Download - Elsevier 65 jaar - 65 jaar advertenties

88 ELSEVIER 65 JAAR ELSEVIER 65 JAAR 1

Elsevier 65 jaar65 jaar advertenties

19452010www.elsevier.nl

ELSEVIER 65 JAAR 3

Inhoud ARENDO JOUSTRA

Cover 2

03 Voorwoord Arendo Joustra

04 Inleiding 07 Rue Elzévir (column René Zaaijer)

08 Elseviers erfgoed 10 De hoeksteen van elk mediaplan (column Bert Kamp)

12 33 jaar Elsevier in mijn leven (essay Evert Bronkhorst)

14 Qualitytime voor je advertentie (column Edwin van Kuilenburg)

15 Geschiedenis van de reclame in Nederland 1945 – 1960

16 Advertenties 1945 – 1960 32 Geschiedenis van de reclame in Nederland 1960 – 1975



65 Advertenties 1990 – 2005

80 Geschiedenis van de reclame in Nederland 2005 – nu

81 Advertenties 1990 – 2005

86 Colofon/Dankwoord

Non SolusDe wapenspreuk van Elsevier is ‘Non Solus’, wat zoveel betekent als ‘niet alleen’. Deze twee woorden zijn al vanaf het eerste nummer van Elsevier, dat 27 oktober 1945 verscheen, met het weekblad verbonden.Een plaatje met deze twee woorden maakte de eerste decennia zelfs onderdeel uit van het logo van Elseviers Weekblad. Het beeldmerk verbond, als een soort koppelteken, de twee titelwoorden Elseviers & Week-blad. Tegenwoordig siert het plaatje, enigszins gemoderniseerd, het colofon van het weekblad.

Het beeldmerk laat behalve de tekst ‘Non Solus’ een oude, wijze man zien, die naast een boom staat. Hij grijpt naar een druiventros aan een wingerd die de boom omrankt. Het embleem dateert uit de zeventiende eeuw, toen het vanaf 1620 als drukkersmerk in gebruik was bij de internationaal bekende uitgeversfamilie Elsevier in Leiden.Het huidige Elsevier heeft niets met deze familie te maken. Toen boekhandelaar Jacobus George Robbers in 1880 in Rotterdam een uitgeverij begon, nam hij naam en beeldmerk over van die zeventiende-eeuwse drukker. Een decennium later begon hij een geïllustreerd maand-blad, dat hij eveneens Elsevier noemde. Door de Duitse bezetting staakte vijftig jaar later de uitgave van dat tijdschrift, om na de oorlog als weekblad verder te gaan. Nu al 65 jaar lang.

‘Non Solus’ slaat op de mens die ‘niet alleen’ voor zich-zelf is geboren. Hij moet het samen met anderen doen. Dat geldt ook voor de redactie van Elsevier. Die kan het blad niet maken zonder lezers, drukkers, bezorgers en, zoals uit deze uitgave overduidelijk blijkt, adverteerders.

Arendo Joustra Hoofdredacteur Elsevier


Op 27 oktober 1945 verscheen het eerste nummer van El-seviers Weekblad, later Elsevier. Voor ons een historische gebeurtenis, want als Henk Lunshof en Jan Pieter Klautz niet een goede basis hadden gelegd, dan had Elsevier nu niet meer bestaan. 65 jaar na dato is Elsevier een van de weinige tijdschriftmer-ken die al zo lang bestaan, en zo’n sterke positie innemen op de Nederlandse markt. De journalisten en schrijvers, de lezers en ook de adverteerders hebben allen bijgedragen aan die sterke positie en de ontwikkeling van Elsevier door de jaren heen. En het merk blijft volop in ontwikkeling. Nieu-we kansen in de markt met de komst van internet, mobiele telefoon en tablets (iPad) worden gretig omarmd om het merk Elsevier verder uit te bouwen.

Digitaal archief Elsevier65 jaar Elsevier is een prachtig moment om terug te kij-ken in de annalen. En dat gaat nu erg gemakkelijk dank-zij het online digitale archief op elsevier.nl. Hier kunt u bladeren in alle advertenties die de afgelopen 65 jaar in het weekblad zijn verschenen. Talloze passeren de revue. Het biedt een kijkje in de historie van reclame maken na de Tweede Wereldoorlog. Alle campagnes staan in de context van de tijd. Dat maakt het ook zo bijzonder. Geen enkele succesformule klopt langer dan een campagne. Opmerkelijk is bijvoorbeeld dat in de eerste nummers van Elseviers Weekblad al advertenties stonden, slechts vijf maanden na het einde van de Tweede Wereldoorlog in Nederland. We vinden in die beginjaren al merken als Van Lanschot Bankiers en Dagravit terug. Op de momenten

dat wij, met oh’s en ah’s, online bladerden in deze schat van informatie vonden we het niet meer dan terecht dat we ook een gedrukte versie met een aantal hoogtepunten uit 65 jaar adverteren in Elsevier moesten maken. Zo veel adverteerders en zo veel merken die zich gedurende 65 jaar wilden koppelen aan het merk Elsevier. Dat verdient een aandenken.

Selectie van advertentiesHoe maak je vervolgens een keuze uit advertenties in 65 jaargangen Elsevier? Welke keuze je ook maakt, het zal altijd arbitrair zijn. De invalshoek die wij hebben gekozen, is of een advertentie een mooi beeld oplevert. Een mooi beeld kan een mooie, krachtige, typische tijdschriftencam-pagne zijn, maar ook een treffend tijdsbeeld. Zoals merken die in het verleden een positie in de markt hadden, maar nu niet meer bestaan. Of positioneringen die in de loop van de tijd totaal zijn gewijzigd. Zo draaide het in 1959 in de communicatie van KLM om de technische specificaties van het vliegtuig. In 2001 gaat het in de beroemde zwan-encampagne om de betrouwbaarheid van KLM als maat-schappij. Het vliegtuig wordt als een gegeven beschouwd waaraan KLM zijn betrouwbaarheid mede ontleent, en is niet meer terug te vinden in de advertentie.Per jaargang hebben we uiteindelijk één advertentie gese-lecteerd, waardoor we een mooi beeld van 65 adverteren in Elsevier hebben gekregen.

VerkiezingWelke advertentie is dan de beste advertentie? We dach-

65 jaar adverteren in Elsevier

ten toen: wie zijn wij om dat te bepalen? Bij de verkiezing van de beste advertentie uit 65 jaar Elsevier hebben we daarom zo veel mogelijk experts betrokken, namelijk u, onze lezers en websitebezoekers. De verkiezing is begin november 2010 live gegaan op de website van Elsevier. Twee weken lang hebben lezers en sitebezoekers, adverteerders, planners en strategen van mediabureaus hun stem kunnen uitbrengen op en waar-dering kunnen uitspreken voor volgens hen de beste ad-vertentie.

Wat vindt u terug in deze Special Editie van Elsevier? Uiteraard staan de 65 genomineerde advertenties in deze Speciale Editie. Daarnaast wilden we zo veel mo-gelijk duiding geven aan de advertenties, maar ook aan de tijd waarin ze zijn verschenen. Met behulp van Het ReclameArsenaal (www.reclamearsenaal.nl) en Wilbert Schreurs, reclamehistoricus en docent aan de Vrije Uni-versiteit Amsterdam, hebben we in vijf tijdvakken de ge-schiedenis van de reclame beschreven. Ook hebben we per jaar een aantal historische feiten benoemd. De cover van Elsevier uit het betreffende jaar maakt het tijdsbeeld compleet. Een aantal experts in adverteren hebben ten slotte hun visie gegeven op het merk Elsevier.

De winnaar van de verkiezing Beste advertentie uit 65 jaar Elsevier met de meeste stemmen (gecombineerd met hoge waardering) is geworden:Adverteerder: Air FranceDatum: Elsevier 13 december 2008

We wensen u veel plezier en ook inspiratie bij het terughalen van herinneringen en het kennismaken met wellicht onbe-kende merken. Als laatste bedanken we al onze klanten die nog dagelijks hun vertrouwen uitspreken in het merk Elsevier, en het daarmee mede vormgeven.

Matthieu van der Heiden Director Marketing & SalesReed Business Media Amsterdam René Zaaijer Marketing Manager Sales Reed Business Media Amsterdam

19452010

Inleiding

Winnaar beste advertentieuit 65 jaar Elsevier

ELSEVIER 65 JAAR 7

Rue Elzévir

RENÉ ZAAIJER

Onlangs werd ik door collega John de Greef, fashion direc-tor bij Elsevier, attent gemaakt op het bestaan van een Rue Elzévir in Parijs. Ik was toch aan het graven in de historie van 65 jaar adverteren in Elsevier, dus dit gegeven intrigeerde mij wel. Is er een connectie tussen Elzévir en Nederland, of les Pays-Bas zoals de Fransen zeggen? Is dit een grappig toeval, of ligt er meer aan ten grondslag?

