1 1
Innoverendoor ‘nieuw organiseren’
dr.ir.L.J. Lekkerkerk (Hans)
Op 2015-06-23Locatie:
Valid Consultancy,
Van Deventerlaan 101,
3528 AG Utrecht
(c)2015-Lekkerkerk
2
Innoveren door nieuw organiseren
1. ‘oud’ organiseren
2. ‘nieuw’ (?) organiseren – als hype?
3. nieuwe structuur ontwerpen
4. innoveren en nieuw organiseren
(c)2015-Lekkerkerk
4
Over ‘oud organiseren’:
1. Hoe word ik een rat, 2002
2. Het drama Ahold, 2004
3. Intensieve menshouderij, 2004
4. Kantoorlog, 2005
5. De prooi (ABN-AMRO), 2009
6. Ontregelen, 2008
7. Zo Zuidas, 2011
8. Dit kan niet waar zijn, 2015
Hoeveel van deze
titels heeft u al
gelezen?
(c)2015-Lekkerkerk
5
Eisen aan organisaties hoger …
Bolwijn & 1960’s efficiency/kosten
Kumpe: 1970’s + kwaliteit
1980’s + flexibiliteit
1990’s + innovativiteit
Lekker- 2000’s + duurzaamheid
kerk: 2010’s + verantwoordelijkheid
2020’s + ethisch
(c)2015-Lekkerkerk
6
Multiple values & stakeholdersSinds wat stakeholder 3 bottomlines
1960’s efficiency/kosten klant + kapitaal
1970’s + kwaliteit klant profit
1980’s + flexibiliteit klant
1990’s + innovativiteit klant
2000’s + duurzaamheid milieu planet
2010’s + verantw.’heid mens people
2020’s + ethisch mens
(c)2015-Lekkerkerk
7
Bovendien, ontwikkelingen als …
• Biotechnologie, genetische manipulatie,
• nanotechnologie, 3D-printen,
• ICT, social media, big data,
• Internet of things & robotisering,
• Dubbele vergrijzing, zorgkostenstijging,
• Psychisch ziek; stress, burn-out, depressie,
• Globalisering en ongelijkheid,
• … Welke eisen stelt dit aan uw organisatie?
(c)2015-Lekkerkerk
8
‘oude’ organisatiestructuur• Functioneel: soort bij soort = afdeling
• Scheiden doen en denken
• Taaksplitsing dus veel coördinatie = managers
• Gelaagde hiërarchie, span-of-control
• Procedures, systemen, prikklok
• Targets, KPI’s, afrekenen, winstmaximalisatie
Hoe ‘oud’ is uw organisatie(structuur)?
(c)2015-Lekkerkerk
9
Ofwel … ‘oud organiseren’ geeft• Onmenselijke organisaties
• met structuren die niet
• door snel en succesvol samen innoveren
• antwoord op ontwikkelingen hebben en
• tegelijk aan alle eisen
• van al hun belanghebbenden
kunnen voldoen
(c)2015-Lekkerkerk
10
Tot zover de onheilsprofeet
Maar:
Wat nu?
(c)2015-Lekkerkerk
11
Wat nu?
• Niet meer oud, dan maar
• ‘nieuw’ organiseren
Nee, niet
• Het Nieuwe Werken
(c)2015-Lekkerkerk
1313
‘nieuw organiseren’ als trend“Authentic organizations …
are also suspicious of fads and fashions that sweep the corporate world.” (1)
have an internal locus of control (2)
(c)2015-Lekkerkerk
1 Goffee & Jones: Creating the best workplace on earth, HBR May 2013 p.99-106
2 Cobbenhagen, J. (1999) proefschrift Uni Maastricht
1414
Buzz … ‘nieuw’ organiseren 1VPRO – Tegenlicht-uitzendingen:
• Het einde van de manager, op 15-2-’15
• Nederland kantelt, op 22-2-’15
• Prof Jan Rotmans, ‘transitie-prof.’:• ‘Verbindt mensen in een nieuwe, innovatieve samenleving’
• Bankgeheimen; Joris Luijendijk, op 8-3-’15
• Het werk van morgen, op 22-3-’15
(c)2015-Lekkerkerk(c)2015-Lekkerkerk
1515
Buzz … ‘nieuw’ organiseren 2Platforms:
• Ned. Centrum voor Sociale Innovatie (al r.i.p.)
