
u daarvoor een potje heeft.
Later is allang begonnen … En het wordt
heel wat gemakkelijker als u zich er al eerder
goed op heeft voorbereid.
In 2013 wijzigde de berekening van de eigen bijdrage voor de AWBZ. We werden geacht 8% extra inkomen uit ons vermogen te rea-liseren. Samen met de 4% van box 3 bracht ons dat op 12% (fi ctief) inkomen uit vermo-gen. Veel mensen vonden dat onrechtvaar-dig en vaak ontstond de gedachte: “als ik dat vermogen niet heb, word ik ook niet geacht dat extra inkomen te hebben”. Schenken is een mogelijkheid om van vermogen af te komen.
De AWBZ is inmiddels geschiedenis. De eigen bijdrage geldt nu voor de Wmo en de Wlz. De Wmo is voor de fase ‘zorg thuis’ en de Wlz voor de fase waarin 24 uur per dag zorg of toezicht nodig is.
WAT KOST ZORG?VERZORGINGSHUIS
Als u recht heeft op verblijf in een zorginstelling, dan wordt dat betaald vanuit de Wet langdurige zorg (Wlz). U moet wel een inkomensafhankelijke
bijdrage betalen. Voor een alleen-staande AOW-er is de maximale
eigen bijdrage afgerond 27.600 euro per jaar. Naast dit bedrag rekent de
zorginstelling mogelijk nog extra voor bepaalde diensten (wassen van kleding
bijvoorbeeld).
INDICATIE NETTO PER JAAR
€ 27.600
Het is niet verstandig ons alleen te richten op het puzzelstukje van de eigen bijdrage voor de zorg. Laten we de eigen bijdrage voor de Wlz nemen. Die geldt als u bijvoorbeeld wordt opgenomen in een verzorgingshuis en deze bijdrage is maximaal € 27.600 per jaar. Mogelijk betaalt u minder als u uw vermogen weggeeft. Maar als u u nog niet op de drempel van het verzorgingshuis staat, wilt u waarschijnlijk prettig kunnen blijven leven. En dan is het waarschijnlijk niet slim om uw vermogen nu weg te geven.
Of overweegt u een alternatief voor het ver-zorgingshuis? Bijvoorbeeld een zorgvilla? Dat kan, maar daarvoor moet u meestal wel over voldoende geld beschikken.De vraag is dus welk probleem u oplost wanneer
u uw vermogen gaat wegschenken. Als u de zorg thuis wilt organiseren, bedraagt de eigen bijdrage afgerond ongeveer € 10.000 per jaar. Gemiddeld duurt deze fase ongeveer 3 jaar. Tegenover deze lasten staat dat uw inkomen doorloopt. De vraag is dus of u per saldo armer wordt van de eigen bijdrage.
Bovendien kan het zijn dat u op basis van uw inkomen in box 1 (pensioen) al de maximale bijdrage moet betalen. Dat is het geval bij een bruto inkomen vanaf ongeveer € 60.000 per jaar.Laat u dus goed informeren over uw situatie. Wegschenken om de zorgkosten te ontlo-pen, is niet in iedere situatie de verstandigste beslissing.
EIGEN BIJDRAGE VOOR ZORGKOSTEN
FinancialFocus-03-2016-P16-24 Dossier.indd 24 22-04-16 13:16
FINANCIAL FOCUS 25
‘Het gebouw is niet “bling-bling”.
Daar moet je tegen kunnen’
3X
Bijzondere woningen
WONEN IN EEN BIJZONDER HUIS
DRIE PORTRETTEN VAN MENSEN DIE NIET IN DE DOORSNEE
RIJTJESWONING WONEN. EEN (DEEL VAN EEN) KASTEEL, EEN
BUNKERHUIS EN EEN ONDERLANDWONING. HOE KWAMEN ZE ER
TERECHT? EN HOE IS HET OM IN ZO’N BIJZONDER HUIS TE WONEN?
PORTRET: BIJZONDER WONEN
FinancialFocus-03-2016-P25-31 Portretten.indd 25 22-04-16 13:23
24 FINANCIAL FOCUS24 FINANCIAL FOCUS
met een onverkoopbaar appartement. Als
ook daarbij het abonnement voor bepaalde
servicekosten blijft doorlopen, kan dit een
onaangename last vormen. Dan was het
beter geweest als u gewoon een aantal jaar
uw appartement had gehuurd. Bovendien
betekent huren na de verkoop van uw
woning ook dat er meer vermogen wordt
vrijgemaakt om zorg of hulp in te kopen’,
legt Denekamp uit.
MAAR U BENT NU NOG ZO JONG EN VITAAL …Nadenken over later? Terwijl u nu nog
midden in het leven staat? Dat kan nog wel
even wachten, zal u denken.
Waarschijnlijk is dat ook zo. Toch is het
voor zestigers al eens goed om na te gaan
wat de opties zijn en na te denken over waar
u zich prettig bij zou voelen. Later bij de
kinderen in de achtertuin of liever zo lang
mogelijk in uw eigen huis blijven wonen?
Een verzorgingstehuis of liever de zorgvilla?
Bij verschillende wensen horen namelijk
ook verschillende fi nanciële plaatjes. En
hoe ouder u bent, hoe beter u daarvoor het
budget kunt bepalen. Kijkt u ook eens naar
de plek waar u nu woont. Is dit de handigste
plek wanneer u wellicht over een tijdje meer
hulp of zorg nodig heeft? Of is het slimmer
om alvast de eerste stappen te zetten naar
een nieuwe leefomgeving?
En wat gebeurt er als u zelf niet meer
in staat bent om beslissingen te nemen?
Denk na over het opstellen van een
levenstestament. Meer daarover leest u in
het kader op pagina 22.
Bedenk u ook dat er misschien nog een
aantal ‘dure’ jaren aan gaan komen. Zeker
als u uw laatste dagen op een comfortabele
wijze wilt slijten, kost dat geld. Zorg dus dat
u daarvoor een potje heeft.
Later is allang begonnen … En het wordt
heel wat gemakkelijker als u zich er al eerder
goed op heeft voorbereid.
In 2013 wijzigde de berekening van de eigen bijdrage voor de AWBZ. We werden geacht 8% extra inkomen uit ons vermogen te rea-liseren. Samen met de 4% van box 3 bracht ons dat op 12% (fi ctief) inkomen uit vermo-gen. Veel mensen vonden dat onrechtvaar-dig en vaak ontstond de gedachte: “als ik dat vermogen niet heb, word ik ook niet geacht dat extra inkomen te hebben”. Schenken is een mogelijkheid om van vermogen af te komen.
De AWBZ is inmiddels geschiedenis. De eigen bijdrage geldt nu voor de Wmo en de Wlz. De Wmo is voor de fase ‘zorg thuis’ en de Wlz voor de fase waarin 24 uur per dag zorg of toezicht nodig is.
WAT KOST ZORG?VERZORGINGSHUIS
Als u recht heeft op verblijf in een zorginstelling, dan wordt dat betaald vanuit de Wet langdurige zorg (Wlz). U moet wel een inkomensafhankelijke
bijdrage betalen. Voor een alleen-staande AOW-er is de maximale
eigen bijdrage afgerond 27.600 euro per jaar. Naast dit bedrag rekent de
zorginstelling mogelijk nog extra voor bepaalde diensten (wassen van kleding
bijvoorbeeld).
INDICATIE NETTO PER JAAR
€ 27.600
Het is niet verstandig ons alleen te richten op het puzzelstukje van de eigen bijdrage voor de zorg. Laten we de eigen bijdrage voor de Wlz nemen. Die geldt als u bijvoorbeeld wordt opgenomen in een verzorgingshuis en deze bijdrage is maximaal € 27.600 per jaar. Mogelijk betaalt u minder als u uw vermogen weggeeft. Maar als u u nog niet op de drempel van het verzorgingshuis staat, wilt u waarschijnlijk prettig kunnen blijven leven. En dan is het waarschijnlijk niet slim om uw vermogen nu weg te geven.
Of overweegt u een alternatief voor het ver-zorgingshuis? Bijvoorbeeld een zorgvilla? Dat kan, maar daarvoor moet u meestal wel over voldoende geld beschikken.De vraag is dus welk probleem u oplost wanneer
u uw vermogen gaat wegschenken. Als u de zorg thuis wilt organiseren, bedraagt de eigen bijdrage afgerond ongeveer € 10.000 per jaar. Gemiddeld duurt deze fase ongeveer 3 jaar. Tegenover deze lasten staat dat uw inkomen doorloopt. De vraag is dus of u per saldo armer wordt van de eigen bijdrage.
Bovendien kan het zijn dat u op basis van uw inkomen in box 1 (pensioen) al de maximale bijdrage moet betalen. Dat is het geval bij een bruto inkomen vanaf ongeveer € 60.000 per jaar.Laat u dus goed informeren over uw situatie. Wegschenken om de zorgkosten te ontlo-pen, is niet in iedere situatie de verstandigste beslissing.
EIGEN BIJDRAGE VOOR ZORGKOSTEN
FinancialFocus-03-2016-P16-24 Dossier.indd 24 22-04-16 13:16
FINANCIAL FOCUS 25
‘Het gebouw is niet “bling-bling”.
Daar moet je tegen kunnen’
3X
Bijzondere woningen
WONEN IN EEN BIJZONDER HUIS
DRIE PORTRETTEN VAN MENSEN DIE NIET IN DE DOORSNEE
RIJTJESWONING WONEN. EEN (DEEL VAN EEN) KASTEEL, EEN
BUNKERHUIS EN EEN ONDERLANDWONING. HOE KWAMEN ZE ER
TERECHT? EN HOE IS HET OM IN ZO’N BIJZONDER HUIS TE WONEN?
PORTRET: BIJZONDER WONEN
FinancialFocus-03-2016-P25-31 Portretten.indd 25 22-04-16 13:23
26 FINANCIAL FOCUS
PORTRET
Onderlandwoning
‘Eigenlijk vind ik de naam “Onderlandwoning” niet helemaal goed gekozen. Het is inderdaad een woning met een
heuvel er overheen, maar hij zit niet echt onder de grond. Het is meer een “Landschapswoning”, een woning die
onderdeel uitmaakt van het landschap.’
‘Op het dak en aan de zijkanten van de woning ligt grond. Het voordeel is de isolerende werking ervan. In de winter
blijft het langer warm en in de zomer is het koeler. Het huis maakt deel uit van de ecologische woonwijk EVA-
Lanxmeer in Culemborg. Toen het huis gebouwd werd, is berekend dat het ongeveer 60% zuiniger zou zijn dan
een normaal huis van deze omvang. Overigens is die besparing niet alleen te danken aan de isolerende werking van
het water en de grond. Het huis is ook voorzien van een warmtepomp en er is bijvoorbeeld gebruik gemaakt van
leemstuc. Als ik ook nog zonnepanelen zou installeren, woon ik energieneutraal.’
‘Deze woningen maakten oorspronkelijk geen deel uit van de plannen. Ik was als architect bezig in de wijk met
een ander huis toen ik werd gevraagd door wat nu mijn buren zijn om een onderlandwoning te ontwerpen.
Ik heb toen in eerste instantie een idee gemaakt voor één huis. De projectgroep van de gemeente
opperde, aangezien voor het project best een aanzienlijke procedure nodig was, om een groepje te
maken. Daarvan ben ik er zelf eentje gaan bewonen.’
‘Echte nadelen hebben deze woningen wat mij betreft niet. Ze zijn behoorlijk licht, omdat
de bovenramen vrij uitzicht op de hemel hebben en daardoor veel licht bieden. De
grond houdt het water vast en op het dak ligt een drainagelaag zodat er ook geen
modderpoelen ontstaan. Het enige is dat je midden in de natuur zit en dus zo
nu en dan last van wat beestjes hebt.’
‘Ik hoor regelmatig mensen zeggen dat ze altijd al zoiets hebben gewild.
Maar in de praktijk blijkt het heel lastig te zijn om zo’n project van
de grond te krijgen. Vaak zijn beschikbare kavels daar niet voor
geschikt of werkt de gemeente niet mee.’
‘Normaal gesproken wil je als architect meteen weer
aan een volgend huis beginnen als je er eentje hebt
afgerond. Maar dit is écht een hele fijne woning.
Achteraf had ik er misschien nog een paar
extra kamers bij willen hebben. Wellicht
dat die er nog wel eens komen.’
Onder de grond maar toch veel licht
‘Veel mensen willen zo’n huis,
maar in de praktijk blijkt zoiets heel lastig om te realiseren’
FEITENWIE /
JASPER CREMER
WAT /
ONDERLANDWONING
IN CULEMBORG
UIT /
2009
FinancialFocus-03-2016-P25-31 Portretten.indd 26 22-04-16 13:23
FINANCIAL FOCUS 27
Foto
: Mau
rice H
eesen
PORTRET: BIJZONDER WONEN
FinancialFocus-03-2016-P25-31 Portretten.indd 27 22-04-16 13:23
26 FINANCIAL FOCUS
PORTRET
Onderlandwoning
‘Eigenlijk vind ik de naam “Onderlandwoning” niet helemaal goed gekozen. Het is inderdaad een woning met een
heuvel er overheen, maar hij zit niet echt onder de grond. Het is meer een “Landschapswoning”, een woning die
onderdeel uitmaakt van het landschap.’
‘Op het dak en aan de zijkanten van de woning ligt grond. Het voordeel is de isolerende werking ervan. In de winter
blijft het langer warm en in de zomer is het koeler. Het huis maakt deel uit van de ecologische woonwijk EVA-
Lanxmeer in Culemborg. Toen het huis gebouwd werd, is berekend dat het ongeveer 60% zuiniger zou zijn dan
een normaal huis van deze omvang. Overigens is die besparing niet alleen te danken aan de isolerende werking van
het water en de grond. Het huis is ook voorzien van een warmtepomp en er is bijvoorbeeld gebruik gemaakt van
leemstuc. Als ik ook nog zonnepanelen zou installeren, woon ik energieneutraal.’
‘Deze woningen maakten oorspronkelijk geen deel uit van de plannen. Ik was als architect bezig in de wijk met
een ander huis toen ik werd gevraagd door wat nu mijn buren zijn om een onderlandwoning te ontwerpen.
Ik heb toen in eerste instantie een idee gemaakt voor één huis. De projectgroep van de gemeente
opperde, aangezien voor het project best een aanzienlijke procedure nodig was, om een groepje te
maken. Daarvan ben ik er zelf eentje gaan bewonen.’
‘Echte nadelen hebben deze woningen wat mij betreft niet. Ze zijn behoorlijk licht, omdat
de bovenramen vrij uitzicht op de hemel hebben en daardoor veel licht bieden. De
grond houdt het water vast en op het dak ligt een drainagelaag zodat er ook geen
modderpoelen ontstaan. Het enige is dat je midden in de natuur zit en dus zo
nu en dan last van wat beestjes hebt.’
‘Ik hoor regelmatig mensen zeggen dat ze altijd al zoiets hebben gewild.
Maar in de praktijk blijkt het heel lastig te zijn om zo’n project van
de grond te krijgen. Vaak zijn beschikbare kavels daar niet voor
geschikt of werkt de gemeente niet mee.’
‘Normaal gesproken wil je als architect meteen weer
aan een volgend huis beginnen als je er eentje hebt
afgerond. Maar dit is écht een hele fijne woning.
Achteraf had ik er misschien nog een paar
extra kamers bij willen hebben. Wellicht
dat die er nog wel eens komen.’
Onder de grond maar toch veel licht
‘Veel mensen willen zo’n huis,
maar in de praktijk blijkt zoiets heel lastig om te realiseren’
FEITENWIE /
JASPER CREMER
WAT /
ONDERLANDWONING
IN CULEMBORG
UIT /
2009
FinancialFocus-03-2016-P25-31 Portretten.indd 26 22-04-16 13:23
FINANCIAL FOCUS 27
Foto
: Mau
rice H
eesen
PORTRET: BIJZONDER WONEN
FinancialFocus-03-2016-P25-31 Portretten.indd 27 22-04-16 13:23
28 FINANCIAL FOCUS
PORTRET
Hamtoren
‘Toen de betovergrootvader van mijn ex-man, Willem-Jan, het kasteel Den Ham zo’n 160 jaar geleden kocht, was
het geheel in ruïneuze staat. Deel voor deel is het kasteel toen afgebroken. Waarschijnlijk om de bouwmaterialen te
verkopen. Uiteindelijk bleef alleen de toren en de fundamenten van de voorkant van het kasteel over. Lange tijd is er
vervolgens niets met de Hamtoren gedaan. In 1960 zijn mijn schoonouders begonnen met een renovatie. Die heeft veel
langer geduurd dan gepland. Pas twintig jaar later was het pand opgeknapt en kon het bewoond worden.’
‘Dat er iemand van de familie in de toren zou gaan wonen, had niemand verwacht. Maar toen ik hier voor het eerst
kwam, was het direct duidelijk: ik was op slag verliefd op het gebouw. De ouders van Willem-Jan moesten in eerste
instantie wennen aan het idee. Dit was toch geen plek om een gezin te gaan starten, dachten zij. Maar hoe langer
we er over spraken, des te meer het ging leven en raakten zij ook erg enthousiast. Zij vonden het erg fijn dat
het bijzondere gebouw op deze manier in de familie kon blijven.’
‘We hebben hier met de kinderen 26 jaar lang een geweldige tijd gehad. Er was natuurlijk meer
dan genoeg ruimte in huis, veel grond om buiten te spelen en zelfs water om met de kano’s te
varen. We zijn dankbaar dat we dat allemaal hebben mogen meemaken. Maar nu staat
de Hamtoren tóch te koop. Het is tijd om het stokje over te dragen aan mensen die er
ook graag voor willen zorgen. Ik gun het een ander om van deze bijzondere plek te
kunnen gaan genieten. Ik heb in de loop van de tijd hier veel georganiseerd en
op die manier mensen laten meegenieten van het gebouw. Dat ben ik, met
het oog op de verhuizing, nu deels aan het afronden. Ik verzorg nog wel
rondleidingen op afspraak (zie foto).’
‘Het gebouw is niet “bling-bling”. Het is een authentiek
gebouw en daar zitten ook haken en ogen aan. Je leeft hier
met het ritme van het gebouw. Daar moet je feeling
voor hebben. Daarom zijn we op zoek naar een
koper die dat begrijpt. Je draagt weliswaar acht
eeuwen geschiedenis op je schouders, maar de
schoonheid daarvan ben ik altijd blijven
zien.’
Geen bling-bling kasteeltoren
‘Je moet feeling met het gebouw
hebben want je draagt acht eeuwen geschiedenis op je schouders’
FEITENWIE /
JACINTHA BATENBURG
WAT /
DE HAMTOREN IN
VLEUTEN
UIT /
1450
FinancialFocus-03-2016-P25-31 Portretten.indd 28 22-04-16 13:23
FINANCIAL FOCUS 29
Foto
: Mau
rice H
eesen
PORTRET: BIJZONDER WONEN
RONDLEIDINGINTERESSE IN EEN
RONDLEIDING DOOR DE
HAMTOREN? KIJK DAN OP
JACINTHABATENBURG.NL.
