Download - Euthanasieeuthanasie1baoa62017-2018.wdfiles.com/local--files/word... · Web viewAlle artsen in Nederland(inclusiefBonaire,SintEustatius en Saba) kunnen kosteloos contact opnemen met

Transcript

Euthanasie 2017-2018

Informatievaardigheden SADAN-opdracht

1

Romanie BellaertStudent OrthopedagogieHogeschool VivesKlas: 1BaO A

Inhoudstafel

Stap 1: Algemene onderwerpsverkenning 1. Vertaal je thema/ informatievraag in een aantal trefwoorden of zoektermen...............................................................................................................3

2. Gebruik stapsgewijs een drietal van je zoektermen voor een verkennende, vergelijkende zoekopdracht......................................................................................................................................5

3. Gebruik dezelfde zoektermen voor gelijkaardige verkennende zoekopdracht via Limo. Probeer aldus ook diverse soorten bronnen te vinden....................................................................................6

4. Kwaliteit van je zoekresultaten.......................................................................................................7

5. Kritische terugblik op je algemene verkenning, je brede zoektocht en vergelijking van hanteren algemene zoekmachine voor internet en LIMO.................................................................................8

6. Formulering mogelijke informatie-of onderzoeksvraag.................................................................8

Stap 2: De basistekst..............................................................................................................................8

1. Bronvermelding..............................................................................................................................9

2. Bronvermelding bis.........................................................................................................................9

3. Context...........................................................................................................................................9

4. Verneem meer over de auteur.......................................................................................................9

5.Structuur.........................................................................................................................................9

6. Zoek gelijksoortige info en duid aan.............................................................................................10

7. Lijsten met die gelijksoortige info.................................................................................................17

8. Digitale presentatie......................................................................................................................20

Stap 3: Beschikking krijgen en meer zoeken.........................................................................................21

1. De vindplaats van elk van de bronnen uit je basistekst................................................................21

2. Auteur(s) van je basistekst...........................................................................................................21

3. Het colofon als snelle info............................................................................................................21

4. Zoek nu verder buiten je basistekst..............................................................................................22

Stap 4: Contextualiseren 1. Organisaties............................................................................................25

2. Juridische documenten.................................................................................................................25

3. De maatschappelijke context: politiek/ beleid/ visie/ middenveld groeperingen........................26

4. Statistieken...................................................................................................................................27

2

Stap 5: Afwerking individuele werkdocumenten..................................................................................28

1. Formuleer een persoonlijk besluit over de opdracht....................................................................28

1.1 Gevonden info- zoekresultaten..............................................................................................28

1.2 Verloop opdracht-vaardigheden.............................................................................................28

Stap 1: Algemene onderwerpsverkenning1. Vertaal je thema/ informatievraag in een aantal trefwoorden of zoektermen

1.Pijnloze dood

3.Levensbeëindiging

2.Verdovende middel

4. ernstig ziek

6.ongeneeslijk

9. opzettelijke handeling

5.ondraagelijke pijn 10. Goede dood, milde dood of genadedood

7. medische handelingen 8. Werkend slaapmiddel

11. geestelijke en lichamelijke verlichting 12. recht op waardig sterven

3

Euthanasie

1-3: google synoniemen euthanasie => synoniemenwoordenboek

4-9: google synoniemen euthanasie=> encyclo.nl

10-11: google synoniemen euthanasie => Wikipedia

12: google euthanasie => RWS

4

2. Gebruik stapsgewijs een drietal van je zoektermen voor een verkennende, vergelijkende zoekopdrachtVoor het vinden van de woorden heb ik het trefwoord in de zoekbalk ingetypt met het bv. Toevoegen van boek, artikel krant, …

Trefwoord: Pijnloze dood Bron: google

Bron:Yahoo

aantal aantalBoek 3.460 7,590,000Artikel krant 1.150 2,250,000Site concrete organisatie 299 1,200,000Afbeelding 17.800 3,650,000Video 161 20,200,000Eindwerk 606 604,000Hoofdstuk uit boek 283.000 754,000

Trefwoord: Levensbeëindiging Bron: Google

Bron:Bing

aantal aantalBoek 5.460 11 100

Artikel krant 17.800 26 800 000

Site concrete organisatie 48.200 1 570 000

Afbeelding 8.500 15 100

Video 5 16 800

Eindwerk 227  53

Hoofdstuk uit boek 52.500  4 820 000

5

3. Gebruik dezelfde zoektermen voor gelijkaardige verkennende zoekopdracht via Limo. Probeer aldus ook diverse soorten bronnen te vindenVoor het vinden van de woorden heb ik het trefwoord in de zoekbalk ingetypt. Dan heb ik bij de filters het juiste trefwoord aangeduid. Indien ik het trefwoord niet vond dan heb ik het overgelaten.

Trefwoord: Pijnloze dood Bron: Limo aantal

Boek 1Artikel krant 4.109Site concrete organisatie /

Afbeelding 257Video /Eindwerk 472Hoofdstuk uit boek 1

Trefwoord: Levensbeëindiging Bron: limoaantal:

Boek 77Artikel krant 125Site concrete organisatie 94Afbeelding /Video 3Eindwerk 5

6

Trefwoord: Verdovende middel Bron: ecosia

Bron:Bing

aantal: aantal:Boek

17 900 00025 600 000 

Artikel krant 2 130 000 2 500 000

Site concrete organisatie 1 060 000 1 050 000

Afbeelding 19 300 000 19 600 000

Video 272 000 000 272 000 000

Eindwerk 798 000 974 000

Hoofdstuk uit boek 1 800 000 1 770 000

Hoofdstuk uit boek /

Trefwoord: verdovend middel Bron:limoAantal:

Boek 22Artikel krant 69Site concrete organisatie 7Afbeelding /Video /Eindwerk 2Hoofdstuk uit boek /

4. Kwaliteit van je zoekresultaten

http://www.gezondheid.be/index.cfm?art_id=3326&fuseaction=art

1. Wanneer werd de bron gemaakt? Wordt er een datum vermeld?verschenen op: 03/02/2016, bijgewerkt op 05/10/2016 

2A. Is er een literatuurlijst? Wordt er verwezen naar bronnen van informatie? Nee, ik kan niet meteen een literatuurlijst vinden. Er wordt niet verwezen naar de bronnen van informatie.

2B. Is de inhoud partijdig? Gaat het om iemands mening? Neen, de inhoud is niet partijdig. De verschillende onderdelen worden beantwoord aan de hand van wat de wet voorschrijft.

3. Wie schreef/maakte het materiaal? Is er een auteur, instelling, organisatie verantwoordelijk?De auteur staat niet vermeld. Het is een gezondheidssite die met nuttige en kwalitatieve informatie over alle gezondheidsaspecten. (Dit staat op de site)

4A. Met welke bedoeling is het materiaal geschreven/ gemaakt? Het materiaal is geschreven om mensen te informeren over euthanasie. Wat euthanasie is, wanneer het toegelaten is enzovoort. De auteurs van de site willen de mensen informeren over alle gezondheidsaspecten.

4B. Wie is het doelpubliek? Iedereen die iets meer wil weten over euthanasie.

7

4C. Wordt er reclame gemaakt voor een product of een dienst? Neen, er wordt gewoon geïnformeerd.

Besluit

Na het maken van deze test heb ik ondervonden dat deze site niet echt betrouwbaar is. De auteur wordt niet vermeld dus je weet niet als het een arts is of gewoon iemand die veel van het onderwerp afweet. Ook waar de auteur de informatie van haalt wordt niet vermeld.

http://leif.be/voorafgaande-zorgplanning/wilsverklaring-euthanasie/

1. Wanneer werd de bron gemaakt? Wordt er een datum vermeld?Er wordt geen datum vermeld.

2A. Is er een literatuurlijst? Wordt er verwezen naar bronnen van informatie? Er wordt niet verwezen naar de bronnen van informatie.

