Download - Filosofie emb

Transcript
Page 1: Filosofie emb

NatuurfilosofenSofisten, Socrates, Plato

Stoa en Epicurisme

Door:E. Mos-Burgers

FILOSOFIE

Page 2: Filosofie emb
Page 3: Filosofie emb

• De polis als eenheid

• Griekenland is van nature maar voor een klein deel bewoonbaar.

• Veel bergen barrière 750 gemeenschappen die zich onafhankelijk van elkaar ontwikkelden: ´stadstaten‘ , polis’ (meervoud: ‘poleis’);

• Bestuurd door kleine groep: oligarchie, aristocratie één leider (monarchie), al dan niet bijgestaan door een adviesraad. vanwege hun bezit de economische, militaire en politieke macht in handen hebben.

Page 4: Filosofie emb
Page 5: Filosofie emb

EMIGRATIE• Rond 800 : bevolkingstoename

veroveringen direct rond de polis bijv. deel van de Peloponnesos bij de polis Sparta heel Attica bij Athene.

• emigratie: nieuwe poleis, ook wel ‘koloniën’ (hielden contact met moedersteden, handel) Sicilië, in Zuid-Italië Zuid-Frankrijk op de kusten van het huidige Turkije (de Grieken spraken van Ionië).

• Griekse cultuur verspreidt zich zo over het Middellandse zeegebied.

• Grieken in Ionië in aanraking met andere culturen: Babylonië en Egypte

Page 6: Filosofie emb

ZUID-ITALIË EN IONIË

ELEATENIONISCHE NATUURFILOSOFEN

Page 7: Filosofie emb

MYTHOLOGISCH WERELDBEELD

• Hesiodus/Homerus

Page 8: Filosofie emb

NATUURFILOSOFENHOE ZIT DE WERELD IN ELKAAR?• In Ionië begint het verhaal van de Griekse filosofie

• Eeuwenlang: toevlucht tot bovennatuurlijke verklaringen met goden en helden

• Grieken begonnen antwoord te zoeken op levensvragenZONDER beroep op goden en bovennatuurlijke krachten_______________________________________________

• de wereld is een geordend geheel (bijv. seizoenen en baan van planeten): κοσμος = ordening

• kosmologie: onderzoek naar alle mogelijke verschijnselen in het heelal

• Ionische natuurfilosofen (φυσις > φυσικοι)

• archè/oerstof/basisprincipe/constante1) beginpunt (waar alles uit voorkomt)2) leidend beginsel, principe (dat alles bestuurt)

Page 9: Filosofie emb

THALES (600 VC)‘ALLES BESTAAT UIT WATER’

• Nieuw idee: veranderlijkheid (tegenover het idee van een constante natuur.)

• Thales en andere denkers: op zoek naar eenheid, een basisprincipe in de natuur voor Thales water

• Alles is ontstaan uit water want: water kan alle vormen aannemen:gas, vloeistof en ijs

• Andere natuurfilosofen zochten naar een andere ‘oerstof’

Page 10: Filosofie emb

PYTHAGORAS (580-500 VC)

• oerstof: getallen

Page 11: Filosofie emb

HERAKLEITOS (550 VC) ‘ALLES VERANDERT VOORTDUREND’

- Vuur = oerstof

- Vuur duidt op proces: alles in de natuur onderhevig aan verandering.

- De veranderingen kennen 1 wetmatigheid: ze gaan over in hun tegendeel leven-dood dag-nacht

- Plato vat zijn theorie samen als: παντα ῥει, οὐδεν μενει (= alles stroomt, niets blijft)

‘filosoof van het worden

Page 12: Filosofie emb

PARMENIDES (550)‘WAT WE ZIEN IS NIET ECHT’

• Tegenovergestelde van Herakleitos:‘Alles wat kan veranderen, kan niet echt zijn’

• het zijnde is en het niet-zijnde is niet

• De echte werkelijkheid = onvergankelijk, eeuwig onveranderlijk

ondeelbaar

• Wat wij met onze zintuigen zien, voldoet niet aan deze eisen dus wij zien niet de echte werkelijkheid. echte werkelijkheid zien we pas door te denken.

