Download - Dublin naar Skellig Michael - Pelgrimswegenpelgrimswegen.nl/wordpress/wp-content/uploads/Vereniging/...Skellig Michael, de eindbestemming van de route, is een rots in de oceaan ten

Ierland 2017 Pagina 1

Met een blik op de horizon Dublin naar Skellig Michael


Inhoud Voorwoord ............................................................................................................................................... 3

eerst wat achtergrond .............................................................................................................................. 4

Ierland .................................................................................................................................................. 4

Pelgrimswegen .................................................................................................................................... 5

De wandeling ........................................................................................................................................... 7

06.05.2017 (20 km dag 1/ 20km) Dublin/Marlay Park - Knockree ........................................... 7

07.05.2017 (30 km dag 2/ 50km) Knockree – Glendalough .................................................... 8

08.05.2017 (35 km dag 3/ 85km) Pilgrim path: St. Kevins Way .............................................. 9

09.05.2017 (40 km dag 4/125km) Glendalough – Tinahely .................................................... 10

10.05.2017 (39 km dag 5/159km) Tinahely – Bunclody.......................................................... 11

11.05.2017 (36 km dag 6/195km) Bunclody – Graiguenamanagh ......................................... 12

12.05.2017 (40 km dag 7/235km) Graiguenamanagh – Lukeswell ........................................ 14

13.05.2017 (31 km dag 8/266km) Lukeswell – Carrick on Suire ............................................ 15

14.05.2017 (34 km dag 9/300km) Carrick on Suire – Fourmileswater ................................... 16

15.05.2017 (32 km dag 10/332km) Fourmileswater – Clogheen .............................................. 17

16.05.2017 (20 km dag 11/352km) Clogheen – Araglin ........................................................... 18

17.05.2017 (27 km dag 12/379km) Araglin – Fermoy............................................................... 19

18.05.2017 (40 km dag 13/419km) Fermoy – Lombartstown ................................................... 21

19.05.2017 (40 km dag 14/459km) Lombartstown – Millstreet ................................................. 21

20.05.2017 (37 km dag 15/ 496km) Millstreet – Killarney .......................................................... 22

21.05.2017 (25 km dag 16/ 521km) Killarney – Black Valley .................................................... 24

22.05.2017 (35 km dag 17/ 556km) Black Valley – Glenbeigh .................................................. 25

23.05.2017 (30 km dag 18/ 586km) Glenbeigh – Cahersiveen ................................................. 26

24.05.2017 (29 km dag 19/ 612km) Cahersiveen – Portmagee ................................................ 27

25.05.2017 ( km dag 20/ km) Pilgrim path: Cnoc na dTobar ........................................... 29

25.05.2017 ( km dag 20/ km) Intermezzo ........................................................................ 30

26.05.2017 ( km dag 21/ km) Onderweg ......................................................................... 34

27.05.2017 ( km dag 22/ km) Pilgrim path: Skellig Michael ............................................. 35

28.05.2017 ( km dag 23/ km) Pilgrim path: St. Brandon/Cosán na Naomh ..................... 37

Terugkijken ............................................................................................................................................ 39

En dit ook nog ........................................................................................................................................ 40

Wat neem je mee ............................................................................................................................... 40

Route informatie ................................................................................................................................. 41


Voorwoord Op zoek naar nieuwe wegen viel mijn oog op een annonce op internet, Pilgrim paths in Ireland. Een nieuw initiatief, andere opzet dan de wegen op het continent. Ook anders in de zin dat ik vertrekken zal vanuit Dublin, in plaats vanuit thuis. Dat druist wat in tegen het gevoel dat een pelgrimsweg vanuit thuis beginnen moet. De pelgrimspaden in Ierland zijn “kleine” paden, geïsoleerd van elkaar en niet aanéén gesloten tot een route. Om deze te verbinden kies ik er voor om van Oost naar West Ierland te lopen, van Dublin naar Skellig Michael (de Irish Coast to Coast LAW). Geografisch loopt het pad langs de Wicklow Way, de South Leinster Way, de East Munster Way, de Blackwater (Avondhu resp. Duhallow) Way en een deel van de Kerry Way. De Wicklow en Kerry Way zijn de populaire wandelpaden in Ierland. Op de Wicklow Way zijn op een mooie zondagmiddag, dicht bij Dublin honderden mensen, wandelaars, dagjesmensen onderweg. Op de Kerry Way zie je alleen de dy hard wandelaars, in het hoogseizoen een tiental per dag. Op de paden ertussen door heb ik niemand, geen enkele andere wandelaar dan af en toe iemand die de honden uit liet, ontmoet. Skellig Michael, de eindbestemming van de route, is een rots in de oceaan ten westen van Ierland. Echt aan de horizon van Europa. Hier houdt Europa op, ben je zo ver van de mensen vandaan als mogelijk is. Skellig Michael is geen plaats waar Maria verschenen is, geen begraafplaats van een (nu nog) bekende heilige, er staat geen kathedraal en er is geen (nu nog) bekend wonder verricht. Het eiland verrijst uit de oceaan, baken van verlangen, toevlucht van monniken die in geloof zochten. Ik probeer van de wandeltocht een pelgrimage te maken in het besef dat niet de eindbestemming, maar de gesteldheid van de wandelaar, een de tocht tot pelgrimage maakt. Het gáán langs de wegen is een middel om in de gedachten te verpozen. Almere, juli 2017

Ik ben Vincent Oomen (1957), getrouwd met Co, en samen hebben we twee kinderen Marianne (1992) en Wim (1994). Ik woon in Almere, werk als automatiseerder bij een Verzekeringsmaatschappij in Amsterdam. We zijn actief in de RK kerk van Almere Haven. Wil je reageren naar aanleiding van dit verslag, dan kan dat naar [email protected].


eerst wat achtergrond

Ierland

Al ligt Ierland nu aan de rand van Europa, eens is Ierland centrum van de Christelijkheid en beschaving geweest. Ook op Nederland heeft Ierland een stempel gedrukt. Sint Willibrord, apostel der Friezen, en der Lage Landen, heeft een belangrijk deel van zijn opleiding in een van de Ierse kloosters genoten.

Volgens een legende zou Jozef van Arimathea, reeds ten tijde van Jezus Christus, handelscontacten gehad hebben met Cornwall vanwaar hij tin importeerde in Palestina. Na de dood van Christus zou hij, met een aantal getrouwen, geëmigreerd zijn naar Glastonbury in Engeland waar hij een kerk bouwde. Hieruit zou een christendom zijn ontstaan met een eigen structuur. Abten, rondtrekkende bisschoppen en priesters vormden een Keltisch monnikendom dat in de vroege Middeleeuwen zonder doorlopende contacten met Rome de gelovigen op de eilanden van de sacramenten bediende.

Of de legende nu waar is of niet, feit is dat in de eerste eeuwen na Christus, buiten het Romeinse rijk een Iers christendom vorm gekregen heeft. Sint Patrick (389-461) wist vanaf 423 Keltische vorsten voor het nieuwe geloof te winnen, kerken en kloosters te stichten en binnen 30 jaar de rol van de druïden te marginaliseren. Bewust nam Sint Patrick bepaalde rituelen over en gaf er een Christelijke betekenis aan. Ook de sociale structuur en wetten van de Kelten nam hij, voor zover niet strijdig met de Christelijke leer, over. Wel schafte hij de slavernij af waar hij eerder zelf onder geleden had.

“Losgeslagen” van Rome is Ierland een bloeitijd tegemoet gegaan toen Rome onder de voet gelopen werd en Christendom in de vroege Middeleeuwen op het continent een verdrukt, marginaal bestaan leidde. In de afgelegen kloosters wisten de monniken het klassieke erfgoed te bewaren waar op het vaste land hele bibliotheken ten onder gingen. Kunsten en wetenschappen floreerden, boek sierkunst beleefde een hoogtepunt. Ierland werd een bolwerk van de Christelijke beschaving. Vanaf de zesde eeuw zwermden Ierse missionarissen naar alle windstreken om het christelijk geloof te verspreiden.

Op het continent werd de Christelijke kerk in de vroege Middeleeuwen geconfronteerd met volksverhuizingen, nieuwe, christenen die het arianisme volgen of niet- christelijke geloven. De


kerk in verdrukking tot aan de her-kerstening vanuit de Ierland en Engeland. Vanaf 650 na Christus is vanuit Rome met nieuw elan een reorganisatie van het Christelijke bestuursmodel, riten en theologie gestart. Ontwikkelingen welke in eerste instantie aan Ierland voorbij gegaan zijn. De ons bekende Via Francigena, waarlangs de invloeden vanuit Rome verspreid werden eindigde in Engeland.

Er bestond geen tegenstelling tussen de Keltische christenen en de kerk uit Rome, maar afgescheiden van elkaar ontstonden verschillende gewoonten, liturgische gebruiken en kerkstructuur. Vanaf de vroege Middeleeuwen is, op basis van gebruiken overgenomen van de Keltische druïden een kerk gebouwd met een eigen identiteit onder de heiligen als Columba van Iona en Patricius (Sint Patrick). De Ierse kerk muntte uit in strengheid. Klooster initiatieven vanuit Ierland, zoals van Columbanus in het Italiaans Bobbio, waren daarom op het continent geen lang leven beschoren. Het christendom op het continent was georganiseerd vanuit een stads cultuur (bisschoppen verbonden aan stedelijke kerken) van waaruit het platte land gekerstend werd. In Ierland kon dat model niet gehanteerd worden. Ierland kende immers geen steden van enige omvang. De organisatie vorm die in Ierland gekozen werd, was gecentreerd rondom kloosters avant la letter. Een “claustrum” (afgesloten plaats waarnaar een klooster genoemd wordt), kende men niet. Kloosters in Ierland zijn veel meer gemeenschappen, inclusief gezinnen, rondom een abt. Elk levende in zijn eigen woning (tegenwoordig zouden we zeggen, hut), maar met een gemeenschappelijke kerk, gemeenschappelijke activiteiten, en vaak centrum van geleerdheid, scholing, en boekvermenigvuldiging.

Echte eremieten, zoals op Skellig Michael, zochten de eenzaamheid maar leefden ook daar, ieder in de eigen hut, als in een dorp rondom een kerk. Wat wij vandaag als “klooster” kennen, was een uitvinding van Benedictus van Nursia (480-549), wiens regel pas aan populariteit won eeuwen nádat de Ierse kloosters gesticht werden. Pas in de Cluniazenser beweging nam de regel van Benedictus haar grote vlucht en veroverde vanaf de 11

e eeuw de wereld.

Met dat de Normandiërs en Angelsaksen in de latere Middeleeuwen die Ierland overmeesterden, werden de Romeinse ritus en continentale kerkelijke gebruiken zoals deze in het Normandië en Engeland gebruikelijk waren, opgelegd. Het typisch Ierse monnikendom, stierf een zachte dood. Tot in de 12

e eeuw konden vele gebruiken blijven bestaan. In 1172, werd uiteindelijk door koning

Hendrik II van Engeland op de synode van Cashel (County Tipperary) de Romeinse ritus aan de Keltische gebieden opgelegd. Dit betekende het einde van het kloosters op Skellig Michael, Glendalough en al die andere Ierse kloosters kloosters.

Pelgrimswegen

De Camino de Santiago is ook in Ierland bekend en populair. Onderweg ben ik verschillende mensen tegen gekomen die begonnen over het lopen naar Santiago, als toekomstdroom of herinnering. Niet verwonderlijk dat in Ierland, de bakermat van de Christelijke beschaving voor Noord-West Europa, eveneens een camino opgezet werd.

Naast het korte Saint Patrick pad (Croagh Patrick) heeft het initiatief om een lange afstandspad als Saint Patrickway te bestempelen langs allerlei “ heilige” plaatsen in Noord Ierland, het (nog) niet gehaald.

1 De verzameling middeleeuwse pelgrimspaden in Ierland zoals beschreven door John

O’Dwyer, lijkt echter een succesvol initiatief te worden. Terwijl hij zelf de routes bewandelde die hij beschreef, ontstond het idee om deze te gaan promoten. “Dit zijn fantastische paden en niemand wandelt erop,” zei hij bij de lancering van het initiatief in 2014. Afwijkend aan de pelgrimspaden op het continent, heeft O’Dwyer er voor gekozen de verschillende bestaande pelgrimspaden, als parels aan een snoer samen te binden tot het Irish Pilgrim path waarvoor, gelijk de pelgrimspaden op het continent, een stempelkaart beschikbaar is, het Pilgrims Passport. De bedoeling is dat je vijf (van de 12) pelgrimspaden welke verdeeld over Ierland liggen loopt en per pelgrimspad op een stempelplaats je stempeltje ophaalt. Heb je de stempelkaart “ vol”, dan wordt je in het register ingeschreven (en kan

1 Deze 120km lange route is uitgezet vanuit toeristische overwegingen en kent eveneens een pelgrimspaspoort met

stempelplaatsen. Voor info, zie verder https://www.discovernorthernireland.com/Saint-Patricks-Way-The-Pilgrims-Walk-Armagh-P49020 en http://www.saintpatrickscountry.com/StPatricksCountry/media/StPatricksCountry/Publications/Saint-Patrick-s-Way-Passport.pdf?ext=.pdf


je nog de eerste Nederlander zijn die dit bereikt heeft!). Tevens ontvang je het Teastas Oilithreachta (pelgrims certificaat) van de Ballintubber Abbey als aandenken aan de wandelingen.

Zoals je op de kaart kunt zien, liggen de wandelingen verspreid over Ierland. Dat maakt dat je verschillende kanten van Ierland ziet. Maar ook, dat het noodzakelijk is voor transport tussen de verschillende afzonderlijke routes te zorgen. Openbaar vervoer in Ierland is (uiterst) beperkt en zal je zeker niet naar de startlocaties van de routes brengen. Vervoer naar startplaats en vanaf eindpunt is dan ook een noodzaak (en als je geen eigen vervoer hebt, heb je een praktische uitdaging).

De verschillende paden laten wel het mooiste dat Ierland aan natuurschoon heeft zien. Brengen je op historisch interessante plaatsen. En, als je de (per plaats verschillende) hoogtijdagen vermijdt, een onvergetelijke rust.


De wandeling

06.05.2017 (20 km dag 1/ 20km) Dublin/Marlay Park - Knockree

Slecht geslapen, vaak wakker. 4:45u sta ik op, rusteloos. Altijd weer, beren op de weg, angstig en toch verlangend naar. Frisse ochtend, schemering, rusteloos. De vogels fluiten, een haastig ontbijt. Co brengt me in de ochtendschemering naar de trein. Gek, ga je wandelen, neem je trein, vliegtuig en bus. Onwennig, zo wil je niet starten, zal toch moeten. Als altijd zijn de vakantiedagen beperkt en zwemmen naar Ierland zit er niet in.

Waarom Ierland? Mijn eerdere reizen langs de gebaande wegen, refuges, gastgezinnen, maken me verlegen. Onbaatzuchtig geven ze gastvrijheid. Ik heb er al zoveel van mogen profiteren en wil het anderen gunnen. Als eerdere pelgrimsganger heb ik mijn portie al lang en breed gekregen en laat een ander nu de beurt.

Ierland heeft ook pelgrimswegen. Niet zo georganiseerd als op het continent. Geen lange routes, slechts korte, in de voetsporen van Sint Kevin, Sint Patrick, Sint Deacon en al die anderen van het eerste uur. Door de ruigten, met vergezichten in een katholiek land. Vreemd, uitdagend, uitnodigend.

De trein naar Schiphol zit al vol. Rijp kleurt de lage polderweiden wit. Schiphol is een gekkenhuis, lange rijen. Pelgrim, zoek je de rust? Keer om! Nee, dit is geen stil vertrek, geen rustig inkeer momentje. Ik voeg me van rij naar rij, geduldig wachtend op het verlate vliegtuig. De bus door de lucht naar verre bestemmingen. Het vliegtuig is halfvol, vliegt boven de wolken, verblindend hel sneeuwwit van boven, grauwgrijs eronder, potdicht dek. De vertraging wordt enigszins goed gemaakt. Na een voorspoedige vlucht, de rugzak komt als eerste van de band, en de vlotte verbinding met de stadsbus, naar de outskirts van Dublin, Marlay park. De dubbeldek bus, plaatsje vooraan op het bovendek, biedt prachtig uitzicht. De bus route loopt door de stad, rommelig kleine huizen passerend. Armoede, armoe winkeltjes, kleine nering doenden. En tegelijk weet ik dat Ierland de crisis goed doorstaan heeft, weer op gekrabbeld is uit het dal. De toegenomen welvaart lijkt echter velen voorbij gegaan te zijn. In het centrum van de stad staan de roodbakken kleien vierkante regency huizen met alleen hun gekleurde voordeuren om indruk te maken.

Om 13:00uur dan eindelijk op weg. Een foto van het officiële startbord, van het eerste paaltje. Het pad start in het park, zoekt al snel de buitenwegen en schiet een bos in. De route leidt Dublin uit, tien kilometer verder sta ik in het bos, is de stad achter me, midden in de natuur. De eerste kilometers nog veel wandelvolk op deze week end dag. Hoe verder, hoe minder asfaltweg. De hoogte wordt gezocht. Het wordt al snel gravel, keien pad. Links en rechts omzoomd door fel bloeiende gele brem, het doet pijn aan de ogen. De toppen van de heuvels, nog niet al te hoog maar een voorproefje van wat komen gaat. Leeg, kaal, hoogveen, deels verkoold in een heidebrandje. Uitzicht op de hoogten, op het Wicklow gebergte (met toppen tot 900m) om daarna in een mooi bospad, later bosweg af te dalen naar Knockree. Hertjes zouden zich in de bossen schuil moeten houden. Op deze weekend dag, met ongebruikelijk veel wandelaars vanwege het mooie weer (geen regen), houden ze zich echter schuil. Voor vanavond heb ik gereserveerd in de jeugdherberg. Een halve dag maar, inlopen, wennen. Het valt niet mee. De rugzak is zwaar, de voeten zijn moe. De eerste dagen zijn altijd lastig. Desondanks heb ik nog energie om na het avondeten de megalithische tombe in de buurt te bezoeken en het pad van morgen te verkennen. Tot nu toe gingen de eerste dagen altijd gepaard met regen. Nu, juist in Ierland, een uitzondering op die regel. De hemel zit potdicht, geen zon en geen spat komt naar beneden.


Vertrekken is altijd spannend. Ik zet een stap in het onbekende. Al kan ik me de beren weg redeneren, de muizenissen blijven hangen in het hoofd. Met mijn 59jaar, en dit jaar veel minder geoefend dan voorgaande jaren (zeg maar: absoluut niet) verwacht ik dat het me niet meer zo gemakkelijk af zal gaan. Op andere tochten had ik weken nodig om in het ritme te geraken. In Ierland verwacht ik echter binnen drie weken de eindstreep te halen en ben bang nauwelijks op gang te komen. Ik zal de dagelijkse douches, opkikkertje na een inspannende dag, node missen als ik wild kampeer uit gebrek aan beter.

Voorheen had ik een doel, een thema, gericht en omlijnd. Nu, langs hoofdzakelijk LAW’s, moet ik het zelf maken. Naar het zuiden werd ik door de medereizigers, bij de onderkomens, kerken en kloosters die ik passeerde, wel op het spoor gezet. Dit jaar zal dat er niet in zitten. Toch, het doel is een schoonvegen van mijn gedachten, van mijn geest. Stof nesten wegblazen, terug naar wie ik zijn moet, hoe ik bedoeld ben. Een appél, een uitnodiging, een opdracht. En weet ik dan niet dat elke weg een pelgrimsweg is? Als ik zelf de pelgrim maar ben, naar geest, naar intentie, dan volgt de rest vanzelf.

07.05.2017 (30 km dag 2/ 50km) Knockree – Glendalough

Stralend weer, door het open slaapkamer raam golft een lucht vol geluiden binnen. Vogels, schapen, in de verte een haan. Op het bed lig ik te genieten van de stilte die niet stil meer is.

Het zal een dag van tegenslag worden. Mijn humeur lijdt er niet onder. Te laat opgestaan, mijn wekker niet naar de Ierse tijd gezet, te laat op weg en na een uur weer terug gekeerd. De jas vergeten, nog te ongeorganiseerd om overal aan te denken. Uiteindelijk pas om 11:00uur op pad. In haast om de verloren tijd in te halen, geen conditie, nog niet, verkeerd gestapt. Met de zware rugzak als extra ballast val ik neer, zie mijn hoofd recht naar een grote steen koersen en in een reflex, mijn judo lessen uit mijn jeugd werpen nog steeds vruchten af, steek ik mijn hand uit om de schok op te vangen. Het loopt goed af. Dizzy, kleine wonden (knie, heup, schouder) en door de plotseling val, spierpijn in de benen, licht in het hoofd. Mijn hand die de klap opving, is gevoelloos, later tintelend als geëlektrificeerd. Hij doet de hele verdere dag pijn, beweegt lastig, mijn diagnose is ‘verstuikt’, als er zoiets voor een hand bestaat. Twee dames zien het gebeuren. Blijven even bij me, ondersteunen me bij het opstaan en bieden me een lift aan naar het eerste dorpje. Ik was dicht bij de weg gevallen en neem hun aanbod aan. Kan ik even bijkomen, een cola, een lunch. Bijkomen van het gebeurde en het biedt alternatieven: verder lopen of de bus. Uiteindelijk wordt het na een ruime pauze om op adem te komen, verder lopen.