Rue Elzévir ligt in de wijk Le Marais (3de arrondissement) in Parijs, een straat waar naast hotels en appartementen ook een wijnhandel en een klein bijzonder muse-um, Musée Cognacq-Jay, te vinden zijn. In dit museum zijn topstukken te bezichtigen van onder anderen Jean-Baptiste Greuze en Rembrandt van Rijn (De ezel van Ba-laam). Hier is dus in elk geval sprake van zogeheten relations franco-néerlandaises.

Hoe dieper je graaft, hoe meer details je tegenkomt. Er blijkt aan de Rue Elzévir wel degelijk een Nederlandse connectie te kleven. De Nederlandse familie Elzévir (of Elsevier) is namelijk wereldberoemd als drukker/uitgever van belangrijke we-tenschappelijke boeken. Omstreeks 1592 begint Lodewijk Elzévir boeken te drukken en uit te geven in Leiden. Het gaat daarbij niet om de minste werken. Een paar voorbeelden van auteurs: Galileo Galilei, Simon Stevin, Hugo de Groot, Constantijn Huygens, Molière, Erasmus, enzovoort. Zo veel boeken dat je er waarschijnlijk een straat mee kunt vullen. De Republiek der Zeven Verenig-de Nederlanden was eind zestiende eeuw een vrijstaat voor andersdenkenden. Hier konden boeken worden gedrukt en uitgegeven die elders in Europa verboden waren. Daar den-ken sommige politici tegenwoordig heel anders over. Daarnaast is het lettertype mediaeval (in het Engels: old style, in het Duits: Antiqua) in Frankrijk vernoemd naar de uitgever Elzévir. De Rue Elzévir heeft om deze redenen in

Parijs zijn bestaansrecht gekregen. Echte relations franco-néerlandaises dus.In feite hebben we in Nederland ook een Rue Elsevier. Zie

het zo: Elsevier is een straat met meer-dere winkels met kwaliteitsproducten. De straat van Elsevier, daar komt een specifiek koopkrachtig publiek op af. Als adverteerder wil ik profiteren van de aan-trekkingskracht van deze straat en mijn product of dienst graag kenbaar maken via de etalages van de verschillende win-kels. Alle spin-offs van het merk Elsevier (weekblad, STIJL, Speciale Editie, website, mobiele telefoon, iPhone-app, iPad) heb-ben ervoor gezorgd dat we inmiddels een complete winkelstraat, een Rue Elsevier hebben.Elsevier is een merk met zo’n rijke histo-rie, dat kent zijn weerga niet. Het merk is nog rijker en sterker dan je zou vermoe-den. Historie geeft handen en voeten aan dat gevoel van een sterk merk. Adverteerders willen zich koppelen aan een sterk merk, want dit straalt af op hun eigen merk. Je kiest je omgeving waar je je als adverteerder, als merk het meest thuis voelt. Die rijke historie geeft adver-teerders het gevoel dat ze met adverteren een winkel openen aan de Rue Elsevier.

Virtueel kunt u een straatje om in 65 jaar historie via het digitale archief van Elsevier. In Parijs kunt u fysiek wandelen in Rue Elzévir, in de geschiedenis van Elsevier. Vind ik een leuk idee.

N.b. De uitgeverij Elsevier zoals we die nu kennen is in 1880 opgericht door Jacobus George Robbers. Hij vernoemde zijn uitgeefbedrijf naar het beroemde Nederlandse uitgeversge-slacht Elzévir.

René ZaaijerMarketing Manager Reed Business Media Amsterdam

Het merk is nog rijker en sterker dan je zou vermoeden


Elseviers erfgoed

ELSEVIER 65 JAAR 1110 ELSEVIER 65 JAAR

Elsevier de hoeksteen

van elk mediaplan

Wie is niet met Elsevier opgegroeid? Thuis lazen wij Else-vier, de NCRV-gids, plus wat dagbladen. De gids is inmid-dels omgezet naar een tientjeslidmaatschap. Ondanks wat uitstapjes naar andere opiniebladen is Elsevier altijd een basis geweest voor mijn informatievoorziening. Mijn print-consumptie bestaat eigenlijk uit een dagelijkse portie AD Sport, Trouw, Het Financieele Dagblad en De Financiële Te-legraaf. Tijdschriften lees ik, op Elsevier na, niet. De rest blader ik elke week en maand door om bij te blijven.

Ook in de mediaplanning vormt/vormde Elsevier de hoeksteen in menig media-plan. ‘Gedegen’, een ‘beetje voorspel-baar’, maar altijd effectief. Banken heb-ben in hun mediaplan vaak behoefte aan platformen die autoriteit hebben en be-trouwbaar zijn, omdat dit afstraalt op de communicatie. ‘Gedegen’ en ‘voorspelbaar’ zijn daarom geen negatieve definities, want dit biedt de mogelijkheid om naast deze basismedia te experimenteren met andere middelen. Het centrale idee blijft echter altijd leading in de communica-tie van de Rabobank. Het centrale idee of thema wordt altijd geïntegreerd uitgerold over verschillende mediumtypen met een identiek verhaal en met dezelfde herkenbaarheid.

Elsevier heeft een status aparte in het segment van de opi-niebladen: waar andere titels continu zoeken naar de juiste balans, met grote ups en downs, blijft Elsevier gewoon zich-

zelf. Elsevier is ook een houvast in deze lastige tijden. Ik zie dan ook dat de collega’s in de opiniepers zich optrekken aan Elsevier. Er bestaat nog steeds een grote markt voor de opiniepers. Een sterk segment opiniepers is daarbij es-sentieel voor het voortbestaan van de individuele titels. Als

het slecht gaat met een titel, dan hebben de andere titels in het segment daar last van. Het is daarom bemoedigend om te zien dat De Groene Amsterdammer goed bezig is, en er weer wordt geïnvesteerd in Vrij Nederland. Dit zorgt voor stabiliteit binnen het segment waar Elsevier vaak alleen de kar moest trek-ken.

Digitale media gaan een steeds grotere rol spelen in de communicatie van de Rabobank. Dat komt doordat het ook online steeds be-ter mogelijk is om zowel thematische als responsematige doelstellingen te halen.

Ook Elsevier heeft de digitale wereld betreden. En ook hier zien wij weer de voortrekkersrol. De rest van het opinieseg-ment heeft nog steeds geen goed antwoord op bijvoorbeeld de rol van internet. Elsevier introduceerde een perfecte site die complementair is aan de printtitel. Van kannibalisme is geen sprake. Als je dit weet te bewerkstelligen, dan doe je het goed.

Bert KampCommunication Channel Manager Rabobank Nederland

Wat we u niet wilden onthouden!inhouse advertentie uit 1966

BERT KAMP

Banken hebben in hun mediaplan

vaak behoefte aan platformen die autoriteit

hebben


Het beginMiddelbare school werd pas echt leuk in havo-4. Bij het vak geschiedenis was staatsinrichting nog een belangrijk onderdeel en het ‘vrijblijvende’ maatschappijleer was, ondanks een slechte docent, heel interessant. We schrijven 1977 en op dat moment begon ik ook steeds meer politieke interesse te ontwik-kelen. Het kabinet-Den Uyl was ten einde gekomen en het was de eer-ste keer dat de fusiepartij CDA aan de Tweede Kamerverkiezingen deel-nam. Wat volgde, was een eindeloze formatieperiode en het mislukken van een mogelijk tweede kabinet-Den Uyl.

Op een middelbare school in Er melo, waar het lerarenkorps werd gedomi-neerd door de PPR (onder anderen les gehad van een De Gaay Fortman, inderdaad familie van…), werd de behoefte aan meer achtergrondin-formatie en een ander, wat genu-anceerder geluid steeds belangrijker. Dus werden wekelijks bij de boekhandel de serieuzere tijdschriften gescand en in een aantal gevallen ter plaatse grotendeels gelezen. In deze periode was het aanbod nog wat groter, ook Accent en De Nieuwe Linie lagen bijvoorbeeld nog in de schappen.

Van privé naar zakelijkDe rol van tijdschriften in mijn leven veranderde in 1981. Niet alleen privé, maar ook zakelijk gezien werd het belang-rijk om bij te blijven, omdat ik in dat jaar mijn eerste baan in de reclame- en mediawereld kreeg. In die tijd lag de focus vooral op media-executie (toen heette het nog gewoon order) en was planning in mijn functie nog niet echt een issue.

Maar de contacten met de uitgeverijen begonnen op dat mo-ment wel te komen. En voor een aantal klanten waren toen

nog Elseviers Weekblad en Elseviers Magazine potentieel interessante ti-tels. Dus kwamen de advertentiever-kopers (voor de jongere lezers: die noemen we nu accountmanagers) op een zolderetage in Nijkerk langs voor adverteerders als Hörmann en Fläkt. In deze periode is mijn contact met een van de iconen van Elsevier, Fokke Zandstra, ontstaan.