• Filosoof van het zijn

Page 13: Filosofie emb
Page 14: Filosofie emb

RAPHAEL, DE SCHOOL VAN ATHENE (1510-1511), ROME : PARMENIDES

Page 15: Filosofie emb

PYTHAGORAS, PARMENIDES, HERAKLEITOS

Page 16: Filosofie emb

HERAKLEITUS

Page 17: Filosofie emb

DE JONGERE NATUURFILOSOFEN(VANAF HELFT 5E EEUW)

Page 18: Filosofie emb

OPLOSSINGEN VOOR HET DILEMMA:WORDEN TEGENOVER ZIJN

• de jongere natuurfilosofen (vanaf helft

vijfde eeuw)

• De werkelijkheid kent twee geheel

verschillende aspecten: - de veelheid (die voortdurend verandert): Heraclitus- het constante (dat gelijk blijft): Parmenides

Page 19: Filosofie emb

EMPEDOCLES (495-435 VC)

• Sicilië

• 4 oerstoffen: aarde, water, lucht en vuur

• liefde en haat zorgen voor vermenging en scheiding van deze vier elementen

Page 20: Filosofie emb

ANAXAGORAS (500 VC)

• Ionië

• oerstof: Nous (geest)

• spermata :

- elk zaadje bezit alle eigenschappen

- elk zaadje is anders, omdat de verhouding van de verschillende eigenschappen anders is

Page 21: Filosofie emb

ANAXAGORAS

Page 22: Filosofie emb

DEMOKRITOS (460-370 VC) ‘ALLES BESTAAT UIT ATOMEN’• Alles bestaat uit ondeelbare deeltjes

a-tomos: niet de snijden/delen, ondeelbaar

• De verschillende combinaties + hoeveelheden atomen = verklaren de verscheidenheid die wij zien.

• Veranderingen ontstaan door - samenvoeging - uiteenvallen van atomen

• kosmos ontstaan door botsing en klontering van atomen

Page 23: Filosofie emb
Page 24: Filosofie emb

A B C D

G H

Combineer de onderstaande filosofen met de plaatjes:

1. Empedocles2. Thales3. Herakleitos4. Pythagoras5. Anaxagoras6. Parmenides7. Demokritos

E

Page 25: Filosofie emb
Page 26: Filosofie emb

DEMOCRATIE IN ATHENE

SOFISTENWat besluiten we?

Page 27: Filosofie emb
Page 28: Filosofie emb

POLITIEKE SITUATIE IN DE VIJFDE EEUW

• Perzische Oorlogen (490 – 479 v. Chr.)

• Gouden Eeuw voor Athene : zeebond

• Peloponnesische Oorlog (431-404)

• Athene verliest: de Dertig

• Radicale democratie ingesteld

Page 29: Filosofie emb

GEVOLGEN DEMOCRATIE• Nieuwe vorm van onderwijs:

men moet goed het woord kunnen voerenmen moet goed anderen kunnne overtuigen van eigen standpunt logische redenering op kunnen zetten

• Professionele docenten: sofisten

• In democratie: besluit afhankelijk van overtuiging van de stemmersEen overtuiging kon worden beïnvloed door tegenstander een algemeen geldende waarheid komt op losse schroeven te staan belangrijke onderzoeksvragen voor filosofie: Hoe moeten we ons gedragen? Wat is goed, wat is fout? ( ethiek/gedragsleer)

Page 30: Filosofie emb

Presocratici: sofisten

Page 31: Filosofie emb

PROTAGORAS (480-411), SOFISTHOMO MENSURA, RELATIVISME

• Bekendste sofist (zelfs Plato positief)

Homo-mensura-stelling: “De mens is de maat van alle dingen, van de dingen die zijn dat/hoe ze zijn, en van de dingen die niet zijn dat/hoe ze niet zijn”

- universele waarheid bestaat niet (wat ieder individueel mens ziet, voelt en ervaart, is maatgevend voor zijn denken)

dus: wetten en normen resultaat van afspraken tussen mensen geen absolute geldigheid

• Subjectivistische visie: mens bepaalt wat goed is en wat niet• Mens als maatstaf voor werkelijkheid?

