De zeehondenopvang in noodDit is het profielwerkstuk van Dony Duifhuis en Gemma Kulk

laatst gewijzigd op 9 februari 2003

Home :  Inleiding :  De zeehond :  Ecomare :  De opvang :  De populatie :  Recente gebeurtenissen :  Onze mening :  Conclusie :  Quiz

Reflectie : Bronvermelding : Logboek : Printen

ConclusieNa grondig onderzoek hebben we een duidelijkere kijk op de problemen in de zeehondenpopulatie in de Nederlandsewaddenzee. De vraag wat de invloed van de zeehondenopvang op deze populatie is, kunnen wij nu dan ook beantwoorden.

Er is zeker een tijd geweest dat de opvang nodig was. Vooral in de tijd voor en tijdens de virusepidemie van 1988. Indeze tijd ging het zeer slecht met de zeehond. En dat allemaal dankzij de mens. De beesten waren verzwakt doormilieuvervuiling en de populatie was al klein door de jacht, later de illegale jacht. Door het virus, dreigde de populatiegroteonder de grens van 500 te komen, wat een cruciaal aantal is. Zonder de opvang hadden de zeehonden het waarschijnlijk nietgered. De opvang heeft er namelijk voor gezorgd dat niet alle gewone zeehonden stierven en ze hebben nodig materiaalafgestaan aan het onderzoek naar het virus en andere bedreigingen. Grijze zeehonden bleken geen last te hebben van hetvirus. Hoe dit komt, is tot op heden nog onbekend. Vermoed wordt, dat het komt door hun voedselkeuze (rondvis in plaatsvan platvis) of dat ze er gewoon immuun voor zijn. Ze zijn dan wel drager van het virus en kunnen andere zeehondenbesmetten, maar zelf worden ze niet ziek.

Na 1988, toen de virusepidemie weggevaagd was, ging het echter een stuk beter met de overgebleven zeehonden. Desterkste dieren hadden het immers overleefd. Ook de verbetering van het milieu had hiermee te maken. Zeehonden kondenweer in (bijna) schoon water zwemmen en kregen veel minder giftige stoffen zoals PCB's binnen, waardoor hun weerstandook steeds groter werd.

De populatie ging snel vooruit en dit zorgde ervoor dat er in 2001 meer dan 5100 zeehonden waren. De vraag of deopvang nog relevant is, kwam steeds vaker bovendrijven; alleen de zwakste dieren werden nog opgevangen en als dezeteruggezet zouden worden, zou dit alleen maar nadelig zijn voor de populatie.

Al vlak na de virusepidemie werd voorspeld dat het virus weer terug zou komen. De meeste dieren waren welingeënt, maar dit heeft na een tijd geen effect meer, omdat het virus, dat een RNA-virus is, muteert en antistoffen langzaamverminderen.

Het virus is inderdaad weer opgedoken en gelukkig alweer bijna weggevaagd. De dieren in de opvang zijn natuurlijkgelijk ingeënt, maar de reeds besmette dieren kunnen nog niet geholpen worden. Het kost bovendien te veel geld en tijd omdieren buiten de opvang ook te laten inenten.

Ook nu is er de vraag of de opvang nodig is. De meningen hierover zijn verdeeld. Zeehondencrèche Pieterburen is ervoor om zoveel mogelijk zeehonden op te vangen, te verzorgen en weer terug te zetten. Zij zijn dan ook van mening dat zijhiermee de populatie helpen. Om deze mening te verspreiden, gebruiken ze veel publiciteit en veel mensen delen dan ookdeze mening met Pieterburen.

EcoMare heeft echter een ander mening en is daarmee voor een ander beleid. Zij richten zich meer op de educatie enhet onderzoek om de zeehondenpopulatie te helpen, dan op de opvang. Zij zijn van mening dat, zelfs nu na het virus, dezeehond als soort het prima in zijn eentje redt. Deze mening wordt gedeeld met andere opvangcentra en met de overhedenvan Nederland, Duitsland en Denemarken. Er is nu ook een samenwerkingsverband opgesteld tussen de opvangcentra en deregering, dat er nog maar vijf procent van de populatie zeehonden in een bepaald gebied (bij ons het Nederlandse deel vande Waddenzee) mag worden opgevangen.

Hiermee wordt ook gelijk de vraag beantwoord of de opvang nog invloed heeft op de populatie zeehonden in onsdeel van de Waddenzee. Het antwoord is nee. De populatie blijkt zichzelf prima te kunnen redden en er is goede hoop, datmisschien ooit de 14.000 dieren die in de Nederlandse waddenzee zouden kunnen overleven, er ook komen.

Onze meningNu het virus weer heeft huisgehouden komt de vraag of de opvang nog nodigis weer naar boven drijven. Veel mensen zijn er van overtuigd dat juist intijden van nood, zoals nu, de zeehondenopvang nodig is. Maar vaak zijn dezeehonden die besmet zijn met het virus zo verzwakt, dat de overlevingskansminimaal wordt. De meeste dieren zullen uiteindelijk sterven en dan lijkt hetbeter om de dieren niet op te vangen, om het besmettingsgevaar teminimaliseren.

Hiermee verschillen ook de meningen tussen EcoMare en Pieterburen.EcoMare gaat er vanuit dat de populatie zichzelf moet kunnen redden met eenklein beetje hulp van de mens. Dit doen ze met name door middel vanonderzoek en educatie. Ook worden er in EcoMare nog huilers opgevangen,echter niet veel. Pieterburen daarentegen wil zo veel mogelijk zeehondenredden. Dit doet Lenie 't Hart, directrice van Pieterburen, met veel publiciteit.Zij wekt het medelijden op van de maatschappij en laat ons denken dat de zeehonden niet zonder opvang kunnen, terwijl heteigenlijk helemaal niet slecht gaat met de zeehondenpopulatie in de Waddenzee.

Wij vinden dat de opvang wel moet blijven, maar in mindere mate. De dieren die ziek zijn of verzorgd moetenworden zijn meestal de zwakste dieren in de populatie. Deze zeehonden worden opgevangen, verzorgd en vrijgelaten, metname door zeehondencréche Pieterburen. De teruggezette dieren zijn wel gezond, maar blijven echter de zwakste van depopulatie. Als dit zo doorgaat, wordt de populatie uiteindelijk afhankelijk van de opvang.

Dit is natuurlijk niet de bedoeling. Daarom vinden wij dat niet alle dieren moeten worden opgevangen, alleen insituaties waarbij de dieren zelf niets aan hun verzwakking kunnen doen (denk aan het verstrikt raken van zeehonden innetten en fuiken of overbevissing). Dit is niet hard om te zeggen, de sterkste zeehonden zullen overleven en dat is denatuurlijke selectie, de wet van Darwin: survival of the fittest. Uiteindelijk zal hierdoor de populatie zodanig versterken, datopvang vrijwel niet meer nodig zal zijn.

Recente gebeurtenissen (vervolg)De opvangOp het gebied van de zeehondenopvang was het in 2002 drukker dan voorheen. Vooral bij zeehondencrèche Pieterburen,waar de opvang centraal staat. Er werd zoveel mogelijk geprobeerd de dieren te redden, maar zelfs Lenie 't Hart zag hetsomber in. Ze begrijpt nu ook wel dat niet alle dieren gered kunnen worden. Toch werd er steeds weer geprobeerd zoveelmogelijk dieren van de dood te redden. Nu is het virus zo goed als uitgewoed en komen er minder zieke dieren aan in decrèche. De opvang gaat weer langzaam zijn gewone gangetje.

Natuurlijk worden er nog wel zieke dierenbinnengebracht. Deze gaan naar de quarantaineruimte en daarworden ze behandeld. Het is alleen jammer, dat er nog geen echtgeneesmiddel bestaat voor het virus, zoals bij de meestevirusziekten, dus zullen de zeehonden op eigen kracht betermoeten worden. De omstandigheden worden wel zo gunstigmogelijk gehouden voor de genezing. Toch redden veel dierenhet niet, maar de dieren die het wel redden worden ingeënt enweer teruggezet bij de populatie in de Nederlandse waddenzee.

EcoMare houdt zich momenteel veel meer bezig metonderzoek. Er worden wel dieren opgevangen, maar er is maarplaats voor 8 tot 10 dieren. De rest van de binnengebrachtezeehonden gaan naar Pieterburen. Alle dieren die vast inEcoMare verblijven zijn al ingeënt en de dieren diebinnengebracht worden en nog niet besmet zijn, worden ookgelijk ingeënt. Zieke dieren worden in quarantaineruimtesverzorgd, net als bij Pieterburen. Maar EcoMare is wel van plan, naar mate er steeds minder dieren aankomen die aan hetvirus lijden, steeds minder dieren op te vangen en zich steeds intensiever bezig te gaan houden met de educatie van hetpubliek en het onderzoek naar onder andere het PDV.

Recente gebeurtenissenHet virusZoals al eerder vermeld is dit jaar het zeehondenvirus teruggekeerd in de Waddenzee. Mid juni zijn er meer zieke zeehondendan normaal gestrand. Uit onderzoek bleek uiteindelijk dat het om het Phocine distemper virus ging. Net als in 1988 is hetniet zeker waar het virus vandaan is gekomen. Waarschijnlijk heeft een immigrerend dier het naar de Waddenzeeovergebracht. Er gaat ook een theorie dat er een reservoir in de buurt van de Waddenzee is waarin enkele besmette dierenzitten die het virus steeds weer doorgeven.