2B. Is de inhoud partijdig? Gaat het om iemands mening? Neen, de inhoud is niet partijdig. De verschillende onderdelen worden beantwoord aan de hand van wat de wet voorschrijft.

3.Wie schreef/maakte het materiaal? Is er een auteur, instelling, organisatie verantwoordelijk? Er wordt geen auteur vermeld. Het wordt geschreven door de organisatie LEIF. Levenseinde informatieforum. LEIF werd begin 2003 opgericht. Het LEIFteam bestaat uit 8 leden.

4A. Met welke bedoeling is het materiaal geschreven/ gemaakt? LEIF ontstond als een open forum voor zorgverleners, patiënten en hun familie, omdat het snel duidelijk werd dat slechts weinigen onder hen vertrouwd zijn met de inhoud van deze wetten.

4B. Wie is het doelpubliek? Mensen die niet vertrouwd zijn met bijvoorbeeld de wetten rond euthanasie.

4C. Wordt er reclame gemaakt voor een product of een dienst? Ja, de dienst die ze reclame voor maken zijn de wetten rond de gezondheidszorg.

https://nl.wikipedia.org/wiki/Euthanasie

5. Kritische terugblik op je algemene verkenning, je brede zoektocht en vergelijking van hanteren algemene zoekmachine voor internet en LIMO

a. Ik merkte dat er heel veel tijd ging naar het zoeken van de termen. Ook ging er heel veel tijd naar het zoeken van de correctheid van de bron (punt4).

b. Neen, op die manier zou je op een te kleine of toch zeker kleinere zoekveld komen.

c. Een hoofdstuk uit een boek over een bepaald thema op bijvoorbeeld limo was moeilijk.

d. Vaak door mijn te ruim gekozen trefwoorden kwam ik op sites terecht die niet ter zake doen of dat ik liever niet wil zien bv. een forum over mensen die zelfmoord willen plegen.

6. Formulering mogelijke informatie-of onderzoeksvraag

Ik wou graag wat meer willen weten over hoeveel euthanasie wordt toegepast op mensen.

8

Stap 2: De basistekst

https://link.springer.com/content/pdf/10.1007%2Fs12414-014-0077-7.pdf

1. BronvermeldingHanedoes, S (2014, December 18). Van verzoek tot uitvoering: euthanasie en de rol van de SCEN-arts. Bijblijven, P;

2. Bronvermelding bis

“De SCEN-arts is extra getraind, staat onafhankelijk ten opzichte van de patiënt en diens familieleden en brengt advies uit nadat hij/zij de patiënt zelf gezien heeft.” (Hanedoes, 2014, p. 48)

9

3. ContextHet komt uit een vaktijdschrift. De organisatie die verantwoordelijk is voor het vaktijdschrift is Bohn Stafleu van Loghum. Bijblijven is een nascholingssysteem voor huisartsen. Het vaktijdschrift geeft de huisarts meteen inzicht in de huidige stand van zaken over onderwerpen die in de dagelijkse praktijk komen. De doelgroep kan ook iedereen die iets meer wilt weten over euthanasie zijn. Er wordt maar één auteur vermeld, Sonja (A.) Hanedoes.

4. Verneem meer over de auteur

Er wordt maar één auteur vermeld, Sonja (A.) Hanedoes. Sonja (A.) Hanedoes is een huisarts. Achttien jaar geleden begon Sonja Hanedoes (46) met haar echtgenoot een huisartsenpraktijk in het Lis kwartier, een week die aan het Oude Noorden grenst.

5.Structuur

De tekst kent een duidelijke structuur. Hij bevat alinea’s en de belangrijke stukken tekst staan in een kleur. De alinea’s bevatten steeds een tussentitel, wat de tekst duidelijker maakt. In de tekst staan ook enkele figuren die de inhoud versterken. Er worden niet zo heel veel bronnen vermeld, ook vind ik ze niet zo duidelijk ze staan namelijk dicht op elkaar. Er wordt niet met voet- en eindnoten gewerkt.

6. Zoek gelijksoortige info en duid aan

Van verzoek tot uitvoering: euthanasie en de rol van de SCEN-arts

Sonja (A.) HanedoesHuisarts, SCEN-arts; tevens verbonden aan de Levenseindekliniek

SamenvattingOvertuig u als huisarts van de wens van de patiënt en voer de euthanasie alleen uit als u de ondraaglijkheid voor deze individuele patiënt invoelbaar vindt. Overleg zo nodig met een collega of een SCEN-arts. De S in SCEN staat niet voor niets voor Steun! Een zorgvuldige verslaglegging in het journaal van het besprokene met de patiënt is essentieel; beschreven wordt hoe bepaalde besluiten tot stand zijn gekomen, waarom sommige mogelijkheden wel en andere niet toegepast zijn. Als u niet beschikbaar bent, is een duidelijke overdracht van een euthanasieverzoek dat actueel kan worden noodzakelijk ten behoeve van de waarnemend collega-huisarts; vanzelfsprekend geldt dit ook voor de behandelend medisch specialist als onverhoopt toch een ziekenhuisopname plaatsvindt. Het wettelijk kader voor euthanasie is ruimer dan dat van de KNMG.

InleidingDe actuele cijfers laten zien dat ongeveer 14.500 patiënten per jaar om euthanasie verzoeken; bij ongeveer een derde van hen wordt het verzoek ingewilligd (2012: 4188 patiënten), een derde overlijdt voordat uitvoering mogelijk is en bij een derde wordt geen

10

gevolg gegeven aan het verzoek. Er zijn zorgvuldigheidseisen geformuleerd waaraan moet worden voldaan voordat een verzoek tot euthanasie kan worden ingewilligd. Zo moet er sprake zijn van:. Een vrijwillig en weloverwogen verzoek; uitzichtloos en ondraaglijk lijden; er is jurisprudentie dat invoelbare toenemende ontluistering, voortgaande aantasting van de waardigheid en intens psychisch lijden onder ondraaglijk lijden vallen.Voorts dient de patiënt geïnformeerd te zijn over de behandel(on)mogelijkheden en de vooruitzichten en zijn patiënt en arts er beiden van overtuigd dat er geen redelijke andere oplossing is. Tot slot is een andere, onafhankelijke arts geraadpleegd; dit is bij voorkeur een SCEN-arts. De SCEN-arts is extra getraind, staat onafhankelijk ten opzichte van de patiënt en diens familieleden en brengt advies uit nadat hij/zij de patiënt zelf gezien heeft. De patiënt ziet dit soms als zijn laatste examen (euthanasie-examen met SCEN-arts). De levensbeëindiging moet zorgvuldig en door de behandelend arts zelf uitgevoerd worden (dus niet door een waarnemer, arts-assistent of verpleegkundige; zie uitzondering in paragraaf over spoedconsultatie). Euthanasie moet via een vaste procedure worden gemeld – er is geen sprake van een natuurlijke dood – en wordt getoetst door een regionale toetsingscommissie. Hierna wordt de rol van de SCEN-arts in dit proces verhelderd. Waar ‘euthanasie’ staat, kunnen worden bedoeld ‘euthanasie of hulp bij zelfdoding’. De verklaring van de gebruikte afkortingen in het artikel staat in het kader.SCEN: Steun en Consultatie bij Euthanasie in Nederland WTL: Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding, verder euthanasiewet genoemd RTE’s: regionale toetsingscommissies euthanasie NVVE: Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde MC: Medisch Contact NTvG:NederlandsTijdschriftvoorGeneeskunde