FinancialFocus-03-2016-P25-31 Portretten.indd 29 22-04-16 13:23
28 FINANCIAL FOCUS
PORTRET
Hamtoren
‘Toen de betovergrootvader van mijn ex-man, Willem-Jan, het kasteel Den Ham zo’n 160 jaar geleden kocht, was
het geheel in ruïneuze staat. Deel voor deel is het kasteel toen afgebroken. Waarschijnlijk om de bouwmaterialen te
verkopen. Uiteindelijk bleef alleen de toren en de fundamenten van de voorkant van het kasteel over. Lange tijd is er
vervolgens niets met de Hamtoren gedaan. In 1960 zijn mijn schoonouders begonnen met een renovatie. Die heeft veel
langer geduurd dan gepland. Pas twintig jaar later was het pand opgeknapt en kon het bewoond worden.’
‘Dat er iemand van de familie in de toren zou gaan wonen, had niemand verwacht. Maar toen ik hier voor het eerst
kwam, was het direct duidelijk: ik was op slag verliefd op het gebouw. De ouders van Willem-Jan moesten in eerste
instantie wennen aan het idee. Dit was toch geen plek om een gezin te gaan starten, dachten zij. Maar hoe langer
we er over spraken, des te meer het ging leven en raakten zij ook erg enthousiast. Zij vonden het erg fijn dat
het bijzondere gebouw op deze manier in de familie kon blijven.’
‘We hebben hier met de kinderen 26 jaar lang een geweldige tijd gehad. Er was natuurlijk meer
dan genoeg ruimte in huis, veel grond om buiten te spelen en zelfs water om met de kano’s te
varen. We zijn dankbaar dat we dat allemaal hebben mogen meemaken. Maar nu staat
de Hamtoren tóch te koop. Het is tijd om het stokje over te dragen aan mensen die er
ook graag voor willen zorgen. Ik gun het een ander om van deze bijzondere plek te
kunnen gaan genieten. Ik heb in de loop van de tijd hier veel georganiseerd en
op die manier mensen laten meegenieten van het gebouw. Dat ben ik, met
het oog op de verhuizing, nu deels aan het afronden. Ik verzorg nog wel
rondleidingen op afspraak (zie foto).’
‘Het gebouw is niet “bling-bling”. Het is een authentiek
gebouw en daar zitten ook haken en ogen aan. Je leeft hier
met het ritme van het gebouw. Daar moet je feeling
voor hebben. Daarom zijn we op zoek naar een
koper die dat begrijpt. Je draagt weliswaar acht
eeuwen geschiedenis op je schouders, maar de
schoonheid daarvan ben ik altijd blijven
zien.’
Geen bling-bling kasteeltoren
‘Je moet feeling met het gebouw
hebben want je draagt acht eeuwen geschiedenis op je schouders’
FEITENWIE /
JACINTHA BATENBURG
WAT /
DE HAMTOREN IN
VLEUTEN
UIT /
1450
FinancialFocus-03-2016-P25-31 Portretten.indd 28 22-04-16 13:23
FINANCIAL FOCUS 29
Foto
: Mau
rice H
eesen
PORTRET: BIJZONDER WONEN
RONDLEIDINGINTERESSE IN EEN
RONDLEIDING DOOR DE
HAMTOREN? KIJK DAN OP
JACINTHABATENBURG.NL.
FinancialFocus-03-2016-P25-31 Portretten.indd 29 22-04-16 13:23
30 FINANCIAL FOCUS
30 FINANCIAL FOCUS
FEITENWIE /
STEVEN VAN DER GOES
WAT /
BUNKERHUIS IN DEN HAAG
UIT /
1955
PORTRET
Bunkerhuis
‘Aan de buitenkant zie je eigenlijk niet dat dit een bijzondere woning is. Dat was ook de voorwaarde in de jaren 50
om deze woning te mogen bouwen. De architect moest er voor zorgen dat de bunker waarop het huis is gebouwd,
niet meer zichtbaar zou zijn. Waarschijnlijk lag de aanblik van die bunkers net na de oorlog gevoelig, terwijl sloop
geen optie was vanwege de kosten. Het huis is dus eigenlijk om de bunker heen gebouwd. De bunker biedt nu plaats
aan een dubbele garage en de rest van het huis staat er bovenop.’
‘Een nadeel van de bunker vormt het dak van twee meter dik beton. Toen het huis werd gebouwd is zoveel mogelijk
gebruik gemaakt van bestaande gaten voor de aanleg van leidingen. Maar nu ze aan vervanging toe zijn kom je
daar niet meer bij en moeten we alsnog door die betonplaat heen boren. Momenteel wordt de woning grondig
gerenoveerd. Het is een rijksmonument, dus dat moet zorgvuldig gebeuren. We hopen er in september in te
kunnen trekken. Hoewel we dan een huis hebben dat zich bijna weer volledig in de oorspronkelijke staat
bevindt, past het ons jonge gezin als gegoten. Het is ooit ontworpen voor een gezin met vijf kinderen en
dat zie je ook terug in de inrichting: zelfs de kinderkapstok en de zandbak zijn mee-ontworpen.’
‘Het huis heeft ruim drie jaar te koop gestaan. Waarschijnlijk schrikt de monumentenstatus
van het interieur kopers af. Maar omdat ik me als architect bezighoud met renovatie en
herbestemming zag ik vooral de kansen en mogelijkheden van dit bijzondere huis. De
woning is gebouwd voor een echtpaar waarvan de vrouw niet zo lang was. Dat zie
je terug in de keuken, waar alles net even lager is dan je zou verwachten. Dat
levert een uitdaging op omdat ik zelf graag in de keuken sta en bijna twee
meter lang ben. Maar we hebben al bedacht dat een dik hakblok op het
aanrecht een prima oplossing daarvoor zal zijn. Een ander voorbeeld
is de wasmachine. Die stond oorspronkelijk in de bunker. Maar
omdat er geen trap is vanuit het huis naar de bunker gingen de
oorspronkelijke bewoners altijd met de wasmand buitenom.
Wij laten een ontbrekende kast in de woning bijmaken:
naar oorspronkelijk ontwerp, maar net iets breder,
zodat daar straks een wasmachine in past. Zo
moet je soms creatief zijn om in dit huis te
kunnen leven, maar daarvoor woon je wel
in een heel bijzonder huis.’
Alleen aan de buitenkap een trap
‘Het leggen van leidingen is lastig in een dekplaat van twee meter beton’
FinancialFocus-03-2016-P25-31 Portretten.indd 30 22-04-16 13:24
FINANCIAL FOCUS 31 FINANCIAL FOCUS 31
Foto
: Mau
rice H
eesen
PORTRET: BIJZONDER WONEN
FinancialFocus-03-2016-P25-31 Portretten.indd 31 22-04-16 13:24
30 FINANCIAL FOCUS
30 FINANCIAL FOCUS
FEITENWIE /
STEVEN VAN DER GOES
WAT /
BUNKERHUIS IN DEN HAAG
UIT /
1955
PORTRET
Bunkerhuis
‘Aan de buitenkant zie je eigenlijk niet dat dit een bijzondere woning is. Dat was ook de voorwaarde in de jaren 50
om deze woning te mogen bouwen. De architect moest er voor zorgen dat de bunker waarop het huis is gebouwd,
niet meer zichtbaar zou zijn. Waarschijnlijk lag de aanblik van die bunkers net na de oorlog gevoelig, terwijl sloop
geen optie was vanwege de kosten. Het huis is dus eigenlijk om de bunker heen gebouwd. De bunker biedt nu plaats
aan een dubbele garage en de rest van het huis staat er bovenop.’
‘Een nadeel van de bunker vormt het dak van twee meter dik beton. Toen het huis werd gebouwd is zoveel mogelijk
gebruik gemaakt van bestaande gaten voor de aanleg van leidingen. Maar nu ze aan vervanging toe zijn kom je
daar niet meer bij en moeten we alsnog door die betonplaat heen boren. Momenteel wordt de woning grondig
gerenoveerd. Het is een rijksmonument, dus dat moet zorgvuldig gebeuren. We hopen er in september in te
kunnen trekken. Hoewel we dan een huis hebben dat zich bijna weer volledig in de oorspronkelijke staat
bevindt, past het ons jonge gezin als gegoten. Het is ooit ontworpen voor een gezin met vijf kinderen en
dat zie je ook terug in de inrichting: zelfs de kinderkapstok en de zandbak zijn mee-ontworpen.’
‘Het huis heeft ruim drie jaar te koop gestaan. Waarschijnlijk schrikt de monumentenstatus
van het interieur kopers af. Maar omdat ik me als architect bezighoud met renovatie en
herbestemming zag ik vooral de kansen en mogelijkheden van dit bijzondere huis. De
woning is gebouwd voor een echtpaar waarvan de vrouw niet zo lang was. Dat zie
je terug in de keuken, waar alles net even lager is dan je zou verwachten. Dat
levert een uitdaging op omdat ik zelf graag in de keuken sta en bijna twee
meter lang ben. Maar we hebben al bedacht dat een dik hakblok op het
aanrecht een prima oplossing daarvoor zal zijn. Een ander voorbeeld
is de wasmachine. Die stond oorspronkelijk in de bunker. Maar
omdat er geen trap is vanuit het huis naar de bunker gingen de
oorspronkelijke bewoners altijd met de wasmand buitenom.
Wij laten een ontbrekende kast in de woning bijmaken:
naar oorspronkelijk ontwerp, maar net iets breder,
zodat daar straks een wasmachine in past. Zo
moet je soms creatief zijn om in dit huis te
kunnen leven, maar daarvoor woon je wel
in een heel bijzonder huis.’
Alleen aan de buitenkap een trap
‘Het leggen van leidingen is lastig in een dekplaat van twee meter beton’
FinancialFocus-03-2016-P25-31 Portretten.indd 30 22-04-16 13:24
FINANCIAL FOCUS 31 FINANCIAL FOCUS 31
Foto
: Mau
rice H
eesen
PORTRET: BIJZONDER WONEN
FinancialFocus-03-2016-P25-31 Portretten.indd 31 22-04-16 13:24
32 FINANCIAL FOCUS
Voor fondswervende instellingen, vermogensfondsen en religieuze
instellingen is er de laatste tijd veel veranderd op het gebied van
communicatie, relatie en techniek. De communicatie is veel directer
geworden door de komst van sociale media. Doordat de gever
mondiger is geworden, is de relatie veranderd en verwacht een gever
meer transparantie. En door de digitalisering worden er andere eisen
gesteld aan de techniek van administratie en betalingen. Wilt u hier
een antwoord op hebben, dan zult u moeten innoveren. Stilstaan is
geen keuze.
Het Jaarcongres van Instituten & Charitas sluit dit jaar hierop aan.
We staan stil bij de impact van de digitalisering voor u aan de hand
van sprekende voorbeelden. Uiteraard kijken we daarbij ook naar de
ontwikkelingen die de komende jaren op óns af gaan komen. En we
laten zien hoe wij daar mee om gaan.
Ik geloof zelf dat innoveren, digitaliseren én samenwerken het enige
succesvolle antwoord is op deze veranderingen. Daarmee zorgen we
ervoor dat we ook morgen nog relevant en interessant zijn.
Door te innoveren biedt u mensen die willen geven bijvoorbeeld
nieuwe manieren om te doneren. Contactloos met zijn betaalkaart
bijvoorbeeld, in plaats van met een acceptgiro of kleingeld in de
collectebus.
Door te digitaliseren behoudt u het contact met uw doelgroep. De
jaarlijkse brief wordt bijvoorbeeld ingeruild voor een website met
de mogelijkheid om vragen via de chat te stellen of contact via
Facebook of Twitter. Maar door te digitaliseren kunt u bijvoorbeeld
ook uw inkomsten en uitgaven veel beter inzichtelijk krijgen
waardoor u ook kunt voldoen aan de roep om transparantie vanuit
de samenleving.
Innoveren en digitaliseren kost echter ook geld. Daarom is het
verstandig om op zoek te gaan naar slimme allianties. Door samen
te werken kunnen (technische) innovaties sneller tot stand komen.
Zo zijn bijvoorbeeld de Nierstichting en KWF een samenwerking
aangegaan met technologiestichting STW. Zij bundelen hier hun
krachten om de beste medische wetenschap te verbinden met
technisch-wetenschappelijk onderzoek, waarbij op elk project
onderzoekers en gebruikers bij elkaar worden gebracht.
Ook bij vermogensfondsen zien we een trend om samen te gaan
werken. Hierdoor kunnen de kosten voor techniek en administratie
gedeeld worden, waardoor de fondsen minder kosten kwijt zijn en
tegelijkertijd sneller kunnen innoveren vanwege de schaalvoordelen.
Samenwerkingen zijn ook voor de bank een noodzaak geworden. Zo
werken we bijvoorbeeld samen met startende bedrijven in de fintech-
sector. En werkt ABN AMRO samen met sociale en duurzame
ondernemingen via het Social Impact Fonds.
Innovatie is geen keuze meer. U moet. Maar u staat er niet alleen
voor. Door slim samen te werken, kunt u innovatie juist versnellen.
Ook de bank werkt graag met u samen om dit mogelijk te maken.
Ik zie u graag op ons Jaarcongres.
Innovatie dwingt tot samenwerkenDe gulle gever verwacht dat goede doelen in
snel tempo innovaties omarmen. U ontkomt
er niet aan om hieraan mee te doen.
Maar u staat er niet alleen voor. Slimme
samenwerkingen zorgen voor snellere
innovatie. Zo snijdt het mes aan beide
kanten.
PERSOONLIJK
ERAN HABETS
Directeur Instituten & [email protected]
FinancialFocus-03-2016-VP32-33 Column.indd 32 22-04-16 13:24
FINANCIAL FOCUS 33
COLUMN
MEER INFO?
Ga naar abnamromeespierson.nl/ic
FinancialFocus-03-2016-VP32-33 Column.indd 33 22-04-16 13:24
32 FINANCIAL FOCUS
Voor fondswervende instellingen, vermogensfondsen en religieuze
instellingen is er de laatste tijd veel veranderd op het gebied van
communicatie, relatie en techniek. De communicatie is veel directer
geworden door de komst van sociale media. Doordat de gever
mondiger is geworden, is de relatie veranderd en verwacht een gever
meer transparantie. En door de digitalisering worden er andere eisen
gesteld aan de techniek van administratie en betalingen. Wilt u hier
een antwoord op hebben, dan zult u moeten innoveren. Stilstaan is
geen keuze.
Het Jaarcongres van Instituten & Charitas sluit dit jaar hierop aan.
We staan stil bij de impact van de digitalisering voor u aan de hand
van sprekende voorbeelden. Uiteraard kijken we daarbij ook naar de
ontwikkelingen die de komende jaren op óns af gaan komen. En we
laten zien hoe wij daar mee om gaan.
Ik geloof zelf dat innoveren, digitaliseren én samenwerken het enige
succesvolle antwoord is op deze veranderingen. Daarmee zorgen we
ervoor dat we ook morgen nog relevant en interessant zijn.
Door te innoveren biedt u mensen die willen geven bijvoorbeeld
nieuwe manieren om te doneren. Contactloos met zijn betaalkaart
bijvoorbeeld, in plaats van met een acceptgiro of kleingeld in de
collectebus.
Door te digitaliseren behoudt u het contact met uw doelgroep. De
jaarlijkse brief wordt bijvoorbeeld ingeruild voor een website met
de mogelijkheid om vragen via de chat te stellen of contact via
Facebook of Twitter. Maar door te digitaliseren kunt u bijvoorbeeld
ook uw inkomsten en uitgaven veel beter inzichtelijk krijgen
waardoor u ook kunt voldoen aan de roep om transparantie vanuit
de samenleving.
Innoveren en digitaliseren kost echter ook geld. Daarom is het
verstandig om op zoek te gaan naar slimme allianties. Door samen
te werken kunnen (technische) innovaties sneller tot stand komen.
Zo zijn bijvoorbeeld de Nierstichting en KWF een samenwerking
aangegaan met technologiestichting STW. Zij bundelen hier hun
krachten om de beste medische wetenschap te verbinden met
technisch-wetenschappelijk onderzoek, waarbij op elk project
onderzoekers en gebruikers bij elkaar worden gebracht.
Ook bij vermogensfondsen zien we een trend om samen te gaan
werken. Hierdoor kunnen de kosten voor techniek en administratie
gedeeld worden, waardoor de fondsen minder kosten kwijt zijn en
tegelijkertijd sneller kunnen innoveren vanwege de schaalvoordelen.
Samenwerkingen zijn ook voor de bank een noodzaak geworden. Zo
werken we bijvoorbeeld samen met startende bedrijven in de fintech-
sector. En werkt ABN AMRO samen met sociale en duurzame
ondernemingen via het Social Impact Fonds.
Innovatie is geen keuze meer. U moet. Maar u staat er niet alleen
voor. Door slim samen te werken, kunt u innovatie juist versnellen.
Ook de bank werkt graag met u samen om dit mogelijk te maken.
Ik zie u graag op ons Jaarcongres.
Innovatie dwingt tot samenwerkenDe gulle gever verwacht dat goede doelen in
snel tempo innovaties omarmen. U ontkomt
er niet aan om hieraan mee te doen.
Maar u staat er niet alleen voor. Slimme
samenwerkingen zorgen voor snellere
innovatie. Zo snijdt het mes aan beide
kanten.
PERSOONLIJK
ERAN HABETS
Directeur Instituten & [email protected]
FinancialFocus-03-2016-VP32-33 Column.indd 32 22-04-16 13:24
FINANCIAL FOCUS 33
COLUMN
MEER INFO?
Ga naar abnamromeespierson.nl/ic
FinancialFocus-03-2016-VP32-33 Column.indd 33 22-04-16 13:24
34 FINANCIAL FOCUS
Wijnvan waarde
SAINT EMILION
FACTSWIJN /
ZUIVER RODE WIJNGEBIED
SINDS DE 3E EEUW
OPPERVLAKTE/
5500 HA
BIJZONDER /
IN 1999 WERD HET ‘RECHTSGEBIED’ SAINT-
ÉMILION OP DE WERELDERFGOEDLIJST
GEPLAATST VANWEGE HET LANDSCHAP
GERICHT OP WIJNBOUW EN DE
HISTORISCHE MONUMENTEN IN DE STAD
EN OMLIGGENDE DORPEN
FinancialFocus-03-2016-P34-39 Feature.indd 34 22-04-16 13:30
FINANCIAL FOCUS 35
FEATURE
Wijnvan waarde
De ene fl es wijn kost een tientje, de andere een paar honderd euro.
Wat veroorzaakt dit grote prijsverschil? Want uiteindelijk zit in beide
fl essen toch hetzelfde product: druivensap?
