Campus Dirk Martens - AalstStudiegebied onderwijsBachelor Lager onderwijs - BALO

VoorbereidingStudent: Leerjaar: 2de leerjaarKlas: Aantal leerlingen:School: Datum:Mentor: Aanvang les en duur: 50 min.Leergebied: Wero: levende natuur

Precieze omschrijving en situering van het lesonderwerp: Deze les past bij het leergebied wereldoriëntatie – levende natuur. In deze les komt aan bod hoe dieren zich beschermen in de winter.

Voorkennis van de leerlingen: De leerlingen gaan de meeste dieren kennen uit de eigen leefwereld.

Bronnen: Eindtermen: www.vlaanderen.be/nl/publicaties/detail/ontwikkelingsdoelen-en-eindtermen-voor-het-gewoon-basisonderwijs-informatie-voor-de-onderwijspraktijk1.5 De leerlingen kunnen bij organismen kenmerken aangeven die illustreren dat ze aangepast zijn aan hun omgeving.Leerplan: VVKBAO Leerplan wereldoriëntatie (2010) 7.4 Leerlingen zien in dat mensen, dieren en planten een grote verscheidenheid in kenmerken vertonen.

- organismen uit hun omgeving op een eenvoudige wijze kunnen ordenen vanuit de verscheidenheid van kenmerken: dieren

7.7 Leerlingen zien in dat organismen aangepast zijn aan een leefwijze in een bepaald milieu.

- bij organismen kenmerken kunnen aangeven waaruit blijkt dat ze aangepast zijn aan hun omgeving (bv. voor voeding, beschutting, verdediging en aan omgevingsinvloeden zoals vervuiling, seizoenen,…)

Handboek: Auteur, Titel, Plaats, Uitgever, Jaar, Druk: - Jonckers, B. , Van Hooreweghe, B., Mertens, G. e.a. De basis voor wereldoriëntatie 2,

Plantyn: Mechelen.

Andere: - Deleu, A. en Wante D., Puzzelen aan een uitdagende leeromgeving. Basisdidactiek

voor de leraar lager onderwijs. Plantyn, Mechelen, 2008

KAHO Sint-Lieven - Campus Dirk Martens, Kwalestraat 154, 9320 Aalsttel. 053 72 71 70, fax 053 72 71 00, www.kahosl.be

Bijlagen (ingevulde werkbladen, bordschema,…):

Bijlage 1: Bordschema ‘brainstorm’Bijlage 2: Foto eekhoorn, vogel, hol Bijlage 3: Bordschema ‘groeperen aan de hand van foto’s’Bijlage 4: Afbeeldingen met woordstrook: ‘groeperen aan de hand van foto’s’Bijlage 5: werkblad 1 Bijlage 6: werkblad 2Bijlage 7: Bordschema ‘werkblad 2’

Reflectie vooraf: - Foto’s die klassikaal getoond worden, moeten voldoende groot zijn (A3): bijlage 2.- De andere foto’s worden voorzien in A4-formaat. - Ik zorg ervoor dat ik tijdig de werkbladen kopieer. - Voor de les start, zorg ik dat het bordgebruik klaar is voor volgende fasen:

Fase 1: ‘brainstorm’ Fase 2: ‘groeperen aan de hand van foto’s’ Fase 3: verbetering werkblad 2

Ik hoop dat de les de leerlingen gaan interesseren en dat ze goed gaan meewerken. Ik heb ook wel zenuwen omdat het voor mij de eerste keer is dat ik moet lesgeven.

Fase 1 : brainstorm (timing: 7 min) Doelstelling(en):

De leerlingen kunnen benoemen wat het onderwerp “dieren beschermen zich in de winter” bij hen oproept.

Inhoud:1) Bespreking: hoe beschermen mensen zich in de winter?

“Hoe beschermen we onszelf in de winter?” - “Door een dikke trui, jas aan te doen.” - “Door een sjaal, een muts en handschoenen te dragen.” - “Door de verwarming aan te zetten.”

2) Overgang: hoe beschermen dieren zich in de winter? “Op welke manier kunnen dieren zich beschermen in de winter?”

naar een ander land trekken wintervacht

Hoe beschermen dieren zich schuilen in een hol, grot… in de winter?

… winterslaap …

Extra vragen bij brainstorm: “Blijven alle dieren in de winter wakker? Wat doen sommige dieren?” “Sommige dieren houden een winterslaap.” “Wat is een winterslaap?” “Dieren slapen voor een langere periode, aan één stuk door.”