• http://www.nieuworganiseren.nu/ (Ben Kuiken)
• http://www.innovatieforganiseren.nl/
• http://www.nederlandkantelt.nl/
• Flanders Synergy
• Das demokratische Unternehmen
• EUWIN: EU workplace innovation network https://www.tno.nl/nl/aandachtsgebieden/gezond-leven/prevention-work-health/innovatie-en-
arbeidsproductiviteit/euwin-europees-leernetwerk-voor-workplace-innovation/
(c)2015-Lekkerkerk(c)2015-Lekkerkerk
1616
Buzz … ‘nieuw’ organiseren 3Boeken als:
• The responsible company, 2012, Chouinard
• Conscious capitalism, 2013, Mackey & Sisodia
• Unboss, 2014, Kolind & Bøtter
• Reinventing organizations, 2014, Fr. Laloux
• Over Buurtzorg NL – Jos de Blok
(c)2015-Lekkerkerk
Van gehoord?
al gelezen?
(c)2015-Lekkerkerk
17
Wij gaan ‘nieuw’ organiseren 1
Dus: Men neme het Buurtzorg-model
• 600 teams met elk een wijk – 7.200 mw
• ~12 mw/team, zelfsturend, autonoom
• 15 regiocoaches: alleen adviseur
• 30 mw centraal: financiën en Buurtzorgweb
• En: … 0, nul, geen managers!!
In welke andere organisaties kan je dit kopiëren?
(c)2015-Lekkerkerk
18
Buurtzorg kopiëren als
• Vraag geografisch verspreid
• Per marktje één team
• Elk teamlid kan (bijna) alle taken
• Teams alleen ‘pooled interdependent’ (ICT-shared, kennisuitwisseling)
Wat voor organisaties voldoen hieraan?
(c)2015-Lekkerkerk
19
Wij gaan ‘nieuw’ organiseren 2
Dan nemen we wel Cellenstructuur (BSO)
1. Klein begin: 1 cel groeit tot 25 à 30 mw
2. Bij 30 mw ‘celdeling’ => Dus 2 cellen,
3. Elke cel ong 15 mw & celleider, helft van klanten/werk, andere locatie: groeien!
4. IF any cel > 30 THEN go to step 2 ELSE wait
Hoe lang gaat (ging) dit goed?
(c)2015-Lekkerkerk
20
Cellen kan als
1. Groeimodel bij verwachting snelle groei
2. Regel ‘bij 30 mw ‘celdeling’ niet strikt1. Cel aan product of eigen klanten koppelen
2. Als geen product/klantgebonden afsplitsing kan, dan sub-cellen
3. Bij voorkeur één enkele stappen of project tussen opdracht en leveren
Welke organisaties voldoen hieraan?*
*Zie Wintsen, E (2007) Eckart’s Notes
p.200 lijstje
(c)2015-Lekkerkerk
21
Wij gaan ‘nieuw’ organiseren 3
Dan gaan we kantelen (lean, stromen):
1. Zoek deelverzameling producten of klanten
2. Van functionele afdeling naar stromen met vaste groep mw
3. Incl. value definitie, op order en kaizen
4. Wat als groep groter is dan teamgrens
(c)2015-Lekkerkerk
22
Kantelen / lean / stromen kan als
1. Opdeelbare totale orderstroom
2. Per deelstroom beperkte fluctuatie
3. Qua kennis vergelijkbare processtappen tbv multi-inzetbaarheid
4. Meer in serie- tot massafabricage/diensten
(c)2015-Lekkerkerk
23
Wij gaan ‘nieuw’ organiseren 4
Dan gaan we ‘zelfsturen’
1. Vervang afdeling door ‘team’
2. Ontsla alle midden-management (plat!)
3. Verder geen structuuraanpassing.
4. ‘Teams, gij zult zelf sturen’:
(c)2015-Lekkerkerk
24
Zelfsturen kan als
1. Het team zelf KAN sturen .. foto
2. Beperkt afhankelijk van andere teams
3. Elkaar nodig hebben bij / aanvullen in het werk
(c)2015-Lekkerkerk
25
Wij gaan ‘nieuw’ organiseren 5
Of we gaan …
1. Holacracy* invoeren
2. Sociocratische kringen invoeren
3. Medewerkers ‘associates’ noemen
4. Medewerkers mede-eigenaars maken
5. …
*= sociocratie + agile; zie website
(c)2015-Lekkerkerk
26
Wij gaan ‘nieuw’ organiseren 1-5
Zo kom je bij de 75% …
“According to McKinsey’s research,
less than a quarter of
organizational-redesign efforts succeed.”http://www.mckinsey.com/insights/organization/Getting_organizational_rede
sign_right?cid=other-eml-alt-mkq-mck-oth-1506 (juni 2015)
Uw reorganisaties: ook 1 op 3 succes?