ARTIKELONLINE LEZEN?
www.fi nancialfocus.nl
DRUIVENSAP KAN LEKKER ÉN HEEL WAARDEVOL ZIJN …
FinancialFocus-03-2016-P34-39 Feature.indd 35 22-04-16 13:30
34 FINANCIAL FOCUS
Wijnvan waarde
SAINT EMILION
FACTSWIJN /
ZUIVER RODE WIJNGEBIED
SINDS DE 3E EEUW
OPPERVLAKTE/
5500 HA
BIJZONDER /
IN 1999 WERD HET ‘RECHTSGEBIED’ SAINT-
ÉMILION OP DE WERELDERFGOEDLIJST
GEPLAATST VANWEGE HET LANDSCHAP
GERICHT OP WIJNBOUW EN DE
HISTORISCHE MONUMENTEN IN DE STAD
EN OMLIGGENDE DORPEN
FinancialFocus-03-2016-P34-39 Feature.indd 34 22-04-16 13:30
FINANCIAL FOCUS 35
FEATURE
Wijnvan waarde
De ene fl es wijn kost een tientje, de andere een paar honderd euro.
Wat veroorzaakt dit grote prijsverschil? Want uiteindelijk zit in beide
fl essen toch hetzelfde product: druivensap?
ARTIKELONLINE LEZEN?
www.fi nancialfocus.nl
DRUIVENSAP KAN LEKKER ÉN HEEL WAARDEVOL ZIJN …
FinancialFocus-03-2016-P34-39 Feature.indd 35 22-04-16 13:30
36 FINANCIAL FOCUS
Het zonovergoten terras in uw achtertuin en
dan een koele witte wijn erbij … Heerlijk.
Wijn is om van te genieten. Dat lukt met
een wijntje van een tientje, maar er zijn ook
exemplaren die honderden euro’s waard
zijn. Wat maakt de ene wijn nu onbetaalbaar
terwijl die andere gewoon bij de supermarkt
te koop is?
Voor wie meer wil begrijpen van wijn is
een spoedcursus wijnterminologie geen
weggegooid geld. Woorden als ‘terroir’, ‘grand
cru classé’ en ‘domaine’ zijn niet zomaar
hocuspocus, maar bieden belangrijk inzicht
in een wijn. Daarnaast kunnen ze een verhaal
vertellen over de waarde van de wijn, ook al
blijft de ontwikkeling en dus de waarde van de
wijn altijd het geheim van de fles.
LOCATIE, LOCATIE, LOCATIEVergelijk wijntermen met het jargon van de
arts; van het laatste begrijpt de leek ook heel
weinig, maar het zijn niet zomaar formules
en bezweringen, het is een taal die van
levensbelang is voor de patiënt. Nu betekent
dat niet dat vinologische termen een kwestie
van leven en dood zijn, maar ze zijn van
groot belang om voor de juiste wijn te kiezen.
Ze helpen om smaak én waarde te bepalen.
Vooral de Franse wijn vraagt enige oefening
om vat op te krijgen. De Fransen gebruiken
hun termen namelijk net anders dan in de rest
van de wereld. Wijnproducenten in Duitsland
of Italië benoemen zowel de druif als de
regio waar de wijn is gemaakt. In landen als
Argentinië is de plek veel minder belangrijk.
In Frankrijk is de plaats alles; vaak worden
de druivensoorten in een fles niet eens
(prominent) benoemd.
Zelfs ‘plaats’ is niet specifiek genoeg. De
specifieke plek waar de wijnranken groeien
kan een wereld van verschil maken. Daarom
gebruiken de Fransen de term ‘terroir’,
dat is een samenballing van alle elementen
die hebben meegespeeld bij de groei van
de druif, vaak letterlijk. Het gaat om de
ligging van de wijnranken ten opzichte van
de elementen. Hoeveel zonlicht genieten
de druiven, hoe is de invloed van de wind,
wat is de samenstelling van de bodem? Al
die eigenschappen spelen een rol; daarom is
precieze plaatsbepaling zo belangrijk.
Dat kan vrij extreem zijn: een wijngaard aan
de ene kant van de weg kan wijnen leveren die
vele honderden euro’s kostbaarder zijn dan die
van de wijngaard aan de overkant van diezelfde
weg. Dergelijke prijsverschillen zijn vooral te
vinden in de meest exclusieve appéllations,
zoals Pauillac en Saint Julien in de Bordeaux.
Of tussen chateaus die top Bourgognewijnen
maken in de Bourgogne. In zekere zin is de
waarde van Franse wijn bepaald door het
aloude makelaars-dictum: locatie, locatie,
locatie.
TERMINOLOGISCHE CONFUSIE; ZO MOEILIJK IS HET ALLEMAAL NIETHet is goed om een aantal termen snel
en simpel door te nemen. ‘Vin de pays’
bijvoorbeeld. De kwaliteit van deze wijnen
kan van zeer pover tot zeer goed reiken, maar
deze flessen zijn in ieder geval niet de eerste
kandidaten voor waardevolle wijnen. Vin
de pays heeft namelijk geen appéllation en
wordt minder strikt toegepast. Wat ons bij
de term ‘appéllation’ brengt. Dit wordt ook
wel Appéllation d’Origine Contrôlée (AOC)
genoemd. Hoe dit systeem van vastgestelde
(en prestigieuze) gebieden tot stand kwam
is een te lang verhaal voor dit artikel. Wat
van belang is om te beseffen is dat deze
AOC’s belangrijke aanwijzingen zijn voor de
kwaliteit van de wijn.
‘Vintage’ is ook een term die vaak langskomt
en een zekere allure met zich mee lijkt te
brengen. In feite betekent de term vaak niets
DE DUURSTE FLESSEN
1. Château Cheval Blanc 1947 228.201 euro
2. Château Lafite-Rothschild 1869 174.519 euro
3. Château Margaux 1787 168.750 euro
4. Château Lafite 1787 120.000 euro
5. Château Cheval Blanc 1947 101.344 euro
Overigens verwisselde een 1992 Screaming Eagle in 2008 voor 500.000 dollar van eigenaar. Dat was echter op een veiling voor het goede doel, het is dus de vraag of die prijs ook de echte waarde van de wijn reflecteerde.
meer dan het jaar waarin de gebottelde druiven
zijn geoogst; de jaargang van de oogst dus. En
jaren zijn heel belangrijk als indicatie voor de
kwaliteit van een wijn.
Met de term ‘Grand Cru’ (letterlijk ‘grote
oogst’, waarmee met ‘groot’ de kwaliteit van
de wijn wordt bedoeld) worden in Frankrijk
de beste wijnen aangeduid per gebied. De
term is wettelijk beschermd in Frankrijk. In
verschillende gebieden heeft de term echter
weer een andere betekenis. Zo mag in Saint-
Émilion bijvoorbeeld wel 60% van de productie
de naam ‘Grand Cru’ gebruiken. Maar voor
de Bordeaux geldt juist een zeer prestigieus
classificatiesysteem voor Grands Crus. Daar
behoren slechts een zeer beperkt aantal chateaus
tot de Grand Crus: Margaux, Latour, Lafitte
Rothschild, Haut Brion en Mouton Rothschild.
KIJKEN, KIJKEN, NIET PROEVENDe plek van de wijngaard, het jaar van de
oogst. Die informatie vindt u allemaal op het
etiket. Dat is dus ook een belangrijke bron om
FinancialFocus-03-2016-P34-39 Feature.indd 36 22-04-16 13:30
XXX
FINANCIAL FOCUS 37
FinancialFocus-03-2016-P34-39 Feature.indd 37 22-04-16 13:30
36 FINANCIAL FOCUS
Het zonovergoten terras in uw achtertuin en
dan een koele witte wijn erbij … Heerlijk.
Wijn is om van te genieten. Dat lukt met
een wijntje van een tientje, maar er zijn ook
exemplaren die honderden euro’s waard
zijn. Wat maakt de ene wijn nu onbetaalbaar
terwijl die andere gewoon bij de supermarkt
te koop is?
Voor wie meer wil begrijpen van wijn is
een spoedcursus wijnterminologie geen
weggegooid geld. Woorden als ‘terroir’, ‘grand
cru classé’ en ‘domaine’ zijn niet zomaar
hocuspocus, maar bieden belangrijk inzicht
in een wijn. Daarnaast kunnen ze een verhaal
vertellen over de waarde van de wijn, ook al
blijft de ontwikkeling en dus de waarde van de
wijn altijd het geheim van de fles.
LOCATIE, LOCATIE, LOCATIEVergelijk wijntermen met het jargon van de
arts; van het laatste begrijpt de leek ook heel
weinig, maar het zijn niet zomaar formules
en bezweringen, het is een taal die van
levensbelang is voor de patiënt. Nu betekent
dat niet dat vinologische termen een kwestie
van leven en dood zijn, maar ze zijn van
groot belang om voor de juiste wijn te kiezen.
Ze helpen om smaak én waarde te bepalen.
Vooral de Franse wijn vraagt enige oefening
om vat op te krijgen. De Fransen gebruiken
hun termen namelijk net anders dan in de rest
van de wereld. Wijnproducenten in Duitsland
of Italië benoemen zowel de druif als de
regio waar de wijn is gemaakt. In landen als
Argentinië is de plek veel minder belangrijk.
In Frankrijk is de plaats alles; vaak worden
de druivensoorten in een fles niet eens
(prominent) benoemd.
Zelfs ‘plaats’ is niet specifiek genoeg. De
specifieke plek waar de wijnranken groeien
kan een wereld van verschil maken. Daarom
gebruiken de Fransen de term ‘terroir’,
dat is een samenballing van alle elementen
die hebben meegespeeld bij de groei van
de druif, vaak letterlijk. Het gaat om de
ligging van de wijnranken ten opzichte van
de elementen. Hoeveel zonlicht genieten
de druiven, hoe is de invloed van de wind,
wat is de samenstelling van de bodem? Al
die eigenschappen spelen een rol; daarom is
precieze plaatsbepaling zo belangrijk.
Dat kan vrij extreem zijn: een wijngaard aan
de ene kant van de weg kan wijnen leveren die
vele honderden euro’s kostbaarder zijn dan die
van de wijngaard aan de overkant van diezelfde
weg. Dergelijke prijsverschillen zijn vooral te
vinden in de meest exclusieve appéllations,
zoals Pauillac en Saint Julien in de Bordeaux.
Of tussen chateaus die top Bourgognewijnen
maken in de Bourgogne. In zekere zin is de
waarde van Franse wijn bepaald door het
aloude makelaars-dictum: locatie, locatie,
locatie.
TERMINOLOGISCHE CONFUSIE; ZO MOEILIJK IS HET ALLEMAAL NIETHet is goed om een aantal termen snel
en simpel door te nemen. ‘Vin de pays’
bijvoorbeeld. De kwaliteit van deze wijnen
kan van zeer pover tot zeer goed reiken, maar
deze flessen zijn in ieder geval niet de eerste
kandidaten voor waardevolle wijnen. Vin
de pays heeft namelijk geen appéllation en
wordt minder strikt toegepast. Wat ons bij
de term ‘appéllation’ brengt. Dit wordt ook
wel Appéllation d’Origine Contrôlée (AOC)
genoemd. Hoe dit systeem van vastgestelde
(en prestigieuze) gebieden tot stand kwam
is een te lang verhaal voor dit artikel. Wat
van belang is om te beseffen is dat deze
AOC’s belangrijke aanwijzingen zijn voor de
kwaliteit van de wijn.
‘Vintage’ is ook een term die vaak langskomt
en een zekere allure met zich mee lijkt te
brengen. In feite betekent de term vaak niets
DE DUURSTE FLESSEN
1. Château Cheval Blanc 1947 228.201 euro
2. Château Lafite-Rothschild 1869 174.519 euro
3. Château Margaux 1787 168.750 euro
4. Château Lafite 1787 120.000 euro
5. Château Cheval Blanc 1947 101.344 euro
Overigens verwisselde een 1992 Screaming Eagle in 2008 voor 500.000 dollar van eigenaar. Dat was echter op een veiling voor het goede doel, het is dus de vraag of die prijs ook de echte waarde van de wijn reflecteerde.
meer dan het jaar waarin de gebottelde druiven
zijn geoogst; de jaargang van de oogst dus. En
jaren zijn heel belangrijk als indicatie voor de
kwaliteit van een wijn.
Met de term ‘Grand Cru’ (letterlijk ‘grote
oogst’, waarmee met ‘groot’ de kwaliteit van
de wijn wordt bedoeld) worden in Frankrijk
de beste wijnen aangeduid per gebied. De
term is wettelijk beschermd in Frankrijk. In
verschillende gebieden heeft de term echter
weer een andere betekenis. Zo mag in Saint-
Émilion bijvoorbeeld wel 60% van de productie
de naam ‘Grand Cru’ gebruiken. Maar voor
de Bordeaux geldt juist een zeer prestigieus
classificatiesysteem voor Grands Crus. Daar
behoren slechts een zeer beperkt aantal chateaus
tot de Grand Crus: Margaux, Latour, Lafitte
Rothschild, Haut Brion en Mouton Rothschild.
KIJKEN, KIJKEN, NIET PROEVENDe plek van de wijngaard, het jaar van de
oogst. Die informatie vindt u allemaal op het
etiket. Dat is dus ook een belangrijke bron om
FinancialFocus-03-2016-P34-39 Feature.indd 36 22-04-16 13:30
XXX
FINANCIAL FOCUS 37
FinancialFocus-03-2016-P34-39 Feature.indd 37 22-04-16 13:30
38 FINANCIAL FOCUS
als collectors item nog steeds zijn waarde
behouden.
PRIJZENFESTIVALHoewel alle zaken die we besproken hebben
van invloed zijn op de waarde van de wijn,
gaat het de liefhebber natuurlijk ook om de
kwaliteit van de wijn zelf. Als u zelf geen
kenner bent, is het soms moeilijk de smaak
op waarde te schatten. U kunt u dan laten
leiden door de kenners.
Zo bestaan er verschillende medailles die aan
wijnen toegekend worden. Het Concours
Général dat ieder voorjaar tijdens de grote
landbouwbeurs van Parijs wordt gehouden,
is een bekend wijnconcours waar medailles
worden toegekend. Ook verschillende
wijngebieden wijzen jaarlijks medailles toe
aan wijnen die in die regio zijn geproduceerd.
Daarnaast zijn er bekende wijnproevers die
ook hun waardering voor wijnen delen, zoals
bijvoorbeeld Robert Parker. Goed om daarbij
te weten is dat deze proevers vaak niet over
één nacht ijs gaan en hun oordeel vellen na
verschillende proefsessies.
FRAUDE IN WIJNVan plan om een bijzondere wijn te kopen?
Let dan wel even op. Zeker als u de wijn
bijvoorbeeld via een onbekende bron op het
internet koopt. Voor vrijwel ieder item dat
waardevol is, geldt dat er wel iemand is die
zal proberen het product na te maken. Denk
aan tassen van bekende ontwerpers, parfums
of schilderijen. Dat geldt dus ook voor wijn.
De laatste jaren komen er steeds meer
exclusieve wijnen op de markt waarbij
vraagtekens door kenners worden gezet.
De fraudegevallen zijn in te delen in twee
soorten. Bij de ene vorm van oplichting
probeert een oplichter via een nieuw etiket
van de ene wijn een andere te maken. Door
te zien wat u in handen heeft. Maar er is meer
te zien aan de fles: het niveau van de wijn ín
de fles.
Het is normaal dat in de loop der jaren een
klein deel van de wijn uit de fles ontsnapt.
Dat gebeurt onder meer door verdamping. In
principe hoeft dat de kwaliteit van de wijn
ook niet aan te tasten, mits de wijn al die tijd
goed is opgeslagen.
Maar er zijn uiteraard grenzen aan het niveau
dat de wijn in de fles mag hebben. Als we
uitgaan van een normale Bordeaux fles met
een ‘hals’ en ‘schouders’ dan begint oudere
wijn kritiek te worden wanneer het niveau tot
onder de ‘schouders’ is gezakt. Iets eronder
kan nog wel voor wijnen van 40 jaar en
ouder, maar komt het niveau daaronder dan
zal de wijn waarschijnlijk niet meer drinkbaar
zijn. Overigens betekent dat niet per se dat de
wijn niet meer waardevol is. Hij kan wellicht
FinancialFocus-03-2016-P34-39 Feature.indd 38 22-04-16 13:30
FINANCIAL FOCUS 39
FEATURE
bijvoorbeeld op een Pétrus van 1980 een
etiket te plakken uit 1982 stijgt de fles enorm
in waarde. Probleem vormt daarbij de kurk,
die ook van een jaartal voorzien is. Maar
ook daar kan een oplichter mee sjoemelen.
Bovendien worden veel van deze flessen pas
jaren later geopend (of in sommige gevallen
nooit) waardoor de fraude pas later aan het
licht komt.
Daarnaast zijn er oplichters die de juiste lege
fles met het juiste etiket voorzien van nieuwe
wijn. Sommige oplichters hebben een goede
neus voor het samenvoegen van wijnen totdat
een zelfde smaak wordt verkregen als het
origineel. Ook dan is het maar de vraag of de
fraude uitkomt. Zo bestaat er het verhaal van
een restaurant in Las Vegas dat een Pétrus uit
1982 van enkele duizenden dollars serveerde
aan een stel gasten. De inhoud van de fles
beviel goed en de groep wilde er nog eentje.
Die fles werd echter teruggestuurd omdat de
smaak anders was dan de eerste. Vervolgens
werd een derde fles opengetrokken die wél
weer beviel. Na die avond werden de flessen
nader onderzocht en wat bleek: de tweede
was de échte fles Pétrus uit 1982 en de andere
twee waren vervalsingen.
De moraal van dat laatste verhaal? De
waarde van wijn is slechts één aspect van de
fles, uw persoonlijke smaak is een belangrijke
andere. De meest waardevolle wijnen hoeven
in uw beleving helemaal niet de lekkerste te
zijn. Houd dat in uw achterhoofd als u een
wijn koopt. Gaat u voor de fles of de inhoud?
FinancialFocus-03-2016-P34-39 Feature.indd 39 22-04-16 13:30
38 FINANCIAL FOCUS
als collectors item nog steeds zijn waarde
behouden.
PRIJZENFESTIVALHoewel alle zaken die we besproken hebben
van invloed zijn op de waarde van de wijn,
gaat het de liefhebber natuurlijk ook om de
kwaliteit van de wijn zelf. Als u zelf geen
kenner bent, is het soms moeilijk de smaak
op waarde te schatten. U kunt u dan laten
leiden door de kenners.
Zo bestaan er verschillende medailles die aan
wijnen toegekend worden. Het Concours
Général dat ieder voorjaar tijdens de grote
landbouwbeurs van Parijs wordt gehouden,
is een bekend wijnconcours waar medailles
worden toegekend. Ook verschillende
wijngebieden wijzen jaarlijks medailles toe
aan wijnen die in die regio zijn geproduceerd.
Daarnaast zijn er bekende wijnproevers die
ook hun waardering voor wijnen delen, zoals
bijvoorbeeld Robert Parker. Goed om daarbij
te weten is dat deze proevers vaak niet over
één nacht ijs gaan en hun oordeel vellen na
verschillende proefsessies.
FRAUDE IN WIJNVan plan om een bijzondere wijn te kopen?