De eerste fase: de ‘werkalliantie’ tussen patiënt en huisartsVoor een patiënt is een euthanasieverzoek een indringende wens, voor de arts vaak een van de lastigste en meest zwaarwegende beslissingen om te nemen. Patiënten spreken in veel gevallen over ‘een spuitje willen krijgen’ als ‘het genoeg’ is; ook dokters spreken weinig expliciet over sterven of doodgaan, maar eufemistisch over ‘als het zover is’. Een arts die bereid is een euthanasie uit te voeren, heeft tijd nodig om samen met de patiënt de mogelijkheden en onmogelijkheden rond de verlangde euthanasie te exploreren, zodat beiden over de juiste informatie beschikken en met elkaar duidelijke afspraken gemaakt kunnen worden. Het is belangrijk om binnen de specifieke levensgeschiedenis, ideeën, religieuze opvattingen en ervaringen van de patiënt een verzoek tot euthanasie te leren begrijpen; het is een gezamenlijk proces van patiënt en arts, waarbij de dokter zich moet realiseren dat de patiënt meestal voorloopt in dit proces. De behandelend arts kiest tijdig een geschikt moment om de patiënt over de wensen ten aanzien van het levenseinde te bevragen en zo nodig te informeren. Ook zal de arts moeten stilstaan bij de eigengevoelens en van tevoren al zijn grenzen duidelijk hebben. In dit proces wikt en weegt de huisarts of en wanneer hij/zij bij deze individuele patiënt bereid is een euthanasie uit te voeren of hulp bij zelfdoding te geven.Het kan voorkomen dat u recent een heel intensief traject hebt doorlopen met een patiënt en daar soms nog niet mee ‘klaar bent’. Als zich kort daarop een volgende patiënt aandient met een euthanasieverzoek, is het goed stil te staan bij de eigen gevoelens alvorens met de volgende patiënt verder te gaan.Een patiënt heeft het recht om een verzoek tot euthanasie te doen, maar een arts heeft niet de plicht dat verzoek in te willigen. Een arts die niet wil ingaan op een euthanasieverzoek heeft wel de medisch-ethische plicht met de patiënt in gesprek te gaan over diens laatste

11

levenstraject en doodswens en deze te exploreren. Als blijkt dat de patiënt de expliciete wens tot euthanasie heeft, dan is tijdige hulp bij het zoeken van een arts die bereid is hierop in te gaan een professionele norm. Wanneer voor zowel patiënt als arts het proces op weg naar euthanasie of hulp bij zelfdoding ten einde loopt en daadwerkelijk tot uitvoering wordt besloten, is de consultatie door een onafhankelijke arts, liefst SCENarts, verplicht; dit is een van de zes zorgvuldigheidscriteria van de euthanasiewet. Voor het inschakelen van de SCEN-arts is het zinvol uzelf van tevoren af te vragen of u vindt dat het euthanasieverzoek voldoet aan de in de wet beschreven zorgvuldigheidseisen zoals een vrijwillig en weloverwogen verzoek en uitzichtloos en ondraaglijk lijden. Daarnaast is het goed u af te vragen of u als behandelaar in het dossier helder hebt opgeschreven wat er ondraaglijk en uitzichtloos is aan het lijden voor deze patiënt. Vraag u af of alle palliatieve mogelijkheden zijn aangeboden of benut; is het inschakelen van een consultatief palliatief team overwogen? Is zo nodig psychosociale ondersteunende zorg voor deze patiënt ingeschakeld? Als de patiënt een mogelijkheid tot palliatie heeft afgewezen, omdat het bijvoorbeeld te veel bijwerkingen voor hem/haar heeft, is dat dan vermeld in het journaal? Na voorgaande overwegingen komt de fase van de consultatie.

De SCEN-consultatie (de C in SCEN)Bij voorkeur wordt een SCEN-consultatie aangevraagd als de uitvoering van het verzoek binnen e ´e ´n tot twee weken wordt verwacht. Deze consultatie dient om te toetsen of het verzoek voldoet aan de zorgvuldigheidseisen van de euthanasiewet. Een SCEN-arts zal bij een telefonische oproep via het regionale SCEN-telefoonnummer, dat te vinden is op de KNMG-website onder de tab ‘diensten’ en vervolgens ‘SCEN’, de consultvrager zo spoedig mogelijk bellen om de urgentie van een aanvraag te beoordelen en eventueel op een later moment terug te bellen voor verdere informatie. De consulent zal zich vo ´o ´r het gesprek met de patiënt willen inlezen in diens medisch dossier; dit gebeurt soms op de praktijk, maar meestal vraagt de consulent om deze informatie op te sturen (per fax, mail, post). Zolang iemand wilsbekwaam is en in staat is het euthanasieverzoek kenbaar te maken, is een op schrift gesteld verzoek niet per se nodig; dit wordt in de euthanasiewet ook niet gevraagd. Bij een kort euthanasietraject, waarbij patiënt en arts weinig tijd hebben, is zo’n schriftelijk verzoek, liefst in eigen bewoordingen van de patiënt, gevoelsmatig wel een zinvolle ondersteuning voor de arts en een extra bewijs dat de patiënt een overwogen verzoek doet.Enkele bijzondere (problematische) situaties die zich kunnen voordoen De vroege consultatieBij aandoeningen waarbij zich plots een versneld achteruitgaan van bewustzijn en verdere lichamelijke deterioratie kunnen voordoen, kan de situatie ontstaan dat de consulent de patiënt niet meer kan spreken. Als deze complicaties te verwachten zijn, valt het te overwegen om een vroege consultatie te vragen, dus als de patiënt nog niet daadwerkelijk om uitvoering heeft gevraagd en dus nog niet wordt voldaan aan alle zorgvuldigheidscriteria. Als bij een vroege consultatie de consulent heeft aangegeven en vastgelegd dat er waarschijnlijk op korte termijn sprake zal zijn van ondraaglijk lijden en daarbij heeft aangegeven waaruit het lijden naar zijn mening zal bestaan, is een tweede bezoek aan de patiënt niet noodzakelijk, evenmin als het telefonisch raadplegen van de consulent, indien dit ondraaglijke lijden zich inderdaad op korte termijn voordoet (zie het jaarverslag uit 2012 van de RTE’s, p. 42.1). Bij patiënten met chronische neurologische aandoeningen waarbij geleidelijk verlies van vermogen tot communiceren of van wilsbekwaamheid optreedt (zoals bij MS, ALS, M. Parkinson en dementie), is het bij uitstek van belang dat de huisarts het euthanasieverzoek niet alleen bij herhaling bespreekt, maar vooral ook vastlegt in het dossier. Wanneer, bij welke verschijnselen, is voor de patiënt de grens van het lijden bereikt?