Mediumtypekeuze was in die jaren vrij eenvoudig en weinig spannend. De hoeveelheid beschikbare middelen was beperkt en de focus lag vooral op titelkeuze. In de B-to-B-markt ging het voornamelijk om de vele speci-fieke vakbladen versus de meer al-gemene dagbladen en tijdschriften. Het was ook in deze periode dat het eerste Decision Makers-onderzoek het licht zag (1982), onder auspiciën van Bonaventura/Reed Business en

De Telegraaf. Keuzes konden ineens worden gemotiveerd en dat maakte de wereld veel boeiender en spannender.

Elseviers Magazine werd redactioneel geleid door Ferry Hoog-endijk, die een landelijke bekendheid genoot omdat hij ook via de AVRO-televisie en -radio veel commentaren verzorgde. Daarnaast publiceerde hij in 1982 een thriller: In het holst van Hilversum. Ik ben, denk ik, een van de weinige Nederlan-ders die dat boek ook hebben gekocht. Het staat nog steeds in mijn boekenkast. Overigens lees ik nu op de flaptekst dat de filmrechten nog voor publicatie gelijk zijn gekocht door producent Rob Houwer, maar ik kan me niet herinneren ooit een verfilmde versie in de bioscoop te hebben gezien…

33 jaar Elsevier in mijn leven

EVERT BRONKHORSTDe hoogtijperiodeTot eind jaren 80 was de middelenkeuze nog steeds geen hot issue. Televisie-inkoop ging gewoon nog per kwartaal en Nederlandse commerciële initiatieven op het gebied van televisie en radio begonnen pas eind jaren 80 serieuze vor-men aan te nemen. Elseviers Weekblad ging op in Elseviers Magazine en om de markt in personeelsadvertenties niet te missen, werd Carrière gelanceerd. Overigens slaat hoogtijperiode op de advertentiebezetting en niet op de oplage. In de jaren 80 ging de oplageontwik-keling niet echt crescendo, van ruim 136.000 exemplaren in 1980 tot een dieptepunt van circa 112.000 exemplaren in 1990. Dat had alles te maken met meer focus op kunst en veel minder aandacht voor binnenlandse politiek sinds de restyling in 1987.

Maar op advertentiegebied was Elsevier gemakkelijk te ver-kopen aan adverteerders. Zeker in de B-to-B-markt: onder-nemers lazen de titel zelf ook en voelden zich beter thuis bij een liberale/conservatieve titel als Elsevier dan bij het ´linkse´ Vrij Nederland, het katho-lieke De Tijd of het gezichtsloze Haagse Post. Daarnaast was de titel ook belangrijk voor alle B-to-C-adverteerders in het hogere seg-ment, voor de wat luxere artikelen, de whisky’s van deze wereld en de betere sigaren.

De roerige jaren 90Voor de ontwikkeling van de op-lage waren de jaren 90 fantastisch voor Elsevier. Van het dieptepunt in 1990 van circa 112.000 exempla-ren steeg de oplage naar een re-cord van ruim 146.000 exemplaren tijdens de millenniumwisseling. Het had ook de tijdgeest mee, geld ver-dienen was geen vies woord meer. Dit was ook de periode waarin ik El-sevier als consument ongeveer als mijn lijfblad beschouwde, het gaf precies de informatie waaraan ik behoefte had en het bevestigde mij in mijn opinies. Eigenlijk kan ik zeggen dat ik toen op de standaard-onderzoeksvragen zou hebben geantwoord: ´26 van de 52 nummers lees ik helemaal en 26 van de 52 nummers lees ik grotendeels´. Op de advertentiemarkt werd de strijd scherper. De concur-rentie kwam niet zozeer van het opiniesegment zelf, maar veel traditionele ´trouwe´ adverteerders gingen budget over-hevelen naar bijvoorbeeld televisie en radio. Automerken, verzekeraars, alcoholische dranken, allemaal maakten ze geheel of gedeeltelijk de overstap naar het veel sexyer me-diumtype televisie. Ineens werd het geen strijd meer met andere opiniebladen of brede B-to-B-printtitels, maar moest het gevecht worden aangegaan met andere mediumtypen.

Het begin van de 21ste eeuwInmiddels verkeren we al elf jaar in een nieuwe eeuw. De technologische ontwikkelingen volgen elkaar in een hoog tempo op. Informatie is van veel meer kanten beschikbaar, het echte nieuws halen wij online via allerlei verschillende kanalen binnen. De papieren versie van dagbladen heeft als de brenger van nieuws de strijd verloren. Kranten gaan steeds meer de rol spelen van ‘de duider van het nieuws’. En daarmee komen zij steeds meer in het vaarwater van het segment opiniebladen.

Door die overload aan informatie is ook de rol van Elsevier in mijn leven veranderd. Nog steeds heb ik behoefte aan ach-tergronden en duiding van de ontwikkelingen en nog steeds haal ik die liever uit een titel als Elsevier dan uit een dag-blad. Maar ook ik heb last van een overvloed aan informatie, het is bijna onmogelijk om alles te volgen.Dat is ook de reden dat mijn leesfrequentie van Elsevier is teruggelopen. Ik denk dat ik nu 26 van de 52 nummers ‘gro-tendeels’ lees. Voor de overige 26 zou ik ´voor de helft´

moeten antwoorden.

De toekomstWat Elsevier goed heeft gedaan, is de impact van de technologische ontwik-kelingen te onderkennen en daarop proactief te anticiperen. Daarom is Elsevier van een tijd schriftmerk ge-ëvolueerd tot een mediamerk. Hier-door is ten opzichte van de andere opiniebladen een duidelijke voor-sprong gecreëerd en is elsevier.nl al sinds de lancering in 2004 geen ver-taling van de gedrukte versie, maar biedt het een duidelijk toegevoegde waarde. En dat er nu al een goed app verkrijgbaar is voor de iPhone en iPad is ook een duidelijk bewijs dat Elsevier precies weet wat in de nabije toekomst steeds belangrijker gaat worden.

Vanuit zakelijk oogpunt is dit heel belangrijk en dat maakt het in deze tijden, met een roep om geïntegreerde communicatie, gemakkelijker om het merk El-sevier als partner in strategieën op te nemen.Als consument ben ik wat traditioneler ingesteld en blijf ik het nog steeds prettig vinden om op vrijdag het opinieweek-blad Elsevier in de bus te vinden en daarin gedurende het weekeinde goede achtergrondinformatie en duiding te kun-nen lezen.

Evert BronkhorstDirector of Strategy Vizeum

Elsevier isvan een

tijdschriftmerk geëvolueerd

tot een mediamerk

op de advertentie-

markt werd

de strijd scherper

ELSEVIER 65 JAAR 15

19451960

De eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog heerst er schaarste op allerlei gebied. Veel is nog op de bon. Ook voor de reclame zijn het moeilijke tijden. Adverteren in kranten is wegens papiertekort beperkt. Om energie te besparen, is lichtreclame verboden en mogen etalages na half negen ’s avonds niet verlicht zijn.

Na de komst in 1948 van de Marshall-hulp (financiële steun uit de Verenigde Staten) gaat het beter met de economie en kan er meer reclame worden gemaakt. Vooral reclame voor merkartikelen neemt een grote vlucht, niet in de laat-ste plaats door de opkomst van zelfbedieningswinkels. De reclame wordt gemaakt door tal van nieuwe reclamebu-reaus. Spraakmakend is het bureau Prad, opgericht door Maurits Aronson. Samen met Smith’s, Palm, Van Maanen, DelaMar en Lintas staat het jarenlang aan de top van de Nederlandse reclamewereld. Via de Marshall-hulp (Amerika stelde gelijk zijn handelsgrenzen open) maken Nederlandse reclamemakers kennis met het fenomeen marketing - dat in de Verenigde Staten dan al ruimschoots wordt toegepast. Daarin staat niet het productieproces centraal, maar de consument en zijn behoeften. Vooralsnog vindt deze bena-

dering nog weinig weerklank en gaan fabrikanten en recla-memakers veelal op de oude voet verder. Niettemin wordt er steeds vaker marktonderzoek verricht.