De route gaat vanaf Knockree eerst door bos, langs gravelpaden weer omzoomd door uitbundig bloeiende brem. Langs hoogten, uitzicht op Powerscourt waterval onder me. En door het boggy, hoogveen landschap, passeert hoogten en beken (vlak achter Powerscourt waterval is een fantastisch mooi wildkampeer plekje aan een beek). Het veen heeft last van het succes van de Wicklow Way. Uitgesleten, weg geërodeerd wordt het nu beschermd door een kilometerslang houten vlonderpad op spoorbielzen. Het loopt eenvoudig weg en is razend populair bij de Dubliners die op deze zomerdag de toegangswegen verstoppen. Halverwege de route van vandaag ligt een meertje Lough Tay, start en eindpunt van de dagwandelaars. Elk parkeerplekje is bezet, ijsco tentjes, kermissferen. Nee, op deze zondag voor de would be pelgrim niet de weg. Het is vandaag ook fantastisch mooi weer. De Ieren spreken al van een hittegolf als er drie dagen op een rij een maximum van 25graden of meer aangetikt wordt. Dat gaan we zeker halen. Op het eerste stuk, vanaf Powerscourt, zag ik eerst eenlingen, toen families en later hele busladingen het pad kiezen. Er zijn er maar weinigen zoals ik, beladen met tent en proviand. Na Lough Tay zie ik de Wicklow way gangers niet meer. Het wordt relatief rustig op mijn pad.


Pelgrimeren moet ik zelf doen. Lopen is zoals naar Santiago, Rome of Assisi. De kilometers zijn gelijk, lopen, de ene voet voor de andere. Veel minder getraind nu. Het is te merken. Had ik voorgaande tochten het voordeel redelijk “plat” te kunnen beginnen, nu is het direct stijl stijgen en dalen. Het lopen is daarmee zwaarder al zal het op de hele tocht gezien weinig uitmaken. Wat wel een verschil is, is het publiek. Er zijn veel wandelaars, jong volk, en drie dagen, thats it. Of van B&B naar hotel met bagagevervoer. Wandelaars, geen pelgrims, geen rust, erg op zichzelf. Nee pelgrim moet ik zelf doen.

Glendalough is een oud klooster complex. In de 5e eeuw, nog voor het Christendom goed gevestigd was in West Europa, heeft Sint Patrick het geloof naar Ierland gebracht. Hij was zeker niet de eerste, misschien wel de bekendste. Het geloof heeft hier al vroeg een vaste bodem onder de voeten gekregen. Glendalough dankt zijn bekendheid aan Sint Kevin. Sint Kevin trok vanuit Hollywood naar het Zuiden naar Glendalough, de wildernis in om de eenzaamheid te zoeken. In het niets vind je God. In het niets kan je vol zijn. Zoals altijd, inspirerende mensen blijven niet alleen. Er werd een kloostergemeenschap op Ierse leest gevestigd. Niet één klooster waar allen samen in leefden, maar een agglomeratie van hutjes rondom een kerk waar ieder voor zich en allen voor God wonen, werken, en bidden. Uit die gemeenschap, mannen, gezinnen, is een kloostercentrum van kennis en gebed gegroeid. Het klooster van Glendalough is eigenlijk pas gesticht in de 7e eeuw en werd verlaten in de 13e eeuw. Verdwenen onder de druk van de Normandiërs die de monastieke tradities in de lijn van Benedictus propageerden. In de hoogtijdagen van Glendalough was het een centrum van onderwijs. Zeven pelgrimages naar Glendalough stonden gelijk aan één pelgrimage naar Rome. Vergeving van zonden kwam zo binnen handbereik van de eenvoudige man.

Binnen dit complex, het centrum van een dergelijk klooster met zijn in Glendalough 30 meter hoge typisch Ierse ronde kloostertoren, zou ik geïnspireerd willen raken. Lastig. Het is zondag, zonnig en toeristisch. Idioot druk, de straten zijn verstopt. Op twee kilometer afstand zijn al tijdelijke parkeerplaatsen ingericht om de capaciteit bezoekers aan te kunnen. De site is overcrowded, stalletjes. De pub doet goede zaken. Het park waar de ruïnes van het kloostercomplex in liggen is vol slenteraars. Kerkruïnes, kerkhof, plaatsen waar naar Sint Kevin gerefereerd wordt stralen in de drukte niets anders uit dan “een hoop stenen”.

De jeugdherberg heeft nog enkele bedden vrij. Scholen nemen hier hun intrek voor soort werkweken, en het is druk met pubers. In de zelfcatering keuken maak ik mijn maal gereed. Samen met Franck uit Amiens (Fr) en Stephanie uit Duitsland, beiden Wicklow Way wandelaars gegeten en de dag afgesloten. De jeugdherberg ligt tegen het historisch kloostercentrum aan, en een enkele 100 meters verder kan ik op een bankje het einde van de dag afwachten. Dagjesmensen spoeden zich naar huis, het park raakt langzaamaan verlaten en hervindt zichzelf. Bij het afscheid van de dag, de zon daalt onder de bergen neer, windstil boven een spiegel meer, ontdek ik weer wat Sint Kevin zo aangetrokken moet hebben in deze sprookjeswereld.

08.05.2017 (35 km dag 3/ 85km) Pilgrim path: St. Kevins Way

Vandaag de eerste echte pelgrimsroute, die van Sint Kevin. Kevin is geboren in de 5e eeuw, uit een nobel geslacht, kloosterling van een abdij nabij Dublin, en uiteindelijk de wildernis in getrokken om er alleen te zijn. Ononderbroken gebed, versterving, beveiligd van alle onrust, beschermd tegen de verzoeking. Het zocht de eenzaamheid, het alleen zijn, wat niet mocht zijn. Heiligen trekken anderen aan. Gods wegen gaan niet altijd de weg die je zelf keist.

De route loopt van Hollywood, 30km Noord van Glendalough terug. Om aan de start te komen moet ik, bij gebrek aan openbaar vervoer, wel liften. Binnen één minuut, de eerste auto al, word ik meegenomen. Nee, Hollywood zal ze niet bereiken want halverwege moet ze afbuigen naar Dublin. Of ja, tijdens het gesprekje in de auto besluit ze me toch maar direct op mijn beginpunt af te leveren. Deze pelgrimsroute is niet bekend, in het begin nogal saai, over tarmac, eerst nog langs een


nauwe holle weg om snel weer terug te keren naar de hoofdweg. Maar zodra het pad definitief van de hoofdweg afbuigt, snel mooi, heel mooi. Langs vieze boerderijen, waarschuwing voor veeziekte om mensen van het erf te weren. De zon brandt. Tegelijkertijd is de wind heel koud. Ik voel pas tegen de avond dat ik verbrandt ben. In de bovenbenen komt de spierpijn opzetten, nog niet gewend.

De weg eindigt nogal abrupt op een boerenerf. Geen aanwijzingen te zien maar volgens de kaart moet ik vanaf hier ergens een beekje volgen. Op goed geluk door de wei in de aangegeven richting, en het pad eenvoudig terug te vinden. Vanaf hier wordt het werkelijk de moeite waard. Het loopt langs een beekje, door bos, langs open boggy velden, over ruigtes. Ik voel me als Sint Kevin gevoeld moet hebben. Weg van de gecultiveerde wereld, steeds verder de wildernis in, steeds meer alleen. Op het pad is niemand te zien. Of het moet de bosarbeider zijn die de houtkap verzamelt, of de (3 x2) rode herten die voor me wegspringen. Langs gehavende berghellingen, resten van dagmijnbouw. Tijdens de grote hongersnood die Ierland getroffen heeft, een welkome bestaanszekerheid voor weer enkele families. Tijdens de hongersnood van 1848 halveerde de bevolking, een kwart kwam om door de honger en een kwart vertrok naar Amerika.

Ik hoop op een mooi uitzicht op de monastieke gebouwen van Glendalough, helaas, mooier dan dat vanuit de jeugdherberg uit ziet, wordt het niet. Ik hoop op een stempel van het Glendalough hotel, de eerste waar het pelgrimspaspoort mee gevuld moet worden. Maar nee, dáár doet ze niet aan mee (ondanks de aanwijzingen van de pelgrimssite). Nee, als pelgrimsweg in ontwikkeling heeft men nog wat van het continent te leren. Ach wat, is dat stempeltje zo belangrijk? Eigenlijk niet, het wandelpad wel. Het verdient een betere pers dan de Wicklow Way, maar gelukkig is het Kevin’s path nog niet ontdekt zodat de schoonheid en de rust van de Wicklow Mountains hier nog ongebroken is.

Ik ben op weg gegaan, weg naar het onbekende en ik weet echt niet wat morgen voor me ligt. Nu moet ik ook echt die weg gaan, me mijn innerlijke, mijn “ik” aanspreken. We zeggen wel, keer je om, dat is het niet. In een pelgrimstocht spreekt men niet van bekering maar van openbreken. Laat je innerlijke zien, stel het open, geef de ruimte, spreek de mensen aan. Deel, ook vanavond, gegeten met William, Amerikaan van 22 jaar die een jaar als vrijwilliger was in Benin en nu op weg naar huis. Deel van je overvloed. Zoals al die anderen op je weg met mij gedeeld hebben.

Gisteren heb ik de val met mijn hand gebroken. Vandaag kon ik mijn hand bij het ontbijt nauwelijks bewegen. Absoluut geen kracht - niet eens voor een kopje thee - en opgezet als een prednison handje opgeblazen van het vocht. Gaandeweg de dag wordt het beter, kracht komt weer wat terug maar verdikking blijft. Het lukt me de wandelstok op te tillen. Flink verstuikt, ik denk niet gebroken.

In de selfcatering kitchen van de jeugdherberg maken twee schoolklassen spaghetti Bolognese. Het menu voor de wandelaar, eenvoudig, snel klaar. De keuken een echt mess, volkomen ongeorganiseerd loopt iedereen in het rond. Schoolklassen volgen hier een project, bijvoorbeeld 3 x 20km wandelen, of kennis op doen van… Een drukte van belang. We, de eenzame wandelaars, wachten tot het wat rustiger is, en de jeugd zich in de avondzon op het gras vermaakt.

Als de zon weg is, wordt het koud. De wind blijft en verwarmt niets.

Al een week slecht geslapen. Hier ook. Elk uur wakker. Ik zou verwachten, als ik me fysiek afmat en moe maak, moet de slaap vanzelf komen. Niet dus.

09.05.2017 (40 km dag 4/125km) Glendalough – Tinahely

Ondanks de waarschuwing dat het met schoolkinderen “vol” zou zitten, en “bereid je maar voor, haal de oordopjes maar vast te voorschijn”, uitstekend geslapen. Mijn room mates, William (Amerikaan) en Amin (Franse Algerijn) niet binnen horen komen. Met de stemmen van de kinderen als constant gemurmel achtergrondruis zonder ups en down, makkelijk in slaap te komen.

Mijn rechterhand is nog dik, wel beter, kan al een kopje thee omhoog tillen. Niet pijn-vrij, het gaat vooruit. Ik kan de pen al weer voorzichtig vasthouden.


Tegen 07:00uur op pad. De toeristen bevolken het gebied nog niet, het park is helemaal leeg. Als in een sprookje vliegen de raven af en aan naar de hoge kloostertoren. Het bos is bewoond, de reeën, laten zich ruim zien, eerst 4, dan een eenling en later weer twee. Een marter steekt over, vogels in allerlei soorten, vinken, kwikstaartjes. Het fluit, koert, kraait, fladdert en ruist door de lucht. Een eenzame wild kampeerder, vlak langs de standaardroute, wordt niet gestoord. Het pad loopt over bospaden naar boven, langs het veen, hier soms metersdik. Een beekje sijpelt door het veen. De stapstenen zijn niet langer zeker. Een glijdt onder mijn gewicht opzij en in een spagaat eindig ik zonder vallen. Bomenkap maakt hele velden leeg. Het mooie bos, brede paden, hoge bomen begint eigenlijk pas weer halfweg naar beneden, langs een hikershut (wat een gastvrije uitvinding) en voor de koffie in Glenmalure. Glenmalure is het eindpunt van de vele Wicklow lopers. De bus naar Dublin komt hier tweemaal daags langs en als je vroeg bent, kan je op maandag net op tijd op kantoor terug zijn. Van de 24.000man die dit jaar het Wicklow pad lopen, zullen er 20.000 voor of bij Glenmalure eindigen. Het indrukwekkende hoogveen gebied is dan inderdaad ten einde, nieuwe landschappen dienen zich aan. De gecultiveerde wereld begint, bospercelen, later velden. Hoog, op en af, voor een uitzicht moet ik klimmen, om wat te bereiken moet ik moeite doen. In het bos hoor je alleen de wind, de vogels, af en toe een specht die op het hout klopt, en in de verte het verdwijnende houtzagersgeluid. Het wordt warm, brandend heet, het bos begint te ruiken naar dennenhars. En niemand, niemand meer wandelend op dit pad.

De route volgt meer of minder de oude military road. De Engelsen hebben eeuwen geprobeerd de Ieren er onder te krijgen. En waar het ze lukte, in de loop der geschiedenis steeds beter, hebben ze heel veel leed, heel veel bitterheid veroorzaakt. Een rijk landbouwland werd toch bezocht door armoe. Armoe hen opgelegd door de onderdrukker. Niet voor niets kon een aardappel misoogst hier zo desastreus om zich heen grijpen waar tegelijkertijd schepen vol met wol, vlees en graan geëxporteerd werden naar de Engelse markt om het gewin. De Engelsen probeerden uiteindelijk met de aanleg van de wegen, de military roads met daarbij zoals de Romeinen, op regelmatige afstanden een barrack, politiepost, de binnenlanden onder hun gezag te krijgen. De military road heeft de onderdrukking afgerond.

Ik denk aan Howard Springs’ “O Absalom” (My Son”), in angst en vrees wachten tot het Engelse leger komt, om te vernielen, te moorden, alleen omdat jij, je vrouw, je man, je kind of je verwante iets misdaan zou hebben. Of gewoon omdat ze er zin in hebben. In het bos ruikt het fris groen gras, mos, dikke pakken er doorheen. Het turf groei nog steeds aan.

Op het einde van de dag, geen zin in een duur B&B, wil ik een plek voor de tent zoeken. Het valt nog niet mee. Pas een uur later heb ik wat gevonden, op het einde van de heuvel aan een bosrand. De temperatuur is al gedaald. Het wordt koud. Ik zorg dat ik niet afkoel en kleed me dus maar direct warm aan, de slaapzak opgezocht. Schrijven lukt toch nog niet met mijn dikke hand. Geen honger, zonder eten naar bed. Met mijn tentje onder de dennenboompjes is het nog stiller dan stil. Heel af en toe hoor ik een duif tussen de takken door fladderen. Tot ook dat niet meer gehoord wordt.

10.05.2017 (39 km dag 5/159km) Tinahely – Bunclody

Klaar voor vertrek, ochtendrood, koude wind. Het was in de tent 5graden. Daarbuiten ligt de rijp op het gras. Stil, niks gehoord, bij vlagen wakker, bij vlagen slaap. Nu gaan lopen, dik aangekleed. De kilte is


nog niet uit de lucht. De heide is drassig, de schoenen in vijf minuten zeiknat. In de mist pieken de heuveltoppen op als eilandjes van Avallon. De hemel erboven klaar blauw, geen wolkje. De nevelen zullen optrekken. Het wordt warmer al duurt dat even.

Mijn hand is dik, pijnlijk, maar functioneert verder wel normaal. De dag begint met een mooi stuk over de heide, dan kleine wegen, graspaden, boerenpaden, bospaden en weer kleine wegen. Veel asfalt vandaag zonder verkeer. Het aantal auto’s (eenmaal de grote weg overgestoken) te tellen op twee handen. De zwaluwen vliegen laag, slechter weer op komst. De gedroomde stop bij de pub met haar welluidende naam, een koffie om bij te komen, komt niet uit. De pub is afgehuurd voor een uitvaartreceptie. Nee, gesloten, maar hier, neem een cola voor je rust omdat we je niet gastvrij kunnen ontvangen zoals het hoort. Ik voel me als een jood, bepakt en met stok in de hand, klaar om door te trekken naar het land dat me beloofd werd. In het nog niet zo lange verleden mocht een pub in Ierland niet op een zondag of ’s avonds open zijn. Maar een verfrissing aanbieden aan een reiziger of buren, als deze op bezoek waren, mocht altijd. Toen dan na een politie inval op een zondagavond de pub vol gasten bleek, moest de herbergier zich voor de rechter verantwoorden. Zijn verweer was dat de buurt bijeen gekomen was vanwege een zieke koe. Nee, er waren geen gasten in de pub, maar het waren de buurtjes die steun verleenden bij het verlies van een van de middelen van bestaan van de waardin. En dat is de naam geworden van deze kleine herberg in het veld: the dying cow.

Het landschap wordt lieflijk, gecultiveerder. Heggen vol bloeiende brem blijven. Uitzichten naar het Oosten over kale heuveltoppen, naar het Noorden over vruchtbare velden en naar het Westen over de Black Mountains die komende dagen op het programma staan. Pas tegen het einde van de dag, als ik een nieuw county in trek, lijkt de brem op slag verdwenen en vervangen door het frêle witte fluitenkruid en sneeuwende meidoorn.

Het einde van de Wicklow Way ligt in Clonegal, een dead end. Een dorpje van bijna niks met vrijwel niks en een gezellige oude kruidenier (natuurlijk bij hem de boodschappen gedaan). Een officieel agentschap voor het certificaat zoals naar Rome, Assisi en Santiago is te bevragen aan de achterdeur van een nu gesloten pub. Maar geen ander onderkomen dan het kasteelhotel voor vorstelijke prijzen. De gewone man zal 5 kilometer verder moeten lopen. Ik ben blij op deze warme dag uiteindelijk aan te komen in een B&B, wat ouderwets met roze bloemetjes behang en hoogpolig druk bedrukt tapijt, warme ontvangst, gezellige sfeer en piekfijn. En ja, ik ben (heel) moe, mijn voeten blijven koud. Een pilsje aan de overkant, eet wat, wordt niet warm. Gekleed lig ik even op bed, wil wat mijmeren, de ogen vallen dicht. Te moe.

11.05.2017 (36 km dag 6/195km) Bunclody – Graiguenamanagh

Om 23:30uur kwam de landlady thuis. Het hek piepte, schrikt me wakker. Te moe me om me eerst uit te kleden, was ik op bed in slaap gevallen. Dat haal ik nu in, tanden poetsen, onder de wol, bedtijd.

De innerlijke wekker maakt me nog om 06:00uur wakker. Het wit staat op de grashalmen van de meadow. Stille tijd. Pelgrim zijn, alleen op een gewone weg. Lastig is dat. Het is alsof je kloosterling bent in het gewone leven. Geen ijkpunten onderweg, geen vaste ritmes om me aan vast te klampen. Ik zoek de stilte, stilte in me zelf, moeilijk te vinden.

Ontbijt, overvloedig met spek en ei, zoals een Engels ontbijt dat is, calorie en eiwitrijk. Telefoon in de oplader, geen idee hoe laat het is. Ik doe rustig aan. Tijd zat. Bij het vertrek is het nog koud, egaal heldere lucht, sluier nevel er onder. Lange schaduwen op de weg. De zon staat laag, verwarmd slechts moeizaam. In mei loopt men hier nog met dikke wintertruien rond. Er komt echter ander weer aan. De zwaluwen vlogen gisteren wel erg laag. Tot nu toe was het erg on-Iers zonnig mooi en heb ik veel geluk


gehad. Het is nog te koud en winderig voor kamperen.

Het blijkt dat ik op een verouderd boekje loop (2005). Veel adressen zijn al jaren opgeheven. Nieuwe bij gekomen, en telefoonnummers hebben de omnummering in Ierland niet gevolgd. Totaal onbetrouwbare informatie. Dan maar zelf uitzoeken waar ik slapen ga. Als je een pub binnenstapt, in elk dorp van formaat is er wel een, en daar vraagt naar mogelijkheden, zal er altijd wel wat aandienen. Nee ik maak me geen zorgen. Bovendien, met een tent kan ik altijd in het open veld slapen al is dat, als het koud of nat is, bij voorbaat minder geslaagd. Het aantal wandelaars op de Wicklow Way is 24.000 per jaar. Daarvan lopen er slechts 4.000 verder dan Glendalough. Daarna, als de woeste hoogten voorbij zijn en het landschap wat lieflijker, normaler en minder indrukwekkend wordt, loopt er ternauwernood iemand. Na Clonegal mag je blij zijn als een 1000 man per jaar, zeg drie man per dag, door lopen. Voor dat handjevol zijn geen voorzieningen, moet je het zelf maar uitzoeken.