Page 32: Filosofie emb
Page 33: Filosofie emb

GORGIAS (480-376), SOFIST‘ER IS GEEN OBJECTIEVE WAARHEID’

Nihilisme1. Er bestaat niets2. Als er iets zou bestaan, zou het toch niet gekend kunnen worden3. Als het dan toch gekend kon worden, zou die kennis niet door woorden aan anderen

kunnen worden verteld.

Geen objectieve waarheid: dus anderen overtuigen van jouw opvattingen

Deze filosofen (sofisten): kregen slechte naam‘Bedervers van de jeugd’

Page 34: Filosofie emb

450 VC- WAT IS DE IDEALE STAAT?

Page 35: Filosofie emb

SOKRATES(CA. 470-399 V. CHR.)

Page 36: Filosofie emb

WAAR KOMEN WE SOCRATES TEGEN IN DE LITERATUUR?• Plato (427-347) – alle dialogen, vooral: Apologie, Krito en Phaedo

Plato is een leerling van Socrates: hebben soms zelfde gedachtegang, niet altijd duidelijk van wie een idee oorspronkelijk komt.

• Aristophanes (ca.450-385) – De Wolken

• Xenophon (ca.430-354) – Memorabilia

• Aristoteles (384-322)

Page 37: Filosofie emb

Socrates, 399

Page 38: Filosofie emb

SOCRATES• Hij werd gezien als sofist, maar nam er geen geld voor aan, zoals andere sofisten dat

deden.

• Toch wordt hij wel zo gezien door mensen.

• Hij wil mensen niet overtuigen, maar brengen tot eigen inzicht.

• In 399: veroordeeld tot de gifbekerdoor sofisten

Page 39: Filosofie emb

Socrates was op zoek naar de waarheid.

Orakel in Delphi:‘Socrates is de wijste man’

Zijn interpretatie: ‘Ik ben de wijste, omdat ik niets weet.’

Bij de ingang van de tempel in Dephi, staat de spreuk van Apollo:

Ken uzelf!

Page 40: Filosofie emb

SOKRATISCHE METHODE

Page 41: Filosofie emb

METHODE

• dialoog

• wat-is-het-vraag: “geestelijke verloskunde”

• elenchos: onderzoeken en weerleggen

• eironeia: de Sokratische ironie

• aporie: geen uitweg

meer weten

Page 42: Filosofie emb

UITGANGSPUNTEN FILOSOFISCH DENKEN VAN SOKRATES/PLATO

Page 43: Filosofie emb

DE GROTVERGELIJKING

Page 44: Filosofie emb
Page 45: Filosofie emb

APF 0809 45

Plato, De Staat, boek VII Illustratie: Scott Mayhew

Page 46: Filosofie emb

DE IDEEËNWERELD (PLATO)

• Oplossing voor probleem pre-socratici/ oerfilosofen:

• het veranderlijke: de wereld zoals we die zien met onze zintuigen

• het onveranderlijke: de ideeënwereld

Page 47: Filosofie emb

OPDRACHT• Teken allemaal eens een stoel

• Heeft iedereen dezelfde stoel?

Hoe komt het dat wij dit toch allemaal een stoel noemen? Wat is de definitie van een stoel?

• Plato: Deze stoel is een ‘afbeelding’ van het concept ‘stoel’, de ‘idee-stoel’, de ‘perfecte’ stoel.

• De Idee Stoel blijft bestaan, maar gewone stoelen niet.

• We hebben allemaal in ons hoofd een idee van hoe een stoel eruit ziet.