(c)2015-Lekkerkerk
27
Wij gaan ‘nieuw’ organiseren 1-5Wel aan alle eisen voldoen, maar:
1. Buurtzorg past niet
2. Celprincipe past niet
3. Stromen maken lukt niet
4. Zelfsturing is ooit al mislukt
5. Al te modieus voor ons
(c)2015-Lekkerkerk
28
‘oud’ versus ‘nieuw’• Functioneel: soort bij
soort = afdeling
• Scheiden doen en denken
• Taaksplitsing dus veel coördinatie = managers
• Gelaagde hiërarchie, span-of-control
• Procedures, systemen, prikklok
• Targets, KPI’s, afrekenen, winstmaximalisatie
• ….
• …
• ….
• ….
• ..
• …
Wat zet ‘nieuw’
hier tegenover
volgens u?
(c)2015-Lekkerkerk
29
‘oud’ versus ‘nieuw’, volgens mij• Functioneel: soort bij
soort = afdeling
• Scheiden doen en denken
• Taaksplitsing dus veel coördinatie = managers
• Gelaagde hiërarchie, span-of-control
• Procedures, systemen, prikklok
• Targets, KPI’s, afrekenen, winstmaximalisatie
• Stroom, autonome teams
• Denken & doen
• Zo min mogelijk splitsen, weinig coördinatie
• Platte structuur, team van 6-12 mw,
• Minimum critical specification & vakmens
• Intrinsiek, hoger doel
(c)2015-Lekkerkerk
30
Maar is dit zo ‘nieuw’?Grijzend, … denken aan:• Eckart Wintzen - BSO - cellenstructuur (1976), • Ricardo Semler - SemCo - zelfsturing (1981),of• Ulbo de Sitter - moderne sociotechniek (1980/’94)• ‘management & arbeid nieuwe stijl’ MANS (1980)• Gerard Endenburg - sociocratie (1970/’90)• BPR, Lean-TPS-kaizen-JIT=TPM• Arbeiderszelfbestuur, coöperaties
(c)2015-Lekkerkerk
31
Innoveren door ‘nieuw’ organiseren
Vragen als:
1. ‘wat is hier nu zo nieuw aan?’: Weinig:
was het te vroeg?Of is nu ‘Tipping point’ bereikt?
2. ‘wat betekent nieuw organiseren voor structuur en werkwijzen?’,
3. ‘welke randvoorwaarden zijn er?’ en
4. ‘verbetert dit het innovatievermogen?’
(c)2015-Lekkerkerk
33
‘nieuw’ organiseren gaat over
1. Leiderschap & managementstijl
• Decentraliseren, Vertrouwen, Zonder managers
2. Cultuur
• Betrokken, resultaatgericht
3. Structuur?
• Nogal oppervlakkig (teams, Buurtzorg)
(c)2015-Lekkerkerk
34
‘nieuwe’ … ontwerpen
1. Fiets
2. Auto
3. Zeewering
4. Software
Wat voor mensen zijn
hiervoor nodig?
(c)2015-Lekkerkerk
35
‘nieuwe’ … ontwerpen
1. Strategie
2. HR-maatregelen
3. Structuur
Nogmaals:
Wat voor mensen zijn
hiervoor nodig?
(c)2015-Lekkerkerk
36
Wie kan ‘nieuwe’ structuur ontwerpen?