Intussen groeit de verzuiling van de Nederlandse politieke en maatschappelijke verhoudingen naar een hoogtepunt. Die situatie wordt weerspiegeld in de reclame. Adverten-ties die naar bloot zwemen, zijn taboe in de katholieke en protestants-christelijke bladen. Bikini’s worden badpakken, strapless jurken krijgen schouderbandjes, rokken moeten langer en teksten worden gekuist.Een andere uiting van de tijdgeest is de ophef in 1958 rond het boek De verborgen verleiders van de Amerikaan Vance Packard. De auteur betoogt daarin dat reclamemakers de consument met geraffineerde psychologische methoden, zonder morele beperkingen, trachten te verleiden tot het doen van aankopen; het publiek wordt gemanipuleerd. Packards kritiek op de reclamemakers en ondernemingen wordt door velen gedeeld. De kritiek sluit aan bij een groei-ende mondigheid van de consument. Sinds zijn oprichting in 1953, geeft de Consumentenbond daar vorm aan. Naast producten wordt daarbij ook reclame de maat genomen.

Herstel en verzuiling

GESCHIEDENIS VAN DE RECLAME IN NEDERLAND

Een paar jaar geleden kwam de worldwide creative director van JWT naar Amsterdam voor een peptalk die was bestemd voor ons, de creatieven. Het was een bevlogen Australiër met een prima presentatie. De kern van zijn betoog: staar je niet blind op de dertig seconden die een commercial duurt. Niet op die één komma zoveel seconden contact die de con-sument met een abri heeft. Ons doel moet zijn de consument lang, langer, zo lang mogelijk met het product van de klant bezig te laten zijn. ‘Any which way. Carry on, guys!’ En weg was-ie weer. Naar Rome. Of Dubai.

Hij had gelijk, natuurlijk. Het winnen van kostbare tijd om een band op te bouwen met de doelgroep, is de echte opdracht van de reclamemaker. Daar betalen de opdrachtgevers ons uurta-rief voor. Maar ja, dan de praktijk. Re-clame is per definitie een vluchtig vak. En het wordt steeds vluchtiger. (Niet voor niets dagdromen talloze copywri-ters van die ene roman, die ze echt ooit nog eens gaan schrijven.)

Maar, het kan! Ook in de huidige tijd, met miljoenen prikkels per dag. Tijd winnen met een uiting kan. De geschiedenis van de reclame kent heel wat meesterwerken die dat bewij-zen. Uit de tijd waarin iconen als David Ogilvy en de Saatchi-broers hun creativiteit lieten gelden, maar gelukkig ook in Nederland anno nu. Advertenties om in te lijsten. Wat vaak ook gebeurt. Recht tussen de ogen printparels, waar men-sen door gebiologeerd raakten. Die ze tot de laatste punt lezen. Waarover ze nadenken. Op reageren. Die iets voor een

merk doen. En voor de verkoop. (En liefst ook voor de maker, in de vorm van een Leeuw of Lamp.)Maar naast een briljant idee is er nóg een onmisbaar ingre-diënt om de aandacht van de consument langer vast te hou-den dan hij zelf van plan was. Uiteraard is dat het medium. Dat ‘the medium’ ook ‘the message’ is, is in zoverre waar,

dat het medium van zichzelf al een warme band met de doelgroep moet hebben. Elsevier heeft dat. Het is geen blad, maar een merk. 65 jaar bestaan, maakt een monument van een blad. Daarin je boodschap plaatsen, geeft iets extra’s. Voor Elsevier neemt de le-zer de tijd. En dan is het de kunst om met je uiting op hetzelfde kwaliteitsni-veau te gaan zitten als dat van de re-dactionele kolommen. Want in Elsevier is tijd te winnen. Qualitytime voor je boodschap.

Zelf heb ik ook advertenties van me-zelf in Elsevier teruggevonden. Voor BMW of Randstad. Daar werd ik altijd

blij van. De uiting paste goed in het Umfeld, zoals de media-jongens zouden zeggen. Kreeg extra cachet door de plaats waar-ie stond. Maar ook wist ik vrijwel zeker dat mijn adver-tentie daar extra aandacht zou krijgen. Qualitytime. Natuurlijk gaat ook Elsevier steeds meer online en lees ik hem steeds vaker via de app. Dat schept weer nieuwe uitda-gingen om tijd voor de klant en zijn product te winnen. Gaat lukken. Elsevier, van harte.

Edwin van Kuilenburgsenior copywriter UbachsWisbrunJWT

Quality time voor je

advertentie

VOOR ELSEVIER

NEEMT DE LEZER DE TIJD

14 ELSEVIER 65 JAAR

EDWIN VAN KUILENBURG


1945BOOG EN HAASElsevier nr: 01jaargang 0120 oktober 1945

HET JAAR 1945> Einde WO II voor Nederland > Atoombommen op Hiroshima en Nagasaki > H. Lunshof en J.P. Klautz richten Elseviers Weekblad op > Eerste nummer Elseviers Weekblad rolt van de pers op dagbladformaat

1946VAN LANSCHOT

Elsevier nr: 51/52jaargang 02

21 december 1946

HET JAAR 1946 > ENIAC de eerste computer, gebouwd in VS > Arbeidsvitaminen voor het eerst uitgezonden > Introductie begrip “IJzeren Gordijn” door (ex-premier) Winston Churchill > Truus Smulders-Beliën eerste vrouwelijke burgemeester in NL van Oost-, West- en Middelbeers (Noord-Brabant)


1947DRAGAVITElsevier nr: 44jaargang 0301 november 1947

HET JAAR 1947 > Schrijver Harry Mulisch debuteert in Elseviers Weekblad met “De Kamer” > Publicatie Het Achterhuis van Anne Frank > Willem Drees: noodwet Ouderenvoorziening (later AOW) > Introductie Marshall-plan (min. Buitenl. Zaken VS) om Europa er na de oorlog weer bovenop te helpen

1948ERRES

Elsevier nr: 02jaargang 04

10 januari 1948

HET JAAR 1948 > Mahatma Ghandi vermoord > Staat Israël uitgeroepen door Ben-Gurion > Inhuldiging Juliana als Koningin der Nederlanden > Nederland koopt vliegkampschip van Engeland en doopt het om tot Karel Doorman


1949BLUE BANDElsevier nr: 09jaargang 0505 maart 1949

HET JAAR 1949> Elsevier bereikt oplage van 120.000 exemplaren> Oprichting NAVO > Pete Felleman presenteert eerste hitparade op de radio > Onafhankelijkheid Indonesië

1950DOUWE EGBERTS


26 augustus 1950

HET JAAR 1950> DAF-fabriek in Eindhoven geopend > Amerika begint productie waterstofbom > Urugay wordt wereldkampioen voetbal door Brazilië met 2-1 te verslaan > Begin Koreaanse oorlog


1951DROSTEElsevier nr: 47jaargang 0724 november 1951

HET JAAR 1951> Witchcraft Acts (verbod op hekserij) wordt opgeheven in Groot-Brittannië > Nederland getroffen door een 10 minuten durende aardbeving > Coevorden als eerste gemeente aangesloten op aardgas > Koning Boudewijn bestijgt troon in België

1952JULES ROBINElsevier nr: 40

jaargang 0804 oktober 1952

HET JAAR 1952> Het eerste externe kunsthart houdt patiënt 80 minuten in leven > Dode Zee-rollen gevonden in Qumran (bij Jericho) > Amsterdam-Rijnkanaal geopend > De Efteling geopend


1953HOUSE OF ENGLANDElsevier nr: 15jaargang 0911 april 1953

HET JAAR 1953> Watersnoodramp Zeeland en Zuid-Hollandse eilanden > Oorlog in Korea eindigt > Ian Fleming schrijft eerste James Bond-boek > Jozef Stalin overlijdt

1954BMW


04 september 1954

HET JAAR 1954> Eerst atoomduikboot Nautilis in Amerika te water > Jeen van de Berg wint 10e Elfstedentocht > Siamese tweeling Folkje en Tjitske de Vries worden succesvol van elkaar gescheiden > UEFA wordt opgericht


1955ROLEXElsevier nr: 01jaargang 1101 januari 1955

HET JAAR 1955> Eerste file, met Pinksteren op verkeersplein Ouderijn > Kleuteronderwijs in NL wettelijk geregeld > Staatsgreep Argentinië, Juan Peron afgezet > Ray Kroc begint uitbouw fastfoodrestaurant onder de naam McDonald’s

1956VOLVO


18 februari 1956

HET JAAR 1956> Eerste uitzending NTS Journaal op televisie > Abe Lenstra scoort 2x en laat Nederland winnen van West-Duitsland met 2-1 > “The Dutch Windmill” Bep van Klaveren bokst laatste wedstrijd > Eerste editie Eurovisie Songfestival in Zürich


1957KODAKElsevier nr: 26jaargang 1329 juni 1957

HET JAAR 1957> Verdrag van Rome: oprichting Europese Economische Gemeenschap > Eisenhower voor 2e keer president van de VS > Elvis koopt Graceland > Lancering van Russische kunstmanen Spoetnik I en Spoetnik II (met hond Laika)

1958LANCÔME


29 november 1958

HET JAAR 1958> Laatste rit stoomlocomotief: einde stoomtijdperk in Nederland > Charles de Gaulle benoemd tot president Frankrijk > Zweedse chirurg Ake Senning brengt eerste pacemaker in > Eerste paal geslagen voor Euromast


1959KLMElsevier nr: 52jaargang 1526 december 1959

HET JAAR 1959> Eerste uitzending Sport in Beeld (later Studio Sport) > Coupe Fidel Castro in Cuba > Buddy Holly, Ritchie Valens en The Big Hopper komen om bij vliegtuigcrash

1960BOLS


17 december 1960

HET JAAR 1960> Aanleg Rotterdamse metro > Eerste uitzending Radio Veronica > Oprichting OPEC (organisatie van olieproducerende landen) > Poging staatsgreep Ethiopië tijdens buitenlandse reis Haile Salassie


19601975

Op 28 oktober 1967 toonde het VPRO-programma Hoep-la voor het eerst in de dan nog jonge Nederlandse te-levisiegeschiedenis in de persoon van Phil Bloom een blote vrouw op de televisie. Het land was in rep en roer. Er werden Kamervragen gesteld en de pers stond er vol van. Een paar jaar later was bloot geaccepteerd. In 1970 haalde de campagne ‘Liever naakt dan namaak’ voor het Internationaal Wol Secretariaat, met een bloot model dat een lammetje voor haar borsten houdt, moeiteloos de dagbladen.

