5

gingen naar alternatieve manieren van toegang tot gebruiksvoorwerpen. ,,Moet ik die boorma-chine wel kopen als ik hem maar een paar keer gebruik?’’ ,,Kan ik die auto niet met mensen delen zodat we samen op kosten besparen?’’ Als gevolg van de crisis, of de angst daarvoor, werd men zich bewust van het feit dat het geld een keer op kan. En met een onzekere toekomst was het misschien maar beter wat voorzichtiger om te gaan met uitgaven.

SOCIAL MEDIA

Deze bewustwording in combinatie met de ont-wikkelingen op het gebied van internet en social media bleken een vruchtbare bodem voor de deeleconomie. Social media en websites brengen vraag en aanbod direct bij elkaar, zonder behoefte aan een tussenpersoon. Het potentiële leen-netwerk wordt op die manier in één klap enorm vergroot. Van je directe buren en vrienden weet je vaak wel wat ze hebben. Maar dankzij internet weet je ook wat mensen drie straten verderop, of ergens langs je route van werk naar huis aanbie-

ranciscus was kritisch op het hebben van bezit. De vraag of we wel werkelijk alles no-dig hebben wat we bezitten, is ook nu weer

actueel. In de voetsporen van die overweging zien we de ‘deeleconomie’ groeien. Basisidee van deze nieuwe economie is de opvatting dat de ma-teriële overcapaciteit die de huidige maatschappij kenmerkt, beter benut kan worden. Het klassieke voorbeeld van de boormachine illustreert het idee achter de deeleconomie het best: een boorma-chine wordt ieder jaar maar een paar minuten gebruikt. En toch is er in veel huishoudens een te vinden. In de deeleconomie gaat het erom deze ene boormachine toegankelijk te maken voor zo-veel mogelijk mensen, delen dus. Minder mensen hebben er zo zelf een nodig, wat leidt tot kosten-besparing. Er hoeven er minder geproduceerd te worden: milieubesparing. En doordat je de spullen bij elkaar op moet halen, levert het ook nog eens nieuwe sociale contacten op.

De deeleconomie nam met het begin van de economische crisis in 2008 een grote vlucht. Fi-nanciële krapte leidde ertoe dat mensen op zoek

TEKST

THOMAS HONTELEZ

BEELD

LIDWINE KLUNDER

OP DE FOTO

De deeleconomie:

delen, ruilen, lenen

,,Heer, als we ook maar een paar bezittingen hadden, zouden we wapens nodig

hebben om ze te beschermen. Bezittingen zijn immers een voortdurende bron

van geschillen en twisten. En gewoonlijk komt hierdoor de liefde tot God en de

evenmens in de knel. Juist daarom willen we in de wereld geen enkel aards bezit

hebben.’’ Zo schijnt Franciscus tot de bisschop van Assisi gesproken te hebben.

F

“BEZITTINGEN ZIJN IMMERS EEN

VOORTDURENDE BRON VAN GESCHILLEN

EN TWISTEN”

6

in je auto aanbieden als je van de ene plek naar de andere rijdt. Zo kunnen kosten gedeeld en het milieu bespaard worden.

DONKERE KANT

AirBnB en Uber zijn de laatste tijd regelmatig in opspraak. In een reportage van VPRO’s Tegenlicht (30 november 2014) wordt een donkere kant van de deeleconomie blootgelegd. Uber is niet alleen een manier om lege plekken in de auto op te vul-len, of een goede reden om de auto te laten staan. Ze is voor steeds meer mensen juist een reden om in de auto te stappen. Uber stelt iedereen met een auto in staat geld te verdienen. Met AirBnB is het niet veel anders. Iedereen met een lege kamer kan geld verdienen.

Hoewel minder op de voorgrond, kan via Peerby ook een vergoeding gevraagd worden voor het-geen uitgeleend wordt. Daardoor is alles opeens een potentiële inkomstenbron. We lopen het ge-vaar dat we constant op zoek gaan naar manieren om geld te verdienen aan ons eigen bezit. In plaats van los te komen van het geld en werkelijk dingen vanuit altruïstisch oogpunt met elkaar te delen, fixeren we ons nog meer op het verwerven van inkomen.

Misschien had Franciscus toch wel gelijk, toen hij zei dat de ‘liefde voor de evenmens’ in de knel kwam door het hebben van bezit. We proberen aan ze te verdienen. Maar dat hoeft niet nood-zakelijkerwijs zo te zijn. De grondslag van de deeleconomie blijft idealistisch en gestoeld op het idee van een grote gemeenschap met gedeeld bezit. Social media en internet vergroten het net-werk en daarmee het potentieel van deze overtui-ging enorm. Zoals met alle menselijke dingen ligt de verantwoordelijkheid voor een eerlijk gebruik van de mogelijkheden bij het individu.

den. Het gemak waarmee mensen elkaar vinden is vele malen groter en de mogelijkheden lijken haast eindeloos. Op de populaire website www.peerby.com kun je als gebruiker een oproep plaatsen, of ingaan op oproepen van mensen uit je buurt. Spullen die de afgelopen tijd in mijn buurt geleend zijn, zijn onder andere: een ontluchtings-sleutel voor de radiator, een klamboe, een lange ladder, een koelbox en een videorecorder.

Op Facebook wemelt het van lokale vraag- en aanbodpagina’s. Sommige fungeren zoals Marktplaats.nl. Daar mag voor producten betaald worden. Andere zetten er expliciet bij dat er alleen geruild of weggegeven mag worden. De deeleco-nomie beperkt zich echter niet alleen tot materiële goederen. Ook het aanbieden van diensten groeit in populariteit. Via www.thuisafgehaald.nl kunnen thuiskoks hun kookkunsten met de buurt delen. Ze plaatsen hun kookschema online en via de website kunnen mensen die geen zin hebben om zelf te koken, aangeven dat ze die maaltijd komen halen. Via www.zorgvoorelkaar.nl worden vraag en aanbod op het gebied van zorg aan elkaar gekop-peld. Zowel vrijwilligers als professionals kunnen via deze website kenbaar maken dat ze op zoek zijn naar klussen, terwijl hulpbehoevenden kunnen aangeven wat ze nodig hebben.

Twee andere bekende platformen die (vaak ten onrechte) in één adem met de deeleconomie genoemd worden zijn www.AirBnB.com en www.Uber.com. Via AirBnB is het mogelijk als parti-culier leegstaande kamers of appartementen te verhuren. Aan leegstaande ruimten kan zo wat verdiend worden, terwijl de reiziger op unieke plekken bij de lokale bevolking kan verblijven. Dit gaat een stapje verder dan www.couchsurfing.com waar geen geld gevraagd mag worden voor een overnachting, maar waar de privacy dan ook een stuk minder is. Via Uber kun je lege plekken