Een manager die …
• Een harkje kan tekenen
• Mintzberg’s barbapappa’s kan tekenen
• Een processchema kan uittekenen
(c)2015-Lekkerkerk
37
‘nieuw’ organiseren
• Vraagt veel meer deskundige aandacht voor organisatiestructuur
• Fundering voor– Zelfsturing door autonome teams
– Managerarm door weinig coördinatiebehoefte
(c)2015-Lekkerkerk
38
Structuurontwerp 1
Structuur = arbeidsdeling + coördinatie
Arbeid = wat in organisatie moet gebeuren
Coördinatie = gevolg van taakverdeling
Dus slim verdelen in onderdelen = minder coördinatie tussen onderdelen:
• Functioneel => veel
• Flow, team => weinig
(c)2015-Lekkerkerk
39
Functionele afstemmingschaos
Kuipers e.a. (2010)
Het nieuwe organiseren,
fig 9.5
(c)2015-Lekkerkerk
40
Structuurontwerp 2
• Functioneel => veel coördinatie
Maar
• Economies of scale-logica dominant
• Men weet niet beter, sinds peutertijd:
– Kleur bij kleur
– Soort bij soort
(c)2015-Lekkerkerk
41
Structuurontwerp 3
• Functioneel: beter niet, daarom
• Stroom, Flow, team vormen:
– Economies of scope
– Afgeronde bijdrage: intrinsieke motivatie
(c)2015-Lekkerkerk
42
Structuurontwerp 4
Stromen maken = ‘knippen’
• Aantal mensen in primair proces
• Hoeveel ‘Lego-blokken’
– Teams : 6-12 mens (limiet: 4-20)
– Unit: 120-150 mens (Dunbar nr, W.L.Gore)
– Business unit: 1.200-1.500
– ‘Lekkerkerk’s law of 12’: 12-120-1.200
(c)2015-Lekkerkerk
43
Structuurontwerp 5
Stromen maken = ‘knippen’ in primair proces
• Transformeren van (ofwel: ‘maken’)
– Materiaal, klant, informatie
– Op order of op prognose (= op voorraad), KOOP
• Voorbereiden
• Ondersteunen
(c)2015-Lekkerkerk
44
Structuurontwerp 6
‘knippen’ in primair proces
• Soorten klanten
• Geografische markt
• Product / dienst
• Proceskenmerk
Kuipers e.a. (2010)
Fig. 12-1
(c)2015-Lekkerkerk
45
Structuurontwerp 7
‘knippen’ in primair proces
• Gehele organisatie
• Klantenorderstroom
• Top-down: start niet ‘op de vloer’
• Ook geen ‘kwartetten’ door MT
Kuipers e.a. (2010)
Fig. 12-1
(c)2015-Lekkerkerk
46
Structuurontwerp 8
Van: afstemming ‘tussen’ Naar: interne afstemming
Kuipers e.a.
(2010)
Fig. 12-1
Kuipers e.a. (2010)
Het nieuwe
organiseren,
fig 9.5
Elke lijn = interface
= kans op storing
(c)2015-Lekkerkerk
47
Structuurontwerp 9
Stromen als Autonome Voortbrengings-eenheden:
• Basis voor zelfsturing / decentraliseren
• Reductie interfaces en complexiteit: lagere storingskans
Kuipers e.a.
(2010)
Fig. 12-1
(c)2015-Lekkerkerk
48
Structuurontwerp 10
Op ProductieStructuur volgt
De BesturingsStructuur:
• Operationeel
• Inrichting
• Strategie
Bottom-up:Production Structure
INPUT OUTPUT
Operational Regulation
Regulation by design
Strategic Regulation
(c)2015-Lekkerkerk
49
Structuurontwerp 11
De BesturingsStructuur – Operationeel regelen
Inclusief continu verbeteren
Bottom-up ontwerpen:
per groep, per stroom, over stromen
R
(c)2015-Lekkerkerk
50
Innoveren door ‘nieuw’ organiseren
Vragen als:
1. ‘wat is hier nu zo nieuw aan?’:
2. ‘wat betekent nieuw organiseren voor structuur en werkwijzen?’,
• Een fundamenteel herontwerp van de ProductieStructuur
3. ‘welke randvoorwaarden zijn er?’ en
4. ‘verbetert dit het innovatievermogen?’
(c)2015-Lekkerkerk
51
Randvoorwaarden voor ‘nieuw’ organiseren
• Gedegen structuurontwerpkennis
• Flexibele Systemen (ERP, machines, gebouw)
• Management en Eigenaar bereid
– Vertrouwen te schenken
– Control los te laten
– Bij tegenslag de controlreflex onderdrukken
– Economies of scope te geloven voor je het ziet
– Geduld voor lange teamontwikkeling – 2 jaar
(c)2015-Lekkerkerk
53
Innoveren bij ‘nieuw’ organiseren
• Autonome eenheden gevormd
• Ambidexterity: incrementeel & radicaal
• Incrementele innovatie in eenheden
– Gericht op eigen markt
• Radicale innovatie centraal
– Nieuwe eenheid
– Nieuw product/dienst & proces
– Kannibaliseren bestaande eenheden
(c)2015-Lekkerkerk
5454
Welke ‘functies’ in organisaties
(c)2015-Lekkerkerk
Het Model Innovatie- en Organisatiestructuur – het MIOS
‘noodzakelijke en voldoende’ functies(c)2015-Lekkerkerk
5555
Doelen
bepalen-C4
Balanceren-
C3
Regisseren-
C2
Onthouden-C1
Voortbrengen-V1
product / dienstInnoveren-I1
Ver-
kennen
toe-
komst
I4
Ver-
kennen
heden
V4
Plannen
toe-
komst-I3
Plannen
heden-
V3
Regelen
voortbrengen-V2
Regelen
innoveren-I2
“exploitatie”“exploratie”
Het MIOS: roze = innovatiestructuur
(c)2015-Lekkerkerk(c)2015-Lekkerkerk
5656
Doelen
bepalen-C4
Balanceren-
C3
Regisseren-
C2
Onthouden-C1
Voortbrengen-V1
product / dienstInnoveren-I1
Ver-
kennen
toe-
komst
I4
Ver-
kennen
heden
V4
Plannen
toe-
komst-I3
Plannen
heden-
V3
Regelen
voortbrengen-V2
Regelen
innoveren-I2
“exploitatie”“exploratie”
Kleine organisatie
Innoveren-I1
Radicale projecten
Incrementele proj.