De gebeurtenissen zijn illustratief voor de ontwikkeling die de maatschappij en de reclame in deze periode doorma-ken. Ontzuiling, provo, Dolle Mina, popmuziek, radio- en te-levisiepiraten zetten hun stempel, ook op de reclame. Er treedt een nieuwe generatie reclamemakers aan, die nieu-we bureaus oprichten (FHV, KVH) en nieuwe wegen inslaan: brutaler, onorthodoxer, eigentijds. Vooral de nauwe samen-werking tussen copywriter en artdirector bij de ontwikkeling van campagnes is in de Nederlandse reclamewereld een

nieuw verschijnsel. Een wereld overigens die steeds va-ker Amerikaanse invloeden ondergaat. Daarnaast brengt de toename van multinationals, ook in Nederland (AKZO, Philips, Shell, Unilever) een ware invasie van Amerikaanse reclamebureaus naar Amsterdam op gang: JWT, Bates, McCann-Erickson, Olgilvy & Mather, BBDO. En tal van Ne-derlandse bureaus fuseren in de loop der jaren met Ame-rikaanse bureaus.

In 1967 krijgt Nederland na jaren van strijd een nieuwe omroepwet waarin radio- en televisiereclame wordt toege-staan. Op 2 januari 1967 komt de eerste tv-commercial op de buis. Intussen is de kritiek op de reclame weer opgelaaid. Het is ‘de slechte adem van de consumptiemaatschappij’, Dolle Mina voert actie tegen het vrouwbeeld in de reclame en consumentenprogramma’s prikken valse pretenties van reclames door. Met resultaat, want omstreeks 1970 beslui-ten uitgevers voortaan collectief advertenties te weigeren waartegen een klacht is ingediend die erkend is door de Reclame Code Commissie.

Tussen internationalisering en maatschappijkritiek

GESCHIEDENIS VAN DE RECLAME IN NEDERLAND 1961

SMIT’S BOUWElsevier nr: 18

jaargang 1706 mei 1961

HET JAAR 1961> Bouw Berlijnse Muur > John F. Kennedy president VS > Joeri Gagarin (USSR/Rusland) eerste mens in de ruimte > Eerste parkeermeters en zebrapaden in Nederland


1962CANONElsevier nr: 48jaargang 1801 december 1962

HET JAAR 1962> Bob Dylan zingt Blowin’in the Wind > In Israël wordt Duitse oorlogsmisdadiger Adolf Eichmann opgehangen > 3 gevangenen ontsnappen uit gevangenis op Alcatraz > Zelfde jaar: sluiting Alcatraz. Blokkade van Cuba na installatie Russische raketten (Cuba-crisis). Chroetsjov besluit tot terugtrekking raketten

1963VEUVE CLIQUOT PONSARDIN


24 december 1963

HET JAAR 1963> John F. Kenndy vermoord > Speech Martin Luther King: I have a dream > Philips introduceert cassettebandje > Reinier Paping wint Elfstedentocht onder barre omstandigheden


1964MIELEElsevier nr: 52jaargang 2026 december 1964

HET JAAR 1964> Prinses Irene trouwt in Rome met katholieke Carlos Borbon de Parme > Oprichting PLO > Legendarisch optreden The Beatles in veilinghallen te Blokker > Nelson Mandela veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf en verbannen naar Robbeneiland

1965PHILIPS


25 december 1965

HET JAAR 1965> Elseviers Magazine verschijnt als tijdschrift en EW als sociaal economisch weekblad op krantenformaat > Verloving prinses Beatrix en Claus von Amsberg > Malcolm X vermoord > Hilversum 3 opgericht en Nederland krijgt 2e televisienet


1966SIEMENSElsevier nr: 03jaargang 2215 januari 1966

HET JAAR 1966> Indira Ghandi gekozen tot premier van India > Eerste niertransplantatie in Nederland > Huwelijk prinses Beatrix met Claus van Amsberg > Mao Zedong roept op tot Culturele Revolutie

1967OPEL


07 oktober 1967

HET JAAR 1967> 1e reclame op tv echter niet op zondag en christelijke feestdagen > Phil Bloom eerste bloot op TV > Zesdaagse oorlog in Israël > Che Guevara door Boliviaanse leger geëxecuteerd


1968PEDRO DOMECQElsevier nr: 43jaargang 2426 oktober 1968

HET JAAR 1968> Start Praagse Lente onder leiding van hervormer Alexander Dubcek > BBC toont voor het eerst nieuws in kleur > Moord op Martin Luther King > Jan Jansen wint Tour de France

1969LEOLUX


18 oktober 1969

HET JAAR 1969> Kerncentrale Dodewaard in gebruik > Woodstock > Maanlanding Apollo 11: Neil Armstrong eerste mens op de maan > Eerste vlucht Concorde (eerste passagiersvliegtuig dat harder dan geluid kan vliegen)


1970BLACK & WHITEElsevier nr: 01jaargang 2603 januari 1970

HET JAAR 1970> Jimi Hendrix overlijdt door overdosis slaappillen > Eerste Pinkpop festival in Geleen > Feyenoord wint als eerste Nederlandse club de Europacup I en de wereldbeker voor clubteams > Verenigde Staten vallen Cambodja binnen om Vietcong te verdrijven

1971HEWLETT PACKARD


20 februari 1971

HET JAAR 1971> Opening eerste abortuskliniek > Godfried Bomans overlijdt > Greenpeace opgericht > Verbod op sigarettenreclame in Verenigde Staten


1972BRANDElsevier nr: 52jaargang 2823 december 1972

HET JAAR 1972> Bloody Sunday: Britse legers schiet in Noord-Ierse Londonderry 13 burgers dood > Op Olympische Winterspelen wint Nederlandse schaatsploeg 4x goud, 3x zilver en 2x brons > Ton Sijbrands wereldkampioen dammen > Richard Nixon en Leonid Breznev tekenen SALT I-akkoord over wapenreductie

1973RABOBANK


10 maart 1973

HET JAAR 1973> Opening World Trade Centre New York > Pablo Picasso overleden > Illie Nastase wordt allereerste nummer 1 op de wereldlijst toptennissers > Pinochet pleegt staatsgreep in Chili


1974BULTHAUPElsevier nr: 09jaargang 3002 maart 1974

HET JAAR 1974> Anjerrevolutie Portugal > Introductie VW Golf als opvolger van de kever > Nederland verliest WK-voetbalfinale van West-Duitsland met 2-1 > Richard Nixon (president VS) treedt af vanwege Watergateschandaal

1975PTT


18 oktober 1975

HET JAAR 1975> Rode Khmer van Pol Pot neemt macht over in Cambodja > Einde Vietnamoorlog > Autogordel dragen wordt verplicht in Nederland > Bill Gates en Paul Allen starten Microsoft


19751990

Begin 1978 verschijnt een advertentie met de slagzin: ‘t zijn weer tijden om je te abonneren op Vrij Nederland. Erboven staat een foto van het net beëdigde rechtse kabinet-Van Agt-Wiegel, opvolger van het centrum-linkse kabinet-Den Uyl, waarmee het linkse weekblad Vrij Nederland meer op-had. De advertentie past in de gepolariseerde verhoudingen van die tijd.Veel reclame-uitingen zijn echter ‘braaf en gezellig’ en een enkele keer humoristisch. Tv-commercials worden volwas-sen. Steeds vaker is er een rol in weggelegd voor bekende ar-tiesten, zoals Kees Brusse, Rijk de Gooyer, John Kraaijkamp sr., Maarten Spanjer, Martine Bijl, Willem Nijholt, André van Duin, Paul de Leeuw of Kees van Kooten en Wim de Bie.