Let dan wel even op. Zeker als u de wijn
bijvoorbeeld via een onbekende bron op het
internet koopt. Voor vrijwel ieder item dat
waardevol is, geldt dat er wel iemand is die
zal proberen het product na te maken. Denk
aan tassen van bekende ontwerpers, parfums
of schilderijen. Dat geldt dus ook voor wijn.
De laatste jaren komen er steeds meer
exclusieve wijnen op de markt waarbij
vraagtekens door kenners worden gezet.
De fraudegevallen zijn in te delen in twee
soorten. Bij de ene vorm van oplichting
probeert een oplichter via een nieuw etiket
van de ene wijn een andere te maken. Door
te zien wat u in handen heeft. Maar er is meer
te zien aan de fles: het niveau van de wijn ín
de fles.
Het is normaal dat in de loop der jaren een
klein deel van de wijn uit de fles ontsnapt.
Dat gebeurt onder meer door verdamping. In
principe hoeft dat de kwaliteit van de wijn
ook niet aan te tasten, mits de wijn al die tijd
goed is opgeslagen.
Maar er zijn uiteraard grenzen aan het niveau
dat de wijn in de fles mag hebben. Als we
uitgaan van een normale Bordeaux fles met
een ‘hals’ en ‘schouders’ dan begint oudere
wijn kritiek te worden wanneer het niveau tot
onder de ‘schouders’ is gezakt. Iets eronder
kan nog wel voor wijnen van 40 jaar en
ouder, maar komt het niveau daaronder dan
zal de wijn waarschijnlijk niet meer drinkbaar
zijn. Overigens betekent dat niet per se dat de
wijn niet meer waardevol is. Hij kan wellicht
FinancialFocus-03-2016-P34-39 Feature.indd 38 22-04-16 13:30
FINANCIAL FOCUS 39
FEATURE
bijvoorbeeld op een Pétrus van 1980 een
etiket te plakken uit 1982 stijgt de fles enorm
in waarde. Probleem vormt daarbij de kurk,
die ook van een jaartal voorzien is. Maar
ook daar kan een oplichter mee sjoemelen.
Bovendien worden veel van deze flessen pas
jaren later geopend (of in sommige gevallen
nooit) waardoor de fraude pas later aan het
licht komt.
Daarnaast zijn er oplichters die de juiste lege
fles met het juiste etiket voorzien van nieuwe
wijn. Sommige oplichters hebben een goede
neus voor het samenvoegen van wijnen totdat
een zelfde smaak wordt verkregen als het
origineel. Ook dan is het maar de vraag of de
fraude uitkomt. Zo bestaat er het verhaal van
een restaurant in Las Vegas dat een Pétrus uit
1982 van enkele duizenden dollars serveerde
aan een stel gasten. De inhoud van de fles
beviel goed en de groep wilde er nog eentje.
Die fles werd echter teruggestuurd omdat de
smaak anders was dan de eerste. Vervolgens
werd een derde fles opengetrokken die wél
weer beviel. Na die avond werden de flessen
nader onderzocht en wat bleek: de tweede
was de échte fles Pétrus uit 1982 en de andere
twee waren vervalsingen.
De moraal van dat laatste verhaal? De
waarde van wijn is slechts één aspect van de
fles, uw persoonlijke smaak is een belangrijke
andere. De meest waardevolle wijnen hoeven
in uw beleving helemaal niet de lekkerste te
zijn. Houd dat in uw achterhoofd als u een
wijn koopt. Gaat u voor de fles of de inhoud?
FinancialFocus-03-2016-P34-39 Feature.indd 39 22-04-16 13:30
40 FINANCIAL FOCUS
Jong geleerd is oud gedaan
Als u het goed heeft thuis, wilt u natuurlijk ook dat uw kinderen het goed hebben.
Een gedegen fi nanciële opvoeding helpt daarbij, blijkt uit onderzoek van het
Nibud (maart 2016). Daarom start ABN AMRO MeesPierson in het najaar met de
Generation Next Academy.
XXXXXXXX
Financiële zelfredzaamheid
Sparen kun je leren. Wanneer er sprake is geweest van een financiële opvoeding wordt er meer gespaard dan wanneer daarvoor geen aandacht is geweest.
Bron: Financiële opvoeding & het � nanciële gedrag als volwassene, Nibud, maart 2016
Zet tenminste 1 x per jaar uitgaven op een rij
Geen producten kopen als er geen geld voor is
Huishouden spaart
55 / 64% 87 / 63% 84 / 69%
Is de fi nanciële zelfredzaamheid van een kind dat een fi nanciële opvoeding heeft gehad later groter dan iemand die geen uitleg heeft gekregen over hoe om te gaan met fi nanciën?
Een financiële opvoeding leidt er niet toe dat de uitgaven vaker op een rijtje worden gezet. Het is niet duidelijk wat de reden hiervoor is. Wellicht is de behoefte hiertoe minder omdat er al een goed beeld bestaat van de persoonlijke financiële situatie.
Op = op geldt voor mensen die hebben geleerd om met geld om te gaan. Zonder die opvoeding is men vaker geneigd om ook zonder geld toch zaken te kopen.
met
fi na
ncië
le e
duca
tie
met
fi na
ncië
le e
duca
tie
met
fi na
ncië
le e
duca
tie
zond
er fi
nanc
iële
edu
cati
e
zond
er fi
nanc
iële
edu
cati
e
zond
er fi
nanc
iële
edu
cati
e
FinancialFocus-03-2016-P40-41 Infographic.indd 40 22-04-16 13:52
FINANCIAL FOCUS 41
FINANCIËLE OPVOEDING
RUZIE!Praten over geld met ouders leidt ook tot ruzie. Vooral wanneer het gaat om
waaraan het geld wordt uitgegeven of hoeveel geld er wordt uitgegeven:
0% 10% 20% 30% 40%
Waar ik mijn geld aan uitgeef
Hoeveel geld ik uitgeef
Omdat ik in de winkel makkelijk iets koop
Hoeveel geld mijn ouders aan mij geven
Omdat ik (meer) moet gaan werken
IN GESPREK
Aankopen en uitgaven
Sparen
Baantje/inkomen
Regelingen van de overheid
Weet niet/geen specifi ek onderwerp
0% 5% 10% 15% 20% 25%
In gesprekken tussen ouders en kinderen over geld
gaat het vooral over aankopen en uitgaven.
Uit eerder onderzoek van het Nibud (september 2014) blijkt dat jongeren van 12 tot 24 jaar in veel gevallen over geldzaken praten met hun ouders:
Hoe vaak praten jongeren met ouders over geldzaken?
(BIJNA) NOOIT
BIJNA ELKE DAG
PAAR KEER PER JAAR
1-2 KEER PER WEEK
1-2 KEER PER MAAND
ABN AMRO MeesPierson start in het najaar met de
Generation Next Academy. Speciaal voor de jongere
tussen 18 en 30 jaar die zich goed wil voorbereiden op het
krijgen van en omgaan met het vermogen in de familie.
In dit interactieve jaarprogramma wordt onder meer
aandacht besteed aan vermogensplanning, beleggen en
bedrijfsopvolging. Samen met de experts van de bank
én andere jonge mensen die met dezelfde vragen zitten.
Interesse? U leest er meer over op
abnamromeespierson.nl/generationnextacademy
FINANCIËLEeducatie
14%
18%
42%
22%
3%
FinancialFocus-03-2016-P40-41 Infographic.indd 41 22-04-16 13:52
40 FINANCIAL FOCUS
Jong geleerd is oud gedaan
Als u het goed heeft thuis, wilt u natuurlijk ook dat uw kinderen het goed hebben.
Een gedegen fi nanciële opvoeding helpt daarbij, blijkt uit onderzoek van het
Nibud (maart 2016). Daarom start ABN AMRO MeesPierson in het najaar met de
Generation Next Academy.
XXXXXXXX
Financiële zelfredzaamheid
Sparen kun je leren. Wanneer er sprake is geweest van een financiële opvoeding wordt er meer gespaard dan wanneer daarvoor geen aandacht is geweest.
Bron: Financiële opvoeding & het � nanciële gedrag als volwassene, Nibud, maart 2016
Zet tenminste 1 x per jaar uitgaven op een rij
Geen producten kopen als er geen geld voor is
Huishouden spaart
55 / 64% 87 / 63% 84 / 69%
Is de fi nanciële zelfredzaamheid van een kind dat een fi nanciële opvoeding heeft gehad later groter dan iemand die geen uitleg heeft gekregen over hoe om te gaan met fi nanciën?
Een financiële opvoeding leidt er niet toe dat de uitgaven vaker op een rijtje worden gezet. Het is niet duidelijk wat de reden hiervoor is. Wellicht is de behoefte hiertoe minder omdat er al een goed beeld bestaat van de persoonlijke financiële situatie.
Op = op geldt voor mensen die hebben geleerd om met geld om te gaan. Zonder die opvoeding is men vaker geneigd om ook zonder geld toch zaken te kopen.
met
fi na
ncië
le e
duca
tie
met
fi na
ncië
le e
duca
tie
met
fi na
ncië
le e
duca
tie
zond
er fi
nanc
iële
edu
cati
e
zond
er fi
nanc
iële
edu
cati
e
zond
er fi
nanc
iële
edu
cati
e
FinancialFocus-03-2016-P40-41 Infographic.indd 40 22-04-16 13:52
FINANCIAL FOCUS 41
FINANCIËLE OPVOEDING
RUZIE!Praten over geld met ouders leidt ook tot ruzie. Vooral wanneer het gaat om
waaraan het geld wordt uitgegeven of hoeveel geld er wordt uitgegeven:
0% 10% 20% 30% 40%
Waar ik mijn geld aan uitgeef
Hoeveel geld ik uitgeef
Omdat ik in de winkel makkelijk iets koop
Hoeveel geld mijn ouders aan mij geven
Omdat ik (meer) moet gaan werken
IN GESPREK
Aankopen en uitgaven
Sparen
Baantje/inkomen
Regelingen van de overheid
Weet niet/geen specifi ek onderwerp
0% 5% 10% 15% 20% 25%
In gesprekken tussen ouders en kinderen over geld
gaat het vooral over aankopen en uitgaven.
Uit eerder onderzoek van het Nibud (september 2014) blijkt dat jongeren van 12 tot 24 jaar in veel gevallen over geldzaken praten met hun ouders:
Hoe vaak praten jongeren met ouders over geldzaken?
(BIJNA) NOOIT
BIJNA ELKE DAG
PAAR KEER PER JAAR
1-2 KEER PER WEEK
1-2 KEER PER MAAND
ABN AMRO MeesPierson start in het najaar met de
Generation Next Academy. Speciaal voor de jongere
tussen 18 en 30 jaar die zich goed wil voorbereiden op het
krijgen van en omgaan met het vermogen in de familie.
In dit interactieve jaarprogramma wordt onder meer
aandacht besteed aan vermogensplanning, beleggen en
bedrijfsopvolging. Samen met de experts van de bank
én andere jonge mensen die met dezelfde vragen zitten.
Interesse? U leest er meer over op
abnamromeespierson.nl/generationnextacademy
FINANCIËLEeducatie
14%
18%
42%
22%
3%
FinancialFocus-03-2016-P40-41 Infographic.indd 41 22-04-16 13:52
42 FINANCIAL FOCUS
BHUTANHet Koninkrijk Bhutan is een land dat ingesloten ligt door China en India. Het roept associaties op met sprookjesachtige koninkrijken; de inwoners noemen hun land ‘Druk Yul’, wat ‘land van de draak’ betekent. In 1999 werden voor het eerst internet en televisie-uitzendingen toegestaan. Ook had de koning er sinds mensenheugenis de absolute macht. Pas in 2008 transformeerde het land zich offi cieel tot constitutionele monarchie, waarbij democratie werd geïntroduceerd.
FinancialFocus-03-2016-P42-45 Top5.indd 42 22-04-16 13:38
FINANCIAL FOCUS 43
TOP 5
MEERTOP 5?
www.fi nancialfocus.nl
koninkrijkenGrote vorsten over kleine
koninkrijken
Om deze ministaatjes te vinden, moet je fl ink turen op de landkaart.
Maar het meest bijzondere: ze hebben allemaal een koning of sultan
als staatshoofd. Waar vind je deze kleine koninkrijken?
VIJF HELE KLEINE STATEN MET EEN
MONARCH AAN HET HOOFD
FinancialFocus-03-2016-P42-45 Top5.indd 43 22-04-16 13:38
42 FINANCIAL FOCUS
BHUTANHet Koninkrijk Bhutan is een land dat ingesloten ligt door China en India. Het roept associaties op met sprookjesachtige koninkrijken; de inwoners noemen hun land ‘Druk Yul’, wat ‘land van de draak’ betekent. In 1999 werden voor het eerst internet en televisie-uitzendingen toegestaan. Ook had de koning er sinds mensenheugenis de absolute macht. Pas in 2008 transformeerde het land zich offi cieel tot constitutionele monarchie, waarbij democratie werd geïntroduceerd.
FinancialFocus-03-2016-P42-45 Top5.indd 42 22-04-16 13:38
FINANCIAL FOCUS 43
TOP 5
MEERTOP 5?
www.fi nancialfocus.nl
koninkrijkenGrote vorsten over kleine
koninkrijken
Om deze ministaatjes te vinden, moet je fl ink turen op de landkaart.
Maar het meest bijzondere: ze hebben allemaal een koning of sultan
als staatshoofd. Waar vind je deze kleine koninkrijken?
VIJF HELE KLEINE STATEN MET EEN
MONARCH AAN HET HOOFD
FinancialFocus-03-2016-P42-45 Top5.indd 43 22-04-16 13:38
44 FINANCIAL FOCUS
BRUNEI
In Brunei is de sultan nog altijd staatshoofd en hoofd van de rege-ring tegelijk. De sultan is een streng gelovige moslim en verwisselde het wettencorpus van Brunei in 2014 voor de sharia, de islamitische wet. Brunei is rijk aan olie en daardoor hoogontwikkeld met een rijke bevolking. Het ligt aan de noordkust van het Indonesische eiland Borneo en is op dit moment het enige land in de wereld zonder staatsschuld.
LESOTHO
Het klein bergkoninkrijk Lesotho is helemaal omsloten door Zuid-Afrika. Het is het hoogste land ter wereld – het ligt volledig boven de 1000 meter – en is bekend om zijn skiresorts. Het werd in 1966 onafhankelijk van Groot-Brittannië, na een lange periode van politieke onrust en gewelddadigheden. Na de onafhankelijkheid werd het land een constitutionele monarchie waarin de koning louter ceremoniële functies had. Lesotho kreeg te maken met verschillende coups waardoor de koning steeds meer macht kreeg, maar Letsie III is nu weer bijna volledig ceremonieel vorst.
FinancialFocus-03-2016-P42-45 Top5.indd 44 22-04-16 13:39
FINANCIAL FOCUS 45
TOP 5
MEERTOP 5?
www.fi nancialfocus.nl
WALLIS EN FUTUNA
Wallis en Futuna zijn eilanden in de Stille Oceaan met een oppervlakte van slechts een vijfde van de gemeente Amsterdam. Het is staatkundig een bijzonder interessante ‘collectiviteit’, zoals het land ook wel wordt aangeduid. De collectiviteit is een Frans overzees gebiedsdeel, wat Wallis en Futuna offi cieel geen koninkrijk maakt, maar de omkering is des interessanter. Want hoewel het staatshoofd de Franse president is, is de leiding van de eilanden grotendeels in handen van drie koningen wier status nog stamt uit de tijd dat de eilanden geen koloniën waren. Wallis en Futuna lijken een soort omgekeerde constitutionele monarchie, waarbij het staatshoofd geen monarch is, maar een fl ink deel van de macht wel onder koningen verdeeld is.
TONGA
Tonga is een eilandengroep die zich in de Stille Oceaan bevindt. Het land is al eeuwen een monarchie en zette pas in 2010 stappen om een constitutionele monarchie te worden door parlementaire verkiezingen uit te schrijven. Tonga is nooit gekoloniseerd geweest, maar was gedurende de twintigste eeuw een beschermde staat van Groot-Brittannië. In 1970 verklaarde het land zich volledig afhankelijk van Groot-Brittannië. De huidige koning ging, net als zijn voorgangers, in Groot-Brittannië naar school.
FinancialFocus-03-2016-P42-45 Top5.indd 45 22-04-16 13:39
44 FINANCIAL FOCUS
BRUNEI
In Brunei is de sultan nog altijd staatshoofd en hoofd van de rege-ring tegelijk. De sultan is een streng gelovige moslim en verwisselde het wettencorpus van Brunei in 2014 voor de sharia, de islamitische wet. Brunei is rijk aan olie en daardoor hoogontwikkeld met een rijke bevolking. Het ligt aan de noordkust van het Indonesische eiland Borneo en is op dit moment het enige land in de wereld zonder staatsschuld.
LESOTHO
Het klein bergkoninkrijk Lesotho is helemaal omsloten door Zuid-Afrika. Het is het hoogste land ter wereld – het ligt volledig boven de 1000 meter – en is bekend om zijn skiresorts. Het werd in 1966 onafhankelijk van Groot-Brittannië, na een lange periode van politieke onrust en gewelddadigheden. Na de onafhankelijkheid werd het land een constitutionele monarchie waarin de koning louter ceremoniële functies had. Lesotho kreeg te maken met verschillende coups waardoor de koning steeds meer macht kreeg, maar Letsie III is nu weer bijna volledig ceremonieel vorst.
FinancialFocus-03-2016-P42-45 Top5.indd 44 22-04-16 13:39
FINANCIAL FOCUS 45
TOP 5
MEERTOP 5?
www.fi nancialfocus.nl
WALLIS EN FUTUNA
Wallis en Futuna zijn eilanden in de Stille Oceaan met een oppervlakte van slechts een vijfde van de gemeente Amsterdam. Het is staatkundig een bijzonder interessante ‘collectiviteit’, zoals het land ook wel wordt aangeduid. De collectiviteit is een Frans overzees gebiedsdeel, wat Wallis en Futuna offi cieel geen koninkrijk maakt, maar de omkering is des interessanter. Want hoewel het staatshoofd de Franse president is, is de leiding van de eilanden grotendeels in handen van drie koningen wier status nog stamt uit de tijd dat de eilanden geen koloniën waren. Wallis en Futuna lijken een soort omgekeerde constitutionele monarchie, waarbij het staatshoofd geen monarch is, maar een fl ink deel van de macht wel onder koningen verdeeld is.
TONGA
Tonga is een eilandengroep die zich in de Stille Oceaan bevindt. Het land is al eeuwen een monarchie en zette pas in 2010 stappen om een constitutionele monarchie te worden door parlementaire verkiezingen uit te schrijven. Tonga is nooit gekoloniseerd geweest, maar was gedurende de twintigste eeuw een beschermde staat van Groot-Brittannië. In 1970 verklaarde het land zich volledig afhankelijk van Groot-Brittannië. De huidige koning ging, net als zijn voorgangers, in Groot-Brittannië naar school.