Rondom Clonegal begon de vegetatie te wijzigen. Was alles geel van de brem, bij Clonegal verdween dat voor wit. Het heeft te maken met de hoogten. Vandaag zie ik op de heuvels de brem weer terug komen, minder uitbundig, minder natuur, vogeltjes met gelig groene borst, zwarte staartveren en witte wenkbrauw streep (tapuit), konijnen kruisen het pad. De weg, verlaten zoals alle binnenwegen in Ierland verlaten lijken te zijn, komt langs een dorpsschool. Eén klaslokaal, gebouwd in de 19e eeuw. Het bracht scholing, leerde schrijven aan het volk, niet te onderschatten hoe belangrijk dat is. Ik denk aan mijn eigen schooljaren. Niet de middelbare, waar ik geen echt prettige herinnering aan heb, maar de lagere school. De boekjes van toen, Pietje Prik en Pietje Puk, Pietje Bel, Oki en Doki, Top en Joep. Verhalen die kinderen hielpen de wereld te ontdekken. Boekjes die ik verslond, de klasbiliotheekplank was elk jaar in een mum van tijd uitgelezen.

Geen bospaden meer, lege kleine witte wegen zonder verkeer. De route vandaag heeft een alternatief, over de ruigte de hoogten van de berg, struinen door de buggy hei. Ik zie af van dat idee. Gisterenmorgen heb ik een gedeelte van de route zo gelopen, door het hoogveen over waar geen paden zijn. Oneffenheden maken de kans op blessures hoog. Alleen is dan wel erg alleen en niet verstandig.

Bij de Nine Stones van Leinster zie ik een busje staan. Startpunt van de wandeling naar de top van Mount Leinster, veruit de hoogste top in deze streek. Een 10tal meisjes, 16 jaar of zo, stapt uit. Voor een wandeling slecht gekleed, rugzakje. Duidelijk van het kaliber schoolkamp zoals in Glendalough. Klassen kwamen daar voor een werkweek. Een 4 maal 20km of 3x 30km lopen leverde “ medailles” op. Het is een fenomeen dat ik ook in Israël tegen gekomen ben. Laat de jeugd kennis maken met hun land, leer ze de liefde voor hun geboortegrond. Maak ze vertrouwd, trots op hun afkomst. In Nederland zou de jeugd op zeilkamp, excursies naar Openlucht Museum of zo genomen moeten worden. Als je die afkomst niet kent, hoe kan je er dan trots op wezen?

Met het vorderen van de dag wordt het heiiger. De klare blauwe lucht maakt plaats voor kleine wolken fronten met rafelige randjes. Ze drijven over, stukje blauw ertussen. Langzaam aan slibt het dicht. Een dicht wit wolkendek, grijze strepen erdoor. Toch die ene motregenbui, het duurde zolang ik nodig had om een regenjas uit de rugzak op te diepen, mag ik niet meereken.

Een fazant haast zich in een rechte lijn over het kaalgeschoren felgroene grasland. Gek eigenlijk, pelgrim zijn zonder bestemming.

Het laatste stuk vanuit Borris, fors om via een grote lelijke weg en langs de buitenmuren van het kasteel van de heren van MacMurrough Kavanags. De bloedlijnen van deze familie gaan terug tot de Keltische krijgsheren, eeuwen her, maar van Iers bloed. Wat moet dat tijdens de Engelse overheersing ongemakkelijk gevoeld hebben. Het om lopen is de moeite meer dan waard. De laatste kilometer word ik beloond met een graspad, een jaagpad langs een mooi, in deze tijd van het jaar


volledig verlaten gekanaliseerde rivier door een grote vallei. Genieten zonder meer. En als verrassing de aankomst in Graiguenamanagh. Ik ken het! Ik herken het van een eerder bezoek, jaren gelden. De kade, de brug, de oude abdij kerk, het is me al vertrouwd en zonder adressen na te slaan, loop ik direct naar de B&B.

Gisteren de hele dag eten over geslagen. Uit vermoeidheid geen honger, geen dorst. Ik moet moeite doen daar niet aan toe te geven. Het uitgebreide ontbijt van vanochtend leek me dan een goed idee. Echt eiwitrijk Engels, best wel lekker. Om 11:00uur bivakkeert het echter nog steeds rondom de slokdarm. Ik moet duidelijk wat licht verteerbaarders zoeken en kies me vanavond een chinees restaurant.

12.05.2017 (40 km dag 7/235km) Graiguenamanagh – Lukeswell

In Graiguenamanagh in de hoofdstraat rijgen de pubs, eettentjes en heel Iers, bookmakers aaneen. Verwacht ik toeristen, nee hoor. In de avond, de toeristen al lang weer naar de kust, blijft de aanloop.

Als pelgrims proberen we te grijpen naar wat ongrijpbaar is. Ik weet, er is meer tussen hemel en aarde, maar geef dat maar eens een naam. De vreugde van het gaan. De zon brandt op de huid. De wind striemt ijzig koud langs het lijf. De zachte regen dwarrelt op me neer, op het einde van de dag zeiknat tot op de huid. En ik loop, en ik denk, hoe het allemaal zo gekomen is. Waarom, waartoe, waarheen. Aan wie ik mijn geluk verdiend heb. Aan de liefde die ik mocht ontvangen en weer door mocht geven. Als ik ben aangekomen, denk ik dan de antwoorden gevonden te hebben? Als ik er ben, is dat dan het einde? Als ik er ben, ben ik er dan?

De Duisky Abbey is in 1180 gesticht, de grootste van de 34 Cisterciënzer klooster in Ierland. Met de Engelsen meegekomen om te koloniseren, te pacificeren, de macht en invloed van de Engelen te vestigen. De eerste monniken spraken het Frans van de Anglo Normandiërs, 60 monniken, een groot aantal lekenbroeders, feodaliteit ten top binnen het kloosterideaal. De macht was uitgenodigd, het zal Ierland 8 eeuwen kosten daar wel onderuit te komen en de Engelse repressie, overheersing en achterstelling teniet te doen. En dat begonnen met de ambitie van één man, een would be koning van een der Ierse koninkrijkjes in de 12e eeuw.

Vanochtend rustig op pad gegaan. De lucht zit helemaal dicht. Al snel gaat het regenen. De hele dag door. De beloofde vergezichten vanaf Mount Brandon (een andere dan van de pilgrimspaths) over Graiguenemanagh verstikken in wolken en mistbanken. De bossen aan de andere kant van de berg, heide vegetatie verraden een fantastische omgeving. Rechtstreeks over de weg, 8 km, zou veel korter zijn. De omweg is het waard. Paarden duiken op uit de mist. Een fazant laat zich horen. Daar, wat steekt er over, is het een vos? Kraaien raspen vanuit de kale bomen, vogels trippelen, ergens fladdert een duif.

Fout gelopen, te veel naar beneden gekeken door de regen. Uitgekomen in Inistogene, een mooi Iers stadje met groen, een rivier, een brug en een heerlijk koffie-gebak zaakje. Even bijkomen van de nattigheid. Het zou een lange dag worden en er komen nog meer mooie stukken veenland. Het hoogveen waar de Blackwater ontspringt, munt uit in schoonheid. De Blackwater is hier nog maar een stroompje, een beekje zonder uitstraling. Nee, niet meer dat spectaculaire van de Wicklows, natuur en leven gaan nooit alleen langs hoogtepunten.

De man met hamer komt altijd onverwachts. Het ene moment loop ik nog fluitend onderweg. De volgende kilometer kan ik geen stap meer zetten. Plannen is dan lastig. Vandaag vóór Mullinavat een onderkomen besproken. Boeren B&B, met uitzicht op de spoorbaan. Geen idee hoe duur het is, zal wel zien. Hartelijke mensen, Mike en Margareth Reed. De vrouw des huizes is nu voor me aan het koken. Met Mike, contractarbeider in de buurt, gezellig over de landbouw zitten keuvelen.

Ierland is redelijk uit de crisis gekomen. Heel veel onroerend goed werd onverkoopbaar. Mike vertelt, een 10 tal jaren geleden is hier aan de overkant een huis neergezet. Vier ton moest het kosten. De bewoners had een hypotheek van 1616€/maand en konden dat uiteindelijk niet meer opbrengen. De sleutels ingeleverd bij de bank waarna de bank het tegen elk aannemelijk bod kon verkopen. Nu is het huis dan verkocht voor 180.000€, minder dan de helft van de oorspronkelijke waarde. In de etalages van


de makelaars staan nog veel huizen te koop. “Oude” naast “nieuwe”. De huizenprijzen lijken op de voor- huizen bel terug gekeerd. Tekorten in de stad, overschot op het platte land. Voor de huizenbubbel werden er per jaar 80.000 huizen gebouwd waar er maar 25.000 nodig waren. Veel, heel veel huizen staan nog leeg, half afgebouwd, verlaten. Vooral van die grote huizen, op de Nederlandse markt 4 ton of dik meer. Een teken dat de rust op de markt nog niet is terug gekeerd.

De huizenmarkt tot 2008 heeft veel bouwsels achtergelaten. Het lijkt wel op dat ook veel faillissementen opleverde, van de bouwers en de koper. En al ben je met het inleveren van de sleutel wel van je acute schulden af, een faillissement achtervolgt een mens nog jaren.

Veel gedroomd vannacht. Ik heb op een papiertje mijn droom geschreven. Is niets meer van te brouwen. Een lied zwabbert door mijn hoofd. Zuiver uit wie ik zal zijn,… Emotie, iets Heiligs, verhevens. Wat? ’s Mensen geest is vreemd. Gaat ook in de slaap door, zijn eigen weg, zijn eigen wereld.

Gisteren nog even gebeld naar mijn dochter Marianne. Haar gefeliciteerd met haar eerste echte baan. Ze maakt zich wat zorgen, of ze het wel aan kan, of ze wel goed genoeg is. Natuurlijk kan ze het aan, anders hadden ze haar niet speciaal voor die baan gevraagd. Ze moet nog wat zelfvertrouwen ontwikkelen. Fijn dat de start gemaakt is.

13.05.2017 (31 km dag 8/266km) Lukeswell – Carrick on Suire

Vandaag wordt regen verwacht en morgen nog meer. Ik kom tevens in een gebied met steeds minder voorzieningen waar ik dus zou moeten kamperen. Weinig aantrekkelijk.

Gisteren bij de boer aan de keukentafel gegeten, spruitjes met kip, gewone kost. Gezellig het toetje met de man des huizes verorberd, zoals een pelgrim gast wil zijn. Niet alleen, maar met de mensen op zijn weg. Vertrek van huis en haard, je zult een andere plek vinden waar je welkom bent. Ga, neem niets mee in de ransel, je zult gevoed worden met spijs, drank en gedachten. Ga, laat je getrouwen achter, je zult anderen vinden om mee te delen. Ga, vertel en laat de mensen niet alleen zijn, dan is er hemel op aard.

De weg is lang, nat, stoffig, warm. Het is een loutering, een weg naar jezelf.

Redelijk vroeg op pad. De kleren van gisteren nog nat, de schoenen nog zeiknat. Meindl mag dan mooie schoenen maken, waterdicht zijn ze absoluut niet. En met vocht aan de binnenkant, komen de zere voeten, blaren. Voor vertrek doet de gastvrouwe het spul nog even in de droger. Droog wordt het niet, in vochtig kleffe zooi neem ik afscheid. Een goede dag, geen regen, de enkele stuifwolken nat mogen geen naam hebben. Ik ben moe, heb er vandaag geen zin in en elke kilometer lijkt er een te veel. Onderweg binnengeroepen door een boer, kopje thee, koekje, praatje, steun, weer op weg. Hoge donkere wolken drijven over. De regen valt elders, het is wel koud, de wind wakkert aan. Niet prettig. Sneeuwwolken van witte meidoornblaadjes dwarrelen door de lucht. Tegen 14:00uur stop ik er al mee. De lucht is donker, de straatlantaarns zijn aan. Het hotel, door de B&B én de boer onderweg aanbevolen, laat zich makkelijk vinden in de twee straten grote stad.(5000 inwoners). Stadje van niks. Voormalig kasteel nu grootgrondbezitter herenhuis (gesloten), kade (leeg) en oude brug. Het is de eerste brug vanaf de zee gerekend, over een brede getijde rivier en bron voor relatieve welvaart. Het is een vreemd stadje. Snel geteld 10 kappers, 5 beauty salons en 3 bruidsjurken ateliers naast natuurlijk de talloze pubs met announcements voor muzikaal optreden. Geboortegrond van de Clancybrothers, die zoals de Dubliners de Ierse muziek in Europa populair maakten, dat in jaren ’50 en ‘ 60 in Amerika deden. Ze worden ruim in ere gehouden.


Ik ben moe, check in en lig direct een uur te slapen op het bed. Dacht ik toch een redelijk nachtrust gehad te hebben de afgelopen dagen, mijn lijf vertelt anders. Mijn voeten doen pijn, geen blaren, wel intens moe zoals naar Santiago. Als ik in bed lig, best een ruime kamer, trekken de buien het raam voorbij. Af en toe donker, dan weer licht.

Als ze je binnen roepen, deel de vrede in het huis. Weest vrijgevig, aandachtig, openhartig en bescheiden. Vraag niets, het zal je gegeven worden. Ik denk aan Boudewijn de Groot, Geef de reiziger een stoel.

Geef de reiziger een stoel, geef hem brood en droge kleren, laat hem zitten bij de haard. Hij is overal geweest, hij die alles heeft verloren, hij die nooit iets heeft bewaard. Haal flessen uit de kelder en haal muziek in huis. Laat iedereen het horen: de reiziger is thuis. Geef de reiziger het woord, laat de reiziger vertellen. Maar hij schudt zijn hoofd en wacht. Hij heeft overal gezocht, hij heeft nergens iets gevonden en hij heeft niets meegebracht. Hij zegt: ik ben veranderd, ik ben hier niet meer thuis. Maar laat de kinderen komen, de kinderen van dit huis.

Met weemoed, de reiziger, niets heeft hij nog, alles gewonnen. Geef hem een stoel, hij is thuis, overal waar hij komt. Laat hem vertellen, aan eenieder die het horen wil. De reiziger, ja, waar dan ook, hij is thuis.

Mijn hand is nog steeds dik en krachteloos.

Vanavond, de regen spoedt voorbij, de wolken verwaaien tegen de bergen, een blauwe lucht rest. Om 20:30uur is het licht als de dag. De straatlantaarns die vanmiddag om 14:00uur brandden, zijn weer gedoofd.

14.05.2017 (34 km dag 9/300km) Carrick on Suire – Fourmileswater

Vroeg op, de keuken is nog dicht, het ontbijt nog niet opgediend. Ik help mezelf wel met cereals en yoghurt en zorg voor een goede bodem. Het pad gaat vandaag goeddeels over het jaagpad langs de rivier. In Carrick is het hoogste punt waar de invloed van eb en vloed vanuit zee nog te merken is. Boten zouden nog net één stadje verder, tot in Clomel, kunnen komen, maar alleen bij hoog water. De kleine bootjes die dat gegeven is, moeten dan onderweg nog kleine stroomversnellingen passeren. Bij hoog water goed te doen, in de zomer nauwelijks. Langs het jaagpad, fietspad, dan verhard, dan gras, bloemen, waterversnellingen langszij. Hengelaars, kniediep tot heupgoog in het water vissen naar forellen. Wandelaars roepen “nice day” toe. Het is hier al nice als het niet regent. Ik houd de wolken achter me angstvallig in de gaten. Zinloos, de wind is weer gedraaid, ik moet me nu richten op wat me tegemoet komt. Overigens, vandaag geen regen. Voor de komende nacht is veel voorspeld maar hoe later het wordt, hoe minder het is. Zorgen om niets?


Langs de rivier staan her en der toren ruïnes, eertijds kastelen van edelen. Nu bevolkt door raven die luid kraaiend rondom de torens en de kale takken vliegen. Raven hebben met hun gekrijs iets spookachtigs. Het waren raven (en meeuwen) die Hitchcocks’ film Birds tot horror film maakten. Net alsof hij daarmee appelleerde aan een onderbewuste kennen. In hele oude verhalen wordt verteld dat de vrouwen die Wodan stuurde om de lichamen van de doden op te halen, begeleid worden door raven. Raven zijn altijd met slechte voortekenen verbonden. Raven in de lucht, vooral als het er veel zijn, geven mij een onrustig, unheimisch gevoel.

Clonmel (=Honing weide) ligt in een brede groene vallei. Als ik om 13:30uur aankom, is er tijd zat om een stuk verder te lopen. De enige mogelijk stop is dan Fourmileswaters, en na gebeld te gebben word ik al vast welkom geheten. Over de heuvels nu dat tweede stuk, kaal, leeg, winderig, spatje nat, mag geen naam hebben. Moe kom ik bij het afgesproken adres. Niemand daar. Het is dat ik gereserveerd heb, ze komen dus zeker anders had ik door gelopen.

Vanavond niet de enige gast. Nog vier luidruchtige Amerikanen completeren het gezelschap. Na het eten ontvlucht ik de gemeenschappelijk ruimten.

In 1848 is heel Europa in vuur en vlam voor medezeggenschap en zelfbestuur. Overal worden parlementaire hervormingen doorgevoerd. Overal is reuring. Ook in Ierland. In Ierland werd de zucht naar zelfbestuur in de kiem gesmoord. Het viel samen met de grote hongersnood. Eigenlijk, het grote geld zoeken. Landlords (doorgaans protestantse Engelsen) die betalingen eisten van de berooide boeren, onteigenden waar betalingen achterbleven en daarmee miljoenen de straat op stuurden.

Beroofd van middelen van bestaan, beroofd van huis en haard, van toekomst en al te vaak van leven. Een georkestreerde uitsluiting die de dood van miljoenen tot gevolg had. Genocide avant la lettre en een set back van het land voor tientallen jaren. Pas in 1916, in het spoor van de WWI heeft een kleine groep idealisten uit Dublin de vlam weer opgerakeld. En weer werd deze hardhandig gebotvierd op de gewone bevolking, neergeslagen. Maar eens een vlam ontstoken, loopt het als een veenbrand verder. Slechts drie jaar later, nu met Ierse getrainde ex-soldaten uit het Engelse leger, ervaring opgedaan in de WWI, en verspreid over het hele land als guerrilla strijd, durfden jongeren het aan hun leven op het spel te zetten voor een toekomst van hen en hun volk. Moedigen, idealisten, studenten en arbeiders.

In Clonmel, maar later zie ik dat ook in Fremoy, Glenbeigh, Cahirseveen en Corck, wordt in musea aandacht aan dit handjevol idealisten besteed. Ierland’s trots, haar vrijheidstrijd, wordt gekoesterd en levend gehouden.

In de 19e eeuw is de Ierse vlag, ontstaan. Groen voor de Gaelic roots van het land. Oranje, geïnspireerd op onze stadhouder hun koning William van Oranje, voor de Schots-Engelse kolonisatie en hun nazaten, en Wit als verbindende pacificatie tussen beide. Dat het altijd vrede zou zijn. Wat lang heeft dat moeten duren.

Vertrekken op een pelgrimstocht, is je thuis verlaten. Niet om kilometers te verslinden of sneller te gaan dan anderen. Niet om steden te bezichtigen, musea te bezoeken. Het is in wezen een loslaten van je eigen stress. Opnieuw beginnen, luisteren naar, openstellen voor. Als Griet in Guillaume le Desert (op mijn pelgrimsweg naar Santiago). Thuis ligt achter me en dan ontdek ik dat wat ik in me heb. Ontdek de wereld, de ander, jezelf.

15.05.2017 (32 km dag 10/332km) Fourmileswater – Clogheen

Prima B&B alleen al met al wel wat duur. In de entré hangen een serie awards, vanaf 2000. Het voorzegt al een beetje de prijzigheid. De hele ruime dining en sitting room, de mooie serre en


entourage, het moet ergens van betaald worden. Doorgaans lijken hier Amerikaans vakantiegasten te vertoeven. Ontbijt vanaf half negen is dan ook aangepast aan hun ritme. Laat op pad, vroeger had ook geen zin met de regen vannacht. Het blijft de hele dag fors waaien en af een toe een mottige regen. Pas op het einde van de dag wordt het weer aangenaam, dan heb ik al Clogheen als rustplaats uitgekozen. Het is hier, of ergens in het bos. Veel alternatieven zijn er niet.

Op een dag als vandaag, het hoofd naar de wind, de plassen ontwijkend, de bogs van het hoogveen zoekend doorkruisen, zie je feitelijk niet zoveel. Erg hoog komt het pad niet. Niet nodig, het is een fraai pad, deels over boerenland, soms over veen en een groot stuk door (inmiddels gekapt) bos. Op het einde wordt het nog vriendelijk langs de rododendrons die hier in grote getale op bloeien staan. Over een week moet het hier prachtig zijn.