(c)2015-Lekkerkerk
Eerst incrementele innovatie
uitbouwen business
Vervolgens (radicale) innovatie
leidt tot nieuwe BU’s
57
Organisatiesmet meer BU’s
57
Doelen
bepalen-C4
Balanceren-
C3
Regisseren-
C2
Onthouden-C1
Voortbrengen-V1
product / dienstInnoveren-I1
Ver-
kennen
toe-
komst
I4
Ver-
kennen
heden
V4
Plannen
toe-
komst-I3
Plannen
heden-
V3
Regelen
voortbrengen-V2
Regelen
innoveren-I2
“exploitatie”“exploratie”
Doelen
bepalen-C4
Balanceren-
C3
Regisseren-
C2
Onthouden-C1
Voortbrengen-V1
product / dienstInnoveren-I1
Ver-
kennen
toe-
komst
I4
Ver-
kennen
heden
V4
Plannen
toe-
komst-I3
Plannen
heden-
V3
Regelen
voortbrengen-V2
Regelen
innoveren-I2
“exploitatie”“exploratie”Doelen
bepalen-C4
Balanceren-
C3
Regisseren-
C2
Onthouden-C1
Voortbrengen-V1
product / dienstInnoveren-I1
Ver-
kennen
toe-
komst
I4
Ver-
kennen
heden
V4
Plannen
toe-
komst-I3
Plannen
heden-
V3
Regelen
voortbrengen-V2
Regelen
innoveren-I2
“exploitatie”“exploratie”Doelen
bepalen-C4
Balanceren-
C3
Regisseren-
C2
Onthouden-C1
Voortbrengen-V1
product / dienstInnoveren-I1
Ver-
kennen
toe-
komst
I4
Ver-
kennen
heden
V4
Plannen
toe-
komst-I3
Plannen
heden-
V3
Regelen
voortbrengen-V2
Regelen
innoveren-I2
“exploitatie”“exploratie”
Doelen
bepalen-C4
Bala
ncer
en-
C3Regi
sser
en-
C2
Onthouden-C1
Voortbr
engen-
V1
produc
t /
dienst
Innove
ren-I1
Ver-
kennen
toe-
komst
I4
Ver-
kennen
heden
V4
Plannen
toe-
komst-I3
Plannen
heden-
V3
Regele
n
voortbr
engen-
V2
Regele
n
innover
en-I2
“exploitatie”“exploratie”
Radicale innovatie =>
nieuwe BU.
Centrale innovatie-
groep doet dit
(c)2015-Lekkerkerk
Bestaande BU’s doen vooral
incrementele innovatie
+ V4 / V3
5959
Afsluiting• Nieuw is niet altijd nieuw
• Nieuw organiseren is hoognodig
• Nieuw organiseren vraagt fundamentele kijk op structuur
• ProductieStructuur = Basis voor succes bij– Zelfsturing & resultaatgerichtheid
– Verantwoordelijkheid op de vloer
– Innovatie door de vloer (en elders)
(c)2015-Lekkerkerk
6060
Bronnen1. Foto’s: onheilsprofeet en draaimolen: op het web
(met dank aan onbekende maker)
2. Kuipers, Van Amelsvoort, Kramer (2010) Het nieuwe organiseren. Alternatieven voor de bureaucratie, Acco, Leuven.
3. Lekkerkerk, L.J. (2012) Innovatie- en OrganisatieStructuur. Ontwikkeling en test van een functiemodel voor structuuronderzoek en –diagnose, proefschrift RU, Innovatica, Nijmegen.
4. Wintzen, E. (2007) Eckart’s notes, Lemniscaat.
(c)2015-Lekkerkerk(c)2015-Lekkerkerk
Top Related