FinancialFocus-03-2016-P42-45 Top5.indd 45 22-04-16 13:39
46 FINANCIAL FOCUS
EXPERTNIEUWS
De overgang naar een nieuwe fase
in de economische cyclus vraagt
om aanpassingen. Het besef neemt
toe dat dat economische cyclus in
een meer volwassen fase is beland.
Daarbij hoort een gematigdere
groei van de economie en de
winsten. De koersontwikkeling
op de fi nanciële markten is onder
die omstandigheden wat minder
uitbundig. Toch zijn de koersen
verder gestegen, wat zorgt voor
een verbetering van de stemming
op de fi nanciële markten.
CHINA HELPT WERELDECONOMIE De verbeteringen zijn vooral
het gevolg van het beleid van de
centrale banken. Het stimulerende
beleid van de ECB en het voorlopig
uitblijven van renteverhogingen
door de Fed heeft de onrust op
de fi nanciële markten aanzienlijk
teruggedrongen. Hier ligt wel
een risico op de loer voor de
aandelenmarkten. Een van de
redenen voor een hoger verwachte
economische groei, ligt in China.
Indicatoren op het gebied van
export, industriële productie,
detailhandelsverkopen en de
investeringen laten verbetering
zien.
Er blijven wel de nodige zorgen,
vooral in Zuid-Europa. In Spanje
en Portugal blijkt het moeilijk
om nieuwe stabiele regeringen te
vormen en Griekenland worstelt
met de hervormingsprogramma’s.
Daarnaast stemmen de Britten
in juni over het uittreden van
het Verenigd Koninkrijk uit de
Europese Unie (BREXIT). Dit kan
zorgen voor de nodige onrust op
de fi nanciële markten.
AANDELENRISICO VERMINDERDOmdat de bedrijfswinsten
in de huidige fase van de
economische cyclus vermoedelijk
lager uitkomen en er nieuwe
onzekerheden opdoemen, is de
weging van aandelen verlaagd
naar licht overwogen. We hebben
daarbij in de ontwikkelde landen
geen voorkeur voor een regio
(Europa, Verenigde Staten en
Japan). In de opkomende markten
handhaven we een voorkeur
voor aandelen in opkomend Azië
boven die uit Latijns-Amerika en
Oost-Europa. De sectorvoorkeur
verschuift van de sector fi nanciële
diensten naar de sector telecom.
Hoewel de kredietverlening door
banken groeit, krijgt de sector
te maken met onzekerheden
over de economische groei,
het beleid van centrale banken
en druk op de marges. De
ongunstige balanssituatie van
telecombedrijven is aan het
verbeteren en veel bedrijven
leveren een aantrekkelijk
dividendrendement.
OBLIGATIES BLIJVEN ONDERWOGENDoor de verwachte zeer
lage rendementen op de
obligatiemarkten, handhaven
we de forse onderweging van
obligaties. De onderweging in
staatsobligaties betreft vooral de
kernlanden van de eurozone, waar
deze obligaties erg duur zijn en
het effectief rendement vaak zelfs
Op deze pagina’s belichten we enkele interessante fondsen en sectoren voor beleggers. Ook
informeren we u op deze pagina’s over diensten en producten die wellicht voor u interessant zijn.
Wilt u meer lezen over onze expertise en adviezen? Op de website van Financial Focus publiceren
we regelmatig blogs en artikelen met tips, aandachtspunten en onze visie op ontwikkelingen die
relevant kunnen zijn voor uw vermogen.
MARKT EN ECONOMIE
WWW.FINANCIALFOCUS.NL
INSPELEN OP NIEUWE FASE
BEN STEINEBACH
Hoofd Beleggingsstrategie
negatief. Een groot deel van de
obligatieportefeuille vullen we in
met bedrijfsobligaties. Hoewel de
rendementsverschillen de laatste
tijd zijn afgenomen, bieden deze
obligaties een iets aantrekkelijker
rendement.
De overwogen positie in
hedgefunds is teruggebracht tot
een strategische weging, gericht
op risicodiversifi catie. De weging
van vastgoed wordt verhoogd van
onderwogen naar neutraal. We
verwachten dat de rente laag blijft
en daar profi teren beleggingen
in vastgoed van. Prijzen van
een aantal grondstoffen, met als
blikvanger olie, zijn de afgelopen
maanden aan het stijgen. We
handhaven de overweging, omdat
we verwachten dat deze stijging
doorzet door de gematigde groei
van de wereldeconomie en een
beperkte toename van het aanbod.
Beleggingsvisie
FinancialFocus-03-2016-P46-51 Expertise.indd 46 22-04-16 13:44
FINANCIAL FOCUS 47
EXPERTISE
RTS
ANNEMIEK DRESEN
Specialist Duurzaamheid
ABN AMRO houdt bij
beleggingsbeslissingen
rekening met duurzame
criteria. Ook klanten
moeten goed onderbouwde
beleggingsbeslissingen kunnen
nemen. Daarom stelt de bank
informatie over de duurzaamheid
van bedrijven beschikbaar voor
klanten.
ABN AMRO is overtuigd van
het belang van maatschappelijk
verantwoord ondernemen.
Daarom wordt ook in het
beleggingsbeleid met duurzame
criteria rekening gehouden.
Naast het fi nanciële resultaat
is het immers belangrijk
rekening te houden met de
impact die een onderneming
op de omgeving heeft, zoals
op het milieu, maar ook op
werknemers en klanten. Deze
impact wordt in een zogeheten
duurzaamheidsindicator
inzichtelijk gemaakt voor
klanten, zodat zij weloverwogen
beleggingsbeslissingen
kunnen nemen. De
duurzaamheidsindicator geeft
aan hoe bedrijven presteren ten
opzichte van sectorgenoten op
het gebied van onder andere
milieu, sociale aspecten en goed
ondernemingsbestuur.
BEST IN CLASSUit de indicator blijkt welke
bedrijven goed presteren en
welke niet. Bedrijven worden niet
bij voorbaat uitgesloten, tenzij
bewezen is dat deze zich met zeer
controversiële zaken bezighouden
(zie nevenstaand kader voor
het uitsluitingenbeleid). Ook
in sectoren die worden gezien
als vervuilend – zoals de
energiesector en de auto-industrie
– kunnen klanten beleggen. We
zoeken naar ondernemingen
die binnen hun sector het beste
scoren op fi nanciële, maar
ook op ESG (Environmental,
Social, Governmental) factoren.
Deze selectiemethode wordt
ook wel best in class genoemd
en biedt een goede stimulans
voor ondernemingen om de
duurzaamheid te verhogen.
Bovendien kan de bank als
beheerder van een groot aantal
aandelen invloed uitoefenen
op de onderneming en hen
ook op die manier bewegen
om duurzamer te produceren.
Klanten kunnen zien wie deze
koplopers zijn en deze informatie
in hun beleggingsbeslissingen
meenemen.
ANALYSE We geloven dat samen met
ondernemingen op zoek gaan
naar duurzame oplossingen
bijdraagt aan een betere wereld.
Dat vraagt wel om een kritische
onafhankelijke beoordeling
van de prestaties van bedrijven.
Hiervoor wordt gebruik
gemaakt van de research van
het onafhankelijke duurzame
onderzoeksbureau Sustainalytics.
Zo ontstaat een goed beeld
van de ESG-impact van een
onderneming, zoals bijvoorbeeld
het gebruik van grondstoffen
en arbeidsomstandigheden
voor werknemers. Deze
analyse wordt gebruikt voor de
duurzaamheidsindicator.
DIPPEN IN PLAATS VAN SPUITENDe onafhankelijke analyses
leveren waardevolle inzichten
op. Zo zien veel mensen de
Japanse autofabrikant Toyota
– producent van de succesvolle
hybride Toyota Prius – als een
voorloper op het gebied van
duurzaamheid binnen de sector.
Uit onderzoek blijkt dat het
Duitse BMW door technologische
innovatie veel duurzamer
produceert. Onder andere door
verregaande investeringen in
duurzame innovatie. Zo krijgt
een nieuwe BMW zijn kleur
niet in een spuiterij, maar
wordt gedipt. Niet alleen is er
door de aanpassing van het
productieproces veel minder lak
nodig, ook daalde de hoeveelheid
schadelijke dampen in de
fabrieken van de autofabrikant.
Reden voor ABN AMRO om bij
een belegging in de autosector
de voorkeur te geven aan
BMW boven minder duurzame
sectorgenoten en dit ook met
klanten te communiceren.
Zo wil de bank duurzame
innovatie stimuleren, ook onder
traditionele beursgenoteerde
ondernemingen.
HELDER INZICHT IN DUURZAAMHEID BEDRIJVEN
Duurzame criteria
BELEGGINGENUITSLUITEN
ABN AMRO kiest er voor om bepaalde beleggingen uit te sluiten omdat ze niet duurzaam zijn. Bijvoorbeeld producenten van controversiële wapens. De bank gaat het gesprek aan met bedrijven die de UN Global Compact Principles grof schenden. Wanneer zij na een dialoog hun bedrijfsvoering niet verduurzamen, kan de bank besluiten een dergelijke onderneming uit te sluiten. Voor fondsbeleggingen streven we er naar alleen samen te werken met fondshuizen die de zogeheten UNPRI-principes onderschrijven. Met deze United Nations Principles for Responsible Investment laat een fondshuis zien verantwoord beleggen hoog in het vaandel te hebben en rekening te houden met milieu, sociale omstandigheden en goed ondernemingsbestuur.
FinancialFocus-03-2016-P46-51 Expertise.indd 47 22-04-16 13:44
46 FINANCIAL FOCUS
EXPERTNIEUWS
De overgang naar een nieuwe fase
in de economische cyclus vraagt
om aanpassingen. Het besef neemt
toe dat dat economische cyclus in
een meer volwassen fase is beland.
Daarbij hoort een gematigdere
groei van de economie en de
winsten. De koersontwikkeling
op de fi nanciële markten is onder
die omstandigheden wat minder
uitbundig. Toch zijn de koersen
verder gestegen, wat zorgt voor
een verbetering van de stemming
op de fi nanciële markten.
CHINA HELPT WERELDECONOMIE De verbeteringen zijn vooral
het gevolg van het beleid van de
centrale banken. Het stimulerende
beleid van de ECB en het voorlopig
uitblijven van renteverhogingen
door de Fed heeft de onrust op
de fi nanciële markten aanzienlijk
teruggedrongen. Hier ligt wel
een risico op de loer voor de
aandelenmarkten. Een van de
redenen voor een hoger verwachte
economische groei, ligt in China.
Indicatoren op het gebied van
export, industriële productie,
detailhandelsverkopen en de
investeringen laten verbetering
zien.
Er blijven wel de nodige zorgen,
vooral in Zuid-Europa. In Spanje
en Portugal blijkt het moeilijk
om nieuwe stabiele regeringen te
vormen en Griekenland worstelt
met de hervormingsprogramma’s.
Daarnaast stemmen de Britten
in juni over het uittreden van
het Verenigd Koninkrijk uit de
Europese Unie (BREXIT). Dit kan
zorgen voor de nodige onrust op
de fi nanciële markten.
AANDELENRISICO VERMINDERDOmdat de bedrijfswinsten
in de huidige fase van de
economische cyclus vermoedelijk
lager uitkomen en er nieuwe
onzekerheden opdoemen, is de
weging van aandelen verlaagd
naar licht overwogen. We hebben
daarbij in de ontwikkelde landen
geen voorkeur voor een regio
(Europa, Verenigde Staten en
Japan). In de opkomende markten
handhaven we een voorkeur
voor aandelen in opkomend Azië
boven die uit Latijns-Amerika en
Oost-Europa. De sectorvoorkeur
verschuift van de sector fi nanciële
diensten naar de sector telecom.
Hoewel de kredietverlening door
banken groeit, krijgt de sector
te maken met onzekerheden
over de economische groei,
het beleid van centrale banken
en druk op de marges. De
ongunstige balanssituatie van
telecombedrijven is aan het
verbeteren en veel bedrijven
leveren een aantrekkelijk
dividendrendement.
OBLIGATIES BLIJVEN ONDERWOGENDoor de verwachte zeer
lage rendementen op de
obligatiemarkten, handhaven
we de forse onderweging van
obligaties. De onderweging in
staatsobligaties betreft vooral de
kernlanden van de eurozone, waar
deze obligaties erg duur zijn en
het effectief rendement vaak zelfs
Op deze pagina’s belichten we enkele interessante fondsen en sectoren voor beleggers. Ook
informeren we u op deze pagina’s over diensten en producten die wellicht voor u interessant zijn.
Wilt u meer lezen over onze expertise en adviezen? Op de website van Financial Focus publiceren
we regelmatig blogs en artikelen met tips, aandachtspunten en onze visie op ontwikkelingen die
relevant kunnen zijn voor uw vermogen.
MARKT EN ECONOMIE
WWW.FINANCIALFOCUS.NL
INSPELEN OP NIEUWE FASE
BEN STEINEBACH
Hoofd Beleggingsstrategie
negatief. Een groot deel van de
obligatieportefeuille vullen we in
met bedrijfsobligaties. Hoewel de
rendementsverschillen de laatste
tijd zijn afgenomen, bieden deze
obligaties een iets aantrekkelijker
rendement.
De overwogen positie in
hedgefunds is teruggebracht tot
een strategische weging, gericht
op risicodiversifi catie. De weging
van vastgoed wordt verhoogd van
onderwogen naar neutraal. We
verwachten dat de rente laag blijft
en daar profi teren beleggingen
in vastgoed van. Prijzen van
een aantal grondstoffen, met als
blikvanger olie, zijn de afgelopen
maanden aan het stijgen. We
handhaven de overweging, omdat
we verwachten dat deze stijging
doorzet door de gematigde groei
van de wereldeconomie en een
beperkte toename van het aanbod.
Beleggingsvisie
FinancialFocus-03-2016-P46-51 Expertise.indd 46 22-04-16 13:44
FINANCIAL FOCUS 47
EXPERTISE
RTS
ANNEMIEK DRESEN
Specialist Duurzaamheid
ABN AMRO houdt bij
beleggingsbeslissingen
rekening met duurzame
criteria. Ook klanten
moeten goed onderbouwde
beleggingsbeslissingen kunnen
nemen. Daarom stelt de bank
informatie over de duurzaamheid
van bedrijven beschikbaar voor
klanten.
ABN AMRO is overtuigd van
het belang van maatschappelijk
verantwoord ondernemen.
Daarom wordt ook in het
beleggingsbeleid met duurzame
criteria rekening gehouden.
Naast het fi nanciële resultaat
is het immers belangrijk
rekening te houden met de
impact die een onderneming
op de omgeving heeft, zoals
op het milieu, maar ook op
werknemers en klanten. Deze
impact wordt in een zogeheten
duurzaamheidsindicator
inzichtelijk gemaakt voor
klanten, zodat zij weloverwogen
beleggingsbeslissingen
kunnen nemen. De
duurzaamheidsindicator geeft
aan hoe bedrijven presteren ten
opzichte van sectorgenoten op
het gebied van onder andere
milieu, sociale aspecten en goed
ondernemingsbestuur.
BEST IN CLASSUit de indicator blijkt welke
bedrijven goed presteren en
welke niet. Bedrijven worden niet
bij voorbaat uitgesloten, tenzij
bewezen is dat deze zich met zeer
controversiële zaken bezighouden
(zie nevenstaand kader voor
het uitsluitingenbeleid). Ook
in sectoren die worden gezien
als vervuilend – zoals de
energiesector en de auto-industrie
– kunnen klanten beleggen. We
zoeken naar ondernemingen
die binnen hun sector het beste
scoren op fi nanciële, maar
ook op ESG (Environmental,
Social, Governmental) factoren.
Deze selectiemethode wordt
ook wel best in class genoemd
en biedt een goede stimulans
voor ondernemingen om de
duurzaamheid te verhogen.
Bovendien kan de bank als
beheerder van een groot aantal
aandelen invloed uitoefenen
op de onderneming en hen
ook op die manier bewegen
om duurzamer te produceren.
Klanten kunnen zien wie deze
koplopers zijn en deze informatie
in hun beleggingsbeslissingen
meenemen.
ANALYSE We geloven dat samen met
ondernemingen op zoek gaan
naar duurzame oplossingen
bijdraagt aan een betere wereld.
Dat vraagt wel om een kritische
onafhankelijke beoordeling
van de prestaties van bedrijven.
Hiervoor wordt gebruik
gemaakt van de research van
het onafhankelijke duurzame
onderzoeksbureau Sustainalytics.
Zo ontstaat een goed beeld
van de ESG-impact van een
onderneming, zoals bijvoorbeeld
het gebruik van grondstoffen
en arbeidsomstandigheden
voor werknemers. Deze
analyse wordt gebruikt voor de
duurzaamheidsindicator.
DIPPEN IN PLAATS VAN SPUITENDe onafhankelijke analyses
leveren waardevolle inzichten
op. Zo zien veel mensen de
Japanse autofabrikant Toyota
– producent van de succesvolle
hybride Toyota Prius – als een
voorloper op het gebied van
duurzaamheid binnen de sector.
Uit onderzoek blijkt dat het
Duitse BMW door technologische
innovatie veel duurzamer
produceert. Onder andere door
verregaande investeringen in
duurzame innovatie. Zo krijgt
een nieuwe BMW zijn kleur
niet in een spuiterij, maar
wordt gedipt. Niet alleen is er
door de aanpassing van het
productieproces veel minder lak
nodig, ook daalde de hoeveelheid
schadelijke dampen in de
fabrieken van de autofabrikant.
Reden voor ABN AMRO om bij
een belegging in de autosector
de voorkeur te geven aan
BMW boven minder duurzame
sectorgenoten en dit ook met
klanten te communiceren.
Zo wil de bank duurzame
innovatie stimuleren, ook onder
traditionele beursgenoteerde
ondernemingen.
HELDER INZICHT IN DUURZAAMHEID BEDRIJVEN
Duurzame criteria
BELEGGINGENUITSLUITEN
ABN AMRO kiest er voor om bepaalde beleggingen uit te sluiten omdat ze niet duurzaam zijn. Bijvoorbeeld producenten van controversiële wapens. De bank gaat het gesprek aan met bedrijven die de UN Global Compact Principles grof schenden. Wanneer zij na een dialoog hun bedrijfsvoering niet verduurzamen, kan de bank besluiten een dergelijke onderneming uit te sluiten. Voor fondsbeleggingen streven we er naar alleen samen te werken met fondshuizen die de zogeheten UNPRI-principes onderschrijven. Met deze United Nations Principles for Responsible Investment laat een fondshuis zien verantwoord beleggen hoog in het vaandel te hebben en rekening te houden met milieu, sociale omstandigheden en goed ondernemingsbestuur.
FinancialFocus-03-2016-P46-51 Expertise.indd 47 22-04-16 13:44
48 FINANCIAL FOCUS
EXPERTNIEUWS
Veel vermogende particulieren
hebben in het verleden gekozen
voor een afl ossingsvrije
hypotheek. Deze hypotheekvorm
heeft voordelen, maar kan ook
een onverwachte restschuld
opleveren.