12

Ook is in voorgaande situaties zeer aan te bevelen dat de patiënt zijn verzoek in eigen bewoordingen vastlegt op papier, of beeld/ geluidsmateriaal als schrijven niet meer mogelijk is. Als er in een eerder stadium een verzoek op schrift is vastgelegd, verdient het aanbeveling dat verzoek te actualiseren wanneer de ontwikkelingen daarom vragen, bijvoorbeeld door een ‘update’ met datum. Vraag de patiënt erover na te denken hoe, als verbale communicatie niet meer mogelijk is, toch aan de huisarts kenbaar gemaakt kan worden wanneer het lijden subjectief ondraaglijk is geworden. Een suggestie kan zijn om in de hand te knijpen als antwoord op de expliciete vraag van de huisarts of de patiënt nu wil sterven (mits knijpen nog wel tot de mogelijkheden hoort).Van verzoek tot uitvoering: euthanasie en de rol van de SCEN-arts 49Indien bij een consultatie in een vroeg stadium de consulent vaststelt dat er nog geen sprake is van ondraaglijk lijden en dat ook niet op korte termijn te verwachten valt en/of het verzoek van de patiënt nog niet concreet is, dan is meestal een tweede bezoek nodig. Vaak spreekt de SCEN-arts dan af dat wanneer de patiënt het lijden als ondraaglijk ervaart en om de uitvoering vraagt, de huisarts telefonisch contact kan opnemen met dezelfde consulent. Mocht anders zijn afgesproken, dan kan de dienstdoende SCEN-arts worden geconsulteerd; deze kan voortbouwen op het reeds bestaande verslag en aangeven waarom nu wel wordt voldaan aan de zorgvuldigheidseisen (zie de KNMG-richtlijn voor SCEN-artsen Goede steun en consultatie bij euthanasie). Kortom: een consultatieverslag heeft in de meeste gevallen (tenzij expliciet anders afgesproken) een beperkte houdbaarheid. RTE’s geven aan dat eerder aan een tijdsbestek van enkele weken dan maanden moet worden gedacht.In het jaarverslag 2012 van de toetsingscommissie wordt het verhaal beschreven van een vrouw tussen de 50 en 60 jaar bij wie tussen de SCEN-consultatie en de uitvoering twee maanden verlopen is. Door het ontbreken van een tweede beoordeling (en door onvoldoende verslaglegging van de huisarts) stelt de commissie vragen over de ondraaglijkheid van haar lijden. De beoordeling van deze melding is ‘onzorgvuldig’.

De spoedconsultatieEen spoedsituatie bij euthanasie valt niet altijd te vermijden, maar door zo goed mogelijk te anticiperen op wat te verwachten is, kan deze vaak voorkomen worden. Toch kan tijdens een vakantie, ziekte of zwangerschapsverlof van de eigen huisarts een reeds besproken maar nog niet actueel euthanasieverzoek onverwacht urgent worden. Daarmee behoort bij de overdracht van patiënten aan de waarnemer rekening gehouden te worden.SCEN-artsen worden zo nu en dan geconfronteerd met (soms wanhopige) waarnemers die op de eerste maandag van de waarneming een euthanasieverzoek van een ernstig zieke patiënt krijgen. Nogal eens zonder dat ze daarover geïnformeerd zijn. Naast de drukte van de waarneming krijgen deze collega’s een verzoek van een patiënt die zij niet kennen, maar die wel ernstig lijdt.Een waarnemer kan (bij wijze van uitzondering) een euthanasieverzoek honoreren, maar moet zelf nagaan of aan de zorgvuldigheidscriteria wordt voldaan. Daarom is goede overdracht van deze patiënten van groot belang, waarbij de waarnemer bij voorkeur vo ´o ´r vertrek van de eigen huisarts de gelegenheid heeft de patiënt te leren kennen. Ook lopende euthanasieverzoeken of gesprekken met patiënten over het naderend levenseinde waarbij de besluitvorming nog onduidelijk is, dienen, zeker bij een langer durende afwezigheid, overgedragen te worden. Ook als huisartsen moeite hebben met een euthanasieverzoek en aarzelen of zij dit verzoek kunnen of willen inwilligen bij een patiënt, is het zinvol deze informatie over te dragen aan de waarnemer: het kan ellende en pijn voor patiënt en waarnemer voorkomen!

13

In een vakantiewaarneming wordt de waarnemer geroepen bij een tot voor kort gezonde man (tussen 80 en 90 jaar). Bij deze patiënt is vier weken daarvoor een gemetastaseerd mesothelioom vastgesteld en vlak voor de vakantie van de eigen huisarts hebben zij voor het eerst over zijn euthanasiewens gesproken. De eigen huisarts is bereid deze uit te voeren. Patiënt heeft deze huisarts sinds twee maanden, omdat hij voordien vele jaren in het buitenland woonde. Deze patiënt is in de jaren vijftig tot zestig van de vorige eeuw veel met asbest in aanraking geweest en hij is daardoor al jaren op de hoogte van de risico’s hiervan. Om die reden is hij reeds vele jaren lid van de NVVE en heeft hij voor zichzelf op schrift gesteld en ook met zijn familie besproken dat hij geen lijdensweg wil hebben, mocht hij een mesothelioom ontwikkelen. De waarnemer wordt geconfronteerd met een man die hevige pijn heeft, kortademig is en in twee weken razendsnel achteruit is gegaan. Deze patiënt verzoekt hem de euthanasie nu uit te voeren. Ondanks optimale pijnmedicatie is dit de situatie waarvoor patiënt gevreesd heeft, wachten op terugkomst van de eigen huisarts is voor de man niet mogelijk meer. De waarnemer komt tot de conclusie dat er sprake is van een vrijwillig en weloverwogen verzoek, mede dankzijdewilsverklaring en de voorgeschiedenis van deze patiënt, en is gezien de situatie bereid de euthanasie uit te voeren.De arts die niet bereid is om in te gaan op een euthanasieverzoek van zijn of haar patiënt, moet ook de procedure niet starten. Het doen van vage toezeggingen, niet overdragen tijdens vakanties, treuzelen of in een (te) laat stadium aangeven dat bij nader inzien de euthanasie niet door de arts kan worden uitgevoerd, getuigt niet van professioneel handelen. Tijdige verwijzing of overdragen aan een andere arts is hier echt noodzakelijk. NB: SCEN-artsen doen in principe alleen een consultatie voor de arts die de euthanasie zal uitvoeren. Dus niet op verzoek van een waarnemer die alvast belt voor de eigen huisarts, die bijvoorbeeld de komende maandag weer begint, opdat alles alvast geregeld is.Complexe verzoeken tot euthanasie1 In toenemende mate krijgen huisartsen een euthanasieverzoek van patiënten die niet lijden aan een fatale aandoening, maar die wel lijden aan een of meer kwalen die tezamen zorgen voor zo’n ondraaglijk lijden dat zij een stervenswens hebben, zoals ouderen met een stapeling van op zichzelf niet fatale ouderdomsklachten of chronische aandoeningen. In een standpuntbepaling van de KNMG in 2011 staat in het visierapport. De rol van de arts bij het zelfgekozen levenseinde, dat het verzoek van deze patiënten binnen het kader van de euthanasiewet valt. Zij baseren dit standpunt op uitspraken van de RTE’s, die meerdere malen het oordeel ‘zorgvuldig’ gegeven hebben bij casus waarbij sprake was van ondraaglijk lijden veroorzaakt door een opeenhoping van meerdere ouderdomskwalen. 2 Volgens het sterfgevallenonderzoek 2010 (ZonMw) doen per jaar gemiddeld 270 patiënten met psychiatrische problematiek een verzoek tot euthanasie. Dit verzoek wordt echter vrijwel altijd afgewezen door de arts, omdat het lijden en de uitzichtloosheid bij deze patiënten moeilijk zijn in te schatten en er ook bij velen onvoldoende expertise bestaat op dit gebied. Daar is wel enige verandering in gekomen: psychiaters onderkennen meer dat psychiatrische patiënten zowel uitbehandeld kunnen zijn als ondraaglijk en uitzichtloos lijden, en sinds enige tijd bestaat er een steungroep van psychiaters die steun en consultatie aan collega’s geven als zij een verzoek krijgen om hulp bij zelfdoding (www.steungroeppsychiaters.nl). Het jaarverslag 2013 van de Levenseindekliniek laat zien dat zij 281 aanmeldingen kregen van patiënten met psychiatrische problematiek, waarvan er negen gehonoreerd werden. Uit de jaarverslagen van de RTE’s blijkt dat er een toename van meldingen is van hulp bij zelfdoding van psychiatrische patiënten die als ‘zorgvuldig’ worden beoordeeld. Ten slotte publiceerde Medisch Contact zowel in 2012 als in 2013 een casus geschreven door huisartsen die