”Wat kunnen dieren nog doen om zich te beschermen?”- “Ze krijgen een wintervacht.” - “Ze verzamelen nootjes, zaden….”

”Wat doen sommige vogels in de winter?”- “Trekvogels trekken naar een warm land.” - “Standvogels blijven hier. Wij moeten voor deze vogels zorgen.”

Didactische werkvorm (onderwijs- en leeractiviteit , organisatievorm): De leerkracht introduceert het thema “dieren beschermen zich in de winter” d.m.v. een brainstorm (klassikaal). Leerlingen rijken aan waar ze aan denken en de leerkracht noteert de antwoorden aan bord in een woordspin. De leerkracht schenkt aandacht aan belangrijke kernbegrippen. Als leerlingen moeizaam tot antwoorden komen dan start de leerkracht een leergresprek d.m.v. gerichte vragen te stellen.

Media:Bijlage 1: Bordschema ‘brainstorm’

Fase 2 : verdere verkenning d.m.v. foto’s (timing: 10 min)

Doelstelling(en):- De leerlingen kunnen verwoorden hoe de dieren zich beschermen in de winter.- De leerlingen kunnen de begripppen (wegtrekken, voedselvoorraad, winterslaap en

wintervacht) uitleggen met eigen woorden.

Inhoud:Bespreking kernbegrippen a.d.h.v. foto’s:

FOTO EEKHOORN, VOGELS, HOL: “Waarom verzamelen eekhoorntjes eten?” “Ze leggen een voedselvoorraad aan zodat ze in de winter eten hebben.”

“Waarom trekken sommige vogels weg in de winter?” “Ze trekken weg naar een warm land omdat het daar niet te koud is.”

“Hoe noemen we deze vogels?” “Dit zijn trekvogels.”

“Waar kruipen beren in de winter in?” “In een hol, voor een winterslaap.” Als dieren een winterslaap houden dan slapen ze voor een langere periode, hun hartslag wordt langzamer en ze verbranden weinig energie omdat ze de hele tijd rusten.

FOTO SCHAPEN: “Wat is het verschil tussen deze twee schapen?” “De ene is kaal en de andere heeft wol.”

“Wanneer hebben schapen een dikke vacht van wol?” “In de winter.”

Hoe noemen we deze dikke vacht? “Een wintervacht.”

Didactische werkvorm (onderwijs- en leeractiviteit , organisatievorm): Aan de hand van foto’s gaan de leerlingen een aantal begrippen leren kennen. De leerkracht stelt een aantal vragen aan de leerlingen. Zo krijgen de leerlingen de kans om met hun eigen woorden uit te leggen wat de begrippen betekenen.Bij de wintervacht toont de leerkracht twee prenten van een schaap en vraagt wat de leerlingen zien. Nadien verwoorden de leerlingen het verschil tussen beide prenten.

Media:Bijlage 2: Foto eekhoorn, vogel, hol

Fase 3 : groeperen aan de hand van foto’s (timing: 15 min) Doelstelling(en):

- De leerlingen kunnen verwoorden hoe de dieren zich beschermen in de winter.- De leerlingen kunnen de begripppen (wegtrekken, voedselvoorraad, winterslaap

wintervacht) uitleggen met eigen woorden.Inhoud:

winterslaap wintervacht wegtrekken voedsel verzamelenschildpad schaap trekvogels eekhoorn

egel konijn Wilde eend mol

“Waarom hoort een schildpad/egel bij de winterslaap?” “Deze dieren slapen in de winter, deze zien we niet in de winter.”

“Waarom hoort de wilde eend bij het wegtrekken?” “Omdat ze naar warme landen gaan, omdat ze wegvliegen in de winter,… .”

“Waarom hoort een konijn/schaap bij wintervacht?” “Deze dieren worden dikker van vacht, hebben meer haar, zijn zachter,… .”

Didactische werkvorm (onderwijs- en leeractiviteit , organisatievorm): De leerkracht hangt de vier kernwoorden aan bord naast elkaar in kolommen. De leerkracht deelt de foto’s met woordkaart uit. Nadien mogen de leerlingen de verschillende dieren bij het correcte kenmerk hangen. De leerkracht duidt de leerlingen zelf aan. De leerkracht vraagt ook aan de leerlingen waarom ze die prenten bij dat kernwoord plaatsen.