Het zijn de jaren van Schat, staat de Bokma koud, Giroblauw past bij jou, Shell helpt, Paturain, da’s pas fijn, Gelukkig heb ik meer verstand van verzekeren, U moet de groenten van Hak hebben, Beun de Haas, en Het Zwitserleven Gevoel. Maar ook van klassiekers als Melk, de witte motor, Cora van Mora, Even Apeldoorn bellen en Foutje bedankt.

Naast de opmars van de televisiereclame bloeit ook de buitenreclame weer op. De opleving is, na jaren van verval, goeddeels te danken aan de activiteiten van het Franse bedrijf JCDecaux. In 1985 verwerft JCDecaux 50 procent van de aandelen van het Nederlandse plakbedrijf Publex en introduceert het een nieuwe formule. In ruil voor het recht er reclame op te maken plaatst JCDecaux in de ste-den nieuwe bushokjes (abri’s) en reclamezuilen (mupi’s) en verzorgt het bedrijf het onderhoud. Het nieuwe concessie-systeem valt bij de gemeenten in de smaak en binnen drie jaar heeft JCDecaux contracten met dertig steden.

Grotere reclame- en marketingexpertise bij fabrikanten en bedrijven maakt hen kritischer op de prestaties van de re-clamebureaus. In die ontwikkeling past de opkomst, vanaf 1981, van mediabureaus. Door de inkoop van adverten-tieruimte voor meerdere adverteerders tegelijk bedingen zij hogere kortingen bij de uitgevers. Intussen is in 1980 de Wet op misleidende reclame aangenomen, terwijl sinds 1983 het maken van reclame geen grondrecht meer is.

Reclame volwassen


TOERISTENBURO COSTA BRAVAElsevier nr: 53

jaargang 3231 december 1976

HET JAAR 1976> Apple Computer Company opgericht door Steve Jobs en Steve Wozniak > De Brits-Franse Concorde heeft maidentrip > Harm Wiersma wereldkampioen dammen > Jimmy Carter 39e president van Amerika


1977CARTIERElsevier nr: 50jaargang 3317 december 1977

HET JAAR 1977> Vliegramp Tenerife waarbij 583 mensen omkomen > Zestienjarige Jaap van Zweden wint Nationaal Vioolconcours in Amsterdam > Zuid-Molukkers gijzelen basisschool in Bovensmilde en een trein bij De Punt > Elvis Presley overlijdt in Memphis Tennessee aan overdosis pillen

1978AUDI


14 januari 1978

HET JAAR 1978> In Efteling wordt het Spookslot geopend als eerste echte grote attractie > Nederland verliest WK-finale met 3-1 van Argentinië > Jim Jones beveelt leden van zijn sekte tot collectieve zelfmoord > Johan Cruijff speelt laatste wedstrijd voor Ajax tegen Bayern München en verliest met 8-0


1979GROLSCHElsevier nr: 12jaargang 3524 maart 1979

HET JAAR 1979> Shah van Iran vlucht naar Egypte> Iran wordt islamitische staat > Conservatieve Margaret Thatcher wordt premier Verenigd Koninkrijk > Sony lanceert eerste walkman > Gijzeling Amerikaanse ambassade Teheran Totale duur uiteindelijk: 444 dagen

1980AMRO BANK


20 december 1980

HET JAAR 1980> Troonsafstand Koningin Juliana ten gunste van Beatrix > Staatsgreep Suriname door Desi Bouterse > John Lennon vermoord door Mark Chapman > President Kim Il Sung van Noord-Korea wijst zijn zoon Kim Jong Il aan als opvolger


1981HOPPEElsevier nr: 51jaargang 3719 december 1981

HET JAAR 1948> Yorkshire Ripper (Peter Sutcliff) opgepakt > Eerste uitzending Jeugdjournaal > TGV maakt eerste rit en haalt 381 km per uur > Ronald Reagan (president VS) overleeft aanslag

1982CAMPARI


23 oktober 1982

HET JAAR 1982> IKON tv-ploeg vermoord in El Salvador > Oorlog tussen Argentinië en Engeland om Falkland-eilanden > Bernard Hinault wint voor de 4e keer de Tour de France > Decembermoorden in Suriname. Op bevel van Desi Bouterse worden 15 vooraanstaande Surinamers vermoord


1983HEINEKENElsevier nr: 06jaargang 3912 februari 1983

HET JAAR 1983> Introductie van de cd op de Nederlandse markt > Eerste Nederlandse reageerbuisbaby wordt geboren in Dijkzichtziekenhuis > Simon Carmiggelt schrijft laatste “kronkel” in Het Parool > Grootste demonstratie ooit in Nederland tegen plaatsing kruisraketten

1984APPLE


22 september 1984

HET JAAR 1984> Eerste Apple Macintosh op de markt > Marvin Gaye doodgeschoten door zijn vader > Indira Ghandi vermoord door Sikh lijfwachten > Abortus gelegaliseerd in Nederland


1985CITROËNElsevier nr: 43jaargang 4126 oktober 1985

HET JAAR 1985> Evert van Benthem wint eerste Elfstedentocht sinds 1963 > André Spoor hoofdredacteur Elsevier > Greenpeace-schip Rainbow Warrior door Franse geheime dienst tot zinken gebracht > Palestijnse terroristen kapen passagiersschip Achille Lauro (voorheen Willem Ruys van Rotterdamsche Lloyd)

1986 BASF


20 september 1986

HET JAAR 1986> Verbod op commerciële walvisvangst > Aruba wordt autonoom binnen Koninkrijk der Nederlanden > Zweedse premier Olof Palme vermoord. Moord is nog steeds niet opgelost > Space Shuttle Challenger ontploft 73 seconden na lancering


1987EUROCARDElsevier nr: 51/52jaargang 4319 december 1987

HET JAAR 1987> Baanbrekend artikel kinderarts Guus de Jonge over verschijnsel wiegedood > Veerboot Harald of Free Enterprise kapseist voor Belgische kust: 193 doden > Spectaculaire landing van 19-jarige Mattias Rust met sportvliegtuigje op Rode Plein in Moskou > Voormalig plaatsvervanger van Hitler, Rudolf Hess, pleegt zelfmoord in Spandau-gevangenis Berlijn

1988NOKIA


07 mei 1988

HET JAAR 1988> EW + Elseviers Magazine gaan samen verder onder de naam Elsevier > Johan van den Bossche wordt hoofdredacteur Elsevier> Nederland 3 begint met tv-uitzendingen > Commercieel radiostation Radio 10 start uitzendingen


1989POSTBANKElsevier nr: 40jaargang 4507 oktober 1989

HET JAAR 1989> Val Berlijnse Muur; grenzen tussen de 2 Duitslanden open > George Bush sr. beëdigd als 41e president van de VS > Iraanse ayatollah Khomeini spreekt in fatwa doodvonnis uit over Salman Rushdie > Terugtrekking Rusland uit Afghanistan

1990OMEGA


17 november 1990

HET JAAR 1990> Ineenstorting Sovjet-Unie > Zuid Afrika: Nelson Mandela vrijgelaten > Russische president Gorbatsjov geeft toestemming hereniging West- en Oost Duitsland > Zuid-Afrika: President De Klerk en Nelson Mandela komen overeen apartheid af te schaffen


1991CHANEL


21 december 1991

HET JAAR 1991> Golfoorlog Operatie Desert Storm om Koeweit te bevrijden > Einde Warschaupact en Sovjet-Unie > Boris Jeltsin verkozen tot president van Rusland > Miles Davis overlijdt aan hartaanval

19902005

Allerlei vernieuwing breekt door. In 1991 wordt de Mediawet gewijzigd. Voortaan kunnen ook in Nederland commerciële radio- en televisiestations op de kabel. Ve-ronica, RTL, SBS 6 en - iets later - NET 5 zorgen voor een explosieve toename van de reclamezendtijd. Tussen 1991 en 1994 groeien de reclamebestedingen met 50 procent naar 12,3 miljard gulden (omgerekend 5,58 mil-jard euro). Er is sprake van een hausse aan publieks-tijdschriften, terwijl vanaf 1999 de gratis tabloidbladen Metro en Sp!ts bij de treinreiziger gretig aftrek vinden. Freecards (Boomerang) zijn dan al jaren gemeengoed.

Direct mail, speciale spaaracties (Flippo’s), billboards, bus- en treinreclame completeren de uitbreiding van het arsenaal aan reclamemiddelen. De consument ondergaat een overvloed aan reclameprikkels. Hij ‘zapt’ steeds va-ker tv-reclame weg. En intussen verandert zijn levensstijl door de razendsnel opkomende mobiele telefonie en het internet (inclusief ‘e-commerce’). In dit klimaat verlangen adverteerders meer dan ooit naar reclame die de consu-ment raakt (‘impact’) en weet te binden aan hun merken. Die wens betreft bij uitstek de onmisbare, maar dure tv-commercials. Juist deze sector blijkt dan ook de wieg voor vernieuwingen.