14

ingingen op het euthanasieverzoek van hun psychiatrische patiënt. De KNMG schrijft in februari 2014 in een factsheet nog eens dat ‘de psychiatrie binnen de kaders van de Euthanasiewet valt zoals is bepaald in een arrest van de Hoge Raad in 1994, het Chabot-arrest’. Ook staat er in deze factsheet: ‘Voor artsen is het toetsen van het verzoek van een psychiatrische patiënt aan de wettelijke zorgvuldigheidseisen complexer dan bij een somatische ziekte zoals kanker. Anders dan bij de meeste somatische ziekten kan een doodswens bij psychiatrische patiënten een symptoom zijn van de psychiatrische ziekte waaraan hij lijdt. De ziekte kan de oordeelsvorming en daarmee de wilsbekwaamheid in ernstige mate beïnvloeden.’Van verzoek tot uitvoering: euthanasie en de rol van de SCEN-arts 513 Bij verzoeken tot euthanasie bij dementie manen de RTC’s en de KNMG de artsen tot grotere behoedzaamheid, omdat aan de wilsbekwaamheid, de vrijwilligheid en de weloverwogenheid getwijfeld kan worden. Veel van deze verzoeken worden nu ook afgewezen vanwege de complexiteit en onervarenheid met deze situatie. Toch zijn in MC in 2009 en 2011 meerdere casus beschreven hoe huisartsen hebben gehandeld bij verzoeken bij beginnende dementie. Zo zijn ook in de jaarverslagen 2011 en 2012 van de RTE’s meerdere van dergelijke casus beschreven die na melding als ‘zorgvuldig’ zijn beoordeeld. Een belangrijke discussie die momenteel gevoerd wordt is hoe de schriftelijke wilsverklaring bij wilsonbekwaamheid gewaardeerd moet worden; de wet geeft geen werkzame handvatten voor de praktijk hierin. De KNMG stelt dat zolang enige vorm van communicatie mogelijk is bij een actueel verzoek tot euthanasie bij dementie, dit verzoek binnen de kaders van de euthanasiewet valt; daarbij hanteert de KNMG een professionele norm die strikter is dan wat in de euthanasiewet staat. De euthanasiewet schrijft dat als de patiënt niet meer wilsbekwaam is, een schriftelijke wilsverklaring in de plaats kan komen van een mondeling verzoek. De minister van VWS en de RTE’s zullen het komend jaar (eind 2014 of in de eerste helft van 2015) met een nadere verheldering komen over de schriftelijke wilsverklaring bij wilsonbekwaamheid naar aanleiding van de verschillende standpunten over de plaats van een wilsverklaring. Artsen die bereid zijn in te gaan op euthanasieverzoeken bij dementerende patiënten wordt nadrukkelijk aangeraden een specialist ouderengeneeskunde of een geriater als onafhankelijk arts in te schakelen om na te gaan of er nog mogelijkheden zijn om het lijden te verlichten en de wilsbekwaamheid te beoordelen. Aansluitend volgt dan de SCEN-arts om te onderzoeken of het verzoek voldoet aan de zorgvuldigheidseisen. Ook de Levenseindekliniek heeft reeds de nodige ervaring opgedaan met deze problematiek; de kliniek ziet het als haar taak artsen informatie te verschaffen en zo nodig steun te verlenen bij deze verzoeken.

De Steun (de S in SCEN)Het is natuurlijk ook mogelijk een SCEN-arts om advies of informatie te vragen over de procedure bij euthanasie of de medisch-technische uitvoering van de euthanasie. Soms is het moeilijk in een vaak jarenlang bestaande behandelrelatie helder te krijgen wat nu het ondraaglijke lijden is voor de patiënt. De huisarts kan de SCEN-arts vragen het lijden van de patiënt te helpen exploreren en binnen de context van de patiënt te verduidelijken. Meestal zal dit telefonisch kunnen, soms wil een SCEN-arts de patiënt daarvoor zelf bezoeken. De SCEN-arts kan ook informatie en steun bieden aan de huisarts die geen of weinig ervaring heeft met euthanasieverzoeken. Maak als huisarts dan duidelijk, zowel naar de SCEN-arts als naar de patiënt, dat het gaat om een advies en nog niet om een consultatie.

Waken over eigen mentale gezondheid

15

In de contacten tussen huisarts en SCEN-arts gaat het meestal over de patiënt en of zijn verzoek voldoet aan de zorgvuldigheidseisen. Soms geeft de huisarts aan dat het doden van patiënten hem zwaar valt, omdat het het zoveelste verzoek is in korte tijd of omdat er persoonlijke omstandigheden zijn waardoor een euthanasieverzoek moeilijk valt. In alle situaties is het voor het eigen geestelijk welzijn noodzakelijk een partner, vriend, collega of intervisiegroep te hebben waar deze gevoelens besproken kunnen worden. Persoonlijk vind ik dat ook de onafhankelijke SCEN-arts hier een luisterend oor kan bieden.

LevenseindekliniekDe Levenseindekliniek is in maart 2012 van start gegaan op initiatief van de NVVE met als doel hulp te bieden aan mensen met een euthanasieverzoek dat voldoet aan de wettelijke criteria en die niet door hun eigen arts geholpen worden. Sinds juni 2014 werken, over het land verspreid, 38 ambulante teams samengesteld uit een arts en een verpleegkundige. Met de verworven expertise wil de Levenseindekliniek ook artsen helpen die wel zelfSonja (A.) Hanedoes52een euthanasie willen uitvoeren, maar dat niet kunnen of durven.

Tot slotZoals eerder beschreven dient de SCEN-arts onafhankelijk te zijn ten opzichte van de consultvrager of patiënt; dus geen opleider, praktijkgenoot of familielid zijn van de arts. Ook ten opzichte van de patiënt is onafhankelijkheid een voorwaarde, de SCEN-arts moet geen familielid of medebehandelaar zijn noch een vriendschappelijke relatie hebben.Bij verschil van mening tussen de behandelend arts en de SCEN-arts is het de behandelend arts die uiteindelijk zijn eigen beslissing moet nemen. De SCEN-arts toetst het euthanasieverzoek aan de zorgvuldigheidseisen van de euthanasiewet, de behandelaar kan de uitslag van deze toetsing terzijde schuiven. Dit gebeurt een enkele keer, als een SCEarts meent dat niet voldaan wordt aan de wet en de behandelaar meent dat dat wel het geval is. Er bestaat dan een mogelijkheid een tweede SCEN-consultatie te vragen. SCEN-artsen zijn meestal collega-huisartsen, zij doen dit werk naast hun praktijk eneuthanasieverzoek van patiëntzo nodig vroege consultatieBij actueel euthanasieverzoek patiënt informeren dat u bereid bent euthanasie uit te voeren als verzoek volgens consulent voldoet aan de zorgvuldigheidseisen; patiënt informeren dat SCEN-arts betrokkene ook onder vier ogen wil sprekenSCEN-arts inschakelen minimaal 1 week en maximaal 3-4 weken voor de geplande uitvoering regionaal SCEN-nummer bellendienstdoende SCEN-arts neemt z.s.m. (binnen enkele uren) contact op met consultvragerSCEN-consultatie meestal binnen 2 dagen mogelijkbij ontvangst van het SCEN-verslag, dit lezen en op eventuele onjuistheden controlerenuitvoering euthanasie en melding van niet-natuurlijke dood aan forensisch geneeskundigeeveneens: apotheker informeren, euthanatica bestellen, modelverslag KNMG invullen en journaal en eventueel specialistenbrieven toevoegenbij persoonlijke aarzelingen een collega of SCEN-arts spreken bij vragen over het wettelijk kader overleggen met SCEN-artsFiguur 1 Stroomdiagram met betrekking tot de samenwerking consultvrager en SCEN-arts.Van verzoek tot uitvoering: euthanasie en de rol van de SCEN-arts 53