Media:Bijlage 3: Bordschema ‘groeperen aan de hand van foto’s’Bijlage 4: Afbeeldingen met woordstrook: ‘groeperen aan de hand van foto’s’

Fase 4 : werkblad 1 (timing: 7 min)

Doelstelling(en): Leerlingen kunnen de juiste omschrijving i.v.m. beschermingsfuncties van dieren

verbinden met de passende foto. Leerlingen kunnen uit een omschrijving over het zich beschermen in de winter afleiden

over welk dier het gaat.

Inhoud:Oefening: verbind de foto met de juiste zinIk houd een winterslaap in een ondergronds hol of grot. (beer)Met mijn lange manen bescherm ik mij in de winter te koude. (paard)Ik houd een winterslaap. Ik graaf zelf een nest onder de struiken. Ik leg geen voedselvoorraad aan, maar eet mijn buikje rond in de herfst. (egel)Ik heb heb een hele dikke wintervacht. (schaap)Ik houd geen winterslaap, maar ga wel dieper in de grond om me beter te beschermen tegen de koude. Ik maak mijn eigen gangen. (mol)

Didactische werkvorm (onderwijs- en leeractiviteit , organisatievorm): Het eerste werkblad wordt uitgedeeld.De eerste oefening wordt individueel door de leerlingen opgelost. De leerlingen steken hun hand omhoog wanneer de oefening is afgewerkt. De afgewerkte werkbladen worden opgehaald en nadien verbeterd door de stageleerkracht.

Media:Bijlage 5: werkblad 1

Fase 4 : werkblad 2 (timing: 11 min)

Doelstelling(en): Leerlingen kunnen bepaalde begrippen verbinden aan foto’s van dieren. Leerlingen kunnen uit een omschrijving over dieren die zich beschermen in de winter

afleiden over welk dier het gaat.

Inhoud:Oefening: woordraadsel1. Ik ben een knaagdier en zit bijna altijd in een boom. Ik eet graag nootjes en begraaf ze als

voorraad voor de winter. Mijn staart helpt mij om te springen van boom tot boom. (eekhoorn)

2. Ik ben een slaapmuis en houd een lange winterslaap van zeven maanden. Ik leg in de herfst een voorraad aan om te overleven. (eikelmuis)

3. Ik heb vlekken en mijn baasje brengt mij in de winter naar de stal. Daar is het warm en droog en kan ik veel melk geven. (koe)

4. Ik ben een snel beestje met lange oren en in de winter krijg ik een lekker dikke wintervacht. (konijn)

5. Wij zijn vogeltjes die het hele jaar hier blijven zoals een mus, een roodborstje, een mees,… . In de winter mag je mij een vetbolletje geven. (standvogels)

6. Ik ben bruin of groen en glibberig. In de winter kruip ik diep in de modder en wordt niet één keer wakker. Als het warmer wordt ontwaak ik uit mijn winterslaap. (kikker)

7. Ik ben een vogel en verlaat ons land eind augustus en ik reis naar het zuiden waar het warmer is. In de lente kom ik terug. (zwaluw)

8. Ik kom je in de huiskamer opzoeken in de herfst. Ik heb acht poten en ben soms een beetje griezelig. (spin)

Oplossing: ………………… zijn vogels die in de winter naar de warme landen vliegen omdat ze insecten eten en die zijn in de winter niet hier. (trekvogels)

Didactische werkvorm (onderwijs- en leeractiviteit , organisatievorm): Het tweede werbklad wordt uitgedeeld door de leerkracht.Deze oefening wordt gemaakt in groepjes van 2 indien nodig een groepje van 3. Deze oefening wordt achteraf klassikaal verbeterd aan bord.

Media:Bijlage 6: werkblad 2Bijlage 7: Bordschema ‘werkblad 2’

Reflectie achteraf:

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Bijlage 1Bordschema ‘brainstorm’

naar een ander land trekken wintervacht

Hoe beschermen dieren zich in de winter?

… winterslaap

schuilen in een hol, grot…

Bijlage 2Foto eekhoorn, vogel, hol, schaap

Bijlage 3Bordschema ‘groeperen aan de hand van foto’s’

winterslaap wintervacht wegtrekken voedsel verzamelen

schildpad schaap trekvogel eekhoornegel konijn wilde eend mol

Bijlage 4Afbeeldingen met woordstrook: ‘groeperen aan de hand van foto’s’

Bijlage 5Werkblad 1

schaap

trekvogel

egelkonijn

eend

schildpad

eekhoorn mol

Bijlage 6Werkblad 2

Bijlage 7Bordschema ‘werkblad 2’

woordraadsel

1. eekhoorn2. eikelmuis3. koe4. konijn5. standvogels6. kikker7. zwaluw8. spin

oplossing: trekvogels