De afl ossingsvrije hypotheek
was lange tijd populair. Een
hypotheekvorm waarbij de
huiseigenaar gedurende de
looptijd van de hypotheek
alleen de rente betaalt en niet
afl ost op de schuld. Dat zorgde
voor fi scaal voordeel en relatief
lage maandlasten. Bij andere
hypotheekvormen wordt
gedurende de looptijd van de
hypotheek wel afgelost of wordt
er vermogen opgebouwd. Bij
de afl ossingsvrije lening resteert
aan het einde van de looptijd
een hypotheekschuld. Die
kan worden afgelost door de
verkoop van de woning of met
geld dat beschikbaar is naast
de hypotheek. Maar sluiten
deze karakteristieken van de
afl ossingsvrije hypotheek nog
steeds aan bij uw situatie?
KRITISCHE BLIK Mede door de kredietcrisis kijken
veel huiseigenaren nu anders
naar de woningfi nanciering. De
stijging van de huizenprijzen is niet
meer vanzelfsprekend. Sommige
huizenbezitters houden door de
daling van de waarde van de
woning ten opzichte van de schuld
een restschuld over. Bijvoorbeeld
na verkoop aan het eind van de
looptijd. Of als de woning op korte
termijn moet worden verkocht,
bijvoorbeeld door een scheiding.
Niet iedereen is zich daarvan
bewust. Ook veranderingen in
de persoonlijke situatie kunnen
vragen om een kritische blik op
de hypotheek. Bijvoorbeeld als de
huiseigenaar binnen afzienbare tijd
met pensioen gaat. Het eventueel
lagere belastingtarief vanaf
pensioendatum zorgt ervoor dat
het voordeel van de fi scale aftrek
over de betaalde hypotheekrente
daalt. Hierdoor stijgen de netto
woonlasten.
VERMINDERDE AFTREKOok overheidsbeleid speelt een
rol in de afnemende populariteit
van de afl ossingsvrije hypotheek.
Sinds de kredietcrisis stimuleert
de overheid het afl ossen van
schulden, onder andere door de
hypotheekrenteaftrek stapsgewijs
te verminderen in de hoogste
belastingschijf. Dit jaar is de
rente aftrekbaar tegen maximaal
50,5 procent. In 2001 werd
de maximale hypotheekrente-
aftrek voor nieuwe hypotheken
beperkt tot 30 jaar. Voor veel
huiseigenaren betekent dit een
forse stijging van de woonlasten
in 2031.
AFLOSSEN OF NIETAfl ossen kan de nadelen van
de afl ossingsvrije hypotheek
verminderen. Bij de afweging om
uw hypotheek extra af te lossen
met spaargeld of beleggingen
in box 3 speelt het rendement
een belangrijke rol. Afl ossen
is fi nancieel aantrekkelijk als
het netto rendement van het
vermogen in box 3 lager is dan de
netto kosten van uw hypotheek.
Overweeg altijd of het verstandig
is vermogen te gebruiken voor
afl ossing. Mogelijk is er een ander
bestedingsdoel zoals de studie van
de kinderen. Het (deels) omzetten
van de afl ossingsvrije hypotheek
naar een annuïtaire of lineaire
vorm is een alternatief. Daardoor
daalt de hypotheekschuld tijdens
de resterende looptijd, maar hoeft
u het beschikbare vermogen niet
in een keer aan te spreken.
PAST UW AFLOSSINGSVRIJE HYPOTHEEK NOG BIJ UW WENSEN?
PETER PLEIJSANT
Specialist Fiscaliteit
MAARTEN DEKKER
Specialist Hypotheken
LAGERE LASTENBelangrijk voordeel van afl ossen
is de lagere hypotheekschuld,
waardoor de maandlasten dalen.
Mogelijk komt u door de extra
afl ossing ook in aanmerking
voor een lager rentetarief.
Bovendien daalt mogelijk ook
de vermogensrendementsheffi ng.
Houd ook rekening met de
nadelen. Mogelijk moet u
boeterente betalen, als u
meer afl ost dan boetevrij
is toegestaan volgens de
hypotheekvoorwaarden (zie
kader). Afl ossen heeft daarnaast
gevolgen voor de aankoop
van een nieuwe woning in de
toekomst. Door veranderde
wetgeving is - simpel gesteld
- de rente over een nieuwe
afl ossingsvrije hypotheek niet
meer aftrekbaar. Leningen
moeten sinds 2013 een annuïtair
afl osschema hebben om in
aanmerking te komen voor
renteaftrek. Tenzij de nieuwe
lening onder overgangsrecht
valt. Kortom, het is belangrijk
uw wensen en eisen in kaart te
brengen.
BOETEVRIJAFLOSSEN Bij ABN AMRO hypotheken kan jaarlijks 10 procent van de hypotheeksom boetevrij worden afgelost. Bij sommige hypotheken met oudere voorwaarden is het boetevrije bedrag hoger. ABN AMRO biedt klanten daarnaast de mogelijkheid om boetevrij af te lossen tot de WOZ-waarde. Aantrekkelijk als de woning ‘onder water staat’, en dus minder waard is dan de hypotheek die erop rust.
FinancialFocus-03-2016-P46-51/Expertise-P48.indd 48 22-04-16 13:47
FINANCIAL FOCUS 49
EXPERTISE
Een toenemend aantal beleggers
wil niet alleen een fi nancieel
rendement behalen, maar er ook
voor zorgen dat de wereld een
beetje beter wordt. Bijvoorbeeld
door bij te dragen aan
armoedebestrijding. ABN AMRO
werkt samen met de Nederlandse
ontwikkelingsbank FMO om dit
mogelijk te maken.
Een lening verstrekken aan een
lokale bank in Bangladesh. Geen
voor de hand liggende belegging.
Het is een voorbeeld van een snel
groeiende beleggingscategorie;
impact investing. Beleggingen
die naast fi nancieel rendement
ook maatschappelijk rendement
opleveren. Bijvoorbeeld omdat ze
in ontwikkelingslanden bijdragen
aan meer werkgelegenheid of de
beperking van de CO2-uitstoot.
FMO heeft jarenlange ervaring
in impact investing, legt Yvonne
Bakkum, directeur van FMO
Investment Management uit.
‘Door een lening te verstrekken
aan een lokale bank in
bijvoorbeeld Bangladesh kan
deze meer kredieten geven aan
het midden- en kleinbedrijf. Deze
ondernemers krijgen daarmee
toegang tot het fi nanciële
systeem. Dat vergroot hun
RTS
zelfredzaamheid en stelt ze in
staat om banen te creëren. Met
één lening help je niet alleen
de lokale bank, maar een hele
gemeenschap.’
MEER DANMICROFINANCIERINGABN AMRO MeesPierson is
bij diverse initiatieven rond
impact investing betrokken
en werkt onder andere samen
met FMO. Doel is deze vorm
van beleggen voor particuliere
klanten beschikbaar te maken.
Daarbij is het belangrijk dat een
belegging voldoende is gespreid
en voldoende groot is zodat
beleggers gemakkelijk kunnen
deelnemen tegen aanvaardbare
risico’s en acceptabele
verhandelbaarheid. Recent werd
het FMO Privium Impact Fund
opgesteld voor klanten van
ABN AMRO MeesPierson
(zie kader).
Bakkum van FMO IM ziet
de aandacht voor impact
investing bij particuliere
beleggers toenemen. ‘Veel
mensen zijn bekend met
microfi nanciering,’ zo merkt ze.
Daarbij worden kleine leningen
verstrekt aan zelfstandigen in
ontwikkelingslanden, die helpen
om in hun inkomen te voorzien.
Maar impact investing omvat veel
meer,’ benadrukt Bakkum. ‘We
investeren steeds meer in grotere
ondernemingen en projecten in
ontwikkelingslanden.’ FMO richt
zich daarbij op vier sectoren:
fi nanciële dienstverleners,
energiesector, landbouw en
telecom. De projecten zijn divers,
legt Bakkum uit. ‘Zo hebben
we leningen verstrekt voor de
aanleg van een koffi eplantage in
Tanzania met een geavanceerd
watermanagementsysteem en
wordt geïnvesteerd in twee
windmolenparken in Nicaragua.’
Het land kampte met veel
stroomstoringen, waardoor vaak
vervuilende dieselaggregaten
werden ingezet. Het
windmolenpark geeft een paar
honderdduizenden huishoudens
de beschikking over stabiele
elektriciteit en beperkt de uitstoot
van grote hoeveelheden CO2.
SELECTIE PROJECTENFMO besteedt veel tijd aan de
selectie en analyse van geschikte
projecten. Bakkum: ‘Projecten
worden uitvoerig gescreend,
door onze ervaren mensen op de
locatie, zodat we precies weten
waarin we investeren.’ Daarnaast
IMPACT BELEGGEN MAAKT HET VERSCHIL
Betere wereld
Actuele koersen en fondsnieuwsWilt u op de hoogte blijven van actuele koersontwikkelingen en van ontwikkelingen op de geld- en kapitaalmarkten? Als u inlogt
via internetbankieren vindt u actuele koersinformatie over aandelen, obligaties en beleggingsfondsen en nog veel meer informatie.
Log in via internetbankieren.
Ga naar Private Banking > Beleggen
> Mijn dealingroom
BELEGGEN MET IMPACT
Beleggers die zijn geïnteresseerd in impact investing kunnen via ABN AMRO MeesPierson deelnemen in het FMO Privium Impact Fund. Via dit fonds participeren beleggers in onderhandse leningen die FMO verstrekt aan geselecteerde private projecten en ondernemingen in ontwikkelingslanden. Beleggers investeren samen met FMO in meer dan 40 projecten verspreid over landen en sectoren. Voor meer informatie: neem contact op met uw beleggingsadviseur.
worden de investeringen over
diverse projecten gespreid.
‘Impact investing is geen
liefdadigheid,’ benadrukt
Bakkum. ‘Het is belangrijk dat
het geld van investeerders mét
rente terugkomt. De resultaten
van FMO laten zien dat dit
ook gebeurt, en dat een goed
gespreide portefeuille een stabiel
rendement oplevert.’
FinancialFocus-03-2016-P46-51 Expertise.indd 49 22-04-16 13:44
48 FINANCIAL FOCUS
EXPERTNIEUWS
Veel vermogende particulieren
hebben in het verleden gekozen
voor een afl ossingsvrije
hypotheek. Deze hypotheekvorm
heeft voordelen, maar kan ook
een onverwachte restschuld
opleveren.
De afl ossingsvrije hypotheek
was lange tijd populair. Een
hypotheekvorm waarbij de
huiseigenaar gedurende de
looptijd van de hypotheek
alleen de rente betaalt en niet
afl ost op de schuld. Dat zorgde
voor fi scaal voordeel en relatief
lage maandlasten. Bij andere
hypotheekvormen wordt
gedurende de looptijd van de
hypotheek wel afgelost of wordt
er vermogen opgebouwd. Bij
de afl ossingsvrije lening resteert
aan het einde van de looptijd
een hypotheekschuld. Die
kan worden afgelost door de
verkoop van de woning of met
geld dat beschikbaar is naast
de hypotheek. Maar sluiten
deze karakteristieken van de
afl ossingsvrije hypotheek nog
steeds aan bij uw situatie?
KRITISCHE BLIK Mede door de kredietcrisis kijken
veel huiseigenaren nu anders
naar de woningfi nanciering. De
stijging van de huizenprijzen is niet
meer vanzelfsprekend. Sommige
huizenbezitters houden door de
daling van de waarde van de
woning ten opzichte van de schuld
een restschuld over. Bijvoorbeeld
na verkoop aan het eind van de
looptijd. Of als de woning op korte
termijn moet worden verkocht,
bijvoorbeeld door een scheiding.
Niet iedereen is zich daarvan
bewust. Ook veranderingen in
de persoonlijke situatie kunnen
vragen om een kritische blik op
de hypotheek. Bijvoorbeeld als de
huiseigenaar binnen afzienbare tijd
met pensioen gaat. Het eventueel
lagere belastingtarief vanaf
pensioendatum zorgt ervoor dat
het voordeel van de fi scale aftrek
over de betaalde hypotheekrente
daalt. Hierdoor stijgen de netto
woonlasten.
VERMINDERDE AFTREKOok overheidsbeleid speelt een
rol in de afnemende populariteit
van de afl ossingsvrije hypotheek.
Sinds de kredietcrisis stimuleert
de overheid het afl ossen van
schulden, onder andere door de
hypotheekrenteaftrek stapsgewijs
te verminderen in de hoogste
belastingschijf. Dit jaar is de
rente aftrekbaar tegen maximaal
50,5 procent. In 2001 werd
de maximale hypotheekrente-
aftrek voor nieuwe hypotheken
beperkt tot 30 jaar. Voor veel
huiseigenaren betekent dit een
forse stijging van de woonlasten
in 2031.
AFLOSSEN OF NIETAfl ossen kan de nadelen van
de afl ossingsvrije hypotheek
verminderen. Bij de afweging om
uw hypotheek extra af te lossen
met spaargeld of beleggingen
in box 3 speelt het rendement
een belangrijke rol. Afl ossen
is fi nancieel aantrekkelijk als
het netto rendement van het
vermogen in box 3 lager is dan de
netto kosten van uw hypotheek.
Overweeg altijd of het verstandig
is vermogen te gebruiken voor
afl ossing. Mogelijk is er een ander
bestedingsdoel zoals de studie van
de kinderen. Het (deels) omzetten
van de afl ossingsvrije hypotheek
naar een annuïtaire of lineaire
vorm is een alternatief. Daardoor
daalt de hypotheekschuld tijdens
de resterende looptijd, maar hoeft
u het beschikbare vermogen niet
in een keer aan te spreken.
PAST UW AFLOSSINGSVRIJE HYPOTHEEK NOG BIJ UW WENSEN?
PETER PLEIJSANT
Specialist Fiscaliteit
MAARTEN DEKKER
Specialist Hypotheken
LAGERE LASTENBelangrijk voordeel van afl ossen
is de lagere hypotheekschuld,
waardoor de maandlasten dalen.
Mogelijk komt u door de extra
afl ossing ook in aanmerking
voor een lager rentetarief.
Bovendien daalt mogelijk ook
de vermogensrendementsheffi ng.
Houd ook rekening met de
nadelen. Mogelijk moet u
boeterente betalen, als u
meer afl ost dan boetevrij
is toegestaan volgens de
hypotheekvoorwaarden (zie
kader). Afl ossen heeft daarnaast
gevolgen voor de aankoop
van een nieuwe woning in de
toekomst. Door veranderde
wetgeving is - simpel gesteld
- de rente over een nieuwe
afl ossingsvrije hypotheek niet
meer aftrekbaar. Leningen
moeten sinds 2013 een annuïtair
afl osschema hebben om in
aanmerking te komen voor
renteaftrek. Tenzij de nieuwe
lening onder overgangsrecht
valt. Kortom, het is belangrijk
uw wensen en eisen in kaart te
brengen.
BOETEVRIJAFLOSSEN Bij ABN AMRO hypotheken kan jaarlijks 10 procent van de hypotheeksom boetevrij worden afgelost. Bij sommige hypotheken met oudere voorwaarden is het boetevrije bedrag hoger. ABN AMRO biedt klanten daarnaast de mogelijkheid om boetevrij af te lossen tot de WOZ-waarde. Aantrekkelijk als de woning ‘onder water staat’, en dus minder waard is dan de hypotheek die erop rust.
FinancialFocus-03-2016-P46-51/Expertise-P48.indd 48 22-04-16 13:47
FINANCIAL FOCUS 49
EXPERTISE
Een toenemend aantal beleggers
wil niet alleen een fi nancieel
rendement behalen, maar er ook
voor zorgen dat de wereld een
beetje beter wordt. Bijvoorbeeld
door bij te dragen aan
armoedebestrijding. ABN AMRO
werkt samen met de Nederlandse
ontwikkelingsbank FMO om dit
mogelijk te maken.
Een lening verstrekken aan een
lokale bank in Bangladesh. Geen
voor de hand liggende belegging.
Het is een voorbeeld van een snel
groeiende beleggingscategorie;
impact investing. Beleggingen
die naast fi nancieel rendement
ook maatschappelijk rendement
opleveren. Bijvoorbeeld omdat ze
in ontwikkelingslanden bijdragen
aan meer werkgelegenheid of de
beperking van de CO2-uitstoot.
FMO heeft jarenlange ervaring
in impact investing, legt Yvonne
Bakkum, directeur van FMO
Investment Management uit.
‘Door een lening te verstrekken
aan een lokale bank in
bijvoorbeeld Bangladesh kan
deze meer kredieten geven aan
het midden- en kleinbedrijf. Deze
ondernemers krijgen daarmee
toegang tot het fi nanciële
systeem. Dat vergroot hun
RTS
zelfredzaamheid en stelt ze in
staat om banen te creëren. Met
één lening help je niet alleen
de lokale bank, maar een hele
gemeenschap.’
MEER DANMICROFINANCIERINGABN AMRO MeesPierson is
bij diverse initiatieven rond
impact investing betrokken
en werkt onder andere samen
met FMO. Doel is deze vorm
van beleggen voor particuliere
klanten beschikbaar te maken.
Daarbij is het belangrijk dat een
belegging voldoende is gespreid
en voldoende groot is zodat
beleggers gemakkelijk kunnen
deelnemen tegen aanvaardbare
risico’s en acceptabele
verhandelbaarheid. Recent werd
het FMO Privium Impact Fund
opgesteld voor klanten van
ABN AMRO MeesPierson
(zie kader).
Bakkum van FMO IM ziet
de aandacht voor impact
investing bij particuliere
beleggers toenemen. ‘Veel
mensen zijn bekend met
microfi nanciering,’ zo merkt ze.
Daarbij worden kleine leningen
verstrekt aan zelfstandigen in
ontwikkelingslanden, die helpen
om in hun inkomen te voorzien.
Maar impact investing omvat veel
meer,’ benadrukt Bakkum. ‘We
investeren steeds meer in grotere
ondernemingen en projecten in
ontwikkelingslanden.’ FMO richt
zich daarbij op vier sectoren:
fi nanciële dienstverleners,
energiesector, landbouw en
telecom. De projecten zijn divers,
legt Bakkum uit. ‘Zo hebben
we leningen verstrekt voor de
aanleg van een koffi eplantage in
Tanzania met een geavanceerd
watermanagementsysteem en
wordt geïnvesteerd in twee
windmolenparken in Nicaragua.’
Het land kampte met veel
stroomstoringen, waardoor vaak
vervuilende dieselaggregaten
werden ingezet. Het
windmolenpark geeft een paar
honderdduizenden huishoudens
de beschikking over stabiele
elektriciteit en beperkt de uitstoot
van grote hoeveelheden CO2.
SELECTIE PROJECTENFMO besteedt veel tijd aan de
selectie en analyse van geschikte
projecten. Bakkum: ‘Projecten
worden uitvoerig gescreend,
door onze ervaren mensen op de
locatie, zodat we precies weten
waarin we investeren.’ Daarnaast
IMPACT BELEGGEN MAAKT HET VERSCHIL
Betere wereld
Actuele koersen en fondsnieuwsWilt u op de hoogte blijven van actuele koersontwikkelingen en van ontwikkelingen op de geld- en kapitaalmarkten? Als u inlogt
via internetbankieren vindt u actuele koersinformatie over aandelen, obligaties en beleggingsfondsen en nog veel meer informatie.