Humor en ironie, soms gemengd met een dosis surrealisme, kenmerken veel van de succesvolle commercials. Reclame zit ook in verpakt in publieksprogramma’s van de commerci-ële stations (TV Woonmagazine, Koffietijd, Vijf Uur Show). In-tussen is het publiek de reclame ook soms beu of raakt het erdoor geshockeerd; tussen 1993 en 1998 verdubbelt het aantal klachten bij de Reclame Code Commissie van 714 naar 1.500. Als gevolg van de liberalisering van de telefoon- en energiemarkt meldt zich na 1995 bij de reclamebureaus een groep nieuwe klanten: Ben, Libertel, Telfort, Dutchtone, KPN Telecom, Eneco, Nuon, Essent. Al deze nieuwkomers vechten om de gunst van de consument en doen met tal van campagnes van zich spreken. Ook de overheid maakt meer dan voorheen gebruik van reclame voor allerlei voor-lichtingsacties (milieu, Belastingdienst, Postbus 51).

De laatste jaren van dit tijdvak kenmerken zich door een aantal gebeurtenissen die zeer veel impact zullen hebben:2001: Terroristische aanslagen met passagiersvliegtuigen op de Twin Towers (WTC) in New York en op het Pentagon (vlak bij Washington D.C.). Een aanslag op een derde locatie werd voorkomen.2002: Moord op politicus Pim Fortuyn2004: Moord op regisseur/filmer/journalist Theo van Gogh

Vernieuwing en globalisering

GESCHIEDENIS VAN DE RECLAME IN NEDERLAND


1992PTTElsevier nr: 38jaargang 4819 september 1992

HET JAAR 1992> Vliegtuigramp Bijlmermeer > Eurodisney opent deuren in Parijs > Bill Clinton verslaat George W. Bush bij presidentsverkiezingen in de VS > Paus Johannes Paulus II erkent gelijk van Galileo Galilei 359 jaar na dato dat de aarde om de zon draait

1993MERCEDES


18 december 1993

HET JAAR 1993> Bomaanslag WTC New York > Hendrik Jan Schoo hoofdredacteur Elsevier > Pim Fortuyn wordt columnist Elsevier > RTL 5 begint met uitzenden


1994TOSHIBAElsevier nr: 42jaargang 5022 oktober 1994

HET JAAR 1994> Nelson Mandela wordt eerste zwarte president van Zuid-Afrika > Francois Mitterand en koningin Elizabeth II openen kanaaltunnel > Veerboot Estonia vergaat in de Oostzee; 852 opvarenden komen om. > De Church of England benoemt voor het eerst vrouwen tot priester

1995VOLVO


11 november 1995

HET JAAR 1995> Nederland getroffen door grote wateroverlast. Kwart miljoen mensen geëvacueerd uit Tielerwaard > TMF en TV 10 Gold starten met uitzendingen > Genocide Srebrenica door Bosnische Serviërs ten tijde stationering Nederlandse VN-militairen > Zware aardbeving in Kobe (Japan). Er vallen 6.633 doden


1996WATERMANElsevier nr: 51/52jaargang 5221 december 1996

HET JAAR 1996> Faillissement vliegtuigbouwer Fokker > Schaakcomputer Deep Blue verslaat voor het eerst wereldkampioen Garri Kasparov > België schaft als laatste Europese land de doodstraf af > Kaboel (Afghanistan) valt in handen Taliban

1997MICROSOFT


20 december 1997

HET JAAR 1997> China’s laatste grote revolutionair Deng Xiaoping overlijdt op 92-jarige leeftijd > Kernenergiecentrale Dodewaard buiten bedrijf gesteld > Lijkwade Turijn wordt gered van brand in kathedraal > Britse prinses Diana komt om bij auto-ongeluk in Parijs


1998RALPH LAURENElsevier nr: 20jaargang 5416 mei 1998

HET JAAR 1998> Antarctica wordt officieel beschermd natuurgebied > Bill Clinton ontkent affaire met stagiaire Monica Lewinsky > Frank Sinatra overlijdt op 82-jarige leeftijd aan hartaanval > Oprichting Europees Hof voor de Rechten van de Mens

1999KPMG


01 mei 1999

HET JAAR 1999> Lancering diverse internetproviders. Aanloop internethype > Montblanc-tunnel gaat voor 3 jaar dicht na brand waarbij 39 mensen omkomen > Na restauratie van 22 jaar wordt Da Vinci’s Laatste Avondmaal weer tentoongesteld > Langste ochtendspits ooit in Nederland door winterse sneeuwval: 1.000 km


2000BMWElsevier nr: 11jaargang 5618 maart 2000

HET JAAR 2000> Loodhoudende bezine wordt in Europese Unie verboden > Arendo Joustra wordt hoofdredacteur Elsevier ontvangt Mercur d’Or voor constante kwaliteitsjournalistiek > Paul Scheffer schrijft in NRC een essay over het multiculturele drama

2001KLM


10 maart 2001

HET JAAR 2001> Terroristische aanslag met 2 vliegtuigen op Twin Towers NY > Cafébrand Volendam waarbij 14 jongeren omkomen > Homohuwelijk mogelijk in Nederland door aanpassing in de wet > Herman Brood pleegt zelfmoord door van het Hilton in Amsterdam te springen


2002VODAFONEElsevier nr: 05jaargang 5802 februari 2002

HET JAAR 2002> Introductie euro > Kroonprins Willem-Alexander trouwt met Màxima Zorreguieta > Kabinet-Kok II valt over de nasleep van ‘Srebrenica’ > Politicus Pim Fortuyn wordt vermoord op Mediapark Hilversum

2003DAIMLER CHRYSLER


20 september 2003

HET JAAR 2003> Joegoslavië houdt formeel op te bestaan > Wereldgezondheidsorganisatie maakt nieuwe ziekte SARS wereldkundig > Franse luchtvaartmaatschappij Air France neemt KLM over > De voortvluchtige Iraakse dictator Saddam Hoessein wordt gevonden


2004TOD’SElsevier Thema Vrouwenmodejaargang 6001 februari 2004

HET JAAR 2004> Filmregisseur Theo van Gogh vermoord door Mohammed B. > Terroristische aanslagen op 4 treinstations in Madrid > Elsevier lanceert nieuws- en opiniewebsite elsevier.nl > Prinses Juliana overlijdt op 94-jarige leeftijd op Paleis Soestdijk

2005MICROSOFT


17 september 2005

HET JAAR 2005> Orkaan Katrina trekt verwoestend over New Orleans > Dennis van der Geest wordt wereldkampioen judo in de open klasse > Voor het eerst brengt een Russische president een bezoek aan Nederland: Vladimir Poetin > Langste avondspits ooit in Nederland door storm en winterse buien: 802 km om 18.00 uur


200520>>


HUGO BOSSElsevier nr: 16

jaargang 6222 april 2006

HET JAAR 2006> Elsevier lanceert elsevier mobiele website > 400ste geboortedag Rembrandt van Rijn > Joegoslavische ex-president Milosovic overlijdt in gevangenis Joegoslaviëtribunaal > Scotland Yard voorkomt aanslagen door arrestatie van 24 Britse moslims

Na de aanslag op het WTC in New York op 11 september 2001, de moord op politicus Pim Fortuyn in 2002 en op regisseur/programmamaker Theo van Gogh in 2004, ziet de wereld er ineens anders uit. Het wantrouwen ten aanzien van de islam en de linkse politiek bepalen de inhoud van journaals, weblogs, en columns in alle media.We communiceren op alle fronten en via alle beschikbare kanalen. Van e-mail, sms tot aan sociale mediaplatformen als Hyves, Facebook en Twitter. Nieuws gaat nog sneller dan we gewend waren. Het neerstorten van een vliegtuig van Turkish Airlines bij Schiphol in 2009 was via Twitter eerder bekend dan via de gevestigde media. Internet en e-mail zijn beschikbaar geworden via de mobiele telefoon en geven een boost aan de verkoop van zogenoemde smartphones als de iPhone en Blackberry. Apple vindt een volgende ni-che in de markt met de iPad, een tabletcomputer. Uitgevers storten zich op dit nieuwe fenomeen, dat een andere vorm van uitgeven in het vooruitzicht stelt, namelijk de koppeling van print met internet. Een zoektocht naar een commerci-eel verdienmodel volgt.