Sinds 16 juni 2002 zijn er 2155 dode dieren aangespoeld in Nederland (waarvan een groot deel besmet met het virusPDV). Daarnaast zijn er ook grote aantallen dode zeehonden gevonden in Denemarken en Duitsland en zijn er minder groteaantallen in Engeland aangetroffen. Vooralsnog gaat men er nu, november 2002, vanuit dat het virus over zijn hoogtepuntheen is en dat het voornamelijk nog actief is in de Deense Oostzee, de Limfjord (Denemarken) en het Verenigd Koninkrijk.

Dode dieren worden opgeslagen totdat de overheid besluit wat er meemoet gebeuren. Eind oktober is een onderzoek naar de doodsoorzaak gestart.Ruim 1100 dieren ondergingen een autopsie om de doodsoorzaak vast testellen. Dit bleek bij veel dieren acute longontsteking te zijn.

Verder wordt de leeftijd van de overleden dieren bepaald en onderzoekgedaan naar de vrouwelijke geslachtsorganen. Zo kan worden bepaald hoeveelgeboortes en mislukte geboortes hebben plaatsgevonden. Met de niveaus vanvervuilde stoffen en de analyses van de osteoporosis (bot-degeneratie,voornamelijk in vrouwelijke dieren) kan de rol van verontreiniging in dezeepidemie misschien bepaald worden.

Niet alleen dode zeehonden worden onderzocht. Ook worden erbloedmonsters van overlevende dieren genomen om te kijken of ze niet incontact zijn gekomen met het virus of dat deze antistoffen tegen het virus

hebben.

De zeehondenpopulatie - De opvangDe opvang heeft in het verleden al veel zeehonden geholpen. Huilers worden jaarlijks opgevangen en een paar maandenlater weer teruggezet. Ook zieke dieren worden genezen, als dit mogelijk is, en gezond teruggezet. Men gaat er van uit datde invloed van de zeehondenopvang op de populatie erg groot is. Het is moeilijk na te gaan hoe groot de werkelijke invloedvan de opvang is.

Al voordat het virus in 1988 uitbrak ging het slecht met de zeehondenpopulatie, door toedoen van de mens. Wijhebben het milieu zo vervuild, dat de populatie al heel erg verzwakt was toen het virus uitbrak. Daarom is ook vóór het virusde zeehondenopvang belangrijk geweest. Er kwam bijna elke dag wel een zieke of zwakke zeehond binnen en deze moestgewoon verzorgd worden. Als de opvang er niet was geweest, zou er misschien al voor het virus geen zeehond meer overzijn geweest.

Pieterburen heeft in de jaren na de virusepidemie uit 1988 250 zeehonden uitgezet. Dit is een groot aantal als je weetdat er nog maar zo'n 500 dieren waren. Vele van deze dieren hebben het echter niet gered, omdat ze te zwak waren. Deopvang was in die tijd zeker van groot belang. Dankzij de opvang van Pieterburen en EcoMare is het niet helemaalmisgelopen met de zeehondenpopulatie.

Duidelijk is het dus dat de populatie vroeger veel baat bij de opvang heeft gehad. Nu is dat echter anders. Depopulatie is sinds 1988 heel sterk geworden, doordat alleen de sterkste dit rampjaar hebben overleefd. Dat kan je ook zienaan het aantal zeehonden dat is gestorven door de virusepidemie van 2002, dit aantal was veel kleiner dan het aantal uit1988.

Nu is het zo, dat alleen de zwakste dieren aanspoelen en verzorging nodig hebben. Deze dieren hebben een negatieveinvloed op de populatie, die met elk zwak teruggezet dier ook iets verzwakt wordt. De opvang is dus eigenlijk niet meernodig. De zeehondenpopulatie redt zich wel op eigen houtje.

Meer info bij de zeehondenopvang

De zeehondenopvangIn het internationale waddengebied zijn vijf opvangcentra actief, waaronder twee Nederlandse; EcoMare en Pieterburen.Hoe gaan deze opvangcentra te werk? Deze vraag wordt beantwoord in dit hoofdstuk. Verder komt de belangrijke vraag ofde opvang van zeehonden nog wel relevant is aan bod.

EcoMare●

Zeehondencrèche Pieterburen●

Hoe relevant is de opvang?●

De zeehondenopvang - EcoMareEcoMare is het zeehondencentrum op Texel. Dit centrum is minder bekend dan Pieterburen, omdathet veel minder publiciteitsgericht te werk gaat. EcoMare richt zich veel meer op de educatie en hetonderzoek. Het wordt ook gesteund door de overheid (subsidie) en natuurlijk kunnen de mensen ookdonateur worden.

EcoMare is de allereerste zeehondenopvang in Europa. Sinds de oprichting in 1952 doorAnnie en Gerrit de Haan, zijn er al veel zeehonden verzorgd. Veel dieren konden op hun toewijdingrekenen. Maar daarmee alleen red je het leven van een zeehond niet. Gerrit de Haan was zich er in zijn tijd al goed vanbewust dat zeehonden geen huisdieren of vee zijn, al zien ze er nog zo aaibaar uit. Dat er dieren alsnog zouden sterven in deeerste jaren van de opvang bij het Texels Museum, was voor hem beslist een feit - altijd moeilijk te verkroppen, maargestaafd door de bittere realiteit.

Het weerhield Gerrit en Annie er echter niet van te blijven vechten voor betere leefomstandigheden voor deze dieren.Het was niet de bedoeling om van het Texels museum een zeehondencircus te maken, met beesten die behendig een bal ophun neus laten balanceren. De Haan gruwde van het idee alleen al. De opvang in het museum was slechts bedoeld alsnoodgreep in een tijd waarin deze dieren steeds vaker averij opliepen. Het ging maar om één ding; een schone waddenzee.En als je gedurende het opvangproces ook nog wat aan de bewustwording van het publiek kunt doen dan is dat mooimeegenomen.

Nog belangrijker dan het redden van individuele dieren is dat Gerrit en Annie de Haan bij al hun inspanningen hetimago van de zeehondensoort voorgoed gered hebben van de ondergang. He werk van deze twee mensen is op dit gebiedvan onschatbare waarde geweest. Natuurlijk hebben internationaal werkende organisaties met zware campagnes enopmerkelijke acties de boodschap mondiaal aan de man gebracht, maar in het Texels Museum kwam de zeehond ineens oogin oog met het publiek. De Texelse Courant besteedde regelmatig aandacht aan de toestand van de huilers. Het gevolg wasdat er jaarlijks meer en meer mensen naar het museum kwamen. Ook het aantal verslaggevers van de media nam aanzienlijktoe.

De zeehondenopvang - EcoMare (vervolg)Jammer genoeg ging het financieel gezien niet zo voorspoedig. De conservator kampte vooral met de kosten voor goedebassins om het aanzwellende robbenvolk in te huisvesten. Maar nadat de AVRO in 1961 een half uurtje televisie heeftgewijd aan het werk van Gerrit en Annie, bemoeid de gezaghebbende natuurpublicist Jan P. Strijbos zich met de kwestie inpositieve zin. Het effect is groot, want er wordt ruim 45.000 gulden opgehaald. Daar worden nieuwe bassins van gebouwd.Het museum is tijdelijk gered.

In 1964 spoelen de huilers letterlijk de opvang binnen na een zware zomerstorm. Vele zeehondenpups werden bij hunmoeder weggeslagen door de grote golven. Dat juist deze storm desastreuze gevolgen had, kwam waarschijnlijk doordat ernog maar een kleine, verzwakte en daardoor kwetsbare groep was overgebleven. Bovendien vindt in die tijd nog altijdstroperij plaats. De overheid is bewust van de situatie en daarom wordt er in 1965 geld vrijgemaakt waarmeestaatsbosbeheer een boot in gebruik kan nemen om de circa 20.000 hectare zeehondenreservaat in de Waddenzee tecontroleren. Dit had wel effect op de illegale jacht, maar de Waddenzee is groot en het is onmogelijk elk gebied iedere dagte controleren.

De menselijke invloed wordt steeds duidelijker wanneer er steeds meer zeehonden aanspoelen, vergiftigd doorstoffen als PCB's, DDT en kwik. In 1972 heeft de zeehondenstand dan ook een absoluut dieptepunt bereikt. Gerrit de Haanis enorm somber als hij in een interview vertelt hoe hij regelmatig dieren binnenkrijgt die stuiptrekkend liggen te creperen.

Eind jaren zestig is er goed nieuws voor de robben van de Waddenzee. Met de komst van onderzoeker PeterReijnders worden namelijk voor het eerst alle voorvallen en feiten rond de zeehonden en hun leefmilieu grondigbijgehouden. Reijnders deed een promotieonderzoek naar de zeehonden en verbaasde zich er direct over dat er nauwelijksgoede Nederlandse literatuur was over deze soort.

Reijnders werd met open armen ontvangen door Gerrit de Haan. Eindelijk kreeg hij de hulp die hij nodig had bij hetwetenschappelijk onderzoek. Ook de subsidie voor de onderzoeken gingen omhoog, omdat er veel meer werd bereikt sindsde komst van Reijnders. Zo heeft hij ook een belangrijke doorbraak geleverd op zoek naar medicijnen tegen de gevreesdelongwormen.

De zeehondenopvang - EcoMare (vervolg)1985 is een droef jaar voor de zeehondenopvang. Gerrit de Haan overlijdt aan de gevolgen van een hersentumor. Maar deopvang blijft niet bij de pakkenneer zitten en opent in 1987 het huidige EcoMare.