16

hebben daarom vaak enige tijd nodig om in overleg een consultatie te plannen. Daarnaast is er een toenemend aantal medisch specialisten en specialisten ouderengeneeskunde werkzaam als SCEN-arts.SCENSteun en Consultatie bij Euthanasie in Nederland (SCEN) is een programma dat artsen opleidt om deskundig en onafhankelijk advies te geven aan collega-artsen die een verzoek krijgen van een patiënt om euthanasie of hulp bij zelfdoding. Het SCEN-programma wordt uitgevoerd door de KNMG, met financiering van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Bij de uitvoering van het programma wordt de KNMG bijgestaan door een onafhankelijke Adviesraad. Deze raad helpt om de kwaliteit van het programma te bewaken en te verbeteren. Alle artsen in Nederland(inclusiefBonaire,SintEustatius en Saba) kunnen kosteloos contact opnemen met een SCEN-arts voor: 1 steun: SCEN-artsen geven informatie en advies over euthanasie(procedures), juridische en ethische aspecten, maar ook over de medisch-technische uitvoering; 2 consultatie: SCEN-artsen kunnen op verzoek van collega’s ook een formele consultatie uitvoeren in het kader van de Wet levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding. De SCEN-arts toetst dan of aan de zorgvuldigheidseisen is voldaan. SCEN-artsen nemen na de opleiding periodiek deel aan regionale groepsbijeenkomsten. Zij werken volgens de richtlijn Goede steun en consultatie bij euthanasie en de checklist Consultatieverslagen.

LiteratuurRegionale Toetsingscommissie Euthanasie. Jaarverslagen en beoordelingen van meldingen (www.euthanasiecommissie.nl). KNMG. Richtlijnen en handreikingen (www.knmg.artsennet.nl). Levenseindekliniek (www.levenseindekliniek.nl). www.steungroeppsychiaters.nl Legemaate J. Levensbeëindiging op verzoek: wie stelt de norm? Ned Tijdschr Geneeskd 2013;157:A6372. Giesen P. Hoe ondraaglijk is psychisch lijden? Medisch Contact 2012:1154-7.Garretsen J, Westra L. Als psychisch lijden ondraaglijk is. Medisch Contact 2013:1566-9. Vries C de, Berghmans R. Euthanasie bij dementerenden. Medisch Contact online, 9 november 2011.

7. Lijsten met die gelijksoortige info Lijst van organisaties/diensten/voorzieningen

Organisatie met contactgegevens

Algemene werking doelgroep

Artsenfederatie KNMG Federatieve vereniging met 8 aangesloten partners

Bezoekadres

'Domus Medica’Mercatorlaan 12003528 BL Utrecht088 - 440 42 00

De KNMG laat zich bij haar standpunten en richtlijnen voeden door haar federatiepartners, wetenschappelijke verenigingen, belangenorganisaties en uiteraard artsen en experts. De KNMG biedt daarnaast een podium waarop artsen informatie, kennis en

Artsenmensen in de medische wereld

17

Postadres

KNMGPostbus 200513502 LB Utrecht

meningen uitwisselen. Dit gebeurt op de website, via de social media kanalen, congressen en via ons toonaangevende onafhankelijke medium Medisch Contact. 

NVVEMinisterie, Nederlandse vereniging voor een vrijwillig levenseinde

BezoekadresNVVELeidsegracht 1031017 ND Amsterdam

PostadresPostbus 753311070 AH AmsterdamTelefoon: 020-6200690

Wij geven voorlichting en informatie over euthanasie en hulp bij zelfdoding, verstrekken wilsverklaringen, houden onderzoek en ondersteunen en faciliteren initiatieven met betrekking tot het zelfgewildelevenseinde.

De NVVE is er voor iedereen die waardig wil sterven.

Ministerie van volksgezondheid, Welzijn en sport

Bezoekadres Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag

Postadres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag

Telefoonnummer: (070) 340 79 11 Faxnummer: (070) 340 78 34

VolksgezondheidVWS stimuleert mensen tot gezond gedrag: meer bewegen, niet roken, matig alcoholgebruik, veilig vrijen en gezond eten

WelzijnOok Nederland kent groepen inwoners die minder (kunnen) profiteren van onze welvaartsstaat. Zij zijn in economisch opzicht niet zelfstandig of nemen niet actief deel aan de maatschappij. In samenwerking met departementen die zich bezighouden met economie, onderwijs, wonen en milieu versterkt het ministerie van VWS de sociale infrastructuur. 

SportSport bevordert de gezondheid, zorgt voor sociale contacten en draagt bij aan de zelfontplooiing. De 'sportieve missie' van het ministerie van VWS is het mogelijk maken dat iedereen op een verantwoorde manier kan sporten

Zorg voor ouderen en jongeren en voor mensen met een lichamelijke of verstandelijke handicap.

18

Lijst van specialisten.

Huisarts Huisarts of huisdokter is de benaming voor een gespecialiseerde arts die perifeer werkt (niet in een ziekenhuis) en die in België en Nederland, zoals zowat overal, het eerst wordt aangesproken door mensen met gezondheidsproblemen in de ruimste zin. De huisarts is de medisch specialist met als vak 'generalisme'.

SCEN-arts Arts-adviseur van het programma Steun en Consultatie bij Euthanasie in Nederland (SCEN). Deze artsen zijn opgeleid om te toetsen en te kijken of bij euthanasie is voldaan aan de zorgvuldigheidscriteria die in de euthanasiewet zijn vastgelegd.

Medisch specialist In Nederland mag een arts zich medisch specialist noemen als hij door een speciale registratiecommissie is ingeschreven in een speciaal register. Daarvoor moet aan de eisen voor het specialisme zijn voldaan.

Arts Een arts, dokter of geneesheer is een persoon die gerechtigd is de geneeskunde te beoefenen.

Consultatief palliatief team Palliatieve zorg is de zorg voor patiënten die niet langer kunnen geholpen worden met een op genezing gerichte behandeling (curatieve therapie)

Specialisten ouderengeneeskunde Medisch specialisme voor de kwetsbare oudere patiënt in het ziekenhuis.

Psychiaters Een psychiater is een arts gespecialiseerd in psychiatrie. Hij of zij heeft een opleiding geneeskunde genoten en daarna een specialisatie in de psychiatrie.

Lijst met vaktermen

Eufemistisch Een eufemisme is een stijlfiguur waarmee iets mooier, vriendelijker en/of minder onaangenaam wordt voorgesteld dan het in werkelijkheid is.

Euthanasie Goede dood, milde dood of genadedood, verwijst naar handelingen die sterven zonder veel lijden [1]  van een andere persoon bevorderen

Medisch-ethische plicht Medische ethiek is een vakgebied binnen de filosofie en de geneeskunde waarin wordt nagedacht over een zo goed mogelijke uitvoering van de geneeskunde, en waarbij (het woord zegt het al) ethische vragen worden gesteld.

Mesothelioom Een gezwel

19

Psychosociale ondersteunende zorg Zorg waarbij het accent wordt gelegd op de wisselwerking tussen het gedrag van de mens in reactie op diens omgeving.