Log in via internetbankieren.
Ga naar Private Banking > Beleggen
> Mijn dealingroom
BELEGGEN MET IMPACT
Beleggers die zijn geïnteresseerd in impact investing kunnen via ABN AMRO MeesPierson deelnemen in het FMO Privium Impact Fund. Via dit fonds participeren beleggers in onderhandse leningen die FMO verstrekt aan geselecteerde private projecten en ondernemingen in ontwikkelingslanden. Beleggers investeren samen met FMO in meer dan 40 projecten verspreid over landen en sectoren. Voor meer informatie: neem contact op met uw beleggingsadviseur.
worden de investeringen over
diverse projecten gespreid.
‘Impact investing is geen
liefdadigheid,’ benadrukt
Bakkum. ‘Het is belangrijk dat
het geld van investeerders mét
rente terugkomt. De resultaten
van FMO laten zien dat dit
ook gebeurt, en dat een goed
gespreide portefeuille een stabiel
rendement oplevert.’
FinancialFocus-03-2016-P46-51 Expertise.indd 49 22-04-16 13:44
50 FINANCIAL FOCUS
EXPERTNIEUWS
Boekingsbedrijf Priceline
profi teert van het toenemende
aantal hotelboekingen van onder
andere de Chinese consument.
De consument die een
hotelovernachting wil boeken
doet dat steeds vaker via internet.
Op sites als Booking.com
of Expedia kan snel uit het
wereldwijde aanbod de meest
aantrekkelijke accommodatie
worden gekozen en gereserveerd.
Deze bemiddelaars verdienen
hun geld door voor elke boeking
een vergoeding te vragen. Aan
hotels, maar ook in toenemende
mate ook aan theaters en
autoverhuurbedrijven. Tegelijk
met de accommodatie regelt
de reislustige consument ook
graag theaterkaarten, een
huurauto of een reisverzekering.
Een van de grootste spelers op
deze markt is het Amerikaanse
Priceline. Een boekingsbedrijf
dat in de afgelopen jaren snel
is gegroeid door een lange serie
overnames van onder andere het
Nederlandse Booking.com.
MOBIEL BOEKENPriceline profi teert van het
toenemende aantal boekingen.
Niet alleen door consumenten uit
Europa en Amerika. Ook steeds
meer consumenten in opkomende
markten – met name China en
landen in Latijns-Amerika –
weten Priceline te vinden. De
goed werkende mobiele website
en de app van het bedrijf dragen
daar aan bij. Zo heeft een groot
deel van de Chinezen alleen
internettoegang via de mobiele
telefoon. De boekingen uit
opkomende landen zijn naar
verwachting goed voor circa
60 procent van het totaal in de
komende vijf jaar.
NETWERKGrote kracht van Priceline is het
omvangrijke wereldwijde netwerk
van aangesloten accommodaties.
Vooral het aantal aangesloten
hotels in Europa is groot. De
Verenigde Staten kennen van
oudsher veel hotelketens met
een eigen marketingafdeling.
Voordeel voor de vele individuele
hotels in Europa is dat ze de
marketinginspanning kunnen
beperken door zich bij een
boekingssite als Priceline aan te
sluiten.
Priceline breidt het netwerk
gestaag uit door de overname
van lokale boekingsbedrijven,
of nauwe samenwerking met
deze partijen. Daardoor heeft
Priceline een sterke positie
in de versnipperde markt.
Belangrijkste concurrent is het
eveneens Amerikaanse Expedia.
De verwachting is dat deze grote
spelers steeds meer kleine spelers
overnemen om op die manier
het marktaandeel te vergroten
en zo te profi teren van het
stijgende aantal boekingen. Dat
bemoeilijkt de toetreding van
nieuwe spelers op de markt.
ECONOMISCHE GROEIBeleggers moeten er rekening
mee houden dat Priceline een
cyclisch aandeel is. De koers
van het aandeel fl uctueert op
de consumentenbestedingen
die op hun beurt weer
nauw samenhangen met de
economische groei in een
land. Daarnaast nemen de
komende jaren ook de kosten
MEELIFTEN MET DE REISLUSTIGE CONSUMENT
MAURITS HELDRING
Aandelen Analist
Aandeel Priceline
voor marketing toe door het
uitrollen van de activiteiten in
vooral opkomende markten. We
verwachten dat de stijging echter
wordt gecompenseerd door de
aanwas van nieuwe klanten.
Als de groei van de boekingen
doorzet zoals verwacht, heeft
dit een positieve invloed op
de winst. Het verwerken van
grotere stroom boekingen vraagt
een beperkte investering. Deze
loopt immers over de bestaande
platformen van het bedrijf. Op
lange termijn zien we groei van
de omzet en winst van Priceline.
Priceline Group Inc PCLN
ISIN-code: US7415034039
$Koers Priceline
0
200
400
600
800
1.000
1.200
1.400
1.600
1999 2001
2003 2005
2007 2009
2011 2013
2015
FinancialFocus-03-2016-P46-51 Expertise.indd 50 22-04-16 13:44
FINANCIAL FOCUS 51
EXPERTISE
RTS
MEELIFTEN MET DE REISLUSTIGE CONSUMENT
60 80
100 120 140 160 180 200
18-01-1
3
18-05-1
3
18-09-1
3
18-01-1
4
18-05-1
4
18-09-1
4
18-01-1
5
18-05-1
5
18-09-1
5
18-01-1
6
UITGAVEN CONSUMENT DRIJVEN DE MARKT
Het koopgedrag van consumenten
is onvoorspelbaar. Toch weten
de fondsbeheerders van het
Robeco Consumer Trends fonds
er patronen in te ontdekken. Daar
kunnen beleggers hun voordeel
mee doen.
Strategen volgen wereldwijd
nauwgezet de uitgaven van de
consument. Hoeveel we kopen
en wat we kopen heeft immers
directe invloed op de economie.
Het fondsteam van het Robeco
Consumer Trends fonds probeert
door het analyseren van trends te
voorspellen waar consumenten
hun geld gaan uitgeven. Om
vervolgens te beleggen in de
ondernemingen die daar het
meest van profi teren. Dat
gaat beheerders Jack Neele en
Richard Speetjens goed af. Over
de afgelopen drie jaar wist het
fonds een gemiddeld rendement
van bijna 15 procent per jaar te
behalen. Beleggers in het fonds
moeten echter wel enig risico
aankunnen. Op korte termijn
is het gedrag van consumenten
onvoorspelbaar en dat kan leiden
tot forse koersuitslagen op korte
termijn.
MEER ONLINEHet fondsteam onderscheidt drie
trends die van invloed zijn op
de consumentenbestedingen. De
trend van de digitale consument,
de opkomende consument en
sterke merken. Binnen elk thema
selecteren de fondsbeheerders de
bedrijven die het meest profi teren
van de geselecteerde trends.
Belangrijke trend is de digitale
consument. Wereldwijd geven
consumenten niet alleen veel
uit aan smartphones, tablets
en e-readers. Deze apparatuur
wordt ook gebruikt om steeds
meer online te kopen. Als
gevolg daarvan verschuiven de
advertentiebudgetten wereldwijd
van traditionele media naar
mobiel en online. Om hiervan
te profi teren investeert het fonds
in onder andere Facebook en
Alphabet, het moederbedrijf van
zoekmachine Google.
OPKOMENDE MARKTEN Binnen het thema opkomende
consument wordt ingespeeld
op de toenemende
consumentenbestedingen in
de opkomende markten. Het
fondsteam investeert onder andere
in het Chinese Tencent – het op
vier na grootste internetbedrijf
ter wereld. Daarnaast vormen
ook luxe merken een interessante
beleggingscategorie. Mede dankzij
dit thema wist het fonds het
in 2015 beter te doen dan de
aandelenmarkten als geheel. Een
bijzondere prestatie gezien de
ontwikkelingen in onder andere de
opkomende markten in dat jaar.
DEFENSIEFHet derde thema sterke merken
richt zich op bekende merken
die een aantrekkingskracht
hebben op consumenten
wereldwijd. Voorbeelden
zijn Nestlé en Unilever, beide
eigenaar van bekende merken
op het gebied van voeding en
persoonlijke verzorging. Maar
ook koffi eketen Starbucks en
sportschoenenfabrikant Nike.
Dit thema is tevens het meest
defensieve thema. Het zorgt
voor enige demping van de
meer risicovolle beleggingen
Robeco Global Consumer Trends fonds
MANUEL HERNANDEZ FERNANDEZ
AA Advisors
in opkomende landen en de
IT-sector. Daarnaast bevat de
portefeuille van het fonds een
aantal meer speculatieve namen
zoals Amazon en Tripadvisor. De
thematische beleggingsinsteek
van het Robeco Consumer
Trends fonds heeft zich bewezen,
maar beleggers moeten wel de
tijd hebben om tussentijdse
koersbewegingen te doorstaan.
Fonds: Robeco Consumer Trends
ISIN-code: LU0871827464
Fondsmanager:Jack Neele en Richard Speetjens
Benchmark:MSCI AC World (referentie-index)
€Koers Robeco Consumer Trends fonds
FinancialFocus-03-2016-P46-51 Expertise.indd 51 22-04-16 13:44
50 FINANCIAL FOCUS
EXPERTNIEUWS
Boekingsbedrijf Priceline
profi teert van het toenemende
aantal hotelboekingen van onder
andere de Chinese consument.
De consument die een
hotelovernachting wil boeken
doet dat steeds vaker via internet.
Op sites als Booking.com
of Expedia kan snel uit het
wereldwijde aanbod de meest
aantrekkelijke accommodatie
worden gekozen en gereserveerd.
Deze bemiddelaars verdienen
hun geld door voor elke boeking
een vergoeding te vragen. Aan
hotels, maar ook in toenemende
mate ook aan theaters en
autoverhuurbedrijven. Tegelijk
met de accommodatie regelt
de reislustige consument ook
graag theaterkaarten, een
huurauto of een reisverzekering.
Een van de grootste spelers op
deze markt is het Amerikaanse
Priceline. Een boekingsbedrijf
dat in de afgelopen jaren snel
is gegroeid door een lange serie
overnames van onder andere het
Nederlandse Booking.com.
MOBIEL BOEKENPriceline profi teert van het
toenemende aantal boekingen.
Niet alleen door consumenten uit
Europa en Amerika. Ook steeds
meer consumenten in opkomende
markten – met name China en
landen in Latijns-Amerika –
weten Priceline te vinden. De
goed werkende mobiele website
en de app van het bedrijf dragen
daar aan bij. Zo heeft een groot
deel van de Chinezen alleen
internettoegang via de mobiele
telefoon. De boekingen uit
opkomende landen zijn naar
verwachting goed voor circa
60 procent van het totaal in de
komende vijf jaar.
NETWERKGrote kracht van Priceline is het
omvangrijke wereldwijde netwerk
van aangesloten accommodaties.
Vooral het aantal aangesloten
hotels in Europa is groot. De
Verenigde Staten kennen van
oudsher veel hotelketens met
een eigen marketingafdeling.
Voordeel voor de vele individuele
hotels in Europa is dat ze de
marketinginspanning kunnen
beperken door zich bij een
boekingssite als Priceline aan te
sluiten.
Priceline breidt het netwerk
gestaag uit door de overname
van lokale boekingsbedrijven,
of nauwe samenwerking met
deze partijen. Daardoor heeft
Priceline een sterke positie
in de versnipperde markt.
Belangrijkste concurrent is het
eveneens Amerikaanse Expedia.
De verwachting is dat deze grote
spelers steeds meer kleine spelers
overnemen om op die manier
het marktaandeel te vergroten
en zo te profi teren van het
stijgende aantal boekingen. Dat
bemoeilijkt de toetreding van
nieuwe spelers op de markt.
ECONOMISCHE GROEIBeleggers moeten er rekening
mee houden dat Priceline een
cyclisch aandeel is. De koers
van het aandeel fl uctueert op
de consumentenbestedingen
die op hun beurt weer
nauw samenhangen met de
economische groei in een
land. Daarnaast nemen de
komende jaren ook de kosten
MEELIFTEN MET DE REISLUSTIGE CONSUMENT
MAURITS HELDRING
Aandelen Analist
Aandeel Priceline
voor marketing toe door het
uitrollen van de activiteiten in
vooral opkomende markten. We
verwachten dat de stijging echter
wordt gecompenseerd door de
aanwas van nieuwe klanten.
Als de groei van de boekingen
doorzet zoals verwacht, heeft
dit een positieve invloed op
de winst. Het verwerken van
grotere stroom boekingen vraagt
een beperkte investering. Deze
loopt immers over de bestaande
platformen van het bedrijf. Op
lange termijn zien we groei van
de omzet en winst van Priceline.
Priceline Group Inc PCLN
ISIN-code: US7415034039
$Koers Priceline
0
200
400
600
800
1.000
1.200
1.400
1.600
1999 2001
2003 2005
2007 2009
2011 2013
2015
FinancialFocus-03-2016-P46-51 Expertise.indd 50 22-04-16 13:44
FINANCIAL FOCUS 51
EXPERTISE
RTS
MEELIFTEN MET DE REISLUSTIGE CONSUMENT
60 80
100 120 140 160 180 200
18-01-1
3
18-05-1
3
18-09-1
3
18-01-1
4
18-05-1
4
18-09-1
4
18-01-1
5
18-05-1
5
18-09-1
5
18-01-1
6
UITGAVEN CONSUMENT DRIJVEN DE MARKT
Het koopgedrag van consumenten
is onvoorspelbaar. Toch weten
de fondsbeheerders van het
Robeco Consumer Trends fonds
er patronen in te ontdekken. Daar
kunnen beleggers hun voordeel
mee doen.
Strategen volgen wereldwijd
nauwgezet de uitgaven van de
consument. Hoeveel we kopen
en wat we kopen heeft immers
directe invloed op de economie.
Het fondsteam van het Robeco
Consumer Trends fonds probeert
door het analyseren van trends te
voorspellen waar consumenten
hun geld gaan uitgeven. Om
vervolgens te beleggen in de
ondernemingen die daar het
meest van profi teren. Dat
gaat beheerders Jack Neele en
Richard Speetjens goed af. Over
de afgelopen drie jaar wist het
fonds een gemiddeld rendement
van bijna 15 procent per jaar te
behalen. Beleggers in het fonds
moeten echter wel enig risico
aankunnen. Op korte termijn
is het gedrag van consumenten
onvoorspelbaar en dat kan leiden
tot forse koersuitslagen op korte
termijn.
MEER ONLINEHet fondsteam onderscheidt drie
trends die van invloed zijn op
de consumentenbestedingen. De
trend van de digitale consument,
de opkomende consument en
sterke merken. Binnen elk thema
selecteren de fondsbeheerders de
bedrijven die het meest profi teren
van de geselecteerde trends.
Belangrijke trend is de digitale
consument. Wereldwijd geven
consumenten niet alleen veel
uit aan smartphones, tablets
en e-readers. Deze apparatuur
wordt ook gebruikt om steeds
meer online te kopen. Als
gevolg daarvan verschuiven de
advertentiebudgetten wereldwijd
van traditionele media naar
mobiel en online. Om hiervan
te profi teren investeert het fonds
in onder andere Facebook en
Alphabet, het moederbedrijf van
zoekmachine Google.
OPKOMENDE MARKTEN Binnen het thema opkomende
consument wordt ingespeeld
op de toenemende
consumentenbestedingen in
de opkomende markten. Het
fondsteam investeert onder andere
in het Chinese Tencent – het op
vier na grootste internetbedrijf
ter wereld. Daarnaast vormen
ook luxe merken een interessante
beleggingscategorie. Mede dankzij
dit thema wist het fonds het
in 2015 beter te doen dan de
aandelenmarkten als geheel. Een
bijzondere prestatie gezien de
ontwikkelingen in onder andere de
opkomende markten in dat jaar.
DEFENSIEFHet derde thema sterke merken
richt zich op bekende merken
die een aantrekkingskracht
hebben op consumenten
wereldwijd. Voorbeelden
zijn Nestlé en Unilever, beide
eigenaar van bekende merken
op het gebied van voeding en
persoonlijke verzorging. Maar
ook koffi eketen Starbucks en
sportschoenenfabrikant Nike.
Dit thema is tevens het meest
defensieve thema. Het zorgt
voor enige demping van de
meer risicovolle beleggingen
Robeco Global Consumer Trends fonds
MANUEL HERNANDEZ FERNANDEZ
AA Advisors
in opkomende landen en de
IT-sector. Daarnaast bevat de
portefeuille van het fonds een
aantal meer speculatieve namen
zoals Amazon en Tripadvisor. De
thematische beleggingsinsteek
van het Robeco Consumer
Trends fonds heeft zich bewezen,
maar beleggers moeten wel de
tijd hebben om tussentijdse
koersbewegingen te doorstaan.
Fonds: Robeco Consumer Trends
ISIN-code: LU0871827464
Fondsmanager:Jack Neele en Richard Speetjens
Benchmark:MSCI AC World (referentie-index)
€Koers Robeco Consumer Trends fonds
FinancialFocus-03-2016-P46-51 Expertise.indd 51 22-04-16 13:44
52 FINANCIAL FOCUS
OVER ABN AMRO MEESPIERSONABN AMRO MeesPierson is een handelsnaam van ABN AMRO Bank N.V. ABN AMRO Bank N.V. is gevestigd aan de Gustav Mahlerlaan 10 (1082 PP) te Amsterdam (Nederland). Het internetadres van ABN AMRO MeesPierson is abnamromeespierson.nl. ABN AMRO Bank N.V. heeft een bankvergunning van De Nederlandsche Bank N.V. en is opgenomen in het register van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) onder nummer 12000004. ABN AMRO Bank N.V. kan optreden als:
◆ aanbieder van betaal-, spaar- en kredietproducten;◆ bemiddelaar en adviseur van betaal-, spaar-, krediet- en verzekeringsproduc-
ten;◆ beleggingsonderneming voor alle beleggingsdiensten, beleggingsactiviteiten
en nevendiensten.
Informatie over de klachtenregeling van ABN AMRO Bank N.V. en de geschillen-instantie waarbij ABN AMRO Bank N.V. is aangesloten kunt u vinden op abnamro.nl/klachtenregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024 (€ 0,10 per minuut). Op ABN AMRO Bank N.V. zijn het beleggers-compensatiestelsel en het depositogarantiestelsel van toepassing. Meer informatiedaarover kunt u vinden op: abnamro.nl/garantieregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024. ABN AMRO Bank N.V. is ingeschreven in het Handelsregister K.v.K. Amsterdam onder nummer 34334259. Het BTW-identificatienummer van ABN AMRO Bank N.V. is NL820646660B01.