In 1988 gebeurt iets wat niemand verwacht had. Een onbekend virus roeit bijna tweederde van dezeehondenpopulatie uit. Omdat het zo onverwacht was, valt er bijna niets aan te doen. Toch wordt er razendsnel eensamenwerkingsverband tussen EcoMare, Alterra, zeehondencrèche Pieterburen en het RIVM op gezet. Viroloog dr. A.Osterhaus zocht naar de oorzaak en een remedie. Dit leidde ertoe dat er in november 1988 acht gezonde zeehonden vanuitEcoMare op een geheime locatie werden ondergebracht waarvan iedereen wist dat het in het zwembad in Den Burg was. Zesvan de acht werden ingeënt en bleven leven na aanraking met het virus. De twee niet ingeënte zeehonden gingen dood. Ditwas een hele opluchting. Het vaccin bleek goed te werken, maar 100 procent zeker is dat nooit. Elk dier is anders en hetvaccin werkt maar over een bepaalde bandbreedte. Bovendien muteert het virus ook. Bij EcoMare werd toen al verwacht dathet virus nog wel een keer zou uitbreken.

EcoMare kroop rond deze tijd door het oog van de naald. In juli 1989 bleek dat de gezonde teruggeplaatstezeehonden (van het onderzoek) in EcoMare alsnog de rest van de dieren hadden besmet. Dit zou betekenen, dat de ingeëntezeehonden het virus wel over konden dragen. Gelukkig raakten niet alle dieren besmet, maar veel jonge zeehondjes, die erextra gevoelig voor zijn, raakten geïnfecteerd en gingen dood.

Na de virusepidemie bleven alleen de allersterkste en de best aangepastezeehonden over. Dit betekent dat de populatie steeds sterker werd. Sinds 1988gaat het goed met de zeehonden. Ze zijn minder vatbaar geworden voor allerleiziektes en kunnen zich beter staande houden in allerlei situaties (bijvoorbeeldzware weersomstandigheden). Het lijkt erop dat ze het op eigen kracht welkunnen redden. Voor EcoMare is dit het signaal om het beleid te veranderen.De opvang wordt nu vooral gezien, net als in de tijd van Gerrit de Haan, als eenmogelijkheid om het publiek meer bewustzijn bij te brengen.

Ook internationaal is er een verband gesloten tussen verschillendezeehondencentra in de Waddenzee om terughoudender te werk te gaan. Er magalleen nog maar passieve opvang plaatsvinden. Dit houdt niet in dat er helemaalgeen dieren meer opgevangen mogen worden. Alleen de zeehonden die in erge

nood verkeren, zoals dieren die in een visnet gevangen zitten, worden opgevangen. De andere dieren moeten het zelf zien teredden. Huilers en de wat zwakkere dieren worden niet meer zomaar opgevangen. Ze worden van een afstand in de gatengehouden en van daar wordt bepaald of er moet worden ingegrepen of niet. Met het nieuwe beleid wordt er minder vaakingegrepen en laten ze de natuur haar gang gaan.

De zeehondenopvang - EcoMare (vervolg)Het paradoxale is dat EcoMare in het seizoen 2001-2002 erg veel zeehonden heeft opgevangen. Dit heeft waarschijnlijk temaken met de sterk gegroeide populatie waardoor er ook meer zieke en zwakke dieren zijn. De vraag is nu; waar trekt hetopvangcentrum de grens? EcoMare wil in ieder geval de gemelde aangespoelde dieren minder snel gaan ophalen. Deervaring heeft namelijk geleerd dat lang niet ieder gestrand dier hulpeloos is. Soms is het beter enkele dagen te wachten. Inveel gevallen komt de moeder terug of vertrekt het dier zelf. Jonge zeehonden hebben vaak voldoende vetreserves om eenflink aantal dagen uit te zitten zonder voedsel. Wel zal EcoMare de gemelde dieren in de gaten houden, want als het beestjeecht hulp nodig blijkt te hebben, zal er ook ingegrepen worden.

Nu het virus weer is uitgebroken, zal dit beleid ook gehandhaafd worden in zeehondencentrum EcoMare; alleen deechte hulpbehoevende dieren worden geholpen. De zeehonden van de vaste groep in EcoMare zijn gevaccineerd. Sinds 15juni zijn bij het zeehondencentrum 11 zeehonden geboren die allemaal zo snel mogelijk zijn gevaccineerd. Verder zijn deopvangruimtes klaar voor de opvang van zieke dieren, Er is ruimte voor acht tot tien dieren. Als EcoMare geen ruimte meerheeft dan kunnen ze naar Pieterburen worden overgebracht. Er zijn negen zieke dieren binnengebracht die het niet geredhebben. Zes andere opvangdieren van dit jaar maken het goed.

Als laatste zijn de zeehondensteunpunten langs de Noord- Hollandse kust al jaren de ogen en oren van de opvang enzij weten wanneer een zeehond ziek is of gewoon op het strand ligt. EcoMare werkt intensief met de steunpunten samen aande hand van een draaiboek van het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij.

Uit onderzoek blijkt dat gezonde en sterke dieren in de waddenpopulatie negatief beïnvloed kunnen worden als degeredde, zwakke dieren alsnog kans zien zich voort te planten. Ze geven dan hun slechte eigenschappen door aan devolgende generatie. Dit virus zal dus volgens EcoMare uiteindelijk een positieve invloed hebben op de populatie. Bovendienis volgens Reijnders de populatie nu wel opgewassen tegen dit virus en zal het niet, zoals in 1988, het eind van de populatiebetekenen als er geen zou opvang zijn. In 1988 was de populatie natuurlijk al sterk verzwakt door milieuvervuiling. Dezemilieuvervuiling is nu een stuk minder en de zeehond is een stuk sterker geworden.

Meer over EcoMare is te vinden in het interview dat we hadden met Rens van den Zwaag.

EcoMareOm de invloed van de zeehonden opvang op de zeehondenpopulatie in de Waddenzee beter te begrijpen, hebben we eenbezoekje gebracht aan opvangcentrum EcoMare op Texel. Na wat vertraging en veel regen kwamen we aan bij het centrum,waar Rens van den Zwaag, een van de dierenverzorgers bij EcoMare ons het een en ander uitlegt.

50 jaar geleden werd de eerste zeehond, een huiler, opgevangen in het toennog genaamde Texels Museum van meneer en mevrouw de Haan. Normaal werdendeze beestjes door de politie naar Artis gevoerd en daarna werd meestal niets meervan de zeehonden vernomen.

Dit veranderde echter op 24 mei 1952, wanneer de huiler wordt binnengebracht. Met weinig tot geen kennis over het verzorgen van deze dieren, wordtgeprobeerd dit beestje in leven te houden. Helaas sterft deze huiler op 4 juni 1952.

Toch worden er na dit zeehondje meer huilers naar het Texels museumgebracht. Opmerkelijk is, dat deze kleine beestjes steeds langer in leven blijven. Dekennis van mevrouw en meneer de Haan wordt groter en groter. Op 1 juli 1955 is hetPhoca II die ervoor zorgt dat het museum grote bekendheid krijgt. Dit kleinezeehondje wordt met succes grootgebracht, maar helaas, Phoca sterft doorlongwormen. Dit is al een tijdje een grote doodsoorzaak bij zeehonden.

Ondertussen zijn er acties op gang gekomen om geld in te zamelen om een echt zeehondenopvang te beginnen, wanter worden steeds vaker zeehonden binnengebracht en de bassins die er al waren, worden te klein en lekken. Dit leiddeuiteindelijk tot het openen van NRC; Natuur Recreatie Centrum, wat in 1987 wordt omgedoopt tot het huidige EcoMare.

Er kan zeker gezegd worden dat de heer en mevrouw de Haan heel belangrijk zijn geweest voor de opvang vanzeehonden in de hele wereld. Ze hebben het eerste zeehondenopvangcentrum in Europa en ze hebben een groot deel vanonze huidige kennis van het verzorgen van zeehonden ontdekt. En dat allemaal omdat mevrouw de Haan het zielig vondvoor de zeehondjes&

 

De zeehond - De toekomstDe laatste jaren gaat het redelijk goed met de gewone zeehonden in de Waddenzee, ook al heeft het virus weer toegeslagen.Het schoner worden van de Waddenzee levert hieraan zeker een belangrijke bijdrage. Onderzoekers hebben berekend dat erin een schone Nederlandse Waddenzee met voldoende rustplaatsen ruimte is voor ongeveer 14.000 zeehonden. Menvermoedt dat er aan het begin van deze eeuw ook zoveel dieren in de Nederlandse Waddenzee leefden.

De toekomst van de grijze zeehond in de Waddenzee blijftonzeker. Onder meer vanwege het veranderlijke karakter van dezandbanken in de Waddenzee waarop ze sinds 1985 jongen krijgen.Hoelang zullen er nog genoeg zandbanken bestaan die in de winter,wanneer de zeehonden zogen, meer dan drie weken droog blijvenliggen?

Voorlopig ziet het er naar uit dat de soort op enkelezandbanken in het westelijke waddengebied vaste voet aan de grondheeft gekregen en er sprake kan zijn van een levensvatbare populatie.De belangrijkste ligplaatsen blijven echter de wateren rond deSchotse eilanden en de Britse oostkust.

De zeehond - De grijze zeehond (Halichoerus grypus)In de Waddenzee leeft een kleine, maar snel groeiende populatie grijze zeehonden, ookwel kegelrobben genoemd. Deze dieren zijn duidelijk anders en groter dan de gewonezeehond. Vooral hun hoofd valt op. Deze is niet rond en stomp als die van de gewonezeehond, maar kegelvormig; de kop is platter en steekt meer vooruit. Ook de vacht isanders. Deze is namelijk licht met donkergrijze vlekken. De vlekken zijn ook groter dandie van de gewone zeehond.

Volwassen grijze zeehondenmannetjes worden maximaal 2,30 meter lang enkunnen tot 330 kilo wegen. De volwassen vrouwtjes blijven iets kleiner, tot 1,95 meter enze kunnen ongeveer 160 kilo wegen. Deze zeehonden kunnen ouder worden dan 40 jaar.