Urgentie Dringende noodzaak

Lijst met soorten bronnen

Regionale Toetsingscommissie Euthanasie. Jaarverslagen en beoordelingen van meldingen (www.euthanasiecommissie.nl).

Website

KNMG. Richtlijnen en handreikingen (www.knmg.artsennet.nl).

Website

Levenseindekliniek (www.levenseindekliniek.nl).

Website

www.steungroeppsychiaters.nl Website

Legemaate J. Levensbeëindiging op verzoek: wie stelt de norm? Ned Tijdschr Geneeskd 2013;157:A6372.

Tijdschrift

Giesen P. Hoe ondraaglijk is psychisch lijden? Medisch Contact 2012:1154-7.

Tijdschrift

Garretsen J, Westra L. Als psychisch lijden ondraaglijk is. Medisch Contact 2013:1566-9.

Tijdschrift

Vries C de, Berghmans R. Euthanasie bij dementerenden. Medisch Contact online, 9 november 2011.

Tijdschrift

8. Digitale presentatie

20

Stap 3: Beschikking krijgen en meer zoeken1. De vindplaats van elk van de bronnen uit je basistekstLevensbeëindiging op verzoek: Wie stelt de norm?

Bib VIVES campus Kortrijk. Tijdschriften gezondheidszorg 133(1989)-2009

Regionale Toetsingscommissie Euthanasie. Jaarverslagen en beoordelingen van meldingen

Bron:https://www.euthanasiecommissie.nl/uitspraken

KNMG. Richtlijnen en handreikingen Bron: https://www.knmg.nl/advies-richtlijnen/dossiers/spreken-over-het-levenseinde.htm

Levenseindekliniek Bron:www.levenseindekliniek.nl

Giesen P. Hoe ondraaglijk is psychisch lijden? Medisch Contact 2012:1154-7.

Bron:https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/hoe-ondraaglijk-is-psychiatrisch-lijden.htm

Garretsen J, Westra L. Als psychisch lijden ondraaglijk is. Medisch Contact 2013:1566-9.

Bron:https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/als-psychisch-lijden-ondraaglijk-is.htm

Vries C de, Berghmans R. Euthanasie bij dementerenden. Medisch Contact online, 9 november 2011.

Bron: https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/euthanasie-bij-dementerenden.htm

Steungroep psychiaters Bron:www.steungroeppsychiaters.nl

21

2. Auteur(s) van je basisteksta) Er zijn geen andere werken te vinden van Sonja (A.) Hanedoes in de bibliotheek van Vives

Kortrijk.b) Er worden in mijn tekst geen andere auteurs aangehaald.

3. Het colofon als snelle infoLevensbeëindiging op verzoek: Wie stelt de norm?Bib VIVES campus Kortrijk. Tijdschriften gezondheidszorg 133(1989)-2009

Dit is een online artikel. Geen enkele publicatie uit de bronnenlijst is fysiek aanwezig in de bibliotheek van Vives Kortrijk. Door de login van de bib kreeg ik toegang tot het volledig online artikel.

https://www.ntvg.nl/system/files/publications/a6372.pdf

Het artikel staat in het Nederlands tijdschrift voor geneeskunde. Het Nederlands tijdschrift voor geneeskunde wordt gemaakt voor dokters, door dokters

4. Zoek nu verder buiten je basisteksta) Boeken

Olde Rikkert, M. (2002). Afzien van levensverlengende medische behandelingen bij psychogeriatrische patiënten. Budel : Damon,.

Limo -> trefwoord medische behandeling-> boeken

Draijer, L., de Jongh, E., Klomp, M., & Verduijn, M. (2010). Farmacotherapie voor de huisarts: Formularium 2010. Bohn Stafleu van Loghum: Houten.

Limo ->trefwoord werkend slaapmiddel-> boeken

Palliatieve zorg in de praktijk: Zakboekje voor hulpverleners. (2014). Leuven : ACCO.

Limo-> trefwoord palliatief-> boeken

b) Artikels uit vaktijdschriften Legemaate, J. (2004 ). Levensbeëindiging zonder verzoek: tijd voor een goede toetsingsprocedure. Nederlands tijdschrift voor geneeskunde, p.2371-2374.

Limo-> trefwoord levensbeëindiging -> artikels

Legemaate, J. (. (2013 ). Levensbeëindiging op verzoek : wie stelt de norm? Nederlands tijdschrift voor geneeskunde, p. 1168-1169.

Limo-> trefwoord levensbeëindiging -> artikels

Team), U. L. (2008-.). Palliatieve zorg in de praktijk: zakboekje voor hulpverleners.

Limo-> trefwoord palliatief -> tijdschrift

22

c) Eindwerken Vanleuven, M., Vandenbergh, E., & van Olmen, D. (2013. ). Palliatief beleid: Palliatief beleid in de pediatrische, geriatrische en sociale verpleegkunde. Turnhout : Thomas More Kempen,.

Limo-> trefwoord palliatief-> eindwerken

Bonte, A. (2014. ). De dienst maatschappelijk werk en de hulpverlening aan cliënten met dementie in thuissituaties.: De ontwikkeling van een ondersteunend werkinstrument voor de maatschappelijk werker. Brugge : Katholieke Hogeschool VIVES Brugge, .

Limo-> trefwoord medische behandeling-> eindwerken

Pleysier, B., & Hendrickx, M. (2015. ). Euthanasie bij meerderjarigen: Doorbreken van taboe. Lier : Thomas More Kempen, .

Limo-> trefwoord taboe-> eindwerken

d) Onderzoeksliteratuur

Wouters, C. (2003 ). Recente ontwikkelingen in de medische behandeling van Juveniele arthritis. Lirias .

Lirias-> trefwoord medische behandeling

Casteur, G., & Mortier, T. (2013). Is de Federale Controlecommissie Euthanasie een schijnvertoning? Lirias .

Lirias-> trefwoord euthanasie

Anckaert, L. (2008). De impact van euthanasie op huisartsen.

Lirias-> trefwoord euthanasie

e) Digitale anderstalige bronnen

Mil, F. v. (2001). Euthanasia. Pharmacy World and Science, pp 3–4.

Google-> Springlink -> trefwoord euthanasie

Carmi, A. (1984). Euthanasia. Berlin, Heidelberg: Springer.

Michele Barletta, E. H. (2018). Influence of sedation on onset and quality of euthanasia in sheep. Veterinary Science, Pages 57-59.

23

Google Science Direct -> trefwoord euthanasia

f) E-artikels uit kranten, week- of maandbladen, magazines Via google ben ik naar de website Gopress Academic gegaan.Ik vond een aantal aantal resultaten met het onderwerp euthanasie:

Levensmoeheid is geen reden voor euthanasie. (2017, december 15). Het laatste Nieuws.

De baas zijn over je eigen dood. (2017, december 18). De volkskrant.

Wens euthanasie-paar vervuld. (2017, december 18). De telegraaf.

g) Internet algemeen

Ik vind zowel op google books als op google sholar niets terug over werken van Sonja (A.) Hanedoes. Wat ik wel vind zijn artikels die over haar worden geschreven. Zoals: Galesloo, J. (2006, februari). ‘We moeten weer echte huisartsen worden’.Het is een interview gepubliceert in het vaktijdschrift ‘Huisarts en wetenschap’.Je kan enkel een korte samenvatting lezen.

h) Beeldmateriaal Op limo vind ik geen beeldmateriaal terug.Op ItunesU-beeldbalk vind ik wel beeldmateriaal terug.

Vermassen: afl. 1 De onweerstaanbare drang. (2017, september 5). vtm.Een deel van deze aflevering gaat namelijk over het Euthanasieproces rond Els Op de Weerdt die haar tante een dodelijke injectie gaf.