Vandaag voor het eerst met gamachen gelopen. Heerlijk warme scheenbenen, ook bij koud regenweer. En, of verbeeld ik het me, mijn voeten blijven veel langer droog. Uiteindelijk worden de schoenen natuurlijk wel nat. Het duurt alleen wat langer.

Het zou vandaag een dag van uitzichten zijn. Met de laaghangende bewolking en regen, is er van een uitzicht weinig te genieten. Het loopt vast tegen een muur van grijzige drizzleligheid. Ik neem dan ook niet de moeite hoog op naar een uitzichtpunt te lopen. Eindig in een stadje van niks. Eén hoofdstraat, een zijweg, twee take-aways en een B&B. De cafe’s zijn gesloten. Het vertier blijft beperkt tot het tellen van de langsrijdende auto’s op een hand. De hostel, volgens het boekje het geheel jaar open, wil niet open voor slechts één gast. Verder is er in het dorp niets te zien. Maar een voorbijganger wijst er op dat die deur daar, en hij wijst het me, is een B&B. Geen aanduiding buiten op de muur, niets. Het uithangbord zou ik later stoffig onder spinnen rag in de gang naar de tuin ontdekken. Mijn bellen vindt geen gehoor. Een auto stopt, een dorpeling roept mij toe, wacht even, ze zal in een kwartiertje terug zijn (er was een begrafenis gaande). En inderdaad, een uur later ben ik geïnstalleerd. Het huis heeft van de vier gastenkamers er nog eentje vrij. Dat is genoeg.

De lucht blijft potdicht, grijs en vol. Maar er valt geen regen. Als het gaat regenen, heb ik morgen een vrijwel onmogelijke opgave. Heel veel kilometers naar Fermoy en geen mogelijkheden eerder te stoppen. Ik kan vrezen, maar dat helpt niet vooruit. Ik kan hopen, dat maakt het in ieder geval nu wat draaglijker.

Vandaag zou mama 94 geworden zijn. Al heeft ze Pa 20 jaar overleefd, ze is nu al 10 jaar dood. Gisteren moest ik denken aan mijn voorvaderen, Pa en Ma, maar ook Rica, de huishoudelijke hulp van oma, Mensen die me gevormd hebben tot wat ik ben. Mensen die ik dankbaar ben, in mijn hart meedraag.

16.05.2017 (20 km dag 11/352km) Clogheen – Araglin

De weervoorspelling is slecht. Plassen water op de weg. Ik heb het niet horen regenen. Het ziet er poten- pot dicht uit. Maar er valt geen regen. Niet meer, of nog niet?

Als ik opsta is het stil in huis. Het spinrag deint langzaam in het ochtendlicht. De was die gisteren in de droger zou gaan, nadat de waardin van haar feestje terug zou komen, ligt nog als een nat hoopje op de keukenstoel. De waardin was bij thuiskomst blijkbaar zo beneveld dat ze haar belofte vergeten was. Alles nat, niet droog te krijgen in een uur. Nee, vertrekken kan toch al niet.

Pelgrimsweg zonder doel. Waarom dóórlopen, waarom? De gastvrouw biedt aan, blijf een extra nachtje hier, breng ik je morgen naar Fermoy waar je vandaag wilde eindigen. Dan kan je vandaag in de omgeving verder lopen. Gisteren heb ik de berg onderlangs gepasseerd, vandaag, als ik zou vertrekken, weer alles onderlangs. Ik kies er voor te blijven en de route bovenlangs te gaan. Met het oog op de kaart is dat dezelfde afstand als naar Araglin waar geen overnachtingsplek te verwachten


valt. En morgen kan ik dan ter hoogte van de afstand tot Araglin, de draad opnieuw oppakken. Zo hoef ik niet in kilometers te smokkelen.

Het pad loopt langs de met rododendrons omzoomde wegen. Don’t pick, alsof iemand de schoonheid van zovele bloemen kan wegnemen. Verderop wordt het stenig, boggy, modderig met plassen, vochtig winderig. Een mooi pad, slecht aangegeven, wel vindbaar. Ben blij vandaag zonder zware last te lopen, dan is het nog redelijk behapbaar.

Plannen voor morgen. De gastvrouw zou me naar Fermoy brengen. Dan zou ik nog net Ballyhoolly in de middag kunnen halen. Helaas, bellen daarheen geeft geen gehoor. Gesloten? Lijkt het wel op, even op google leert dat het gebouw waar de B&B gevestigd is, nu te koop staat alsof het opgeheven is. Dan maar koersen op en stoppen in Fermoy. De VVV die daar is zal me wel aan een onderdak helpen.

Loslaten? Zoals ik gister hier op de bonnefooi aan kwam zetten, zo ook de komende dagen? Het water ruist langs me heen. Is altijd hetzelfde en toch weer nieuw. Ik passeer een kerkhof, altijd nieuw en toch hetzelfde. Het leven gaat en brengt steeds de nieuwe lente met zich mee. Maar niets is nieuw, niets is er voor het eerst. We drijven mee op de golven van de tijd en hopen af en toe dat juiste zetje te krijgen, juist die stap te doen, die ingeving te ontvangen, dat ons leven waard maakte om te leven. Dat we zelf, maar evenzo die ander op onze weg, de vreemde de naaste, op het juiste, zijn meest eigene pad, helpen.

Loslaten? Ik die zich aan de route houd en hem maak? Als het onmogelijk wordt de route te vervolgen, toch maar plan B? Ach wat, het gaat niet om de weg, het gaat om het gáán. En ik heb niet verloren als ik een stukje met de bus zou gaan, als ik me zelf daarbij hervind op de weg.

Loslaten? Ach wat. Ik hoef niet los te laten, nog niet. Nog niet volledig. Als ik maar dat ene stapje zet. Dat ene koordje verbreek. Als ik maar laat gaan, bij beetjes tegelijk. Dan zal ik merken dat dat ruimte schept. Ruimte voor een ander, ruimte om te zijn. Met kleine beetjes gelijk mag dat groeien.

17.05.2017 (27 km dag 12/379km) Araglin – Fermoy

Het weer is als alle dagen, volledig onvoorspelbaar. Volgens het internet de hele dag regen. In werkelijkheid twee kleine buitjes waarvoor ik prima kon schuilen. Niets om over naar huis te schrijven.

Afscheid genomen in Clogheen. Twee nachten. Toen ik aankwam moest de kamer waar ik logeren zou, eerst opgeruimd, schoongemaakt worden. Alles was ronduit “rommelig”. De keuken een puinhoop, etensresten, afwas, alles door elkaar. De gangen stoffig om niet te zeggen onder de maat. De badkamer vochtig en bedompt. De tweede nacht, nadat de Tsjechische hulp Martina alles schoongemaakt had, zag je alleen nog maar het stof in de vensterbank en de spinnenwebben aan het plafond hangen. Maar gezegd, de sfeer was goed, ontspannen, in het waterig namiddag zonnetje een wijntje in de tuin, een chat met Georgina en Martina en goed geslapen.

Het pad is vandaag easy going, een beetje licht stijgen en daarna heel lang dalen door het bos. Beetje weg en langs een pub waar de koffie gratis is (alleen het bier wordt er betaald). In Fermoy, een verrassend mooi stadje aan de hier al brede Blackwater, werd me een tweede kopje koffie aangeboden, nu door de Christian en Arthur, twee Polen die me op weg helpen.

Om 13:00uur al gestopt. De volgende B&B in Ballyhooly lijkt gesloten. Het markante gebouw, een stationnetje aan een verlaten treinlijn, staat nu op internet te koop en de daarop volgende B&B is voor vandaag te ver weg. Vanmiddag niet te doen, morgen dan maar.


Loslaten, de plannen laten gaan en zien waar het me brengt. Ook als de wandelafstanden dan korter worden.

Loslaten, ook al zou dat betekenen dat ik de eindstreep niet haal, of niet alle pelgrimspaden van het programma kan aflopen, misschien wel een stukje bus zal nemen.

Loslaten, en zien waar het me brengt.

De B&B is gevestigd in een deel van een oude kostschool, Manor School. Deze school is in 1803 als militaire academie gesticht en rondom deze zouden nog een viertal andere (nu nog wel bestaande) (kost-)scholen gesticht worden. Vanuit het huis waar ik verblijf, is een centrum voor de schoolgaande jeugd ontstaan tot afscheid genomen werd van dat internaten gedoe waar zo de sluier van misbruik en wantoestanden over is gaan hangen. Manorschool is uiteindelijk gesloten in 1926. De headmaster had er een waar schrikbewind gevestigd. Iedere jongen moest in scouting uniform rondlopen, harde (lijf) straffen voor het kleinste vergrijp waren regel, en wat uiteindelijk de das om deed, de regels werden gelicht met de toelatingsexamens om de overstap naar de Engelse colleges en Universiteiten te vergemakkelijken. Zoals één man een school kan maken, zo kan één man deze ook weer afbreken.

Dan zie je de verandering in houding ten opzichte van de opvoeding van kinderen. Tegenwoordig doen we er alles aan om de kinderen een “veilige” omgeving te geven.In de 60-ger en 70-ger jaren leek het meer “het kind regeert”, Vrijheid-blijheid, alles kon. In mijn kinderjaren leek het adagio dat ze een “ opstap naar de toekomst” nodig hadden. Cultuur, etiquette, kennis. Het ging om kansen, kansen benutten en creëren. En de generatie daarvoor leek meer in het teken van relaties, in contact brengen met de juiste mensen. Einde 19e eeuw, begin 20e eeuw, opkomend nationalisme, was rechtlijnigheid en discipline de moraal (ook in Nederland, en Duitsland). Het individualisme was goeddeels op haar retour en voor de jeugd, zeker de Engelse, stond carrière gelijk met leger of kolonie. De opvoeding van de jeugd lijkt altijd een generatie achter te lopen, alsof wat men de kinderen geven wil, dat is wat men zelf miste.

De RoomsKatholieke kerk is op haar retour, zelfs in Ierland. Zie ik in de kerken de tekeningen en plaksels van de communieprojecten, wijn-brood-beker, als leven we nog in het Rijke Roomsche Leven, de kerken sluiten al. Te weinig priesters, ze worden -ook hier- geïmporteerd van verre. Te weinig kerkgangers, te weinig aansluiting met de wereld. Volgens de Irish Times is vijandigheid jegens de Roomse Kerk gemeengoed geworden in het huidige klimaat in Ierland. “Mensen van elders zijn vaak verbijsterd over de antipathie tegen de Kerk die in ons land wordt tentoongespreid”, citeert de krant mgr. O’Reilly. De RK kerk wordt subtiel geleidelijke uitgesloten uit de openbare ruimte. Er wordt denigrerend gedaan over godsdienstige overtuigingen, gebruiken en instellingen op de radio, televisie en op sociale en andere media. Er ligt vaak een nadruk op slecht nieuws over de Kerk met een bijna totale uitsluiting van enig goed nieuws. Nu moet toegeven dat het slechte nieuws in ruime mate aanwezig is. De vondst van 800 babylijkjes in een voormalig opvanghuis voor ongewenst zwangeren, de vele misbruikverhalen, het rabiate anti voorbehoedsmiddelen, anti abortus en anti homo’s standpunt doet de RK kerk ook geen goed. Het tij is gekeerd, de wind is gedraaid, een homoseksuele minister president (Leo Varadkar) bestuurt, met goedvinden van de bevolking, het land. Het Ierse RK schip koerst standvastig haar eigen ondergang tegemoet.

Fermoy heeft ook buiten haar schoolinstituten anderszins een gewelddadige historie. Het is een centrale legerplaats voor de Iers/Engelse leger vanwaaruit men in groten getale op trok tegen Napoleon, en later tegen het eigen volk. De Ierse vrijheidsstrijd, welke feitelijk maar kort geduurd heeft en slechts een handvol bekende helden heeft opgeleverd, heeft ook hier haar aanslagen gepleegd welke hardvochtig op de bevolking afgereageerd werd door de Engelsen. Geen wonder dat Engeland weinig geliefd was. Wel een wonder is dat de Engelsen al wat men deed in de achtertuin, verborgen wist te houden voor Europa.

Het lijkt wel alsof elk leger, Engels, Nederlands, Duits, om het even welk, uiteindelijk zijn blazoen niet schoon weet te houden. Wat in Ierland, Indonesië, Namibië en West Europa gebeurde, uiteindelijk als de macht regeren gaat, is het kwaad geschied.

Onderweg valt erg op dat er zoveel hout gekapt is. Alle dagen al, loop ik in grote arealen vers gekapt bos waar kleine nieuwe aanplant ver achter blijft. Aan de jaarringen (50) is te zien dat volgroeide


bossen het loodje legden. Folklore zegt dat de eekhoorn in vroeger dagen van de ene kust naar de andere kust kon reizen zonder de grond te raken. Die tijden zijn voorgoed voorbij. In de 18e en 19e eeuw schijnen nog grote delen van Ierland met eik en beuk bedekt te zijn geweest. Die soorten zie je nog steeds, maar weinig. Het zijn vrijwel alleen dennen en sparren, en uiteindelijke heide al dan niet geërodeerd. In Clonmel zei iemand dat Ierland eeuwenlang als wingewest geëxploiteerd werd. Dat zelfs tijdens de grote hongersnood nog voedsel naar Engeland geëxporteerd werd. Dat is zeer goed te geloven, ziende de rijkdom (nu nog steeds) van het land, de grote landbouwarealen, het groene gras. Maar als men in dit tempo verdergaat met de ontbossing, dan is dit in 10 jaar voorbij.

18.05.2017 (40 km dag 13/419km) Fermoy – Lombartstown

Ik heb niet op het weerberichten gelet. Ik kan er toch niets aan veranderen. De lucht is helder boven mij, heiig in de verte, wolkenfronten voor me. We zullen wel zien. Uiteindelijk is het een mooie dag geworden. Wolken overal rondom, de zon steeds waar ik loop.

Om 06:30uur op weg. Volgens het boekje zou het een lange dag worden en ik moet de laatste B&B

hebben vóór de grote oversteek vanaf Bweeng. Die oversteek voor morgen van 40km baart me zorgen omdat er tussentijds nergens alternatieven zijn. Maar laat ik niet op de zaken vooruit lopen. Het pad is herhaaldelijk omgelegd, wel steeds goed aangeduid, toch twee maal fout gelopen. Door bos, kleine wegen. Roofvogels zeilen voor me weg, vossen hupsen voor me uit. Pimpelmeesjes, koolmeesjes in het natte bos. Blauwe bosviooltjes, kamperfoelie als ondergrond. De bossen zijn absoluut mooi, makkelijk begaanbaar, de wegen saai, rustig en stil maar niet “mooi”. Uiteindelijk geëindigd in Burnford waar ik een B&B verwachtte. Ik had gebeld, was verwacht, maar we hadden niet in de gaten dat ik Burnford in mijn hoofd had, waar zij in Lombartstown woont. In Burnford aangekomen bel ik op, ik sta voor de kerk… Welke kerk? Nee dus, Sheila haalt me het laatste stukje op. Drie kinderen op de achterbank staren me aan. Zeggen geen woord. Let er maar niet op, zegt Sheila, praten doen ze nooit. Een vreemde man, vreemde spraak. Ik probeer het ijs te breken maar het lukt niet zo. Pas als we op bestemming zijn (ziet er duur uit) en de hond uit zijn kennel gehaald wordt, komt er enig geluid uit de kinderen.

Lombartstown blijkt een agglomeratie van boeren erven te zijn. Mag niet eens een dorp genoemd worden. Toch heerst er een dorpsgevoel. Naast de kruising van de wegen ligt een houten plankier voor de evening dances. Eens per week verzamelt de bevolking zich op die plek, een barbecue, hapjes, drankjes, een fiddle, wat muziek. Line- en andere dansen, gossip en achterklap. De gemeenschap weer even helemaal één en “bij”. En je kunt niet ongezien dit buurtschap voorbijgaan. De volgende ochtend wandel ik weg, slechts een paar honderd meter over asfalt. Een auto stopt, goede morgen, waarheen, waarom? Belangstelling zonder opdringerigheid.

19.05.2017 (40 km dag 14/459km) Lombartstown – Millstreet

Vroeg wakker en toch maar niet. Me omgekeerd en doorgeslapen. Dit B&B heeft naast mij ook andere gasten. Niet gezien, niet gehoord, laatkomers, laat gaan.

Vandaag zou een van de zwaarste dagen worden. Klopt ook wel. Niet door de afstand maar omdat heel veel over slechte of geen paden loopt over het moorland. Het moerasmos kan wel 20x het eigen gewicht aan water bewaren. En als je je voet er op zet, is het alsof je de voet op een volle spons zet,


en stap ik van de ene plas naar de andere. Met de extra regen vandaag maakt het natter dan het al is. Over het brede lage veenlandschap, vreselijk ontsierd door door tal van windmolens. Veel veen is reeds afgegraven. Het Ierse leger heeft het in 1944 groots aangepakt door hele bataljons aan het werk te zetten. Ierland was wel neutraal maar had het leger in paraatheid gebracht. En dat leger moet toch wát doen om de tijd te doden. De productie van turfveen kende geen grenzen, de consumptie van bier in de lokale pubs evenmin. Zelfs nu, met de moderne windmolens als achtergrond, liggen de veenbriquetten te drogen aan de lucht.

Veel dieren zie ik niet. Ver weg rent iets op vier poten voor me weg. Niet te onderscheiden wat het is. Grote vogels, helemaal wit met zwarte vleugelpunten, zeilen drie meter boven het pad tussen de bomen door. Blauwe kiekendieven.

Volgens het gidsje (10 jaar oud!) zijn de bossen net gekapt en hebben plaats gemaakt voor de nieuwe aanplant. Nu zie ik wat er van die aanplant terecht gekomen is. Zielige kleine boompjes, 10 jaar verder. De kap gaat onvervaard door. De groei kan het tempo van de schraapzucht van de bosbouwers die bijhouden.

Veel van de route vandaag is vernacheld door de aanleg van windmolens. Niet alleen bederven die de horizon, ook is met de bouw van de giganten het hele net bospaden omgetoverd in gravel speedbaan parcours. Eenvoudig te lopen, mooi is het niet.

Een hond volgt me kilometers. Duidelijk een schaapherders hond. Zoekt de kanten van de weg, jaagt me op, stuurt me bij, niet kwaadaardig, altijd een beetje op afstand. Tot een auto ons tegemoet rijdt en de hond maant naar huis te gaan.

In Millstreet was een B&B aanbevolen, helaas, de uitbaatster overleden en diegene die het huis nu runt, doet dat alleen in weekenden en de vakanties. Een tweede B&B wordt me gewezen, een eind buiten het dorp. Daar aangekomen, ook dat vol. Terug dan maar? Acht nee, zegt de landlady, ik bel wel even op of er plaats voor je is, en ja er is plaats, kom in de auto, breng ik je wel. Gastvrij, ook al ben ik onaangekondigd en wellicht een last voor hen. Mensen nemen me op sleeptouw, helpen waar ze kunnen. Ierland is gastvrij en wandelaars goed gezind. Het hotel waar ik terecht kom is eenvoudig, goed en in de pub beneden is te eten. Het lijkt op z’n handelsreizigers hotel, mensen die ’s avond aankomen, ’s ochtends weer vertrekken. Gasten voor een nacht, ’s avonds haastig en gedachteloos het eten wegspoelen met een Guinness, ’s ochtends met krantje en paperassen klaar voor de nieuwe dag.

Het was een lange dag. De voeten doen pijn. Ik heb het koud (ben dus moe), geen blaren en een leeg hoofd. Benen doen pijn, een permanente spierkramp, kan niet stil zitten, moet bewegen, almaar door. Mijn rechterhand “doet” het weer, is nog krachteloos.

De eerste stone cirkel bezocht. Die mensen van vroeger waren niet gek, zijn even intelligent als wij nu. Met minder kennis, minder gereedschappen en hulpmiddelen, hebben ze wel het vernuft grote stenen te verplaatsen, het organisatietalent gemeenschappelijk iets te ondernemen, het besef dat de hemelen boven hen vol ordentelijk bewegende dingen is, en de notie dat er meer is dan hemel en aarde.