Het voedsel van de grijze zeehond bestaat voornamelijk uit grotere vissen, zoalskabeljauw, wijting en zalm. Verder zijn het hele luidruchtige en sociale dieren die ingeordende groepen leven. Vooral in de paartijd, waarin een mannetje een harem vormt.

De grijze zeehond behoorde oorspronkelijk tot de Nederlandse kustfauna. Uit fossiele vondsten is gebleken dat de grijze zeehond heel vroegerzelfs meer voor kwam dan de gewone zeehond. Maar al in de middeleeuwen werd de grijze zeehond door de mens uitgeroeid in deWaddenzee.

De terugkeer van de grijze zeehond begon rond 1980. De soort kreeg in Groot-Brittannië vanaf die periode een betere bescherming.Het aantal waarnemingen langs de Nederlandse kust en in de Waddenzee steeg vrijwel onmiddellijk. In de afgelopen jaren groeide depopulatie telkens met gemiddeld 40 exemplaren. In 1992 bijvoorbeeld bedroeg het aantal grijze zeehonden nog 150. Nu zijn dat er al meerdan 500.

Nu komen de grijze zeehonden voornamelijk op twee plaatsen in de Waddenzee voor; de Richel en Jacobsruggen, respectievelijk aande oostkant van Vlieland en de zuidkant van Terschelling. Ook zijn er kleine kolonies van ongeveer 8 exemplaren te vinden op andere

plaatsen in de Waddenzee, zoals bij de razende bolbij Texel.

Grijze zeehonden krijgen in de maandennovember tot februari jongen. Deze jongen hebbeneen witte, langharige vacht. Ze zijn veel minderschuw en veel nieuwsgieriger dan de gewonezeehond. Jonge grijze zeehonden moeten enkeleweken op het droge blijven, tot ze opgevet enverhaard zijn.

Het jong is bij de geboorte zo'n 80centimeter en weegt dan ongeveer 15 kilo. Moederen jong herkennen elkaar aan de roep en geur. Ditwordt na de geboorte eerst bevestigd voordat hetjong kan drinken. Een pup van een grijze zeehondgroeit zo'n 1,5 kilo per dag tot hij circa 60 kiloweegt. Hij is dan helemaal opgezwollen van het

vet, wat hem genoeg reserves geeft. Na een zoogtijd van drie weken is het tijd voor het jong om voor zichzelf te gaan zorgen.Het vrouwtje heeft in de zoogtijd veel gewicht verloren. Na de zoogtijd moet ze dus aansterken en vindt de jaarlijkse rui plaats.Mannetjes vechten om de wijfjes en territoria, direct weer na de geboorte van de jongen. Een mannetje bevrucht gemiddeld zes à zeven

wijfjes. Bijzonder is dat na de dekking er een korte ontwikkeling van de eicel plaatsvindt, die na tien dagen stopt. Het bevruchtte eitje blijftdan circa 100 dagen in een slaaptoestand. Dit is anders dan bij de gewone zeehond, waar er na drie maanden een ontwikkeling plaatsvindt. Nanog circa 240 dagen vindt de geboorte plaats. In totaal is de draagtijd 11,5 maanden.

Het mannetje is vanaf zijn zesde vruchtbaar, maar kan pas meedoen aan het paren vanaf zijn achtste levensjaar. Vrouwtjes zijnvruchtbaar vanaf hun vijfde.

De grijze zeehond heeft nauwelijks geleden onder de virusepidemie in 1988. Een vermoeden waardoor dit komt, is hun voedselkeuze;rondvis als makreel en kabeljauw. Gewone zeehonden houden meer van platvissen. Platvissen bevatten grotere hoeveelheden zware metalenen PCB's, doordat ze op de bodem leven. Hierdoor krijgt de gewone zeehond meer giftige stoffen binnen. De gewone zeehond is daardoor alsterk verzwakt en dus vatbaarder voor het virus. De grijze zeehond heeft minder giftige stoffen binnen gekregen en is dus minder verzwakt enminder vatbaar voor het virus.

De zeehond - De gewone zeehond (Phoca vitulina)Van de twee soorten zeehonden die voorkomen in de Waddenzee, komt de gewone zeehond, of Phoca vitulina, het meestevoor. Hoewel gewone zeehonden geregeld in groepen van enkele tientallen en soms zelfs van meer dan honderd opzandbanken liggen te zonnen, zijn het geen sociale dieren. Ze zijn niet, zoals de grijze zeehond, in kudden georganiseerd.Ook maken ze niet zoveel lawaai, zelfs niet in de paartijd. Het zijn rustige en vreedzame dieren.

De lichaamslengte van de gewone zeehond, ligt tussen de 120 en 180 centimeter en het gewicht kan oplopen tot 120kilo. Een gezond mannetje kan zo'n 24 jaar oud worden. Een vrouwtje ongeveer 40 jaar. De gemiddelde levensverwachtingblijft steken op circa 10 jaar, omdat veel jonge dieren het vaak niet redden. De gewone zeehond heeft een ronde, stompe kopen een licht en donkerbruin gevlekte huid met kleine vlekjes.

De gewone zeehonden voeden zich in het algemeen met meer bodemgebonden vissen, zoals platvissen, maar de meestedieren zijn vrij opportunistisch wat eten betreft. Sommige gewone zeehonden eten in gebieden die meer dan 20 kilometervan hun ligplaats verwijderd zijn; andere dieren eten vis die direct in de omgeving te vinden is. Volwassen zeehonden jagenper dag gemiddeld drie tot vier kilo makreel of haring bij elkaar. De dieren die platvis eten, dat een stuk magerder is, hebbenper dag bijna twee keer zoveel in gewicht nodig als de dieren die vette makreel of haring eten.

De gewone zeehonden uit de Waddenzee trekken vooral in de winter de zeegaten uit om te jagen. De platvis is danimmers het koude water op het wad ontvlucht en houdt zich in wat dieper Noordzeewater op.

De gewone zeehond in de Waddenzee is duidelijk anders dan andere soorten zeehonden. Het verschil is het duidelijkst bij degeboorte van de pups. In het koude noorden worden de jongen geboren met een mooie witte bontjas aan, die ze warm houdt.Bovendien vallen ze daar niet mee op als ze op een ijsschots liggen. In de Waddenzee daarentegen verliezen de pups hunwitte jas al in de baarmoeder. Op de zandplaten, die regelmatig overspoeld worden bij vloed, hebben ze geen voordeel vandat zachte haar.

De jongen worden geboren in de periode eind juni tot half juli. Dit gebeurt met laag water op drooggevallenzandbanken. De jongen moeten vrijwel meteen kunnen zwemmen, omdat de zandbanken met vloed overspoeld worden doorwater.

De gewone zeehond kent een zogenaamde stillezwangerschapsfase. De bevruchte eicel nestelt zich pas na eenmaand of drie in de baarmoeder, zoals eerder genoemd. Deeigenlijke draagtijd is dan ook maar zeven maanden, zoalshiernaast te zien is.

De zoogtijd duurt één maand. In die tijd groeit een jong van achtkilo naar 24 kilo. Dit komt vooral door de enorm voedzamemoedermelk, dat een vetgehalte heeft van zo'n 45 procent. Tochkrijgen de jongen niet al het voedsel cadeau. In de eerste periodemoet het jong iedere dag twee keer verplicht zwemmen door deopkomende vloed. Ook worden ze verondersteld de eerstbeginselen van de jacht onder de knie te krijgen. Spelenderwijszien ze hoe hun moeder een prooi vangt. Om te kunnen overlevenis het van groot belang dat ze dit gedrag kopiëren en zelf ooktrefzeker leren toeslaan.

Direct na de zoogtijd kijkt het moederdier nauwelijks meerom naar haar jong. Dan is de paartijd aangebroken en heeft ze het te druk met het selecteren van een potentiële vader vanhaar volgende pup.

De kritieke periode in de voortplantingscyclus valt voor de gewone zeehond samen met de tijd wanneer het op hetwad het drukst is in verband met de pleziervaart en wadloop activiteiten.

Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat de Eems-Dollarmonding in Nederland het belangrijkstevoortplantingsgebied van de gewone zeehond is. Hier kunnen de zeehonden langer aan wal blijven dan elders in deWaddenzee omdat het wad hier lang droog valt en het gebied een beschutte ligging heeft. Bovendien is het er rustiger dan opandere plekken. Zo heeft de zeehond minder last van de mens. Hier bestaan de kolonies nu voor éénderde tot éénvierde uitjongen. In tegenstelling tot het westerse deel van de Waddenzee, waar het percentage jongen veel lager ligt. De oorzaak vandit verschil is te vinden in het verschil van de waterkwaliteit. De grootste kolonies van ieder 100 tot 150 zeehonden komendaarom in het oostelijk waddengebied voor. De grootste concentratie, van ongeveer 150 zeehonden, teldezeehondenonderzoeker Peter Reijnders in 1995 onder Ameland.

De zeehond - De voortplantingDe zaadballen (testikels) van het mannetje zeehond of bul liggen in een speciale ruimte in het lichaam. Het mannelijkegeslachtsorgaan, of penis, ligt in een interne gleuf. Aan de buitenkant van het lichaam zijn alleen twee dopjes waar tenemen, waarvan één de navel is. Uit de andere komt het geslachtsorgaan. Deze komt alleen naar buiten tijdens de paring.Bij de vrouwelijke zeehond (het wijfje) liggen de geslachtsorganen (baarmoeder en eierstokken) in de buikholte. Aan debuitenkant van het lichaam is maar één dopje te zien. Dit is de navel. Ook is er een gleuf, de geslachtsopening. De tepelszijn normaal gesproken ingetrokken. Zodat ze plat tegen de buik aan liggen. Pas wanneer het jong begint te drinken,worden de twee tepels zichtbaar.