ALGEMENE DISCLAIMERDe in dit document aangeboden informatie is opgesteld door ABN AMRO Bank N.V. en is bedoeld als informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. De informatie mag daarom nadrukkelijk niet beschouwd
worden als een advies of als een voorstel of aanbod tot 1) het aankopen of verhandelen van financiële instrumenten en/of 2) het afnemen van beleggings-diensten noch als een beleggingsadvies. Beslissingen op basis van de informatie uit dit document zijn voor uw eigen rekening en risico. De informatie en de voorwaarden die van toepassing zijn op door ABN AMRO Bank N.V. aangeboden financiële instrumenten en beleggingsdiensten verleend door ABN AMRO Bank N.V. kunt u vinden in de Voorwaarden Effectendienstverlening ABN AMRO N.V. en het Informatieblad Effectendienstverlening ABN AMRO Bank N.V. die verkrijg-baar zijn via abnamro.nl/beleggen. Hoewel ABN AMRO Bank N.V. tracht juiste, volledige en actuele informatie uit betrouwbaar geachte bronnen aan te bieden, verstrekt ABN AMRO Bank N.V. expliciet noch impliciet enige garantie dat de aangeboden informatie in dit document juist, volledig of actueel is. ABN AMRO Bank N.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor druk- en zetfouten. De in dit document opgenomen informatie kan worden gewijzigd zonder voorafgaand bericht. ABN AMRO Bank N.V. is niet verplicht de hierin opgenomen informatie te actualiseren of te wijzigen. ABN AMRO Bank N.V. en/of haar agenten of onderaannemers aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid ten aanzien van enige schade (met inbegrip van gederfde winst), die op enigerlei wijze voortvloeit uit de informatie die u in dit document wordt aangeboden of het gebruik daarvan. ABN AMRO Bank N.V. , of de rechthebbende, behoudt alle rechten (waaronder auteursrechten, merkrechten, octrooien en andere intellectuele eigendomsrechten) met betrekking tot alle in dit document aangeboden informatie (waaronder alle teksten, grafisch materiaal en logo’s). Het is niet toegestaan de informatie uit dit document te kopiëren of op enigerlei wijze openbaar te maken, te verspreiden of te ver-menigvuldigen zonder vooraf-gaande schriftelijke toestemming van ABN AMRO Bank N.V. of rechtmatige toestemming van de rechthebbende. U mag de informatie in dit document wel afdrukken voor uw eigen persoonlijk gebruik.
US PERSON DISCLAIMER ABN AMRO Bank N.V. (“ABN AMRO”) is niet geregistreerd als bro-ker-dealer en investment adviser zoals bedoeld in respectievelijk de Amerikaanse Securities Exchange Act van 1934 en de Amerikaanse Investment Advisers Act van 1940, zoals van tijd tot tijd gewijzigd, noch in de zin van andere toepasselijke wet- en regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde Staten van Amerika. Tenzij zich op grond van de hiervoor genoemde wetten een uitzondering voordoet, is de beleggingsdienstverlening van ABN AMRO inclusief (maar niet beperkt tot) de hierin omschreven beleggingsproducten en beleggingsdiensten, alsmede de advisering daaromtrent niet bestemd voor Amerikaanse ingezetenen [“US Persons” in de zin van vorenbedoelde wet- en regelgeving]. Dit document of kopieën daarvan mogen niet worden verzonden of meegebracht naar de Verenigde Staten van Amerika of worden verstrekt aan Amerikaanse ingezetenen.
Onverminderd het voorgaande is het niet de intentie de in dit docu-ment beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten te verkopen of te distribueren of aan te bieden aan personen in landen waar dat ABN AMRO op grond van enig wettelijk voorschrift niet is toegestaan. Een ieder die beschikt over dit document of kopieën daarvan dient zelf na te gaan of er wettelijke beperkingen bestaan tegen de openbaarmaking en verspreiding van dit document en/of het afnemen van de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten en zodanige beperkingen in acht te nemen. ABN AMRO is niet aansprakelijk voor schade als gevolg van beleggingdiensten en/of beleggingsproducten die in strijd met de hiervoor bedoelde beperkingen zijn afgenomen.
SERVICE
Nieuw:dagelijkse inspiratie via Daily Focus
Daily Focus is de nieuwe dagelijkse nieuwsbrief van Financial
Focus. Daily Focus scant voor u wereldwijde zakelijke media
en biedt u een compacte selectie met een samenvatting
van deze artikelen. U ontvangt deze nieuwsbrief elke
werkdag om 8:00 uur. U kunt zich aanmelden via
financialfocus.nl/dailyfocus.
Ondernemers centraal in juni
Hoe gaan ondernemers om met zaken
als innovatie, privacy en bedrijfsoverdracht?
Eind juni gaan we met een aantal bekende
ondernemers hierover in gesprek.
Meer informatie vindt u op
financialfocus.nl/
ondernemers.
In print of digitaal?
Het magazine Financial Focus
is zowel in print als digitaal te lezen.
Ontvangt u het magazine nu per post en wilt u
Financial Focus liever digitaal lezen?
Laat u dat dan weten aan uw private
banker of stuur een mailtje naar
de redactie.
Waar vind ik meer informatie over beleggen?
Financial Focus is sinds begin 2015 van opzet veranderd. We
proberen u met dit magazine en op financialfocus.nl te inspireren en te
helpen met bijzondere verhalen en interessante artikelen.
Als u meer wilt weten over beleggen kunt u natuurlijk ook bij ons terecht.
U vindt onder meer onze actuele beleggingsvisie, koersen en informatie
over onze producten op abnamromeespierson.nl/beleggen.
FinancialFocus-03-2016-P52-53 Service.indd 52 22-04-16 13:53
FINANCIAL FOCUS 53
COLOFON
03 // 2016
FINANCIAL FOCUS
is een uitgave van ABN AMRO MeesPierson. De informatie in deze uitgave is informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. Meer informatie hierover leest u in de disclaimer op pagina 52.
AFMELDEN
U kunt het abonnement opzeggen via uw private banker.
UitgeverABN AMRO MeesPierson
Concept & RealisatieLVB Networks
DrukwerkcoördinatieSumis Printmanagement
RedactieadresABN AMRO
Redactie Financial Focus
Postbus 283 (AA1040)
1000 EZ Amsterdam
Een vraag voor de redactie?fi [email protected]
OmslagillustratieElla Nitters
(Met nieuws na 15 april 2016
kon in deze uitgave geen rekening
meer worden gehouden.)
Financial Focus onlineOp www.fi nancialfocus.nl leest u
meer artikelen over en uit de wereld
van vermogenden.
ABN AMRO MeesPierson onlineInformatie over producten
en diensten van ABN AMRO
MeesPierson vindt u op
www.abnamromeespierson.nl
Hebt u vragen voor onze experts uit dit magazine? Zij helpen u graag!U kunt altijd bellen met uw eigen private banker. Of met de private banking
assistenten van ons Private Banking Advies & Service Team.
Bereikbaar op maandag t/m vrijdag van 7.00 – 23.00 uur
en zaterdag van 8.00 – 20.00 uur
0800 024 07 34(Vanuit het buitenland: 0031 20 5176356)
SILVIA ZONNEVELD
Directeur Private Wealth Management
HAN DE JONG
Chief Economist
TJARKO DENEKAMP
Specialist Schenken en Erven
JACQUES HOGERWERF
Specialist Vermogensstructurering
ERAN HABETS
Directeur Instituten & Charitas
In de volgende editieOndernemen
DE VOLGENDE EDITIE VAN FINANCIAL FOCUS
VERSCHIJNT IN AUGUSTUS
Ondernemers centraal in juni
Hoe gaan ondernemers om met zaken
als innovatie, privacy en bedrijfsoverdracht?
Eind juni gaan we met een aantal bekende
ondernemers hierover in gesprek.
Meer informatie vindt u op
fi nancialfocus.nl/
ondernemers.
FinancialFocus-03-2016-P52-53 Service.indd 53 22-04-16 13:53
52 FINANCIAL FOCUS
OVER ABN AMRO MEESPIERSONABN AMRO MeesPierson is een handelsnaam van ABN AMRO Bank N.V. ABN AMRO Bank N.V. is gevestigd aan de Gustav Mahlerlaan 10 (1082 PP) te Amsterdam (Nederland). Het internetadres van ABN AMRO MeesPierson is abnamromeespierson.nl. ABN AMRO Bank N.V. heeft een bankvergunning van De Nederlandsche Bank N.V. en is opgenomen in het register van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) onder nummer 12000004. ABN AMRO Bank N.V. kan optreden als:
◆ aanbieder van betaal-, spaar- en kredietproducten;◆ bemiddelaar en adviseur van betaal-, spaar-, krediet- en verzekeringsproduc-
ten;◆ beleggingsonderneming voor alle beleggingsdiensten, beleggingsactiviteiten
en nevendiensten.
Informatie over de klachtenregeling van ABN AMRO Bank N.V. en de geschillen-instantie waarbij ABN AMRO Bank N.V. is aangesloten kunt u vinden op abnamro.nl/klachtenregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024 (€ 0,10 per minuut). Op ABN AMRO Bank N.V. zijn het beleggers-compensatiestelsel en het depositogarantiestelsel van toepassing. Meer informatiedaarover kunt u vinden op: abnamro.nl/garantieregeling of opvragen via telefoonnummer 0900-0024. ABN AMRO Bank N.V. is ingeschreven in het Handelsregister K.v.K. Amsterdam onder nummer 34334259. Het BTW-identificatienummer van ABN AMRO Bank N.V. is NL820646660B01.
ALGEMENE DISCLAIMERDe in dit document aangeboden informatie is opgesteld door ABN AMRO Bank N.V. en is bedoeld als informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. De informatie mag daarom nadrukkelijk niet beschouwd
worden als een advies of als een voorstel of aanbod tot 1) het aankopen of verhandelen van financiële instrumenten en/of 2) het afnemen van beleggings-diensten noch als een beleggingsadvies. Beslissingen op basis van de informatie uit dit document zijn voor uw eigen rekening en risico. De informatie en de voorwaarden die van toepassing zijn op door ABN AMRO Bank N.V. aangeboden financiële instrumenten en beleggingsdiensten verleend door ABN AMRO Bank N.V. kunt u vinden in de Voorwaarden Effectendienstverlening ABN AMRO N.V. en het Informatieblad Effectendienstverlening ABN AMRO Bank N.V. die verkrijg-baar zijn via abnamro.nl/beleggen. Hoewel ABN AMRO Bank N.V. tracht juiste, volledige en actuele informatie uit betrouwbaar geachte bronnen aan te bieden, verstrekt ABN AMRO Bank N.V. expliciet noch impliciet enige garantie dat de aangeboden informatie in dit document juist, volledig of actueel is. ABN AMRO Bank N.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor druk- en zetfouten. De in dit document opgenomen informatie kan worden gewijzigd zonder voorafgaand bericht. ABN AMRO Bank N.V. is niet verplicht de hierin opgenomen informatie te actualiseren of te wijzigen. ABN AMRO Bank N.V. en/of haar agenten of onderaannemers aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid ten aanzien van enige schade (met inbegrip van gederfde winst), die op enigerlei wijze voortvloeit uit de informatie die u in dit document wordt aangeboden of het gebruik daarvan. ABN AMRO Bank N.V. , of de rechthebbende, behoudt alle rechten (waaronder auteursrechten, merkrechten, octrooien en andere intellectuele eigendomsrechten) met betrekking tot alle in dit document aangeboden informatie (waaronder alle teksten, grafisch materiaal en logo’s). Het is niet toegestaan de informatie uit dit document te kopiëren of op enigerlei wijze openbaar te maken, te verspreiden of te ver-menigvuldigen zonder vooraf-gaande schriftelijke toestemming van ABN AMRO Bank N.V. of rechtmatige toestemming van de rechthebbende. U mag de informatie in dit document wel afdrukken voor uw eigen persoonlijk gebruik.
US PERSON DISCLAIMER ABN AMRO Bank N.V. (“ABN AMRO”) is niet geregistreerd als bro-ker-dealer en investment adviser zoals bedoeld in respectievelijk de Amerikaanse Securities Exchange Act van 1934 en de Amerikaanse Investment Advisers Act van 1940, zoals van tijd tot tijd gewijzigd, noch in de zin van andere toepasselijke wet- en regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde Staten van Amerika. Tenzij zich op grond van de hiervoor genoemde wetten een uitzondering voordoet, is de beleggingsdienstverlening van ABN AMRO inclusief (maar niet beperkt tot) de hierin omschreven beleggingsproducten en beleggingsdiensten, alsmede de advisering daaromtrent niet bestemd voor Amerikaanse ingezetenen [“US Persons” in de zin van vorenbedoelde wet- en regelgeving]. Dit document of kopieën daarvan mogen niet worden verzonden of meegebracht naar de Verenigde Staten van Amerika of worden verstrekt aan Amerikaanse ingezetenen.
Onverminderd het voorgaande is het niet de intentie de in dit docu-ment beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten te verkopen of te distribueren of aan te bieden aan personen in landen waar dat ABN AMRO op grond van enig wettelijk voorschrift niet is toegestaan. Een ieder die beschikt over dit document of kopieën daarvan dient zelf na te gaan of er wettelijke beperkingen bestaan tegen de openbaarmaking en verspreiding van dit document en/of het afnemen van de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten en zodanige beperkingen in acht te nemen. ABN AMRO is niet aansprakelijk voor schade als gevolg van beleggingdiensten en/of beleggingsproducten die in strijd met de hiervoor bedoelde beperkingen zijn afgenomen.
SERVICE
Nieuw:dagelijkse inspiratie via Daily Focus
Daily Focus is de nieuwe dagelijkse nieuwsbrief van Financial
Focus. Daily Focus scant voor u wereldwijde zakelijke media
en biedt u een compacte selectie met een samenvatting
van deze artikelen. U ontvangt deze nieuwsbrief elke
werkdag om 8:00 uur. U kunt zich aanmelden via
financialfocus.nl/dailyfocus.
Ondernemers centraal in juni
Hoe gaan ondernemers om met zaken
als innovatie, privacy en bedrijfsoverdracht?
Eind juni gaan we met een aantal bekende
ondernemers hierover in gesprek.
Meer informatie vindt u op
financialfocus.nl/
ondernemers.
In print of digitaal?
Het magazine Financial Focus
is zowel in print als digitaal te lezen.
Ontvangt u het magazine nu per post en wilt u
Financial Focus liever digitaal lezen?
Laat u dat dan weten aan uw private
banker of stuur een mailtje naar
de redactie.
Waar vind ik meer informatie over beleggen?
Financial Focus is sinds begin 2015 van opzet veranderd. We
proberen u met dit magazine en op financialfocus.nl te inspireren en te
helpen met bijzondere verhalen en interessante artikelen.
Als u meer wilt weten over beleggen kunt u natuurlijk ook bij ons terecht.
U vindt onder meer onze actuele beleggingsvisie, koersen en informatie
over onze producten op abnamromeespierson.nl/beleggen.
FinancialFocus-03-2016-P52-53 Service.indd 52 22-04-16 13:53
FINANCIAL FOCUS 53
COLOFON
03 // 2016
FINANCIAL FOCUS
is een uitgave van ABN AMRO MeesPierson. De informatie in deze uitgave is informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. Meer informatie hierover leest u in de disclaimer op pagina 52.
AFMELDEN
U kunt het abonnement opzeggen via uw private banker.
UitgeverABN AMRO MeesPierson
Concept & RealisatieLVB Networks
DrukwerkcoördinatieSumis Printmanagement
RedactieadresABN AMRO
Redactie Financial Focus
Postbus 283 (AA1040)
1000 EZ Amsterdam
Een vraag voor de redactie?fi [email protected]
OmslagillustratieElla Nitters
(Met nieuws na 15 april 2016
kon in deze uitgave geen rekening
meer worden gehouden.)
Financial Focus onlineOp www.fi nancialfocus.nl leest u
meer artikelen over en uit de wereld
van vermogenden.
ABN AMRO MeesPierson onlineInformatie over producten
en diensten van ABN AMRO
MeesPierson vindt u op
www.abnamromeespierson.nl
Hebt u vragen voor onze experts uit dit magazine? Zij helpen u graag!U kunt altijd bellen met uw eigen private banker. Of met de private banking
assistenten van ons Private Banking Advies & Service Team.
Bereikbaar op maandag t/m vrijdag van 7.00 – 23.00 uur
en zaterdag van 8.00 – 20.00 uur
0800 024 07 34(Vanuit het buitenland: 0031 20 5176356)
SILVIA ZONNEVELD
Directeur Private Wealth Management
HAN DE JONG
Chief Economist
TJARKO DENEKAMP
Specialist Schenken en Erven
JACQUES HOGERWERF
Specialist Vermogensstructurering
ERAN HABETS
Directeur Instituten & Charitas
In de volgende editieOndernemen
DE VOLGENDE EDITIE VAN FINANCIAL FOCUS
VERSCHIJNT IN AUGUSTUS
Ondernemers centraal in juni
Hoe gaan ondernemers om met zaken
als innovatie, privacy en bedrijfsoverdracht?
Eind juni gaan we met een aantal bekende
ondernemers hierover in gesprek.
Meer informatie vindt u op
fi nancialfocus.nl/
ondernemers.
FinancialFocus-03-2016-P52-53 Service.indd 53 22-04-16 13:53
XXX
FINANCIAL FOCUS 55
FinancialFocus-P55/blauw.indd 55 21-12-15 11:46
COLOFON
FINANCIAL FOCUS 2
Focus-Magazine-Cover-voor-achter-03-2016.indd 2 22-04-16 13:48
XXX
FINANCIAL FOCUS 55
FinancialFocus-P55/blauw.indd 55 21-12-15 11:46
COLOFON
FINANCIAL FOCUS 2
Focus-Magazine-Cover-voor-achter-03-2016.indd 2 22-04-16 13:48
FINA
NC
IAL FO
CU
S 3 / 2016
M
AG
AZ
INE V
OO
R V
ERM
OG
END
EN
03
DOSSIER: WONEN OP LATERE LEEFTIJD + FEATURE: WIJN + TOP 5 KLEINSTE KONINKRIJKEN 03 / 2016
UIT OF THUIS?HOE WILT U LATER WONEN?
INSPIRATIE, MENINGEN EN VERHALEN UIT DE WERELD VAN VERMOGENDEN
HERMAN VISSIAONDERNEMER
ELKE WEEK OP
FINANCIALFOCUS.NL
BLOGGEN VERMOGENDEN,
ONDERNEMERS EN
BESTUURDERS OVER
HUN ERVARINGEN EN
DILEMMA’S. HERMAN
VISSIA IS EIGENAAR VAN DE
TECHNOLOGIEBEDRIJVEN
‘PICOPOINT’ EN ‘BYELEX’ EN
ACTIEF IN WIT-RUSLAND. HIJ
BLOGT OVER HET VERSCHIL
IN ZAKENDOEN TUSSEN
NEDERLAND EN WIT-
RUSLAND.
‘We zijn in Nederland kwetsbaar geworden door onze welvaart.’
MEER BLOGS
www.fi nancialfocus.nl
Focus-Magazine-Cover-voor-achter-03-2016.indd 1 22-04-16 13:48