20.05.2017 (37 km dag 15/ 496km) Millstreet – Killarney

Ontbijt op de kamer, vroeger dan mogelijk in dit hotel en nog voordeliger ook. Bovendien bevrijdt het me van een last te torsen. Ik ben verrast als ik beneden kom, ze zijn het ontbijt gereed aan het zetten. Toe, neem een banaan, een appel mee. Heb je wat te drinken? En de yoghurt? Wil je nog wat brood mee voor onderweg? Geen ontbijt bestelt, ze schuiven me alles toe om niet. Of toch wel, graag een foto, want er zijn niet zoveel mensen die die afstand die jij nu loopt, afleggen. Ze vinden het wel stoer dat iemand vanaf Dublin is komen lopen en nog verder gaat. Het is een reactie die een Lange Afstand Wandelaar vaker hoort en waar ik me wat ongemakkelijk bij voel. Natuurlijk is het een prestatie, maar iedereen kan het toch als hem de tijd gegeven wordt? En weten zij van mijn pijn, mijn rusteloos lichaam in de avond, de moeite die het ook mij soms kost door te lopen? Ze zien het resultaat, hebben geen weet van de krampen, de in- en in- vermoeidheid, niet kunnen slapen van het lopen.


Vandaag direct al “ fout” gelopen. Niets erg, het brengt me nu langs een kasteel ruïne en prehistorische steencirkel die ik anders gemist zou hebben. Het kasteel blijkt geen “ kasteel”, maar zoals zo vaak een herenhuis. Torens om macht te laten zien, aanzien te vergaren. Nu ruïneus, vaak nog in de familie en aangebouwd aan een boerenbedrijf. Het was me opgevallen oude adellijke Normandische namen als Roche sieren de boerderij gevels. De route langs de pre historische resten is met wisselend succes. Op de kaart staat dan wel aangetekend dat er stenen zijn, stone cirkels of een cairn, in het veld zijn ze heel wat moeilijker te ontdekken. Vele stenen zijn onvindbaar en soms is er een verrassing, staat er een zo maar op je pad. (later hoorde ik dat er een internet site is waar de exacte GPS coördinaten van de stenen op vermeld worden. Dan zijn de locaties eenvoudiger te vinden (http://www.irishmegaliths.org.uk/iremap.htm of http://www.megalithomania.com/show/links/index.htm ).

Vandaag loopt het pad hoofdzakelijke langs de stille wegen. Een beetje een rommelig einde van de Duhallow Way tot Shrone. Daarna op zoek naar de verbinding met de Kerry Way welke start in Muckross. Dit traject naar Killarney zou je bovenlangs, over de heuvels willen maken. De eerste paar honderd meter van dat pad op gelopen. In de regen omgekeerd. Niet verstandig met het weer van vandaag, korte buien die overtrekken. Regen in Ierland kan veelvuldig zijn, maar als je het kwartiertje schuilt als het overtrekt, heb je er geen last van. Maar dan moet je wel kunnen schuilen. Over de Paps, hoge, boomloze, boggy heuvels zonder pad, is geen mogelijkheid tot schuilen en daarom vandaag niet aantrekkelijk. Met een zware last op de rug lijkt het me ook niet prettig door zompig veenlandschap te trekken. Aan de voet van de heuvelrug, langs de dorpen en huizen, zijn schuilmogelijkheden, bomen of ook bij mensen in huis, beschikbaar en voor vandaag is dat dan de aangewezen route. Zo gaat de ene na de andere bui me voorbij, en deert me eigenlijk niet in het minst. Eigenlijk best wel gezellig, wil ik schuilen in het portiek van een huis, word ik uitgenodigd voor thee en lunch, en krijg gezelligheid en een goed gesprek er bovenop.

Wat ik merk is dat als ik teruggeworpen wordt op mij zelf, ik toch meer open sta voor die ander. Kleine woordjes, kleine gebaren. Een dank-je-wel, als iemand wat voor me doet, een wens op succes als iemand me verteld op de achterbank bloemen voor de best-versierde-dorp-wedstrijd heeft liggen, of als de B&B vol zit, als eerste woord, “ wat fijn voor U”, en pas als tweede, “ jammer, wat moet ik nu?”. Als je positief bent, straalt dat af naar de anderen, krijgt ook die positieve energie, en geeft dat weer door. De positiviteitsspiraal is begonnen.

Als ik me laat ontvallen dat alle Ieren zo groot wonen, hoor ik de grondprijs. 50.000 euro voor een plot van minimaal 10.000m

2. Ja, zo kan ik het ook. (5 euro /meter

2 in Ierland, 400-1000euro/meter

2 in

Nederland). Huizen zijn hier feitelijk spotgoedkoop. Als de grond waarop gebouwd wordt voor weggeef prijzen weg gaat (en vaak voor niets als het binnen de familie blijft) blijft er voldoende geld over om paleizen te bouwen. Een gewone arbeider woont nu in een villa die onze adjunct-directeur hem zou benijden. En tegelijkertijd staan nog vele huizen leeg, onafgebouwd. Het lijkt dat er veel, en veel meer gebouwd is dan er mensen zijn om ze te bewonen. Of althans, de huizen zijn niet gebouwd waar de mensen wonen willen.

En dan lig ik weer met pijn in het bed, kramp in de bovenbenen, verbrande oren, voeten die niet stil willen blijven liggen, een lichaam dat in rust nog steeds in beweging is. Weet niet hoe te liggen om tot rust te komen.

Nog redelijk lastig een onderkomen te vinden. Op de kaart gezien dat een Youth Hostel beschikbaar is, altijd zeker, maar te ver uit de route (had ik het maar gedaan). Dan naar Minish gekoerst, lastig te vinden B&B en eenmaal daar, no vacancies, de volgende ook niet, en de daarop volgende… Uiteindelijk bij het vierde adres, al tot in Killarney doorgelopen (had ik helemaal niet heen willen gaan), ziende dat ik echt wel moe was, oppert de landlady dat ze even rond gaat bellen. Inderdaad, haar man brengt me wel even. Enkele honderden meters verder in een achteraf straatje wordt in ontvangen door Maureen. Rossig verwilderde haren, ze steken alle kanten op. Neurotisch vraagt ze of de kamer wel OK is, het ligt wat achteraf, is wat klein, en inderdaad, wat min. Nou zeg ik, ik slaap maar in één bed tegelijk, dus dit 1,5 persoons bed zal wel lukken. Haar echtgenoot, John, brengt me even later naar de SuperValue opdat ik mijn avondeten kan halen. Magnetron-maaltijd. In de keuken van het B&B wordt het voor me gereed gemaakt. No problem.


21.05.2017 (25 km dag 16/ 521km) Killarney – Black Valley

Nog 100km, vier wandeldagen en een vakantieweek te gaan. Tijd zat. Corck?

Thuis dacht ik, enkele routes door de bergen of langs de heuveltoppen te maken. Dat is er niet van gekomen. De dag naar Millstreet leert waarom. Geen pad, door heide, door zompige velden en met haar diepe kuilen, een beetje regen soaked van stap naar stap. Als je geen zware bepakking hebt, met meer man bent, prima te doen. Op mijn weg, en met mijn tijdschema (je moet wel een halteplaats weten te bereiken) lastig.

Vandaag langs Muckross House. Een paar jaar gelden ben ik hier met Co ook geweest. Ben benieuwd of ik het herken. Ja dus. De kleine verruïneuze abdij hebben we toen zeker niet bezocht. De vreemde bouwwijze zou me bij gebleven zijn. De abdij plattegrond is spiegelbeeldig (refter aan de Noord zijde in plaats van de kerk) en een gekke, modernere zijbeuk aan de zuidzijde van de kerk waar de kapittelzaal verwacht mag worden, zeer opvallend. De Franciscaanse minderbroeders van de strikte observantie kunnen gezien de grootte van de refter nooit meer dan 10 geweest zijn, hebben geen geluk gehad. Eerst door Hendrik VIII verjaagt, 60jaar later toch weer geprobeerd en 40jaar daarna door Cromwell definitief gesloten. Franciscus predikte eenvoud, armoede om vrij te staan tegenover wat gegeven wordt. Deze abdij straalt een eenvoud uit, en toch is de kerk groot, de ramen voor dit soort gebouwen indrukwekkend groot en open, en op de viering van de kerk staat een grote massieve vierkante toren. De broeders streefden naar eenvoud, maar dan wel in een uitermate degelijke vorm. Het moet hier een prettig verblijf geweest zijn rondom een intiem kloosterhofje toen het nog bewoond en geleefd werd.

Ik loop door een van de toeristische hoogtepunten van Ierland, Muckross park, en zal het weten ook. Druk met toeristen, druk met wandelaars. Trekkers van de Kerry Way, elders begonnen, hier op doortocht of op eindpunt, trekkers voor een-twee-drie dagen. Toeristen voor een dagje. Duitsers, een hele groep, gaat de Torc berg beklimmen. Zonder bepakking een 10km wandeling goed te doen. De bierbuikjes en leeftijd zullen enkelen van hen vanavond heel goed doen slapen.

Het valt niet mee. Uitstekend geslapen, lang en diep, toch vallen me de eerst vijf kilometers altijd zwaar. Steeds weer lastig het ritme te vinden. Het weer houdt zich vandaag goed, geen spat regen, wel veel wind die van alle kanten lijkt te komen. Voor vanavond had ik me, uit angst dat in een toeristisch centrum alles “ vol” zou zijn, vast vooruit geboekt. Dus ik zit nu alleen in een jeugdherberg. Goed voorzien van Free Food (wat anderen hebben achter gelaten), een winkeltje om de hoek, een ruime keuken. Prima voorziening. Gisteren ben ik zowat van vermoeidheid aangekleed en wel op bed in slaap gevallen. Vandaag dus vroeg de dekens op gaan zoeken.

De lucht is de hele dag sterk in beweging. Wolken domineren, kleine stukjes blauw komen er door heen, de zwarte donkere randen van de wolken leveren nog geen regen op, in de verte is echter een regengordijn zichtbaar. Nog steeds wisselvallig, toch hoopvol uitzicht op beter weer.

De wandeling voert door de Engelse landschapstuin, dan bos en over de vlakte achter de berg Torc. Een fazant vliegt verschrikt op, kort fladderend in een onhandige vlucht. Het laatste stukje over de kleine bochtige wegen. Toeristisch op en top, en dan zie je de motormuizen, die een voorliefde voor klein, bochtig en stil hebben. Stilte die ze verscheuren met hun geraas. Stilte die ze ontnemen aan anderen. Stilte die het toch weer wint.

Twee verregende lange afstand wandelaars. Waar kom je vandaan? Waar ga je heen? Ze lopen het Kerry-pad, en als ik zeg uit Dublin te komen, reageren ze niet. Tot een minuutje later, valt het muntje. Dublin? Verbazing, bewondering en misschien wel jaloezie. En ik groei, groei in eigendunk, al weet ik dat dat niet het doel is, doel mag zijn. Ik ben niet groter dan de ander. Ben onderweg als alle anderen. Bewuster misschien, voel mijn voeten, mijn knieën, mijn heupen. Bewuster, ik ruik en voel de wind


langs mijn hoofd. Bewuster, ik ben stil en hoor mezelf. Hoor mezelf praten, gelukkig zijn met mijn jeugd, tevreden met Co, en heel tevreden met mijn kinderen en hoe we ze opgevoed hebben.

En is deze weg dan een pelgrimage? Een pelgrimage zoals Santiago, Rome of Assisi? Ach nee, die drie plaatsen zijn bestemmingen en niet het doel, de weg maakt een pelgrim een pelgrim. Op deze wegen werd ik er aan herinnerd, of ik wilde of niet, het is een Heilig doel, er móest wat gebeuren tussen de oren. Mensen spreken je er op aan, ze dagen je uit.

En nee, op deze weg geen uitdaging, geen kerken of heiligdommen, geen verheven doel. Alleen dat pad, die weg die voor me ligt. Alleen ik, met mezelf in discussie. Ik die om het hogere roep, aandacht vraag voor wat niet gezegd werd. Ik met mijn voeten, mijn hoofd, mijn hart. Ik die gelukkig mag zijn in het hier, in het nu, met de mensen om me heen en de aandacht mag schenken aan wie ik ontmoet. Wat een pelgrimage anders maakt, is dat het je anders maakt, anders doet kijken, anders doet zijn.

Ik die ver weg, toch thuis mag komen. Steeds opnieuw omdat thuis, waar ik woon, ik opgesloten wordt in de dagelijkse beslommeringen. Ik die ver weg toch steeds herinnerd moet worden aan hoe het óók kan zijn opdat ik, als ik weer thuis in mijn eigen gewone doen, smachten kan naar hoe het zijn kan. Ik die nu oefen, voor wat mijn dagelijkse attitude worden kan.

Gisteren goed geslapen, Het lichaam deed pijn, kon niet tot rust komen en kwam dat uiteindelijk wel. Het overviel mij, nam mij mee in die slaap. Geef mij ook vanavond zo’n levenwekkende rust, herschep mij voor de nieuwe dag.

22.05.2017 (35 km dag 17/ 556km) Black Valley – Glenbeigh

Heel slecht geslapen. Tegen dat het donker werd, kwamen nog twee Dubliners binnen die op dezelfde zaal zouden slapen. Aardige gasten, deden hun best stil te zijn, maar in hun slaap hielden ze zich niet meer in. Een ronkelend festijn. Naar mijn gevoel de hele nacht liggen luisteren naar hun bedmuziek waar ze zich geen kwaad bewust waren. In de schemer, 06:30uur opgestaan, Het had toch geen zin meer langer te blijven liggen. Het boeltje gepakt en op weg gegaan. In de stilte van de ochtend, de lucht nog vol van dauw. Mooi, heel afwisselend pad. Kleine wegen, struikelpaden, bospaden, bergbeken. Dit is veruit de mooiste en gevarieerdste etappe van de hele route. Het aantal wandelaars neemt ook toe. Vandaag al vijf gespot waarvan vier duidelijke in een tentje onder de regen staan hadden overnacht. Nee, gezellig keken ze niet.

Op pad, na twee uur begint het te stuifregenen. Niet echt erg ware het niet da ik met mijn bril dan echt helemaal niets meer zie. De regen blijft aan het glas hangen, de wereld wordt wazig en als ik dan net het keienpaadje naar boven en naar beneden moet over gladde stenen, blijven ongelukken niet uit. Tweemaal finaal onderuit gegaan, de reflexen houden zich goed. Maar als volgens de kaart er weer zo’n stukje aankomt, en volgens de lucht de laatste bui nog niet gevallen is, kies ik er voor de weg te volgen. Het bospad zal ongetwijfeld mooier zijn, ongeschonden hier vandaan komen is mij nog meer waard.

Achter de heuvels ligt de oceaan, de wind wordt warmer. Gek eigenlijk, nog niets te zien en te weten dat binnen 20km de immense oceaan ligt.

De rugzak voel ik niet meer, de voeten zijn op het einde van de dag moe (geen enkel dag last gehad van blaren). Na twee weken zit ik in het ritme om dit nog weken lang vol te houden. Buiten het ene buitje op een ongelukkige moment, houden we het vandaag droog. De zon komt er uiteindelijk af en toe tussendoor, de temperatuur loopt op. Laudate, ik kan wel zingen van geluk.


Een ram storm op me af, voelt zicht in het nauw gedreven en probeert voor moeder en kind een uitweg te forceren. Nee, had ik niet verwacht en in een haastige sprong maak ik ruim baan. Ook een schaap kan agressief worden.

Vandaag met Noël, fietser uit ZW Ierland, gesproken over het mooie van onderweg zijn. Enerzijds juist de afhankelijkheid. Het weten dat je afhankelijk bent van de goedertierenheid van die mensen. Die afhankelijkheid, zwakte, straal je uit en wordt door allen op je pad herkend, aanvaard en beantwoord. En dat maakt dat, als ik opensta in afhankelijkheid, de ander vanuit zichzelf, zonder er iets voor terug te verlangen, geven kan. Geven en ontvangen, twee zijden van eenzelfde munt. Twee manieren om gelukkig te zijn. En ook, als ik onderweg ben, met mijn eenvoudige wandel- of fietskloffie aan, kan ik een bedelaar en een miljonair zijn. En niemand die me daarop afrekent. Alleen op mijzelf, wie ben ik, wat draag ik uit? Ik ben wie ik ben, en wordt benaderd als mens. Niet om wat ik heb (of niet heb), niet om mijn kennis of positie. Als pelgrim word ik serieus genomen als mens, als mens zondermeer.

Voor Glenbeigh, de hoogte in. Tussen die twee topjes, elk 500meter hoog, ligt een pas, de wind gap. Het doet zijn naam eer aan. Als je daar dan bent, ontvouwt zich een panorama. De oceaan, het water, althans, het uiteinde van een zeebaai, strand, Glenbeigh. Eindelijk West Ierland, de Wild Atlantic. In Glenbeigh is een Hostel, nou ja, niet voor een eenzame wandelaar. Daarvoor zijn ze dicht. Dan maar de B&B die aan het begin van het dorp een kleine velletje had geplakt. Voor 25 € een kamer, nee hoor, 35€ als ik aanbel. Na wat soebatten wordt het 30€ voor een ruime kamer, goed sanitair en ontbijt. Ik lig even op bed, gun mijn benen rust. Lukt niet best, de energie in het lijf doet het lichaam draaien en trillen.. Nu ik rust kan houden, blijven de benen rusteloos bewegen en, waar ik onderweg absoluut geen last van heb, doen me pijn van het niets doen.

Noël raadt me aan de Wild Atlantic Way te lopen als pelgrimage, langs het mooiste van Ierland. Nee, niet langs heiligdommen. Het bracht hem langs Donegal, waar zijn voorvaderen vandaan kwamen. Het bracht hem naar een hernieuwde kennismaking naar zijn jeugd, zijn oorsprong, zijn Ierland. Het legt een bodem aan zijn bestaan, zijn familie, zijn zijn. Een echte pelgrimage, het gebeurt, het overkomt je, het maakt je vrij en daarmee inspireert om verder te gaan.

Iedereen zal een eigen pelgrimsweg vinden, een eigen pad waarlangs hij geïnspireerd wordt. De ene vindt het licht in Ierland, een ander onderweg naar Santiago, Rome of Assisi

Onderweg vijf medewandelaars gezien. Twee bij het voorbijgaan even goede weg gewenst, de drie anderen, een eenling en een stel, alleen in de verte gezien. De kampeerders zien er triest en vermoeid uit. Geen lust, geen zin, geen energie. Vinden ze dit nu leuk? Halen ze hier nu hun energie, inspiratie uit?

23.05.2017 (30 km dag 18/ 586km) Glenbeigh – Cahersiveen

Bij het ontbijt worden we opgeschrikt door het nieuws dat een aanslag in Manchester 22 meest kinderen gedood heeft. Verwarring, meer dan dat is niet bekend. Wie, waarom. Niemand weet het, en dat is niet het belangrijkste, kinderen wier toekomst afgebroken werd. Ongeloof, onbegrip, verlammend.

Met gemengde gevoelens op pad. De macht regeert. Dat is altijd al zo geweest. Kijk naar het kasteel van de vierde baron van Headley, hier vlak bij Glenbeigh. De toren, een Middeleeuws bouwwerk gelijk, werd pas in 1867 gebouwd. De 4

e baron had in dit gebied veel bezittingen en vroeg ook tijdens

de hongerperiode en lang daarna woekerprijzen aan zijn pachters. Een zeebaai werd afgedamd, land gewonnen. De grond bleef zout, de opbrengst armzalig en bij tijden overwon het water op de akker. Als desondanks niet betaald werd, werd woekerrente berekend. In 1886/1887 liet de baron 300 man (en hun gezinnen) uit Glenbeigh en omgeving failliet verklaren, hun huizen verwoesten en hen


daarmee brode- en dakloos makend. Tot in het Lagerhuis werd er schande over gesproken, maar daar heeft de burger geen brood door op tafel.

Niet verwonderlijk dat in 1921 de IRA dit baken van hardvochtig kapitalisme, van macht zonder compassie, van misbruik en onderdrukking, platgebrand heeft. Sindsdien is het een vingerwijzing dat macht naar wraak en pijn leidt.

De Kerry Way is fantastisch mooi. Vandaag loopt de route langs de oude (paardentijd) hoofdweg over de heuvels, langs de kliffen met grootse uitzichten. Rechts van me, tussen weg en de oceaan, ligt de Knock d’Thobar. Van oude tijden her een pelgrimsplaats en ook opgenomen in de vijf routes van het Ierse pelgrimspaspoort. Ik zie de wolken halfhoog voor de berg hangen. Andere heuvels zijn wolkenvrij en ik hoop dat de wind de lucht open zal waaien. De Ierse Christelijkheid heeft het Christendom door de Middeleeuwen geloodst. Voortbouwend op dat vroege Christianisme kon Ierland de bakermat worden van missionering voor NoordWest Europa. Meer nog dan Rome toen kon betekenen. Maar waar de Ieren trots op zijn, is niet in de export van het Christendom te vinden, maar hun eigen Ierse Heiligen. Hoe de Heiligen Kevin, Finnbar, Deaclan, Patrick en al die heiligen met de ons vreemde namen het geloof hier belijdden. Op de hoogten, bij de bron, waar al eerder plaatsen van aanbidding opgericht waren, menhirs, stenenrijen, cirkels. Vandaag zal ik een van deze bekeerde plaatsen, de Cnoc na dTobar

2 bezoeken. Ik hoop dat de wind de wolken zal verwaaien zoals ook al

die andere heuveltoppen in het zonlicht schitteren. Beneden leg ik mijn rugzak onder de boom, verlost van de zware last zoek ik het pad omhoog. Met goede moed, lichte tred start ik de beklimming. Ik had een geplaveide weg verwacht, niet dit boggy, half ondergelopen smal pad. Schapen brengen eer bij de devotie kapellen. Verder is het pad, blijft het pad, leeg. Ik had helder weer gehoopt. De eerst drie statiën van de kruisweg liggen vlak bij elkaar. Alsof het de pelgrims moed in wil spreken. Het is niet hoog, het is niet ver. De genade is dicht bij.