Voordat de paartijd begint, worden er in de bul hormonen gevormd die worden afgegeven door de hypofyse. Dezehormonen stimuleren de ontwikkeling van spermacellen in de zaadballen. De spermacellen worden opgeslagen in debijballen.

Als de paartijd dan werkelijk begint, zwemmen de bullen opgewonden heen en weer voor de zandbank. Meestal vinden erdan gevechten om een wijfje plaats tussen de mannetjes. De wijfjes zijn rond deze tijd nogal agressief tegenover de bullen,behalve op het moment dat ze vruchtbaar zijn. Wanneer een wijfje en een bul elkaar hebben gevonden, vindt de paring inhet water plaats. Tijdens deze paring staat het mannetje ongeveer vijf minuten rechtop tegen het achterlijf van het vrouwtjeaan in het water.Na de bevruchting blijft de bevruchte eicel eerst drie maanden in de baarmoeder rondzwerven voordat het zich inkapselten zich begint te ontwikkelen. Deze 'uitgestelde zwangerschap' van drie maanden zorgt er voor dat er elk jaar in hetzelfdejaargetijde jongen worden geboren. Dit is ongeveer een jaar na de bevruchting.

Voor dat het jong geboren zal worden, zoekt het wijfje bij eb een geschikte zandbank op. De geboorte duurt maar eenpaar minuten. Als het vruchtvlies tijdens te geboorte niet gebroken is, scheurt het vrouwtje het vlies kapot met haarscherpe nagels en tanden.

De geboorte vaneen zeehond

De geboortetijd en het zogen van de jongen gebeurt bij elke zeehondensoort verschillend. Hoe dit bij de gewone zeehond enbij de grijze zeehond gebeurt, is te lezen op de volgende sites.

De zeehond - De voortbewegingIn het waterMet een topsnelheid van zo'n 35 kilometer per uur, mag de zeehond gerekend worden tot de goede zwemmers. Bij het

zwemmen worden de voorstevinpoten gebruikt om te sturen.De achterste vinpoten en hetlichaam zorgen voor devoortstuwing.

Een zeehond zwemt net zomakkelijk rechtop alsondersteboven. Het lichaam isvolledig aangepast aan desnelheid onder water; het istorpedovormig (dynamisch) en deoorschelpen zijn, zoals al eerder

genoemd, niet aanwezig. De neusgaten zijn tijdens het zwemmen gesloten. Deze gaan alleen open als de zeehond bovenwater adem haalt. Meestal komt de zeehond na ongeveer 6 minuten boven, maar er zijn ook duiken bekend waarbij dezeehond pas na 40 minuten boven water komt.

Als een zeehond tijdens het duiken een prooi vangt, komt er water in zijn bek. Door de sterke strottenhoofdspierenwordt verhinderd dat er water in de luchtpijp stroomt.

Op het landMet alle aanpassingen voor het leven in de zee, is de zeehond op het land maar een stuntel. Ze kunnen niet lopen omdat deachterste vinpoten in het verlengde van het lichaam staan. Dit is anders dan bij zeeleeuwen, die hun achterste vinpoten nog

een beetje kunnen gebruiken endus een stuk beter kunnen lopen.Zeehonden slepen hun lichaamover de grond met behulp vanhun voorste flippers. Dit noemenwe bobberen. Op het kaartjehiernaast is goed te zien hoe datgaat.

SlapenZeehonden kunnen op het drogeén in het water slapen. In hetwater slapen ze rechtop (drijvendals een dobber), horizontaaldrijvend of op de bodem. Onderwater kunnen ze een dutje vaneen half uur doen, daarna wordthet tijd om adem te halen.

De zeehond - De lichaamsbouwOm goed te kunnen overleven in het water, is het lichaam van de zeehond gestroomlijnd en uitstekend aangepast; de schouderbladen zijnin het lichaam verborgen. De schouder en kop van de zeehond kunnen alle kanten opdraaien door middel van sterke spieren en soepelekogelgewrichten. Daardoor kunnen ze de omgeving goed waarnemen.

Voor het waarnemen van de omgeving gebruikt de zeehond zijn zintuigen; voelen, horen en zien. Een zeehond heeft goedontwikkelde snorharen die naar voren gericht zijn. Deze snorharen kunnen de trillingen in het water goed opvangen en omdat ze naarvoren gericht zijn, kunnen ze ook de waterverplaatsing voelen. Om de plaats van een vis te voelen, draaien de beesten hun kop.

De zeehond heeft geen zichtbare oren zoals bij een mens, maar hij heeft gaatjesschuin achter zijn oog. Een duikende zeehond hoort geluiden tot 60000 Hz. Dat is drie keerzoveel als de mens. De geluidssignalen gaan met behulp van trillingen via de schedel naarhet gehoororgaan.

De grote ogen van de zeehond hebben een gevoelig netvlies met een reflecterendelaag erachter. De oogbol is groot en rond en het hoornvlies is vlak. Dit heeft tot gevolg, datde zeehond onder water een duidelijk zicht heeft en dat hij boven water alles wazig ziet.

De nek is niet of moeilijk te zien bij de zeehond. Dit komt omdat het dier zijn nekhelemaal kan intrekken of juist ver naar voren kan strekken.

De zeehond heeft een sterk gebit van 32 tanden en kiezen die hij gebruikt om vismee te doden. Hij gebruikt zijn tanden nooit om mee te kauwen. Wel om de vis in stukkente scheuren of om de kop eraf te bijten alvorens hij de vis doorslikt. De leeftijd van een zeehond kan bepaald worden door de jaarringenin de wortel van een tand te tellen.

In tegenstelling tot dolfijnen heeft de zeehond een behaarde vacht. Deze is om uitdroging en beschadiging van de huid bovenwater te voorkomen.

Onder zijn huid heeft een zeehond een dikke speklaag van zo'n 3 tot 5 centimeterdik. Deze speklaag biedt bescherming tegen het koude water waarin de zeehonden leven.Op plaatsen waar geen speklaag zit, bijvoorbeeld bij de flippers, doen zeehonden op eenbijzondere manier aan warmtebesparing: de aderen die het bloed naar de flippers voeren,zijn nauw verstrengeld met de aderen die het bloed vanuit de flippers terug naar het lichaamvoeren. Het bloed dat de flippers instroomt staat zijn warmte grotendeels af aan het bloeddat vanuit de flippers komt terugstroomt. Hierdoor blijft de lichaamstemperatuur onder alleomstandigheden 37 graden. De flippers worden ook gebruikt om in de zomer warmte af tevoeren.

Zeehonden moeten bij hun speurtocht naar voedsel soms diep duiken en dan zorgtde zware huid opnieuw voor bescherming. De vitale organen zijn er veilig in opgeborgen,want ze zijn nauwelijks samen te drukken.Maar er zijn ook andere kwaliteiten danalleen een met spek gepantserde huid nodigom bij extreme omstandigheden te kunnenoverleven. Hoe lost een zeehond het gevaarvan de altijd dreigende caissonziekte op?Mensen die diep duiken en terugkeren naarde oppervlakte moeten geruime tijd onderwater pauzeren om de afnemende drukgeleidelijk op te vangen. Anders zou hetstikstof in het bloed ons kunnen vergiftigen.

Zeehonden weten wel raad met dit probleem. De zeehond heeft bijna twee keer zoveel bloed als een mens met hetzelfdelichaamsgewicht. Dit bloed is zo samengesteld, dat het 4 keer zoveel zuurstof kan opnemen als de mens. Als de zeehond onder water is,wordt het zuurstof alleen afgevoerd naar de vitale delen zoals het hart en andere spieren, de hersenen en de longen. Andere delen van hetlichaam worden dan tijdelijk afgesloten, zodat het lichaam zuurstof kan sparen. Zo kan de zeehond langer onder water blijven. Daarnaast,wordt zuurstof gespaard doordat de hartslag onder water maar enkele slagen per minuut is, terwijl het boven water 75 tot 120 keer perminuut slaat.

Als het dier opstijgt vanuit de duistere diepte, zit er vrijwel geen lucht in zijn lichaam, zodat het gevaar van de caissonziekte nietaanwezig is. Wel kan hij uitgeput zijn, want zo'n tochtje naar de bodem van de zee op 60 tot 100 meter onder de waterspiegel vergt, zelfsals je zo goed uitgerust bent, een enorme krachtsinspanning. Afhankelijk van de diepte van de duik en de tijd die de zeehond onder wateris, moet hij als hij bovenkomt een bepaalde tijd herstellen. Dit kan soms vele minuten duren.

De zeehond - De verspreidingIn het waddengebied leeft voornamelijk de gewone zeehond. De grijze zeehond komt ook voor in dit gebied, maar in mindere mate.Andere zeehonden komen, op een verdwaalde uitzondering na, niet voor in de Waddenzee. Verder komt in het Noordzeegebied degewone zeehond voor rond de Schotse eilanden, in de Wash, langs de Franse en Belgische kust, in het Skagerrak en langs de zuidkantvan Noorwegen. Grijze zeehonden leven vooral rond de Schotse eilanden, langs de Britse oostkust en in Cornwall.

Wereldwijd komt de gewone zeehond ook voor rondom IJsland en Groenland, aan de Oostkust én Westkust van Canada en deVerenigde Staten en langs de Noorse en Zweedse kust.

De grijze zeehond is wereldwijd nog te vinden aan de oostkust van Canada en de Verenigde Staten, rondom IJsland enGroenland en ook langs de Noorse en Zweedse kust. Maar de grijze zeehond heeft een veel kleiner leefgebied dan de gewone zeehond.