Op televisie zijn moderne versies van de Soundmixshow te bewonderen: Idols, Holland’s Got Talent, So You Think You Can Dance, The voice of Holland. Daarnaast trekken real-lifesoaps rond bekende Nederlanders en datingprogram-ma’s als Boer zoekt Vrouw een groot kijkerspubliek.Als tegenkracht van de bekritiseerde vervlakking en het materialisme floreren tijdschrifttitels die zich richten op spi-ritualiteit, zoals Happinez en Mind Magazine. Boeddhabeel-den duiken op in allerlei winkels, en Nederland is in de ban van een nieuwe generatie mediums die contact kunnen leg-

gen met het geestenrijk (Derek Ogilvie) en programma’s die hierover gaan (Het Zesde Zintuig).Er is kritiek op ultradunne mannequins op de catwalk (skinny look) en gephotoshopte modellen in reclamecam-pagnes. De campagne van Dove (huid- en lichaamsverzor-gingsproducten) is baanbrekend doordat het merk ‘nor-male en wat vollere’ modellen gebruikt.

Internet zet een ontwikkeling van eigengemaakte content in beweging. Iedereen die meent iets te vertellen te heb-ben, kan zich uiten via weblogs, op forums, via Twitter en als reaguurder. Degene met de grootste mond heeft het gelijk aan zijn/haar zijde. Althans, zo lijkt het op websites als geenstijl.nl. Printmedia en andere ‘oude’ media worden doodverklaard. De toekomst lijkt alleen maar te draaien om internet. Niets is minder waar. De rol van de media in het consumptiegedrag wordt anders. Een reshuffling van tijdbesteding dus.

De kredietcrisis vanaf eind 2008 zet de reclame- en de mediawereld zwaar onder druk. Een door boekhouders ge-domineerde cultuur rukt op, want alles moet met cijfers worden verantwoord. Al het vet wordt van de organisa-tie afgesneden. Afrekenen op basis van prestatie (clicks, leads, response) drukt de corporate advertising in een hoek waar kortetermijnstrategie en shareholders value de voorkeur verdienen boven langetermijnstrategie.Supermarkten lijken zich niets aan te trekken van de cri-sis. De concurrentie blijft onverminderd hevig en dus de communicatiedruk hoog. De boodschap is door de crisis wel veranderd.

Iedereen zijn eigen medium


2007KPMGElsevier nr: 17jaargang 6328 april 2007

HET JAAR 2007> Klimaatverandering wordt op internationale politieke agenda gezet door IPCC en Al Gore > Wereldwijde aandacht voor de Grote Donorshow; een fake show (bleek later) met als doel het werven van donoren > In Diergaarde Blijdorp ontsnapt gorilla Bokita> In VS hypotheekbanken in de problemen. Aanzet tot wereldwijde crisis

2008AIR FRANCE KLM


12 december 2008

HET JAAR 2008> Fidel Castro wordt na 49 jaar opgevolgd door zijn broer Raul Castro al leider van Cuba > Rellen in Tibet tegen Chinese overheersing > Fritzl-incestzaak. Oostenrijkse vader heeft dochter 24 jaar opgesloten en misbruikt > Bank Lehmann Brothers vraagt faillissement aan; het grootste faillissement in de geschiedenis


2009FRATELLI ROSSETTIElsevier Thema Mannenmodejaargang 6507 maart 2009

HET JAAR 2009> Inauguratie van Barack Obama als eerste zwarte president van de VS > Darwinjaar vanwege 200ste geboortedag > Mislukte aanslag op koninklijke familie tijdens Koninginnedag in Apeldoorn > Nederlandse DSB bank failliet verklaard

2010DHL


27 maart 2010

HET JAAR 2010> Wereldkampioenschappen voetbal voor het eerst op Afrikaans continent: Zuid Afrika > Schrijver Harry Mulisch overlijdt op 83-jarige leeftijd > Elsevier lanceert iPhone/iPod Touch en iPad applicatie > Chopin jaar vanwege 200e geboortedag

86 ELSEVIER 65 JAAR

Elsevier is in 1945 opgericht door J.P. Klautz (1904-1990) en H.A. Lunshof (1904-1978) en is een voortzetting van ELSEVIER’S GEÏLLUSTREERDE MAANDSCHRIFT (1891 – 1940)

65 jaar adverteren in Elsevier is een uitgave van Reed Business Media Amsterdam i.s.m. Elsevier ter gelegenheid van het 65-jarige bestaan van Elsevier op 27 oktober 2010.

Al het beeldmateriaal dat is gebruikt in deze uitgave, is eerder verschenen in Elsevier. Vanaf 27 oktober 2010 is het digitale archief van Elsevier voor abonnees gratis toegankelijk.

Postadres: Postbus 152, 1000 AD AmsterdamBezoekadres: Radarweg 29, 1043 NX AmsterdamTelefoonnummer: 020 - 515 96 66Email: [email protected]: www.reedbusinessmedia.nlTwitter: RBMAdam

Uitgever René ZaaijerMedewerkers aan deze uitgave Toine van Herwaarden, Arendo Joustra, José Bernard, Efraïm Vink, Natasha Sharma, Matthieu van der Heiden

Ontwerp en lay-out Tom StaverenEric van den Berg (Graphic Island)Productie L. Mes

© 2010 Reed Business bvCopyright Het is niet toegestaan om, zonder voorafgaande toestemming van Else-vier, door Elsevier gepubliceerde artikelen, onderzoeken of gedeelten daarvan over te nemen, te (doen) publiceren of anderszins openbaar te maken of te verveel-voudigen. Op onze aanbiedingen en overeenkomsten zijn van toepassing onze algemene voorwaarden, welke zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Amsterdam.

Disclaimer Alle (redactionele) informatie, waaronder begrepen adviezen, ideeën en meningen, is op zorgvuldige wijze en naar beste weten samengesteld. De inhoud en inkleding van advertenties is bepaald door of namens adverteerders en wordt door Reed Business, de uitgever van Elsevier, of door de redactie niet beoordeeld op juistheid, volledigheid en rechtmatigheid daarvan. Reed Business en auteurs zijn niet aansprakelijk voor schade in verband met gebruik van (redac-tionele) informatie en de inhoud en vormgeving van advertenties. NEEM EEN ABONNEMENT OP ELSEVIER EN KRIJG DAARMEE TEVENS TOEGANG TOT HET DIGITALE ARCHIEF. BEL GRATIS 0800-022.7766 OF GA NAAR WWW.ELSEVIER.NL/SERVICE

Colofon Dank!

Deze Special Editie van Elsevier heeft niet tot stand kunnen komen zonder de hulp van heel veel enthousiaste mensen. We willen graag de volgende personen bedanken die hebben meegewerkt aan de Speciale Editie van 65 advertenties uit 65 jaar Elsevier:

Het ReclameArsenaal in de personen van Pim Reinders, Melcher de Wind, Adri de Vries en Jan Knaap voor het beschikbaar stellen van de content over de geschiedenis van de reclame in de periode 1945 – 2005 en Reclame-historicus/VU-docent Wilbert Schreurs voor de adviezen voor de periode 2005 – 2010.

Evert Bronkhorst, Director of Strategy van mediabureau Vizeum voor zijn essayEdwin van Kuilenburg, Senior Copywriter van reclamebureau Ubachs Wisbrun/JWT voor zijn columnBert Kamp, Communication Channel Manager van de Rabobank Nederland voor zijn column

Arendo Joustra en zijn team voor de consistente kwaliteit van het merk Elsevier waardoor adverteerders nog steeds hun merk willen koppelen aan Elsevier. Uiteraard ook dank voor zijn voorwoord. Toine van Herwaarden voor zijn belangrijke regie op de achtergrond; José Bernard voor het redigeren van de teksten.Matthieu van der Heiden voor de enthousiaste sturing en het geloof in het uiteindelijke resultaat;Efraïm Vink en Natasha Sharma voor het helpen opzetten van de verkiezing en het ongelofelijke regelwerk om alles op tijd op de juiste plaat te krijgen;Arne Maier/Douwe Cobelens (Bandbreed) voor het technische deel van de online verkiezing;Tom Staveren en Eric van den Berg (Graphic Island) voor hun creatieve inbreng waardoor deze Speciale Editie de juiste Elsevier look and feel heeft meegekregen;Loes Mes voor de deskundige begeleiding van de productie.

Ten slotte bedanken we alle collega’s van Reed Business Media Amsterdam die het digitale archief van Elsevier hebben afgegraasd en hebben meegeholpen aan een voorselectie van 65 prachtige advertenties.

René ZaaijerReed Business Media Amsterdam15 december 2010

ELSEVIER: 65 JAAR

JONG

Voor alle advertentiemogelijkheden: Reed Business Media Amsterdam, tel: 020 515 96 66

www.reedbusinessmedia.nl, [email protected]

Elsevier Weekblad, Elsevier STIJL, Speciale editie, Ter herinnering, Elsevier mobiele website, Elsevier iPhone app, Elsevier IPad app