Tussen statie VIII en IX, half hoog en na de derde maal mezelf afgevraagd te hebben waar ik in ’s Hemelsnaam mee bezig ben, realiseer ik me dat het tijd is rechtsomkeer te maken. De wolken zijn niet opgetrokken, ik loop in de steeds dichter wordende mist. Het spoor volgend, de wegwijzers voor me uit zijn door de mist niet meer te zien. Het pad vóór me, maar ook dat achter me verdrinkt in dichte mist. Alleen is alleen, en niemand die weet dat ik hier zit. Een misstap, een ramp. Ik keer op mijn schreden terug. Als het niet wezen mag, dan maar niet.

Op weg naar Cahersiveen spreken lokale mensen me aan. Naar boven? Nee, niet vandaag, niet verstandig. Ze beamen het. Niet doen omdat de andere kant van de berg stijl naar beneden gaat. Te ver uit de koers zal het je niet goed bekomen. Kom eens terug!

In Cahersiveen snel, op basis van de gids, een hostel gevonden. Eenvoudig, en in deze tijd nog rustig. Bovendien ligt het net buiten de Kerry Way, en daarmee geen logische overnachtingsplek voor al die wandelaars. Mary, de gastvrouw en Michael, de dagdienst beheerder, bestieren het hostel als een geoliede machine op de achtergrond.

24.05.2017 (29 km dag 19/ 612km) Cahersiveen – Portmagee

Ontspannen opstaan. Slechts 25 kilometer naar het einde van Ierland voor de boeg over eenvoudig terrein. Bij Portmagee ligt Bray Head, eindpunt van de trail. Het is niet druk, naast mij alleen Jeremy (Fr), Agnes (PL) en een Engels echtpaar. Eigenlijk best gezellig, samen ontbijten. Allen gaan we een andere kant op. Agnes op de fiets naar huis, ergens in het Noorden, Jeremy vervolgt de Kerry Way, meer landinwaarts, en de Engelsen gaan met de auto naar het Oosten, eveneens naar huis.

2 De Cnoc na dTobar wordt in de verschillende gidsjes en op de verschillende richtingswijzers verschillend geschreven.


Het weer is goed, 19 graden, warm en vochtig. In dit extreme zee klimaat, altijd niet koud en niet warm, vol van vocht, gedijen de subtropische planten. De wolken hangen laag, overgewaaid vanuit de zee. Ook vandaag, geen Cnock uitzicht. Op Valentia (eiland voor Portmagee), op de toppen van de lage heuvels, evenmin enig uitzicht. Valentia is erg toeristisch. Heeft van alles, maar is het nét niet. De botanische tuin, veel palmbomen varianten, niets in bloei, pas begin juni open. Op dit eiland zijn (in 1984) sporen van de Tetrapod, gevonden, één van ’s werelds oudste fossiele sporen van viervoetige gewervelde dieren. Eigenlijk zijn alle landdieren (van oorsprong) viervoetig. De sporen van hun vlezige vinnen zouden bijna 400 miljoen jaar geleden in de nu versteende, modder gezet zijn. Je moet wel wat fantasie hebben, de grootheid van deze afdrukken te zien. En de uitzichten, zouden groots zijn, maar priemend in de laaghangende wolken, kan ik ook in een glas verdunde melk turen. Het uitzicht strandt na enkele honderden meters in de mist.

Een gedenksteen voor de telegraaflijn op Bray Head herinnert aan de pogingen Europa en Amerika door een telegraaflijn te verbinden. In 1857/58 hebben ze geprobeerd een kabel te leggen. Pas bij de derde poging, in 1865, bereikte men op 300 mijl na, Newfoundland. De vierde poging, in 1866, mocht eindelijk slagen. Koningin Victoria telegrafeerde naar de toenmalige Amerikaans president, Glory to God in the Highest. On earth peace and good will to all men. Berichten waren niet langer weken onderweg. In enkele uren al kon een bericht via de kabel verzonden, al een antwoord verwachten. Helaas was deze kabel na 3 maanden “dood”. Ik stel me voor, een dergelijk enorme kabel over de oceaanbodem, diepe ravijnen en hoge onderzeese bergen doorkruisend. Het kan niet anders dan dat enorme spanningen op zo’n lijn komen te staan. Pas de daaropvolgende pogingen, 1873, 74, 80, resulteerden er in dat 4 kabels gelegd werden welke tot 1965 operationeel bleven. Daarna hebben de satellieten het berichtenverkeer overgenomen, sneller voordeliger en een veel grotere bandbreedte. Tot dan toe werd langs deze telegraaflijnen een enorm fragiele maar wel snelle verbindingslijn contact onderhouden tussen de continenten. Met het massacommunicatie verkeer onvoorstelbaar dat berichten via een (dik) koperlijntje heen en weer verzonden zijn.

Tegen het middaguur is het meest westelijke punt van Ierland (buiten Skellig Michael), bereikt. Door de mist omvat, een toren doemt voor me op, Bray Head, een ontnuchterend einde. Mist, mist, waar zijn de kliffen, de uitzichten op het water, waar is Skellig Michael? Waar zijn de pelgrims, ja zelfs de toeristen? Waar is de verbondenheid, de broederschap van het Spaanse Finistère?

Ik staar voor me uit. Flarden, de ene gaat voorbij, de andere komt er aan. Even in het zicht wat meer, dan weer verdwijnt de wereld achter een waas. Skellig zou zichtbaar zijn. Is dat wel, als je vlak over het water, onder de wolken door kijkt. Van bovenaf, waar een fantastisch uitzicht beloofd werd, is niets. Even lijkt het op te klaren, de zee wordt zichtbaar, een bootje ver weg, misschien onderweg naar de Skelligs, wordt zichtbaar. Het volgende ogenblik is het weer verdwenen, opgeslokt in de wolken. Ontegenzeglijk, het is zoals het is. Of ons zicht verluierd is of niet.

Pelgrimspad zonder bestemming, een trail met een begin (Dublin) en einde (Bray Head) omdat elke trail nu eenmaal een begin en een einde moet hebben.

Ik sta alleen, bibber voor de wind. De ogen priemen in het niets. De pelgrims die ik zocht, waar ik naar verlangde, dat ben ik zelf. Ikzelf moest deze weg de moeite waard maken. Ikzelf moet onderweg, over ’s Heren wegen, door mijn eigen ’s mensen Geest. Mijn hart open stellen, toelaten wie of wat ik tegen kwam.

Stil, alleen, geen geluid om me heen, niemand, niets. Laat me maar even hier zijn, stil zitten, wacht op wat komt. Misschien daagt het op, ontrafelen de flarden zich een ogenblik, geven zicht op. Misschien komt het nu, misschien ook later. In de hogere sferen. Raak me aan, beweeg mij, doe mij leven.


25.05.2017 ( km dag 20/ km) Pilgrim path: Cnoc na dTobar

Gisterenavond voorzagen de weersvoorspellingen vandaag tussen 09:00uur en 11:30uur een helder klare blauwe lucht. Mijn kompas en wekker daarop afgestemd en om 06:00uur uit bed. Snel ontbijt en op pad. Het is naar de startplaats nog wel een dik uur lopen vanaf Cahersiveen. Ik heb het er graag voor over. Twee dagen geleden lag de berg in de wolken, het lijkt er op dat vandaag beter zal zijn. Donkere wolken hangen nu nog in de lucht, ze verplaatsen zich snel. Daarachter zou een lege, schoon geveegde lucht moeten volgen. Ik hoef niet meer te zoeken naar een startplaats.

Het officieel vertrekpunt is een parkeerplaats, waar een bijdrage van 3€ per auto verzocht wordt. Aan de pelgrim- voetganger is op deze startplaats voor Middeleeuwse route niet gedacht. Door een bobbelend veld met grote graspollen, snel op het drassig laagveen boggy schapen wei aangeland. De eerste van de 14 staties (ex eindaltaar) staat al pal voor me. Het drassig pad leidt snel langs de tweede en de derde statie, als om je hoop toe te spreken. Het valt allemaal reuze mee. De top is niet ver. Bij elke statie houd ik even halt, probeer opnieuw te doorvoelen wat men daarbij memoreert. In Ierland kwam ik al eerder, na Graiguenamanagh, een statieweg tegen. En ook, in elke Rooms Katholieke kerk hangt er wel een. We lopen er zo vaak aan voorbij. Hier op deze berg wordt je expliciet uitgenodigd dat eens niet te doen.

Het grasland, keien pad wordt al snel turfmolm door een laantje door een groot veld varens. Over drie dagen, de laatste zondag van mei, zal hier de jaarlijkse pelgrimstocht plaats vinden. Er worden dan veel mensen verwacht en boven op de berg wordt de eucharistie gecelebreerd. (Met een helikopter zijn al tientallen jerrycans water gedropt. Brood en wijn zullen ze zelf mee naar boven moeten slepen). De honderden die verwacht worden, zullen de paden stuk trappen en onbegaanbaar maken. Zo ver is het nog niet. Naar boven, goed te doen. Goed aangegeven, de staties, die elkaar niet zó snel opvolgen zijn de bakens waar in een zigzag lijn met grote slagen op af gekoerst kan worden. De hemel in, nog vol van donkere regen brengende flarden. Ze verwaaien voor het oog. De harde wind voert steeds nieuwe slierten aan, en, als ik me niet vergis, wel in een steeds lager tempo. Bovenaan, als het eerste, lager topje, bereikt is, een groot bord “ pelgrim Pasport Destination Point”, statie 11.

Nee, als je dan de berg op gaat, de statieweg afloopt, doe het dan helemaal. Een gravel los steenslag veld moet doorkruist worden om bij statie 12 te komen, en nog hoger gaat het pad. (Begrijpelijk dat de Pasport organisatie statie 11 goed genoeg vindt. Ze wil de wandelaars niet uitdagen risico’s te nemen.) Ik probeer achter de graat van de heuvel te blijven, enigszins in de windluwte. Vandaag werden harde windstoten verwacht. Die voorspelling is in ieder geval uitgekomen. Ik zigzag naar de laatste staties en dan, het eindpunt nadert, de wolken verdwijnen en de zon breekt door. Op de top een groot kruis, een altaar. De wind stuwt de wolkflarden de berg op. Ze verwaaien voor het oog.

Een groots uitzicht, 360graden rondom. Helaas, het is heiig zodat het uitzicht beperkt is tot 30kilometer. Ook dat is groots. Alsof je in een vliegtuig over het landschap glijdt.

Op de top van de berg, dichter bij de hemel kan ik niet komen. En dat juist vandaag, op Hemelvaart. De wind waait met kracht, ik klamp me vast aan de aarde. Ik denk aan die anderen, door de wind opgepakt, in een strijdwagen ten hemel opgevaren zoals Elija. Of herinnering aan het visioen van Har Thabor (de berg in Israël) waar Mozes en Elija, Gode welgevalligen verschenen aan Jezus’ zijde. Hier had men een kluis moeten bouwen. Met de Hemelvaart is het verhaal natuurlijk niet af. Het verhaal gaat door, met Pinksteren en daarna, met mij, met ons. In de schaduw van het kruis mag ik schuilen, mag ik genieten, ligt de wereld aan mijn voeten.

Hoog boven op de berg verpoos ik. Nee, de mens hoort in de wereld, moet terug keren naar de aarde. Bij de afdaling pakken de wolken zich weer boven me samen, alsof de hemel zich slechts voor even geopenbaard heeft. De mens hoort terug naar de aarde, terug naar mijn opdracht.


Twee dagen geleden, op mijn weg naar boven, trof ik buiten de verdwaalde schapen die herkauwend hun rozenhoedje baden bij een statie, niemand aan. Vandaag, met beter zicht, kom ik bij het dalen 3 x 2 mensen tegen. Voor een van de vijf middeleeuwse pelgrimsroutes en bij bijzonder goede weersvoorspellingen, een laag aantal. Dit pad bezwijkt niet onder een grote belangstelling. Ik loop alleen, met de ziel onder de arm, en ben gelukkig.

25.05.2017 ( km dag 20/ km) Intermezzo

Onderweg naar boven passeer ik de staties van de kruisweg. Elke statie, een steekwoord, een kleine herinnering aan de lijdensweg die Jezus gegaan is. De lijdensweg die wij ook nog, soms voor een stukje, moeten afleggen. De staties nodigen uit tot overpeinzen, gewoon even stil staan bij wat die door Jezus’ gezochte dwaze tocht met noodlottig einde mij nu nog zegt. De aanloop tot de kruisiging mag als bekend verondersteld worden: Een timmermanszoon uit Nazaret, lerend, wonderdoende ging hij door het land. Een onderdrukt land. De Romeinen heersten in het veld, in de stad. De Joden trachtten hun eigenheid, tradities, hun geloof te behouden. Probeerden zich te ontworstelen aan de onderdrukker. En de onderdrukker wist zich in een kruidvat. Een vonk was genoeg om het land in lichterlaaie te zetten. In de week voor de Pasen, het was extreem druk in Jeruzalem, werd Jezus opgebracht door religieuze fanaten. Zijn geloof, zijn Godsbegrip, Vader noemde hij Hem, was bedreigend voor de gevestigde orde. Hij moest weggewerkt worden, definitief uit beeld verwijderd zijn, ter dood gebracht worden. Aan Pontius Pilatus, de hoogste Romeinse vertegenwoordiger ter plaatse, de dubieuze eer om over het lot van de nog slechts één week tevoor verheerlijkte te beslissen.

I Jezus wordt ter dood veroordeeld. (Mattheus 27:1, Markus 15:15, Lukas 23:25, Johannes 19:16) In de laatste passie kwam het gezichtspunt van Pontius Pilatus goed tot uiting. Jezus, een oproerkraaier, een non-conformist. Iemand waar men aanstoot aan neemt, die mensen op sleeptouw neemt, mensen tot daden aanzet. Waar eindigt dat? Pontius Pilatus staat voor rust en orde, voor vrede en ongestoord samenleven. Velen tegen één. Een klein offer aan de moraal, een grote dienst aan de maatschappij. Geef het volk de keuze. Leg de keuze in hun handen en trek je handen af van zijn lot. Dan is het toch niet meer mijn verantwoordelijkheid? Bob Dylan zingt Blowing in the wind, .. and pretent that they just didn’t see. Weg kijken, ook wij, bij onrecht, als onterechte keuzes gemaakt worden. En dan maar doen alsof het mij niet aan gaat. Doen zoals Pilatus. Leg het lot in hand van een ander, dan heb je er zelf toch geen verantwoordelijkheid aan? Dat mag niet, mag nooit. II Jezus neemt het kruis op. (Johannes 19:17) Jezus neemt zijn kruis op, het is symbool geworden voor het zelf je eigen kruis opnemen. Het is symbool voor de lijdende: volhard, verduur je tegenslag, je beperkingen, houd vol want aan de einder, dáár zal het licht je tegemoet komen. Het wordt zo snel het goedmakertje, goedpraten en vermanen tot berusting. Het is je kruis, neem het op je, en draag het in liefde, in geduld. Lastig, waar is het een dooddoener, mooipraterij, en waar is het accepteren en uit de acceptatie verder groeien tot?


Goed en kwaad, twee zijden van de medaille. Iedereen heeft het in zich. Iedereen is behept met het vermogen goed te doen én kwaad. Iedereen leeft onder het goede en kwade dat de wereld voortbrengt. Iedereen moet zijn plaats vinden in deze wereld, onze wereld waarin het goede en het kwade ons tegemoet treedt, ons uitdaagt, en waar we zelf deel van uitmaken.. En dan moeten we ons kruis opnemen. Leer te leven met het kwaad, want je weet dat het goede er ook nog is. Weest sterk het kwaad “ erbij” te nemen. Geloof, strijdt er voor, vertrouw er maar op dat het Goede ooit, ooit overwint. III Jezus valt voor de eerste maal onder het kruis.(staat niet in de bijbel) Langs de nauwe via Dolorosa verdringen de mensen zich in de straat, samengepakt, joelend, uitdagend, provocerend. Winkeliers halen hun waar haastig naar binnen opdat het niet door de drom mensen vertrapt wordt. De menigte jaagt hen op. Strompelend in de benauwende massa bewegen de veroordeelden zich voort. De last wordt zwaar, het zweet mengt zich met zijn bloed. En dan valt Jezus. Dan vallen wij te neer op de aarde. Bezwaard met onze last, tegenspoed, onvermogen. We kunnen niet meer, houden het niet vol de last blijvend te torsen. Christus valt, zoals een mens vallen kan. Uitzichtloos, wanhoop. Ruw opgericht, soldaten dwingen hem verder te gaan. Hard wakker geschud, de realiteit dwingt verder te gaan. Rust is niet gegund, niet bij de pakken neerzitten, doorzetten, hernemen. En als we de kracht niet uit ons zelf vinden, dan wel door anderen op weg geholpen, weer, opnieuw. Onderweg naar Assisi ontmoette ik Louisa. Louisa had een ideaal. Haar ideaal was een vluchtelingen huis te stichten, refuge voor ontheemden, vreemdelingen, voor wie nergens plaats was. Ze maakte haar huis tot een huis van vrede, maison Béthanie. Was dat altijd zo eenvoudig? vroeg ik haar. Nee, er waren tegenslagen, maar begin, vertrouw, ga door. Ga door. IV Jezus ontmoet Zijn Moeder. (Staat niet in de Bijbel, maar Maria was bij de kruisiging wel aanwezig. Markus 15:40, Johannes 19:25) Op weg naar zijn dood ontmoet Jezus zijn moeder. Zij had al geloof in Hem toen Hij in het wiegje lag onder het raam, naast haar eigen bed. Zij was zijn steun van kinds-af aan. Haast een vreemde nu. Toeschouwer, dit had ze nooit verwacht. Onderweg op het leven van onze kinderen, staan wij als ouders aan de kant. We zien het gebeuren, we zijn er bij en staan machteloos. Soms handenwringend, soms met trots, soms met blijdschap. We hebben hoop, zien onze kinderen groeien, zich een plaats verwerven in de wereld, maar uiteindelijk moeten we hen loslaten. Ze kiezen hun eigen weg, zijn zelf meester over hun eigen lot. We zouden het leed van onze kinderen willen overnemen, onze hoop, ons geloof in de toekomst in hen waarheid willen zien worden. Soms loopt het anders. En met Maria voelen wij mee, het is ook ons, mijn kind en we zijn met zijn lot begaan. Zijn blijvend verbonden met Hem. V Simon van Cyrene helpt Jezus het kruis te dragen. (Mattheus 27:32, Markus 15:21, Lukas 23:26) Simon is een landman, klaar met zijn werk, op weg naar huis. Nieuwsgierig voegt hij zich bij de menigte, wil ook wel eens zien wat daar gebeurd. Er worden misdadigers opgebracht, groots schouwspel, voordelig leedvermaak. Maar dan wordt hij er door een soldaat uitgepikt, moet Heerdiensten verrichten en mee tillen aan het kruis van die man. Niet van harte, verplicht onder dwang, misschien wel onder protest. Hoe vaak komt het voor dat we deelgenoot worden in het lijden van de ander. Naast iemand staan in diens tegenspoed. Ondersteunen, bemoedigen, de hand vast houden. En daarmee respect krijgen, liefde voelen voor de lijdende. Ja geloven in wat we zien, zelf leren van de tegenspoed van de ander. De lijdende neemt uiteindelijk óns bij de hand, leert ons met tegenslag verder te leven, inspireert ons voor soms ons verder leven. Mijn vader is op zijn 57e ziek geworden, en het gehele ziektebed tot zijn dood, 6 jaar later, is hij verzorgd door mijn moeder. Een lijdensweg was het. Reuma in een vorm die hem eerst tot de krukken veroordeelde, toen tot een rolstoel en uiteindelijk kluisterde aan het bed. Elk half uur, ook ’s nachts, moest hij in bed gekeerd worden, niet de kracht zichzelf om te draaien. Mijn moeder heeft die jaren zonder hulp van buiten, de verzorging op zich genomen, dag en nacht gereed gestaan. En in die jaren bloeide de liefde tussen hen als nooit te voor. In het lijden wordt de genade voelbaar.