De verspreiding van de gewone zeehond in het Noordzeegebied enwereldwijd

De verspreiding van de grijze zeehond in het Noordzeegebied en wereldwijd

In 1989 werd het laagste aantal gewone zeehonden geteld inhet gehele waddengebied; 4000 stuks. In 1999 waren dit er15.200, waarvan 2150 in Denemarken, 5850 inSchleswig-Holstein (Duitsland), 4800 in Niedersachsen(Duitsland) en 2400 in Nederland. Deze aantallen zijninclusief de 3110 pups die geboren zijn.

In het Nederlandse waddengebied leeft een grote populatiegewone zeehonden samen met een veel kleinere populatiegrijze zeehonden van ongeveer 550 Aantal zeehonden in de waddenzee sinds 1975dieren. De grijze zeehond is vooral in de buurt van Vlielandte vinden en dan met name op de zandbank de Richel tenzuiden van dit eiland.

De 'Nederlandse' zeehonden zijn rond allewaddeneilanden te vinden, maar vooral rondSchiermonnikenoog, Rottumerplaat en de kust van Groningen zoals op het kaartje hieronder te zien is.

In 1995 telde men in het Nederlandse deel van de waddenzee 1410exemplaren van de gewone zeehond. In 1999 waren dat er al 2400, in 2000 3330 en in 2001 werden er 3595 gewone zeehonden geteld.Daarnaast kwamen er in 1995 ruim 300 grijze zeehonden voor in ons deel van de waddenzee. In 1990 waren dat er 550.

De RUG (Rijksuniversiteit Groningen) heeft onderzoek gedaan waarbij zeehonden werden voorzienvan zenders. Uit dit onderzoek bleek dat bij vliegtuigtellingen, waarbij alleen de op de zandplatenaanwezige dieren worden geteld, maar circa tweederde van het totale aantal zeehonden daadwerkelijkgeteld werd. Eenderde bevindt zich tijdens de telling onder water. Dit zou betekenen dat er in 2001 5393

gewone zeehonden waren.

De zeehond - De familieZeehonden zijn gewervelde dieren en behoren onder de hoofdafdeling vertebraten (gewervelden). Ze behoren verder tot deklasse mammalia of zoogdieren, omdat ze hun jongen zogen.

Zeehonden komen overal in de wereld voor. Voornamelijk in pool-, subpool- en gematigde wateren. Ze behoren totde familie Pinnipedia of vinpotige zeeroofdieren. Deze familie heeft drie ondersoorten; de Otariidae (de geoordezeehonden), de Odobenidae (de walrus) en de Phocidae; de robachtigen (oorloze of echte zeehonden).

De robachtigen zijn weer onder te verdelen in twee subfamilies; de Phocinae (10 soorten), die vooral in het arctischen subarctisch gebied leven, en de Monachinae (9 soorten), die rond de zuidpool leven. De 19 soorten zijn:

Phocinae MonachinaeRingelrob Caraïbische MonniksrobBandrob Wedell zeehondLargha zeehond Mediterrane MonniksrobKlapmuts ZeeluipaardKaspische Monniksrob Zuidelijke zeeolifantBaardrob Hawaiïaanse MonniksrobZadelrob KrillrobBaikalrob Noordelijke zeeolifantGewone zeehond Ross zeehondGrijze zeehond  

De gewone zeehond (Phoca vitulina) en de grijze zeehond (Halichoerus grypus) zullen verder worden belicht op deze site.

EcoMare (vervolg)Het EcoMare van nu is een groot complex met verschillende buitenbassins en ook een groot binnenbassin (verboden voorbezoekers) met gescheiden ruimtes, zodat zieke zeehonden elkaar niet kunnen besmetten. Ook is er nog een heelmuseumgedeelte en opvang voor vogels.

Er lopen zo�n 13 dierenverzorgers rond, die in de diertechnische dienst zijn. Dit betekent dat ze meer van de techniekaf moeten weten dan van het dieren verzorgen. Het verzorgen leer je vanzelf wel, zoals Rens van den Zwaag zelf ook heeftondervonden. Hij is nu al 19 jaar in dienst bij EcoMare. Ironisch is, dat Rens vroeger visser was en bepaald niet blij was metde zeehonden. Door een slechte rug moest hij echter stoppen bij de visserij. Hij is bij EcoMare gekomen door een vriend vanhem en het werk is hem goed bevallen en hij vindt het nog steeds leuk om te doen. Dit komt, zoals hij zelf zegt, door degrote afwisseling van het werk.

Naast zeehonden worden er de afgelopen 25 jaar ook zeevogels opgevangen. Jaarlijks komen er zo�n 200 tot 300olieslachtoffers binnen. Deze vogels kunnen niet meer duiken of drijven omdat de olie zorgt voor lekken in hun verenkleed.Door de olie klitten de veren bij elkaar, zodat het water tot op de huid kan doordringen. Meestal krijgt een olieslachtofferdan ook te maken met onderkoeling. De oorzaak kan gezocht worden bij de booreilanden in de Waddenzee.

Er worden verschillende soorten zeehonden opgevangen in EcoMare.Voornamelijk de gewone zeehond en de �niet zo veel voorkomende� grijzezeehond. Heel af en toe komt er wel een andere, verdwaalde soort zeehond in deopvang terecht, maar omdat alleen de gewone en de grijze zeehond in deWaddenzee voorkomen en dus geen andere soort, gebeurt dit bijna nooit.

Niet elke zeehond wordt opgevangen. Meestal is er telefonisch contacttussen de vinder van de zeehond en EcoMare, waarna er op de locatie van dezeehond wordt bepaald of het dier meegenomen wordt naar het centrum of niet.Dit hangt van de situatie af. Soms, als er een huiler gevonden wordt, komt demoeder even later haar jong weer ophalen en soms, als men denkt dat er eengewonde zeehond op het strand ligt, ligt hij gewoon even uit te rusten en trekthij zich niets aan van alle mensen op het strand. Dode dieren die zijnaangespoeld of zijn gestorven in het centrum, gaan in een grote diepvries en de regering besluit wat er mee gedaan wordt.

 

EcoMare (vervolg)Huilers die meestal rond juni en juli worden binnengebracht, krijgenmultimelk gevoerd. Dit lijkt het meest op de melk van de moederzeehond.Als de zeehondjes wat ouder zijn, gaan ze langzaam over op vis. Hetliefst haring. Zeehonden die nu (eind juli, begin augustus) binnengebrachtworden, krijgen gelijk haring.

De meeste ziektes waaraan de binnen gebrachte zeehonden lijden,zijn meestal niet zo erg en makkelijk te genezen door middel vanmedicijnen. Zeehonden die lijden aan de eens zo gevreesde longwormen,zijn met één injectie te genezen.

Tijdens hun verblijf wordt er bij de zeehonden een zendertje onderde huid geplaatst en krijgen ze inentingen tegen het zeehondenvirus. Dezeehonden die sterk genoeg zijn, worden in december weer terug gezet in

de vrije natuur. Degene, waarvan gedacht wordt dat ze het nog niet aankunnen, blijven nog een jaartje. Het grootste gedeeltegaat echter terug de vrije natuur in, waarin zo�n 85% het zeker overleefd.

De zeehonden in de Waddenzee worden natuurlijk ook geteld. Vroeger ging dat nog per vliegtuig en werd er met hetoog geteld. Dat kon nog, want het waren er niet zoveel. Nu maken ze luchtfoto�s, want de populatie is te groot geworden omalle zeehonden met de hand te tellen. En dan wordt er alsnog zo�n 20 tot 30 procent niet geteld!

Het aantal jonge zeehonden klopt wel redelijk, want de geboorte vind altijd plaats op een zandbank of een ander stukgrond. en dit is duidelijk waarneembaar vanuit de lucht of vanaf een boot.

EcoMare heeft een nauw samenwerkingsverband met Alterra-Texel, een onderzoekscentrum dat zich bezighoudt methet leven in zee. Zo heeft EcoMare acht zeehonden laten meedoen aan een onderzoek voor een geneesmiddel voor hetzeehondenvirus.

Nu het zo goed gaat met de zeehond, is de opvang niet echt meer nodig. Hij redt het wel op eigen kracht, dat is de instellingvan EcoMare.

Daarin verschilt EcoMare met andere opvangcentra zoals Pieterburen. Pieterburen verzorgt elke zeehond diebinnengebracht wordt en halen ook elke zeehond op. En elke zeehond die beter is, wordt weer vrijgelaten. DoordatPieterburen zoveel zeehonden opvangt kan de populatie verzwakken. Ze willen er gewoon teveel redden, aldus Ecomare.

 

EcoMare (vervolg)EcoMare heeft een vaste groep zeehonden van 24 stuks. Deze

zeehonden zullen ook nooit vrijgelaten worden. Bovendien hechtEcoMare groot belang aan de educatie. Tijdens het voeden wordt er veeluitgelegd over de zeehond. Ook heeft EcoMare een heel museumgedeelte,waarin veel duidelijk gemaakt wordt. En EcoMare is het enigeopvangcentrum waar in gevangenschap geboren jongen vrijgelatenmogen worden. Zeehondenjongen die in bijvoorbeeld een dierentuin zijngeboren, of overgeplaatst, zou niet meer de natuur in mogen, vanwegebepaalde virussen die dan verspreidt kunnen worden.

Ook voor hetzeehondenvirus hoeft dezeehond niet echt te vrezen.