• Toch is het een afbeelding van de ‘ware stoel’ in ons hoofd of in de ideeenwereld

Page 48: Filosofie emb

ALGEMENE KENNIS

• Het is mogelijk de dingen te kennen zoals ze zijn door van deze dingen algemene kennis te verwerven (inductie door abstraheren): particularia tegenover universale

• Wat hebben de particularia van bijvoorbeeld dapperheid gemeen?: idea/eidos

Page 49: Filosofie emb

ETHIEK

• Sokrates was de eerste filosoof die zich bezig hield met ethiek

• Het hoogste goed voor een mens is streven naar geluk: eudaimonia

• centraal in de Griekse ethiek staat aretè = optimaal functioneren

• deugd: aretè van het menselijk handelen

Page 50: Filosofie emb

VIJF DEUGDEN

• Dapperheid

• Bezonnenheid/gematigdheid

• Rechtvaardigheid

• Godsdienstigheid

• Wijsheid

Alle deugden zijn één!

Page 51: Filosofie emb

SAMENVATTING

Deugdzaam handelen is een noodzakelijke

voorwaarde om gelukkig te worden.

Sokratisch determinisme

• Kennis = deugd

• Niemand handelt willens en wetens verkeerd

• Intellectualistische ethiek

Page 52: Filosofie emb

KEN JEZELF = JE ZIEL KENNEN

Page 53: Filosofie emb

Stoa en Epricurisme (300 vC)Hoe worden we gelukkig?

Page 54: Filosofie emb
Page 55: Filosofie emb
Page 56: Filosofie emb

Stoa en Epicrisme

• Stoa en Epicurisme: hellenistische tijd

• Veel oude politieke verbanden in de polis vielen weg onzekerheid traditionele zekerheden op zoek naar nieuw houvast ‘Hoe moet je omgaan met de wisselvalligheden van het lot?’

• Ondanks alle veranderingen in hellenistische tijd, proberen toch gelukkig te worden.

Page 57: Filosofie emb

EPICURISME• Epikouros (341-270)

• Baseert zich op atoomtheorie van Demokritos

• Alles is toevallig ontstaan door samenvoeging atomenAlles zal ook ooit weer uit elkaar vallen

• Leven = tijdelijkAlles wat gebeurt= toeval

• Wapen tegen toeval = gemoedrust bewaren, onverstoorbaar blijven (dus niet meedoen aan politiek)

Page 58: Filosofie emb

De stoa

• Tegenovergesteld wereldbeeld

• Kosmos is rationeel geordend

• Niets gebeurt toevalligAlles is voorzien door HOGERE MACHT: de REDE/RATIO of VOORZIENIGHEID.

• Mensen moeten zich houden aan rationele ordening van natuurDoe je dat? dan ben je onaantastbaar voor het noodlot. Je bereikt toestand van ‘apatheia’, onwetendheid :

Je veratnd heeft alle emoties onder controle.

• Je kunt in deze toestand best politiek actief zijn Je bent toch immuun voor schadelijke invloeden van buitenaf.

Page 59: Filosofie emb

REST:CYNICISME: HELLENISTISCHE STROMING• Gebaseerd op Socrates’ theorie: ‘kennis is wijsheid.’

geen luxe, bezit of geld.

• Vervreemding van de maatschappij

• Gesticht door Antisthenes in 4e eeuw voor Christus en bleef voortbestaan tot ver in het Romeinse Rijk.

• Over de eeuwen heen een kleine, maar invloedrijke groep filosofen.

• Cynikos= hond , leven als hond

Page 60: Filosofie emb

CYNICI:DIOGENES VAN SINOPE (404 -323 VC)

Volgens een populaire legende: sliep hij buiten in een regentonErg sober: leefde als een hond, dus kreeg ook die bijnaam.

Page 61: Filosofie emb

PURE STOÏCIJN OF TOCH NIET?

EINDE

Page 62: Filosofie emb

HERAKLEITOS

Page 63: Filosofie emb

PYTHAGORAS

Page 64: Filosofie emb

PARMENIDES

Page 65: Filosofie emb

ANAXAGORAS

Page 66: Filosofie emb

PLATO EN ARISTOTELES

Page 67: Filosofie emb

SOCRATES

Page 68: Filosofie emb

MYTH. WERELDBEELD VS. ARISTOTELES

Geocentrisch wereldbeeldAarde in midden, rest erom heen.

Page 69: Filosofie emb

EPICURUS

Page 70: Filosofie emb

DIOGENES

Page 71: Filosofie emb

PLOTINUS (NEOPLATONIST)