Marcus noemde de namen van de zonen van Simon van Cyrene, de aanvankelijk onwillige toevallige voorbijganger. Zijn zonen zijn Godvruchtige gelovigen geworden. Gegrepen door de lijdende, in de lijdenden het menselijk gezicht herkennend. VI Veronica droogt het aangezicht van Jezus af. (Staat niet in de Bijbel) Stel je voor. Drie misdadigers, uitgejouwd, bespuugd, bespot. Begeleid door wat soldaten die met hun zwaarden en speren de opdringerige massa hardhandig op een afstand proberen te houden. Wat duw en trekwerk. De gemoederen raken verhit. De zinderende hitte boven de zonovergoten stoffige straten helpen ook niet mee. Daar staat ze dan, een stille vrouw aan de kant van de weg. Met medelijden vervuld, de pijn van de gezichten van de veroordeelden lezende, hun tranen, vermoeidheid, hologige moedeloosheid van hen die nergens meer op mogen hopen. De drie mannen zwoegen onder de last van hun kruis. Onverschillig geworden voor de schande en het leedvermaak van de omstanders. Die weten dat het ergste nog komen gaat, de pijn hen opwacht. Daar staat ze dan, een koele natte doek in de handen. Zij reikt ook Jezus een doek aan. Onverstoord door de bruutheid van de soldaten, niet bang voor wat de mensen er wel van zullen zeggen. Bij alle verwarring bewaart ze de moed tot goedheid en laat haar hart niet verduisteren: "Zalig de zuiveren van hart, want zij zullen God zien", heeft de Heer in de Bergrede gezegd. Even langs de via Dolorosa, even maar, door een simpel gebaar kon ze engel zijn voor bedrukten, voor mensen die bemoediging nodig hadden op hun weg door het leven. Even maar, kan jij de engel zijn voor wie jij ontmoet. Moed geven, kracht, lichtje in de wereld, Gods wereld laten zien. Het is zo simpel. VII Jezus valt voor de tweede maal.(Staat niet in de Bijbel) Het is een vallen en opstaan. Vallen en weer verder gaan. Vallen doen we allemaal. Opstaan helaas niet. En al sta je ook op, zelfs dat is geen garantie dat je niet een tweede maal valt, een tweede maal door onheil, door je eigen ongeluk bezocht wordt. Geloof je dan nog dat het anders kan? Dat je je werkelijk opnieuw opgericht kan voelen. Opnieuw in het licht kan staan? Ik geloof vast dat de zonden vergeven worden, dat je werkelijk, altijd, altijd, opnieuw kunt beginnen. Dat liefde en barmhartigheid geen grenzen kennen. Ook al zie je God niet, voel je Hem niet. Hij is daar, Hij laat zich kennen aan wie zoekt. En in dat zeker weten, mag je vallen, want er is altijd één die je bij de hand neemt. VIII Jezus troost de wenende vrouwen. (Lukas 23:28-31) "Jezus keerde zich tot hen en sprak: 'Dochters van Jeruzalem, weent niet over Mij, maar weent over uzelf en over uw kinderen. Weet dat er een tijd zal komen waarop men zeggen zal: Gelukkig de onvruchtbaren, wier schoot niet heeft gebaard en wier borst geen kind heeft gevoed. Dan zal men tot de bergen zeggen: Valt op ons, en tot de heuvels: Bedekt ons. Want als men zo doet met het groene hout, wat zal er dan met het dorre gebeuren?’" Wat een tekst. In zijn lijden wordt Jezus een tekst in de mond gelegd die het lijden van hemzelf kleineert, het komend lijden van de omstanders aankondigt, uitvergroot. Sta niet stil bij (alleen) het lijden naar de Golgota. Sta stil bij het lijden dat de wereld overgaat, bij het lijden dat je zelf ondergaat, dat je naaste treft. Het lijden is overal, zal er ook in de toekomst zijn. Het wenen op die ene vrijdag voor de sjabbat, is het nauwelijks waard in het licht van de nood van deze wereld. Het is dan wel Jezus op weg naar zijn dood, maar bekommer je niet om wat al verleden is. De toekomst verdient je zorg. IX Jezus valt voor de derde maal. (Staat niet in de Bijbel) Noach liet eerst een raaf los, toen twee maal een duif: drie vluchten waren nodig om daarna te ervaren; er is leven mogelijk. Driemaal werd Jezus in de woestijn op de proef gesteld, driemaal weerstond hij de bekoring van een ander leven. Driemaal, zo vaak in de Bijbel. Driemaal wil zeggen, en nu is het menens. Na drie dagen, toen was het echt. Ten derde male, toen was het onweerspreekbaar. Driemaal gevallen. Hij is gevallen. Niet zomaar, niet gestruikeld, nee gevallen en geworsteld. Moe gestreden, uitgeput, hulpeloos, hopeloos. Ter aarde gevallen als een mens.


Gevallen, en niet meer overeind te komen zonder hulpvaardige handen rondom je. Gevallen, in de steek gelaten. Geen mensen, geen God. Geen hoop. Uitzichtloos naar een onontkoombaar einde. X Jezus wordt van Zijn kleren beroofd.(Staat niet in de Bijbel, maar er staat dat de soldaten zijn kleren tijdens de kruisiging verdeelden. Mattheus 27:35, Markus 15:24, Lukas 23:34, Johannes 19:23-24, Psalm 22:18-29) Van zijn kleren ontdaan, ontkleed, beroofd van waardigheid. Mens geworden, niet meer dan dat. Met de kleren bén je iemand, heb je status, wordt je gezien. Ontkleed, niemand meer, zoals de laagste slaaf in die tijd, slechts een schaamlap om de schande te bedekken. Niets meer. Openlijk ontkleed, uitgestoten, tot niemand gemaakt. Wie hij was, rabbi, leraar, Messias, vergeten. Een zielig hoopje mens, speeltje van zijn folteraars. Het lot zal zich aan hem voltrekken. Lijdzaam voorwerp, zijn lot ligt volledig in handen van hen. XI Jezus wordt aan het kruis genageld.(Markus 15:24, Lukas 23:33, Johannes 19:18) Onderweg naar Rome passeer je Vercelli. In Vercelli hangt een kruisbeeld. Christus hoofd kaalgeschoren, de doornenkroon in de hoofdhuid gedrukt, bloed sijpelt uit de wonden die de doornen veroorzaken. Zijn pijn verwrongen gezicht, de wonden aan de zij, de tranen in de ogen. Het stemt me verdrietig dat de mensen een mens dit aandoen. Een mens wordt ter dood gebracht. Een mens wordt als “ ding” aangedaan wat niet terug gedraaid kan worden. Ter dood gebracht, gespijkerd aan het hout. Gepijnigd zonder zin. Ook nu nog pijnigen we. Mensen worden behandeld als vuilnis, geschoven als pionnen, ingezet als kapitaal, nummers in het geheel. Niet serieus genomen, mishandeld, misbruikt, belachelijk gemaakt. En we doen er aan mee. We kijken weg als gedold wordt met de straatventer in een kring toeristen. Zetten de zender op vermaak, zappen weg van het journaal. Ik kan stil staan bij deze statie, denken aan Jezus. Maar dat baat niet. Denk aan de levenden, de zorg om het nu, aan de compassie die wij als pelgrims mogen ontvangen, die wij als pelgrims mogen, móeten doorgeven. XII Jezus sterft aan het kruis. (Mattheus 27:50, Markus 15:37, Lukas 23:46, Johannes 19:30) Eenzaam, alleen, zoals elk mens denk ik, uiteindelijk alleen zal sterven. Ik heb dat mee mogen maken. Vlak voor de dood, een kleine opleving, een heldere blik, een dankbaar gebaar. In Jezus lijden, is er alleen plaats voor het ultieme lijden: Mijn God, mijn God, waarom hebt U mij verlaten? Een jammerlijke kreet, wanhopig zoekend. Is dan alles wat hij doorstaan heeft, voor niets? Waar is God? Zijn hele leven zo zeker van Hem, en dan op het einde, ook dat nog, de twijfel. Jezus sterft. Gestorven zoals je alleen kunt sterven als je geleefd hebt. Hij was een mens op aarde. Groot in het kleine. Het geknakte riet brak hij niet. De zieke genas hij, de blinde liet hij zien. De dove kon weer horen, de stomme praten. De arme had weer hoop, de dorstigen weer moed. De onaanzienlijke had weer zelfrespect, de hopelozen weer een visioen om voor te leven. Doe dit om mij te gedenken, zei hij. Niet om Mij te gedenken, maar om niet te vergeten waar Ik voor gestaan heb, vóór alles: Hebt uw naaste lief. De rest komt dan vanzelf wel. Hij schreeuwde het niet van de daken. Hij fluisterde het in de oren, deed het voor. Vertelde verhalen, we vertellen ze nog steeds door. Hij ging van stad tot stad, inspireerde, gaf moed aan wie hunkerde naar een betere wereld. Zie met nieuwe ogen. Vertelde van het zaad dat sterven moest om nieuw leven te schenken. Ze wisten niet dat dat zo letterlijk bedoeld was. XIII Jezus wordt van het kruis afgenomen. (Lukas 23:53, Johannes 19:38) Met de dood is het allemaal afgelopen. In de avond voor de sjabbat, voor het hoogfeest van Pasen, ging iedereen haastig weer naar huis. De feestkleding moest gezocht, de tafel gedekt. De soldaten, de toeschouwers, de relzoekers, de fanaten. Jezus zielloos tussen de andere gekruisigden. Schandelijke, afschrikwekkende silhouetten tegen de donker wordende lucht. Het zijn zijn vrienden, verwanten, zelfs een farizeeër Nicodemus, die hem van het kruis afhaalden. Eerbiedig omwikkelden ze zijn lichaam, droegen hem weg. Zo goed en zo kwaad als mogelijk was, wilden ze hem een eerbiedwaardige rustplaats voor de eeuwigheid bieden. Niet vermoedend dat het einde een nieuw begin zou zijn. De dood is niet dood. Ze wisten het niet.


XIV Jezus wordt in het graf gelegd. (Mattheus 27:59-60, Markus 15:46, Lukas 23:53, Johannes 19:42) In de schemer van de avond, nog net voor aanvang van de Pesach, spoed een klein groepje mensen met een dode zich naar de heuvels vlak buiten de poorten van Jeruzalem. Nicodemus had er nog een ongebruikt graf, gehouwen in de krijtrotsen. Ze leggen hem daar, in doeken omwikkeld zoals het gebruik was. Het wordt nacht. Na de sjabbat zullen de vrouwen het lichaam balsemen. Een grote steen wordt voor het graf gerold. En hier houdt het historische verhaal op. Het einde…….. Zou je zeggen. En toch, alleen al dat ik er over praat, maakt duidelijk dat het niet het einde was. Bij iedereen die ik tegenkom, en die ik de verhalen over vertel, zie ik steeds diezelfde hoop in de ogen. Of ze nu rijk zijn of arm, ook al geven ze andere namen aan God, Hoop, hoop doet leven, en levend in de hoop maken we misschien waar wat bedoeld was.

26.05.2017 ( km dag 21/ km) Onderweg

Cahersiveen is trots op haar zoon, Daniel O’Connel, zijn tijd ver voor uit. Geboren in deze streek, geëerd nu met een bijzonder leerzaam museumpje. Zijn ouders waren verarmde katholieken. Daniel was er een uit een rits kinderen, geadopteerd door een kinderloze oom die, toepasselijk, in een land waar katholieken geen officiële dienst konden bekleden, geen land konden bezitten, geen gerespecteerd handelaar kon worden, rijk geworden was met smokkel. Rooms Katholieke scholen waren verboden, zodat privé onderwijs en later kostscholen in België een basis aan zijn opleiding legden. Als tiener in de grensstreek Frankrijk en België heeft Daniel de Franse revolutie aan den lijve ondervonden. Vanaf toen is hij altijd pacifist gebleven. Vrijheidsstrijder avant la lettre. Advocaat voor de Ierse verzetstrijders en landlozen, vurig pleitbezorger voor de afschaffing van de slavernij, de emancipatie van de vrouwen (sense doesn’t have a sex), organisator van monster bijeenkomsten en uiteindelijk gekozen tot een Member of (the English) Parliament (MP). Omdat de MP’s als ze ingezworen werden, een fel anti-katholieke eed dienden te zweren en Daniel deze absoluut weigerde, is hij nooit in het parlement verschenen totdat de Britten de eis lieten vallen. De Britten wilden wel toegeven, maar dan wel dat Daniel opnieuw verkozen zou worden voor zijn district. Tegelijkertijd verhoogden de Britten de kiesdrempel drastisch zodat de kleine Rooms Katholieke boeren niet langer stemgerechtigd waren. Per saldo had alleen de rijkere protestantse bovenlaag het kiesrecht behouden. Toch werd Daniel, inmiddels de Ierse zaak in zijn algemeen toegedaan, zonder problemen herkozen en zijn pionierswerk, streven naar zelfregering in Ierland en de emancipatie van de Rooms Katholieke kerk in de eerste helft van de 19e eeuw kon beginnen. Zoals Schaepman (de eerste priester in de Nederlandse tweede kamer in 1880) dat een vijftigtal jaar later op zich zou nemen. Daniel is de eer te beurt gevallen dat zijn naam verbonden is aan de enige kerk in Ierland die naar een leek vernoemd (de Daniel O’Conner Memorial Chuch in Cahersiveen).

In 1847 is hij op een reis naar Rome ziek geworden en in ’49 gestorven. Net te vroeg geleefd om de revolutionaire beweging van 1848 vaart te geven, te protesteren tegen de anti Ierse politiek tijdens de hongersnood, en aansluiting te vinden bij de parlementaire vernieuwingen op het continent.

De revolutionaire beweging werd in Ierland in de kiem gesmoord door de Britten. Hongersnood teisterde het land waar de landheren tegelijkertijd de kleine boeren hun achterstallig huur opeisten, het huis, hun erf afjoegen. Het land gebruikten voor de winstgevende graan- en veeteelt en en masse graan, vee, boter en wol exporteerden waar het eigen volk crepeerde. En de Britten zonden, om de hongersnood te dempen, energiearm maismeel binnen om de nood te ledigen. Het meel lag te rotten in de havens en werd pas verdeeld als zinloos zware arbeid verricht werd welke het lijf eerder uitputte dan het voedsel dat daarvoor in ruil gegeven werd hen weer op de been

kon helpen. Arbeid die gecreëerd moest worden, en ondertussen stierven de mensen bij bosjes.


Geen wonder dat de armelui de misère trachtten te ontvluchten en in Amerika en elders hun heil zochten. Een generatie later zou daaruit, vanuit Amerika, een stabiele, rijke, kapitaalkrachtige springplank voor verzet gevormd worden.

De rest van de dag verreist. Met de bus naar de volgende plaats. Het vergt een hele ochtend, maar het is een aangename reis. Met de passagier naast me en de chauffeur gesproken over de grootheid van dit gebied.

27.05.2017 ( km dag 22/ km) Pilgrim path: Skellig Michael

Het beeldmerk van Cnoc na dTobar zijn twee puntige eilandjes boven water uit. Het zijn de Skellig Isles, waar het pelgrims paspoort niemand toe wil verplichten. Over zee lopen is maar weinigen gegeven en de boot naar de Skelligs is nogal prijzig. De plicht een pelgrims pasport stempelen en dan tot een 70-80€ extra te veroordelen voor de boottocht, wil de pelgrims pasport-vereniging niet op zich laden. Toch is de belangstelling voor de Skelligs enorm. Volgeboekt tot begin september, kan je alleen maar hopen tussendoor op een boot geplaatst te worden als er iemand afgezegd heeft. Vroeg op, aan de kade verschijnen en maar hopen op een plekje (of een weekje tevoren opbellen, informeren en je plannen daarop afstemmen).

De boten varen met het tij. We hebben geluk, een christelijke tijd, negen uur vertrek. Al om achten moeten we ons melden bij de schipper aan de kade. Vanuit Cahirseveen kom ik mooi op tijd aan in Portmagee (http://www.portmagee.ie) een kleine haven, kleine boten. De haven draagt de naam van een grote smokkelaar (Theobald Mcgee). Portmagee bestond in de eeuwwisseling rond 1700 uit niet meer dan enkele huizen aan de waterkant. Geliefd bij een smokkelaar Mcgee, ver weg van alle officiële instanties kon hij hier zijn handel met het continent opzetten. De hoge invoertarieven van


Engeland en Frankrijk werden daarmee ontweken. Zijn welstand nam toe zodat hij trouwen kon tot in de hoogste kringen, een dochter van een Parlementslid in Engeland. Die situatie bleek uiteindelijk onhoudbaar. Onder politieke druk gezet, werd hij meer of minder gedwongen zijn bezigheden op te geven. Teruggetrokken in een klooster in Lissabon, overleed hij daar al na drie jaar. Zijn vrouw, eens gerespecteerd lid van de hogere stand, nam de smokkelhandel volijverig over. De paar huizen aan de waterkant, werden een haven.

We prijzen ons gelukkig om het plaatsje op de boot, en dát de boot afvaart. Bij hoge golfslag vaart er geen boot uit want landen op het eilandje is dan onmogelijk. Portmagee is de natuurlijke vertrekplaats voor Skelligs. Eertijds, in en voor de Middeleeuwen waren de eilanden de favoriete plaats voor enkelen zoals Sint Finnean en zijn volgelingen, eenzame zielen die in een monnik- bestaan de wereld trachtten te ontvluchten. Of de incidentele pelgrims voor één dag, een week, of wat langer. Ze verlieten letterlijk de wereld, om ver weg in zee, zo ver als mogelijk verwijderd van de verlokkelijkheden, lusten en zonden van de wereld, dichter bij God te kunnen zijn. Een hard bestaan, een rots in de oceaan, nauwelijks landbouwgrond. Omgeven door zee, naar het Oosten aan de horizon, 10 km verder het vaste land. Naar het Noorden, Westen en Zuiden, tot aan de einder, niets, oneindige vlakte van water en lucht, leeg. Skellig Michael is letterlijk het einde van de wereld. Europa houdt hier op.

Ze leefden van de visserij, vogeleieren, vogels, af en toe een zeehond, aangevuld met wat zelf gekweekte groenten op het kleine plot dat hen ter beschikking stond. Meer dan een 12 tal monniken konden niet tegelijkertijd op het eiland verblijven. In de hoge Middeleeuwen, met de opkomende invloed van de continentale monniken ordes (Augustijnen, Cisterciënzers) en de nieuwe regels rondom kloosterwezen, werd het klooster verlaten. De laatste monniken verhuisden naar het vaste land, Ballingskellig enkele kilometers ten zuiden van Portmagee.

Vandaag de dag mogen de eilandjes zich weer in populariteit verheugen. Toerisme zoekt het vandaag de dag in “ ervaringen” en het is een ervaring om met de boot over de Atlantic Ocean naar die twee kleine eilandjes te varen. Als je pech hebt (of geluk, het is maar hoe je het ziet), zijn de golven hoog, hangt een feeërieke mist over het water, trekt de wind je aan de haren of slaat de regen op het dek. De tocht is een belevenis, blootgesteld aan de elementen. Vandaag hebben we rustige zee. Af en toe een golfje, weinig wind en geen regen. Ook dan, zien doe je de eilanden pas op het laatst. Mensen bezoeken de rots vanuit verschillende motieven. Natuurlijk het avontuur, vreemd en ver. Of ook om vogels te spotten. De Skelligs zijn enorme broedplekken voor onder andere de papegaai duiker. Je kunt er met je fototoestel bovenop zitten, ze zijn niet bang. Of ook, vooral jongeren, willen wel eens zien waar scenes van de ontmoeting met Luke Skywalker uit de Hollywood kraker Star Wars’ opgenomen zijn. De pelgrims, ach wie zijn dat hier, herken je niet meer in de massa.

De kleine kade van Skellig Michael biedt slechts plaats aan één kleine boot. Per boot kunnen niet meer dan 12 passagiers, met ruw weer voorzien van reddingsvesten en oliepakken, vervoerd worden. Onze boot ontdoet zich op zijn beurt van zijn passagiers en zoekt daarna het sop weer op, ruimte biedend voor de volgende bootlading. Slechts een 150- 170 man kunnen maximaal per shift (en daar zijn er in het seizoen op zijn best twee van per dag) tegelijkertijd naar het eiland.

Ik zie er tegen op het pad omhoog te beklimmen. Toch niet vrij van hoogtevrees, zie ik de ladder naar de Hemel. Ik ben niet de enige, anderen proberen en keren al snel weer terug. De meesten wagen het er op. Het is fysiek niet moeilijk, niet lastig. En als ik me maar op de treden concentreer, zie ik ook niet hoe diep de rots naast me wegzinkt. Lopen of stilstaan. Geen foto’s maken als je loopt, een misstap kan desastreuze gevolgen hebben. Een smal pad, honderden treden stijl omhoog, leiden naar het archaïsch kloostertje. De trap is Middeleeuws handwerk, grote flagstone treden naar de hemel hebben hun eeuwigheidswaarde behouden. In een lang lint lopen de mensen naar boven. Noodgedwongen blijven ze op het pad, een stap naar links of rechts is nauwelijks mogelijk. Ach ja, er is op de ander piek nog een bee-hive hut, het wordt ontraden daarheen te lopen.