Natuurlijk gaan er veel zeehonden dood. Verwacht wordt, dat de helft het nietzal redden. Dat lijkt veel, maar als je bedenkt dat het aantal zeehonden nugeschat wordt op zo'n 5000 exemplaren en er dus 2500 overblijven, valt het nogwel mee. Er waren er ooit nog maar 500…

In één maand zijn er zo'n 38 zieke gewone zeehonden opgehaald. Somszelfs twee per dag. Dit lijkt veel, maar van de 5000 zeehonden in de Waddenzee,zijn er maar zo'n 250 opgevangen. Dit is ook het grote probleem volgens vanden Zwaag. Mensen krijgen meestal maar één getal te horen en dat getal lijktgroot, maar is relatief klein. Daarom hoeven we, volgens hem, geen medelijdente hebben met de zeehonden.

Survival of the fittest, de wet van Darwin. De zeehonden die de ziekte overleven, zullen de sterkste zijn en zullen hetdaarom nog beter doen in de natuur dan voorheen. EcoMare steunt dit idee, in tegenstelling met Pieterburen, die het liefstelke zeehond redt.

Er werd verondersteld dat de zeehonden sinds 1988, het rampjaar, antistoffen hadden aangemaakt tegen dezeehondenziekte. Hoe kan het dan dat deze ziekte dan toch is uitgebroken?

De theorie van de antistoffen is volgens van den Zwaag niet waar te maken. Bovendien neemt de antistof af met dejaren en het virus muteert natuurlijk ook. Vooral na een periode van 14 jaar.

 

EcoMare (vervolg)Het virus komt waarschijnlijk van de Noordpool. Daar is het van het vogeleiland door Klapmutsen, een

zeehondensoort, op de een of andere manier in de Waddenzee terechtgekomen. De ziekte heeft zich nog niet voorgedaan inde Noordzee. Hoe het dan in de Waddenzee heeft weten door te dringen, is onbekend.

Bijzonder is ook, dat alleen de gewone zeehond echt ziek wordt. Andere soorten, zoals de grijze zeehond schijnenniet vatbaar te zijn voor het virus.

Niet alleen zeehonden kunnen het virus met zich meedragen, ook honden en vossen zijn er gevoelig voor. Alleenworden deze beesten er niet zo snel ziek van. Het overdragen van het virus kan alleen al door aanraking.

De symptomen van de zeehondenziekte zijn longontsteking, kortademigheid, en de zeehond lijkt helemaal afwezig,als in een trance. EcoMare kiest er bewust voor de met het virus besmette dieren niet te behandelen. Door de medicijnenstellen ze de dood van de dieren alleen maar uit. De zeehonden moeten zo dus onnodig lijden. Misschien dat er een paar hetwel zouden redden door medicijnen, antibiotica bijvoorbeeld. Dit is dan om de bijwerkingen, zoals longontsteking, tegen tegaan. Maar het merendeel zal uiteindelijk toch sterven. Meestal slaat de dood al na 10 of 14 dagen na besmetting met hetvirus toe. Er zijn ook al gevallen bekend van zeehonden die na één dag al dood gaan.

Er zijn natuurlijk nog meer oorzaken te noemen voor de dood vanzeehonden. De grootste oorzaak zijn wij, de mens. Door onze vervuilingis het ook een tijd heel slecht gegaan met de zeehond. Door dieachteruitgang zijn wij wel gaan beseffen dat we teveel giftige stoffen, metde gevaarlijkste stof PCB, dumpen in de Waddenzee. En dit is dan ookmet de jaren vreselijk afgenomen. Maar nog wordt er teveel gif geloosd.

Er is uit onderzoek gebleken dat zeehonden meer dan de helftmeer jongen krijgen als ze vis eten van EcoMare dan als ze vis eten uit deWaddenzee.

Er worden nu ongeveer 1000 zeehonden geboren waarvan 40%doodgaat. Dan hou je er 600 over. Dit zijn er nogsteeds heel veel. Depopulatie groeit weer. Misschien zelfs te hard. Er is geen nood meer om

ze op te vangen. De zeehond mag weer dood gaan.

 

De zeehondIedereen weet wel wat een zeehond is. Zo'n lief beestje met een ronde kop, en grote ogen die je met alle onschuld in dewereld aankijken. Maar natuurlijk is er veel meer te vertellen over deze fantastische beesten.

de familie●

de verspreiding●

de lichaamsbouw●

de voortbeweging●

de voortplanting●

de gewone zeehond●

de grijze zeehond●

de toekomst●

 

InleidingIedereen heeft wel eens een zeehondje gezien, al is het in de dierentuin, in EcoMare of in zeehondenchrèche Pieterburen.Maar ook in onze eigen Waddenzee kan je ze elke dag waarnemen. Zo�n vijftien jaar geleden had niemand dat eigenlijkverwacht. Na een virusepidemie in 1988 waren er nog maar weinig zeehonden over en men was bang dat de zeehondvoorgoed uit de Waddenzee zou verdwijnen. De twee belangrijkste opvangcentra in Nederland, EcoMare en Pieterburen,hebben toen hard hun best gedaan om de zeehond te helpen.

De zeehonden zijn goed geholpen en de overgebleven populatie is uitgegroeid tot een grote, sterke, maar vooral eengezonde populatie. Toch worden er nog steeds zeehonden opgevangen, terwijl het juist zo goed gaat met dit dier. Heeft deopvang eigenlijk nog wel nut?

Om deze vraag te kunnen beantwoorden, hebben we naar een aantal aspectengekeken die betrekking hebben op de zeehond. Informatie over de zeehond enzijn leefgebied, de bedreigingen waar de zeehond mee te maken heeft gehaden waar hij nu mee te maken heeft, het verloop van de populatiegrootte en deinvloed van de opvang op deze populatie komen dan ook in ditprofielwerkstuk voor.

Ook de nieuwe uitbraak van het zeehondenvirus, dat dit jaar (2002)weer teruggekomen is, wordt behandeld. Hierbij kijken we, of het opvangenvan de besmette zeehonden nog zin heeft, of dat we de natuur zijn eigen gangmoeten laten gaan. Om op dit punt een duidelijker beeld te vormen, hebben weook de meningen van EcoMare en Pieterburen erbij gehaald. En aan de hand

van deze meningen konden we ook onze eigen mening vormen. Wat deze mening precies is, zal verder in het werkstukduidelijk worden.

Natuurlijk hebben we niet alleen maar informatie opgezocht en bestudeert. We hebben ook een bezoek gebracht aanEcoMare, waar we een afspraak hadden met Rens van den Zwaag. Hij heeft vele vragen voor ons beantwoord. Ook vragendie niet in boeken terug te vinden zijn. Van hem hebben we ook heel duidelijk het standpunt van EcoMare over de opvang tehoren gekregen.

We zijn niet naar Pieterburen geweest, omdat het standpunt van hun heel duidelijk gemaakt wordt door middel vande media; bijvoorbeeld op televisie, in interviews met Lenie 't Hart, het gezicht en tevens directrice van Pieterburen. Ookhadden wij heel veel boeken en informatie over Pieterburen gevonden, omdat dit zeehondenopvangcentrum toch veelalgericht is op de publiciteit. Er is dus al veel bekend over dit centrum.

Wij wensen de lezer van dit profielwerkstuk (deze site) veel leesplezier en hopen dat hij/zij er veel van op steekt.

 

De zeehondenpopulatie - Andere bedreigingenNaast de jacht, de vervuiling en het zeehondenvirus zijn er ook nog een stel andere bedreigingen voor zeehonden. Zokunnen we denken aan ziektes, zoals parasieten. Een veel voorkomend voorbeeld van een parasiet is de longworm. Bij dezeehond kunnen twee soorten longwormen voor, de grote longworm (Otostrongylus circumlitus) en de kleine longworm(Parafilaroides gymnurus). De longwormen veroorzaken ernstige ontstekingenen in de longen en kan, naast een verminderdelongfunctie, ook een longbloeding veroorzaken met dodelijke gevolgen. Gelukkig zijn de meeste parasieten makkelijk tebehandelen met injecties.

Een andere bedreiging, geheel veroorzaakt door de mens, is de fuik.Fuiken zijn speciale netten waarmee vis wordt gevangen op het wad. De vis die ineen fuik is gezwommen vormt een aantrekkelijke buit voor een zeehond. Maareenmaal in de fuik kan de zeehond er niet meer uit en verdrinkt hij. Daarom is eenzogenaamde keerwant sinds 1994 in Nederland verplicht. De keerwant is eengrootmazig net in de keel van de fuik, waar de paling wel door heen kan, maareen zeehond niet. Toch verdrinken er nog altijd zeehonden in de fuiken.

Ook verstoring van het leefgebied is een bedreiging voor de zeehond.Vooral in de zomer, als de jongen worden geboren, vormen de wadtoeristen enmilitairen een bedreiging voor de zeehonden. Er zijn zelfs mensen die hun honduitlaten of fietsen op zandplaten! Door de verstoring kunnen de zeehonden niet lang genoeg, of helemaal niet, op dezandplaten rusten en zogen. Uiteindelijk zal al de drukte dus effect hebben op de groei van de populatie, deze zal danlangzaam afnemen.

De zeehondenpopulatie - Het virus (vervolg)Het virus heeft flink huisgehouden in de gewone zeehondenpopulatie. Dit komt mede doordat het immuunsysteem van veledieren was verzwakt door vervuiling van het zeewater. Van de 1200 zeehonden in het Nederlandse deel van de Waddenzeestierf er in drie maanden zestig procent. Er bleven nog maar 500 exemplaren over en de angst was groot dat de zeehond uitde Waddenzee zou verdwijnen. Maar niets bleek minder waar.

In de zomer van 1989 zijn vrij veel jonge zeehonden geboren. In het najaar werden er alweer 535 gewone zeehondengeteld en in 1990 werden er 562 geteld. Daarmee kwam het herstel van de populatie snel op gang. Dit komt ook mede doorde opvang. Als het kon, werden gestrande dieren geholpen en werden ze gezond teruggezet.