Ook kinderen sterven. (2015, mei 29). Canvas Panorama.Dit gaat over de goedkeuring bij wilsbekwame minderjarigen. Maar wat als wilsonbekwame kinderen ondraaglijk lijden?

24

Stap 4: Contextualiseren 1. OrganisatiesLeif: Levenseinde Informatie Forum LEIF (Levenseinde Informatie Forum) werd begin 2003 opgericht naar aanleiding van de wetten inzake patiënten rechten, palliatieve zorg en euthanasie, die in 2002 van kracht werden.De auteur van de website wordt niet vermeld op de website enkel de mensen van het LEIF-team.De inhoud van de website is goed gestructureerd. Je weet meteen waar de website over gaat. Je hebt een zoekbalk om de informatie die je zoekt vlug terug te vinden. De taal is eerder gemoedelijk aangezien het over een complex onderwerp gaat. Het team van ‘de organisatie’ worden uitgebreid vermeld op de site. Niet alleen hun functie maar ook welk diploma ze hebben behaald. Ook het adviesraad wordt uitgebreid vermeld. Het is een gespecialiseerd team samengesteld uit verschillende disciplines zoals een palliatief arts, psychiater, psycholoog enzovoort. Op de site zijn er enkele brochures te vinden over bijvoorbeeld orgaandonatie na euthanasie. Ook wordt er verwezen naar enkele rapporten. De bronnen worden hierbij niet vermeld.De inhoud van de website ziet er op het eerste zicht zeer betrouwbaar uit. Je ziet dat de website gemaakt is door professionelen. Doordat er nergens bronnen worden vermeld en ook geen naam van de auteur wordt de betrouwbaarheid sterk verminderd.Of de site relevant is is er geen enkele twijfel mogelijk. Het blijft een complex onderwerp waar mensen niet graag over babbelen. Daarom vind ik het belangrijk dat mensen zich kunnen informeren over wat euthanasie precies inhoud. Ook kan je bellen naar het nummer dat op de site staat of een mail sturen als de persoon nog met onduidelijkheden zit. Ik vind het enorm belangrijk dat de mensen volledig geïnformeerd zijn voor ze de stap zetten tot euthanasie. Het is geen keuze dat je zomaar maakt.Één van de eigen documenten op de site is het jaarrapport van 2016.1

1 298

25

Decoster, D. (2014-2015). Zevende verslag aan de wetgevende kamers, jaren 2014-2015. Victor Hortaplein 40/10 Brussel-Belgie: Federale controle- en evaluatiecommisie euthanasie.

2. Juridische documentenEerst zocht ik op de site van de Vlaamse codex. Op deze site was het niet duidelijk zichtbaar of het juridisch document weldegelijk over het thema euthanasie ging. Ik vulde bij het trefwoord euthanasie in. Er kwamen 4 documenten tevoorschijn.

Vervolgens ben ik op het Belgisch Staatsblad gaan zoeken. Ik vulde bij ‘woord(en) van titel’ euthanasie in. Er werden 46 documenten gevonden. Er stonden veel documenten in het frans.

Het Belgische Staatsblad. (2017, mei 11). Opgehaald van http://www.ejustice.just.fgov.be/doc/rech_n.htm

volksvertegenwoordigers, k. v. (2016, juni 30). Het Belgische Staatsblad. Opgehaald van http://www.ejustice.just.fgov.be/doc/rech_n.htm

volksvertegenwoordigers, k. v. (2014, maart 12). Het Belgisch Staatsblad. Opgehaald van http://www.ejustice.just.fgov.be/doc/rech_n.htm

Albert Van Koningswege, R. D. (2007, juni 7). Het Belgisch Staatsblad. Opgehaald van http://www.ejustice.just.fgov.be/doc/rech_n.htm

3. De maatschappelijke context: politiek/ beleid/ visie/ middenveld groeperingena) Er is een federaal beleid. Beter gezegd de federale overheidsdienst van volksgezondheid.

b) LEIF (Levenseinde Informatie Forum) werd begin 2003 opgericht naar aanleiding van de wetten inzake patiënten rechten, palliatieve zorg en euthanasie, die in 2002 van kracht werden. LEIF is een open initiatief van mensen en verenigingen die streven naar een waardig levenseinde voor iedereen, waarbij respect voor de wil van de patiënt voorop staat.

Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE)De NVVE is er voor iedereen die waardig wil stervenOnze vereniging zet zich in voor keuzevrijheid aan het einde van het leven. De NVVE wil een optimale uitvoering van de euthanasiewet, vooral voor groepen die in de praktijk geen hulp krijgen, zoals mensen met dementie, chronisch psychiatrische patiënten en ouderen die vinden dat hun leven voltooid is.

Recht op Waardig Sterven (RWS) is een opinie- en actiegroep rond een waardig levenseinde.RWS ijvert voor het samenbrengen van alle wetten betreffende stervensbegeleiding en overlijden in één transparante duidelijk wetgeving voor iedere burger en patiënt.

26

Ik heb deze informatie gevonden door de trefwoorden organisatie euthanasie in te vullen bij de zoekbalk van google.

4. StatistiekenVia google ben ik gaan zoeken met de trefwoorden statistieken euthanasie. Daarbij kwam ik meteen uit op een pdf-bestand van de site KNMG. Via hetzelfde zoekproces vond ik nog een gelijkaardig document.

a. Het gaat over de sterfgevallen in Nederland in 2015. Daarna over het geschat aantal euthanasieverzoeken per jaar. Vervolgens gaat het over de meldingen bij regionale toetsingscommissies euthanasie. Tot slot het aantal procent artsen die het verzoek uitvoeren. Ook heb ik een document gevonden waar de geregistreerde euthanasiegevallen tussen 2001 en 2015 worden beschreven. Opnieuw is dit van Nederland.

b.

Euthanasie in cijfers. (2007, juni). Opgehaald van knmg: www.knmg.nl/euthanasie

Geregistreerde euthanasiegevallen 2001-2015. (2016, oktober 13). Nederland.

c.

Figuur 1 melding bij regionale toetsingscommissies euthanasie

27

Stap 5: Afwerking individuele werkdocumenten1. Formuleer een persoonlijk besluit over de opdracht1.1 Gevonden info- zoekresultaten Ik vond redelijk veel informatie over het onderwerp Euthanasie. Het vinden van een artikel ging voor mij minder vlot. Naarmate de lessen vorderde vond ik makkelijker informatie. Dit kwam omdat ik met verschillende zoekmachines leerde werken. Google gebruikte ik het meest als zoekmachine. Bij stap één ging het veel vlotter om met google te werken dan bijvoorbeeld met Bing of Yahoo. Dit komt deels doordat ik gewend ben om met de zoekmachine google te werken.

De zoekstrategie Limo neem ik zeker mee in mijn verdere schoolcarrière. Ik vond makkelijk dingen terug doordat je kon aanvinken wat je zocht bijvoorbeeld boeken. Limo is heel betrouwbaar omdat het gelinkt is met onder andere hogescholen.

1.2 Verloop opdracht-vaardighedenDe Sadan-opdracht verliep in het begin niet zo vlot. Naarmate de lessen vorderde ging het beter. Ik kon gerichter opzoeken waardoor de opdracht vlotter ging. Ik bleef het echter wel moeilijk hebben met de bronvermelding. Het zoeken van informatie ging vlot en was zeker mijn sterkte. Wat ik zeker heb bijgeleerd is dat er meer zoekmachines bestaan dan google. In het vervolg ga ik mij dus niet meer vastklampen aan google en veel ruimer gaan opzoeken. Ook heb ik geleerd dat niet iedere tekst betrouwbaar is.

28