De monniken hebben hun eigen wereld gebouwd met wat ze voorhanden hadden. Steen, steen en steen. Hun klooster bestond uit een aantal bijenkorf vormige stenen hutten. Een centrale hut, wat groter, als kerkje of ontmoetingsruimte. Het is nauwelijks voor te stellen hoe moeilijk het bestaan hier moet zijn. De devotie, zucht naar God en hang naar eenzaamheid moeten wel heel sterk zijn geweest om deze afzondering te verkiezen boven de vruchtbare velden van Ierlands vaste land.

Tegenwoordig is het eiland vanwege de broedkolonies en het klooster een Unesco Heritage site. Fondsen kwamen beschikbaar voor de restauratie, sommigen zeggen, herbouw van de hutten. Desondanks is de hardheid van het bestaan tastbaar, verwonder ik me om hun verlangen naar deze stilte en verlatenheid. Hun keuze hier te leven, in gebed en slechte leefomstandigheden. Een zelfgekozen, kort leven, snel ten onder gaande aan een eenzijdig en mager dieet.

Voor een pelgrim heeft Skellig niets meer. In de massa, al is 150 man niet veel, als je dat allemaal propt in dat kleine stukje klooster, is het toch heel wat. Ik kan alleen maar ver weg, het eiland af staren om tot rust te komen en dromen. Op de scheurkalender waarschuwt Loesje: Met zijn blik op de horizon loopt hij er straal voorbij. Niet hier. Op deze horizon is ontsnappen onmogelijk.

28.05.2017 ( km dag 23/ km) Pilgrim path: St. Brandon/Cosán na Naomh

Op het westelijk eind van county Kerry ligt het Dingle schiereiland ( https://www.dingle-peninsula.ie ), een van de mooiste gebieden van Ierland. Het schiereiland wijst als een vinger de oceaan in, vol met bee-hive huts, cairns en round forts. Het beroemt zich er op dat er geen enkel ander gebied zo vol met archeologische bezienswaardigheden is dan zij. Natuurschoon, traditioneel folk music, strand en Fungie het dolfijntje vermaken de stroom aan gasten. Kortom, toeristisch op en top. Het verdient een bezoek of je nu pelgrim bent of niet.

De Brandon zou onvergetelijke uitzichten opleveren. Geliefd bij wandelaars want hoogte waar bergbeklimmerservaring niet vereist is, is schaars. Als pelgrimsplaats geliefd. Sint Brandon, Brandaan noemen we hem, zou hier op deze bergtop de mis gecelebreerd hebben voor hij in de 8e eeuw Westwaarts trok, op naar het onbekende land en, sommigen fluisteren, misschien wel Amerika ontdekte vóór Columbus.

Drie routes gaan naar de top, slechts één is de pelgrimsroute. Het verhaal gaat dat er eens zo’n rij monniken onderweg naar boven was. Toen de eerste boven was en zich realiseerde het getijdenboek vergeten te hebben, keerde deze zich om en vroeg aan de monnik achter hem het boek mee te nemen. Die op zijn beurt, draaide zich om, vroeg de monnik achter hem, en die daarachter keerde zich om, en zo verder. De laatste monnik uit de rij, die de kerk juist wilde verlaten, kon nog net op tijd het boek van het altaar grissen voor hij uit de kapel vertrok en het doorgeven aan de monnik vóór hem. Die gaf het weer door aan de monnik vóór hem, en zo verder. Zo kwam het getijdenboek bij de eerste monnik op de berg, zonder dat iemand terug had hoeven lopen. Het geeft een beetje aan hoe populair deze berg in voorbije tijden was.

Vandaag niet. Ik heb de route gekozen die de berg vanaf het Oosten nadert. De berg ligt in de mist, wolken vallen als een stille rokerige waterval van mist over de top naar beneden, draaien rondjes in de kom van de berg. De slierten wolk, grijs, zwart, mengen als in een grote heksenketel boven het vuur. Jagen elkaar na, lossen op, komen weer terug. Op hoop van beter weer, stijgen we langs een graat van de berg naar boven, blootgesteld aan de wind, aan de striemende regen. Een kale heuvelkam, wat schapen, kort gras. Het pad een beekje. De regen daalt gestaag. Hoe hoger we komen, des te sterker de wind tot het werkelijk onaangenaam wordt. Het pad stijgt snel, verandert van koers en leidt naar fantastische uitzichten. Een kralensnoer van meren ligt aan de voeten. Vergezichten naar het Westen, de MacGullycuddy reeks waar ik bij Black Valley langs gelopen ben, in de verte, de hoogste bergen van Ierland aan de horizon. Helaas, de wind heeft vrij spel in de boom- en struik loos kaal


landschap en blaast me weg. De wolken zakken in een mist, de motregen doorweekt me. Als zovele pelgrimspaden zoekt deze de hoogte en dan ben je afhankelijk van het weer. Dat zit in Ierland wel eens tegen. Ik maak rechtsomkeer. Hopen op een andere keer, beter weer, dat een andere dag me genadiger zal zijn.

Daags erna, het weer is opgeklaard, zon zowaar, de berg nogmaals tegemoet getreden. Nu volgens de officiële route vanuit het Westen. Vanaf het strand van Ventry, waar de pelgrims in oude dagen landden en gelijk ons optrokken naar de berg. Het is een tocht van 18 kilometer, plus nog enkele om de top te bereiken. Vanaf het strand loopt de route langs achteraf weggetjes, omzoomd door de fuchsia’s, recht op een heuvel aan. Maar dit pad zal pas op haar eind de Brandon bedwingen. Langs een mini gap om even later langs de flank van de heuvel in een pad verder te gaan. Bloemen rondom en een perfect uitzicht naar de drie zusters, piekjes in miniatuur. In deze streek schijnen tal van films opgenomen te zijn. Er wordt reclame voor gemaakt (ik ken er geen een), en Amerikaanse toeristen bezoeken de opnameplaatsen als vroeger pelgrims hun kathedralen. Dingle is een van de laatste plaatsen waar het Gaelic in ere gehouden wordt. Alle namen zijn vooreerst in de onbegrijpelijke oude taal geschreven. Die Ierse plaatsnamen zeggen me niets, en vrij plotseling sta ik dan voor het Gallarus Oratory. Een gebedshuis, kerk als een omgekeerde boot, gebouwd van niets anders dan steen (zonder cement). De bee-hive huts kennen we dan wel (bijvoorbeeld van de Skelligs), maar dit is een nieuwe vorm. Rondom het oratory zullen in vroeger tijden hutten gestaan hebben, de kerk als kern van een geloofsgemeenschap. Refuge voor de pelgrims van weleer. Vandaag is er niets dan de oratory, een indrukwekkend bouwsel te zien dat haar grootsheid niet aan haar dimensies dankt. Het is al met al slechts 8x5 meter. Maar het weten, het zien, en beleven dat in vroeg Christelijke tijden, ook hier monniken present waren. De fraaie lijn van het bouwsel roept bewondering op. Even bekruipt me het gevoel, zou dit bouwsel inderdaad ongeschonden de tijd doorgekomen zijn, of is het herbouwd als cultureel erfgoed? Niet aan denken. Laat je inspireren door de plek, zoals eertijds mensen geïnspireerd raakten door wat men hier geloofde.

Het pad vervolgt haar weg, langs een middeleeuwse gerestaureerde maar ontoegankelijke kasteeltoren. Bewoning hier is van alle tijd. Een luttel kilometers verder eindigt het pad voor de steile klim naar boven. De klim is het toetje, de uitzichten de beloning. Ik maak het niet meer mee, ben weer onderweg naar een onderkomen voor vannacht.


Terugkijken

In het vliegtuig terug, glijden de heuvels, de bergen en de leegte van Ierland onder mij door. Nu al, denk ik met weemoed aan de donkere bergen, de lage mist boven het veen, ochtendzon in het groene natte bos. Aan de kabbelende beekjes, de helgele brem aan de kant. De flarden mist, het heimelijke verwachtingsvolle in de lucht. De fantastische zonsondergang en kleurrijke luchten. Het eenzaam gaan en toch, al die plaatsen waar ik welkome gast mocht zijn. En ik weet, ik kom terug, vervolg het pad. Of drink een Guinness in de pub, luister naar de muziek, geniet van het moment.

Het Ierse Pelgrimspad van Dublin naar Skellig Michael, is geen pelgrimsweg. Als LAW is de gevolgde route, de Irish Coast to Coast, prima te doen, niet te zwaar, goede aanwijzingen in het veld en met goed kaartmateriaal (OSI kaarten) kan het welhaast niet fout lopen. De LAW is een aaneenschakeling van verschillende kleinere LAW’s, en alle samen leiden tot een route van 625km. Het eerste deel, de Wicklow Way is razend populair. Mooier is het echte pelgrimspad, het St. Kevins pad, onbekend, en in de tijd dat ik het liep, vol met bloeiende brem. Maar als je dan echt moet kiezen, kies de Kerry Way. Rustiger, afwisselend en uitdagender dan de Wicklow Way. En bovendien liggen langs de Kerry Way veel oudheidkundig interessante bezienswaardigheden.

Als Pelgrimspad is het Ierse pad onvergelijkbaar met het lopen naar Rome of Assisi. In Ierland zijn de pelgrimsroutes kleine wandelingen van een of twee dagen. De korte pelgrimsroutes zijn stuk voor stuk mooi, maar kennen niet het gedurig onderweg zijn van de Via Francigena of andere pelgrimspaden op het continent. Kennen geen ontmoetingen met de medepelgrims. En dan is deze trail ineens heel anders dan naar Santiago, Rome of Assisi van kerk naar klooster, van Heilige plek naar bron. Deze trail gaat in eenzaamheid van nergens naar niets. Geen dorp, geen stad, alleen mooie plaatsen. De kleine pelgrimspaden gaan rondom een stille plek, naar bron of hoogte. Ver weg in de wildernis, waar de Heiligen Hem zochten. Ver in zee, weg van de ’s mensen zonden. Of ver hoog, op de toppen van de bergen in de mist gevangen, als in de wolken, in de hemel dicht bij God.

Je bent, waar de Ierse pelgrimswegen de hoogte zoeken, overgeleverd aan het weer. En al valt daar niet over te klagen, als je de hoogte in moet (1000 meter) en de top in de wolken hangt is het ronduit onverstandig door te lopen (gevaarlijk, je ziet de routepaaltjes niet en loop je mis, dan kan het goed mis zijn). Dat maakt dat ik bijvoorbeeld de eerste poging op de Cnoc na dTobar moest staken en evenzo halverwege om moest keren op de Mount Brandon. Wil je de vijf pelgrimspaden lopen die bij het paspoort horen, dan zal je er rekening mee moeten houden dat je soms enkele dagen op goed weer moet wachten.

De LAW Coast to Coast route is beschreven in 24 wandeldagen en de vijf pelgrimswegen van elke 1 of 2 dagen. Ik heb daar een beetje korter over gedaan. Maar ieder zijn eigen tempo. De 24 dagen zijn berekend op een gemiddelde van 25 - 26 km/dag. In de Irish Coast to Coast wandelgids zijn enkele uitdagende (langere) alternatieven beschreven over de kammen van de heuvels welke leuk te belopen zijn mits je gezelschap hebt en voldoende tijd neemt. Van de vijf pelgrimswegen heb ik er uiteindelijk drie gelopen. Vervoersmogelijkheden naar de andere twee waren te beperkt. Het organiseren van transport kan lastig en tijdrovend zijn. Als je aan een strikt tijdschema moet houden (ik heb maar een beperkt aantal vakantiedagen), dwingt dat tot keuzes.

Ierland kent een extreem zeeklimaat. Nooit echt warm, nooit koud, ideale wandeltemperaturen. Dat het groen is, zal je weten; er valt veel regen. Als ik achteraf in mij schriftje kijk, dan zie ik dat er inderdaad op veel dagen regen was. Maar schijn bedriegt. Ierse buien zijn korte buien en als je even schuilt, een kwartiertje wacht en dan verder trekt, heb je nergens last van. Slechts op één dag heb ik de regen als hinderlijk ervaren (etappe naar Millstreet) en dat was omdat er juist op het moment van de regen, op het hoogveen geen schuil mogelijkheden waren. Dus, al met al, het weer is gewoonweg “goed wandelweer”. De Ieren juichen het “camping in the wood”, positief toe. Kamperen in de natuur is fantastisch, wakker worden met de mooiste vergezichten en het kost bovendien niets. Toch heb ik daar niet voor gekozen. Met de regen in de nacht, klam en vochtig wakker worden in de ochtend, stram en met slaapgebrek op pad, koos ik voor de betrekkelijke luxe van een B&B. Ik heb daar geen spijt van gekregen, de wandelaars op de Kerry Way aanziende die wél voor camping kozen, hun verregende outfit en vermoeide tred, deprimerende gelaatsuitdrukkingen konden mij niet op andere gedachten brengen.


En dit ook nog

Wat neem je mee Wat je meeneemt onderweg is natuurlijk afhankelijk van wat je van plan bent. In Ierland wordt het

“wildkamperen” sterk aangemoedigd. Het is prijsdrukkend, maar met de regen niet altijd even prettig.

Koersen op alleen B&B kan. Bereid je dan wel goed voor (zorg voor een goede adressenlijst en/of

internet verbinding!). Laat dan je tentje thuis. Mijn paklijst zag er als volgt uit:

Kampeer benodigdheden

- rugzak met regenhoes (Osprey)

- licht gewicht 1pers. tentje (1,3kg Decathlon) met 8 lichte aluminium pennen

- luchtmatje (Decathlon)

- slaapzak (Nomad, 5graden)

- lakenzak (Xenos)

- zaklampje (Xenos)

- gasfles, brander (beide niet gebruikt)

- extra scheerlijn met (6) wasknijpers

- lege waterfles en noodrantsoen (bouillon, soep, hoog calorisch vijgenbroodje)

- (Zwitsers) mes met kurkentrekker, blikopener, beker, lepel.

Kleding Inclusief de kleding die je aan hebt:

- een paar dikke wollen sokken, twee paar dunne sokken

- twee lange broeken, lichtgewicht snel drogend, (waarvan één afritsbaar)

- twee sneldrogende shirts plus een netter “uitgaans tenue” shirt

- fleece vest (extra licht, heel warm)

- regenjas (winddicht, goed ademend)

- drie maal ondergoed

- een lange onderbroek

- gamachen, regenbroek en poncho (regenbroek niet gebruikt)

- stevige wandelschoenen (Löwe, versleten na de tocht)

- lichtgewicht slippers (voor in de stad/ als je wat rust aan de voeten wenst)

- pet (tegen de regen)

- één zakdoek (kan je wassen, een tweede zakdoek is overbodig)

Persoonlijke verzorging

- natuurlijk je pers.verzorgingsstuf, wat je denkt nodig te hebben plus handdoek

- EHBO, naald/ontsmettingsmiddel, (blaren en gewone) pleisters, tekentang, sporttape, pincet

(voor doornen), veiligheidsspelden, nagelschaartje, vette watten. Verband is wat onzinnig

want als er echt wat aan de hand is, helpt dat beetje dat je bij je hebt ook niet.

- medicijnen/pillen voor als je aan de race bent, of juist niet, pijnstillers en ORS

- tube zonnebrandcrème

- toiletpapier (weinig, vul je onderweg wel bij)

- brillenkoker met wollen doek om de bril te poetsen.

Papieren en allerlei

- stempelkaart (/pilgrims passport- credencial)

- wandelstokken (onderweg naar Frankrijk kwam ik altijd wel door een bos, stokken voor het

grijpen. Reken daar niet op in Ierland.)

- paspoort in een waterdicht zakje

- portemonnee, altijd contant geld

- bankpasje(s) om te pinnen, ziekenfondskaart, alarmnummer,

- mobiele telefoon/ camera met oplader, geladen met GPS en kaart van Ierland. Powerbank.


- kaarten, gidsje, kompas, fluitje (voor noodgevallen)

- dagboekje (eerst leeg), Bijbeltje, boekje met spreuken ter inspiratie

- adressen plus schijfbenodigdheden

- naald en garen, touwtjes, waterdichte zakjes om alles droog op te bergen in de rugzak

Route informatie De volgende informatiebronnen heb ik gebruikt voor en tijdens de tocht

- http://www.pilgrimpath.ie: Officiële site voor de pelgrimswegen in Ierland. Zéér

aanbevelingswaardig.

- OSI-kaarten (Ordnance Survey of Ireland, 1:50.000), kaarten 50, 56, 61, 62, 68, 70, 74, 75,

76, 78, 79, 80, 81 en 83. Kaarten 61, 70, 76 en 81 zijn eigenlijk overbodig. De afstanden die

op die vier kaarten staan zijn zo beperkt (slechts één of twee kilometers elk), dat het jammer

is die vier kaarten aan te schaffen. De OSI kaarten zijn verder perfect, goed detail, route goed

ingetekend, altijd correct.

- Irish Coast to Coast Walk (ISBN -13:978 1 85284 433 2, Paddy Dillon, Cicerone 2005):

Behulpzaam bij de voorbereidingen, maar onderweg nauwelijks gebruikt. De paden staan veel

beter op de OSI-kaarten aangegeven en de adressen uit het boekje zijn verouderd.

- Pilgrim paths in Ireland - A Guide (ISBN 978-184889-171-5, John G. O’Dwyer, Collin Press,

2013): Beschrijving van ‘alle’ pelgrimspaden in Ierland, waarvan slechts enkele tot het

Pilgrimspassport, behoren. De beschrijving geeft een indruk wat je verwachten mag, een

sfeerplaatje, aangevuld met wat praktische informatie. De informatie van de site

www.pilgrimpath.ie is echter voldoende zodat dit boekje ‘leuk’ is, maar niet noodzakelijk.

nr etappe kilometers week dag oC meteo datum slapen Kosten €

dg som gem slapen eten &

drank

div

1 Marlay Park- Knockree

20 20 20 zaterdag 16

6-5-17 Hostel (353 12

76 7981) 11 12 3

2 Knockree- Glendalough

30 50 25 zondag 22

7-5-17 17 Hostel (353 404 45342)

17 5

3 St.Kevinsway Glendalough

35 85 28 maandag 22

8-5-17 hostel 17 7

4 Glendalough- Tinahely

40 125 31 dinsdag 20

9-5-17 wood 3

5 Tinahely Bunclody

39 164 33 woensdag 18

10-5-17

B&B Meadow side (353 53 937 6226)

45 13

6 Bunclody- Graiguenamanagh

36 200 33 donderdag 18

11-5-17 B&B 30 20

7 Graiguenamanagh - Lukeswell

40 240 34 vrijdag 16

12-5-17

B&B Reades

farmhouse (353 51 898 430)

50 25

8 Lukeswell - Carrick on Suire

31 271 32 zaterdag 11

13-5-17

hotel The Carraig Hotel

(353 51 41 455)

70




drank

div

9 Carrick –Fourmileswater

40 311 35 zondag 19

14-5-17

B&B Glasha

Farmhouse (35352 6136108)

100

10 Fourmileswater- Clogheen

33 344 34 maandag 16

15-5-17

B&B Two Rivers (353 86

88 14340)

40 10

11 Clogheen- Araglin 20 364 33 dinsdag 16

16-5-17 B&B Two

Rivers 40 10

12 Araglin - Fermoy 27 391 33 woensdag 19

17-5-17

B&B The Manor (086

0427919)

35 10

13 Fermoy - Lombartstown

40 431 33 donderdag 16

18-5-17

B&B Ard na Coille (087 918

7222)

30 13

14 Lombartstown - Millstreet

40 471 34 vrijdag 12

19-5-17

hotel The Wallis

Arms (353 29

71445)

40 9

15 Millstreet- Killarney 37 508 34 zaterdag 16

20-5-17

B&B Shareen house

(+353 64 663

1286)

50 20

16 Killarney- Black Valley

25 533 33 zondag 18

21-5-17

Hostel (353 64

663 4712)

20 5

17 Black Valley- Glenbeigh

35 568 33 maandag 15

22-5-17

B&B Village House (353 66

976 8128)

25 6

18 Glenbeigh - Cahersiveen

35 598 33 dinsdag 22

23-5-17

Hostel Sive (353

66 947 2717)

20 8

19 Cahersiveen- Portmagee

30 628 33 woensdag 19

24-5-17 Hostel Sive

25 7

20 Cnoc na dTobar (vanuit Cahersiveen)

donderdag 19

25-5-17 Hostel Sive

25 7

21 Onderweg vrijdag 22

26-5-17 Hostel 18 15 30

22 Skellig Michael (vanuit Cahersiveen)

zaterdag 23

27-5-17 Hostel Sive

25 7 80




drank

div

23 St.Brandon (vanuit Dingle)

zondag

28-5-17

B&B Devane’s (+353 66 9151193)