In de periode van augustus tot en met november 1998 strandden er mee zeehondenpups dan normaal op de Belgischekust. Het bleek om een virusepidemie te gaan aan de Engelse oostkust. Dit had verder geen effect op de zeehondenpopulatiein de Waddenzee.

In 1999 werden er alweer 2400 gewone zeehonden geteld. Het herstel ging veel sneller dan men had gedacht, hetvirus betekende een strenge, natuurlijk selectie: alleen bijzonder vitale dieren, met een hoge weerstand konden overleven.Daardoor is de populatie een stuk sterker geworden.

Begin 2002 was de populatie gegroeid naar zo'n 6000 gewone zeehonden in de Waddenzee. Het zag er allemaalvoorspoedig uit; tellingen wezen uit dat de populatie goed groeide en dat er meer jongen werden geboren dan normaal. Maarin juni stranden zieke zeehonden weer massaal aan. Het virus bleek nog een keer toe te slaan, echter niet zo erg als deepidemie uit 1988. De epidemie lijkt inmiddels over zijn hoogste punt heen te zijn en heeft iets minder dan de helft van degewone zeehondenpopulatie gedood (zie ook de recente gebeurtenissen). Voorspeld wordt dat de populatie over zes/zevenjaar weer op het niveau is van begin 2002.

De zeehondenpopulatie - Het virusDe gewone zeehondenpopulatie was weer langzaam aan het herstellen, maar werd nog een keer getroffen. Dit keer door eenziekte. In 1988 sloeg het nog onbekende virus genadeloos toe. Bijna 65 procent van de gewone zeehondenpopulatie overleeddoor de gevolgen van het Phocine distemper virus. Opmerkelijk is dat alleen de gewone zeehond ziek wordt van het virus.Andere zeehonden, zoals de grijze zeehond, worden na infectie alleen drager van het virus. Een theorie is dat zo het virus

ook via enkele zadelrobben uit het Deensewaddengebied Skagerak in de Nederlandse Waddenzeeterecht is gekomen.

Het zeehondenvirus, het Phocine distempervirus (PDV), uit 1988 bleek een 'nieuw' paramyxoviruste zijn, verwant aan het hondenziektevirus.Paramyxovirussen zijn een familie van groteRNA-virussen met een mantel. Er zijn drie erkendegeslachten; het paramyxovirus (variant a), hetmorbillivirus (variant b) en het pneumovirus (variantc). Het zeehondenvirus behoort tot variant b en is duseen morbillivirus. Andere voorbeelden van

morbillivirussen zijn het mazelenvirus en het pestvirus.Een RNA-virus hecht zich aan een gastheercel en dringt binnen. Vervolgens vindt er fusie van geïnfecteerde cellen

plaats, waardoor het virus zich uit kan breiden. Het phocine distemper virus is zeer besmettelijk en tast het immuunsysteemvan zeehonden aan. Het kan worden overgedragen door hoesten en heeft een incubatietijd van 10 tot 14 dagen. De meestebesmette dieren overlijden aan de ziekte of aan de gevolgen daarvan (bijvoorbeeld longontsteking). De duidelijkstesymptomen van het zeehondenvirus zijn longontsteking, kortademigheid, en de zeehond lijkt in een trance te zijn.

Zoals mensen dat doen bij de mazelen, ontwikkelen zeehonden antistoffen tegen het virus. Deze zijn tijdensonderzoek aangetoond, maar onduidelijk is of ze dan ook daadwerkelijk helpen, het immuunsysteem wordt immersaangetast door het virus. Bovendien wordt het aantal antistoffen met de jaren minder. Een tweede uitbraak, begin dit jaar,heeft zo ook zijn sporen achtergelaten in de populatie. Dit kan gedeeltelijk te wijten zijn aan het feit dat RNA-virussencontinu veranderen om te overleven.

De zeehondenpopulatie - De vervuiling (vervolg)PCB's hebben niet alleen effect op zeeorganismen. In 1980 werd er een verkoopverbod op de gevangen paling ingevoerd,omdat het PCB-gehalte veel hoger lag dan het toegestane gehalte. Ook in moedermelk van mensen zit een kleinehoeveelheid PCB; daardoor krijgt een baby gemiddeld per dag negen keer zo veel van deze stof binnen als de WereldGezondheidsdient WHO als norm hanteert. Aanwijzingen dat een baby hierdoor ziek kan worden zijn tot op heden nietbekend.

Toen men doorkreeg dat de PCB's een grote bedreiging zijn voorhet milieu werd afgesproken dat de aanvoer van PCB's naar deNoordzee geheel zou worden gestopt en dat maatregelen zoudenworden genomen om de stoffen uitgebannen en vernietigd tehebben in 1995. Het uiterste tijdslimiet werd 1999. OokNederland zette zijn beste beentje voor en zorgde datPCB-houdende koelvloeistoffen en PCB-bevattendetransformaten en condensatoren met 90 procent terug liep.Tevens kan sinds 1988 PCB-houdend vloeibaar afval vernietigdworden bij de Afvalverwerking Rijnmond.

Door de vervuiling werden er minder zeehonden geboren.Hieruit volgt dat midden jaren 70 de gewonezeehondenpopulatie zijn dieptepunt behaalde, er waren nog maar500 exemplaren over. Daarna groeide de populatie weerlangzaam tot ongeveer 1000 dieren in 1987. Die groei komt door het in 1975 ingestelde jachtverbod in Duitsland (waardoordieren immigreerden van het Duitse naar het Nederlands wad) en in de jaren 70 kwam de zeehondenopvang van de grond.

De zeehondenpopulatie - De vervuiling (vervolg)PCB's zijn uitermate giftig voor gewone en grijze zeehonden. De concentratie PCB's stapelt zich namelijk op in denatuurlijke voedselketens (via vetweefsels). Zo krijgt bijvoorbeeld een pier (slibeter) een deel van de PCB's binnen, deplatvis die de pier eet krijgt de PCB's van alle pieren die hij eet naar binnen en zo krijgt de zeehond ook alle PCB's van deplatvissen (en van alle pieren) die hij eet naar binnen. Zeehonden kunnen op die manier zo vergiftigd raken dat dodeexemplaren moeten worden behandeld als chemisch afval!

Het meest opvallende effect is dat de vruchtbaarheid van de dieren onder invloed van PCB's afneemt. PCB'sverstoren namelijk de hormoonhuishouding, doordat ze de werking van het vrouwelijke hormoon oestrogeen nabootsen (ofde werking van het mannelijk hormoon testosteron blokkeren).

PCB's hebben niet alleen invloed om de vruchtbaarheid van een zeehond. PCB's kunnen zich ook hechten aan debindingsplaats van het schildklierhormoon thyroxine. Hierdoor kan thyroxine zich niet meer binden op die plaats, maar dieplaats wordt wel opgevuld. Daardoor denkt de hypofyse, via het SSH (schildklier stimulerend hormoon), dat er genoegthyroxine in de cellen aanwezig is, waardoor de aanmaak van het hormoon wordt verminderd/ wordt stopgezet. Als deaanmaak van thyroxine wordt verminderd en er in werkelijkheid geen thyroxine aanwezig is in de cellen, gaat het dus mis.Thyroxine stimuleert dissimilatie, deze functie gaat dus verloren; de stofwisseling zal dus veel moeilijker worden.

Ook kunnen er door PCB's bij hele jonge dieren problemen ontstaan bij de groei van onder andere het centralezenuwstelsel. Daarnaast is het mogelijk dat jonge dieren door de schadelijke stoffen een verminderde weerstand tegenparasieten krijgen, hun immuunsysteem kan al door kleine hoeveelheden aangetast worden. Een verzwakte zeehond wordthierdoor alleen nog maar zieker.

PCB's hebben dus effect op het neurale, hormonale en immunologische systeem van een zeehond.

De zeehondenpopulatie - De vervuilingVan 1962 tot 1965 leefde de gewone zeehondenpopulatie weer een beetje op. Maar na de jacht kwam er een tweede grotebedreiging, die voornamelijk werd veroorzaakt door de vervuiling van het zeewater. Met name organischechloorverbindingen, waaronder PCB's, CFK's en chloorparaffine, zijn een grote bedreiging en uitermate giftig voor allezeeorganismen.

Polychloorbifenyl (PCB) is de verzamelnaam voor een groep van 209 verschillende chemische stoffen. Ze lossengoed op in vetten en slecht in water. PCB's worden onder andere toegepast als smeerolie en als weekmaker in kunststoffen,verf, inkt, lak en lijm en als insecticiden. PCB's komen van nature niet voor in de zee. Het meest gebruikte PCB ishexachloorbenzeen (HCB).

Er zijn verschillende manierenwaarop PCB's in het zeewater terechtkunnen komen: via de lucht(atmosferische depositie), via rivieren,via ongelukken en via chemischebedrijven die PCB's lozen alsonbedoeld bijproduct op rivieren enandere wateren. Bij het laatste gevalmoet genoemd worden dat PCB's zichhechten aan grond en slip, daarom isde uit de jaren 80 bekendebaggerinspectie dus ook een vervuiler!Een voorbeeld van een ongeluk op zeeis het ongeluk bij hetproductieplatform Piper Alpha waarveel PCB's in de zee zijnterechtgekomen. Al met al wordt er

geschat dat slechts één procent van alle geproduceerde PCB's in het milieu terecht is gekomen.

De zeehondenpopulatie - De jachtVanaf begin vorige eeuw is de jacht op zeezoogdieren, waaronder ook zeehonden, toegenomen. In de jaren 50 begon dit zijntol te eisen voor de gewone zeehondenpopulatie. Per jaar werden er 500 tot 600 dieren afgeschoten omdat men dacht dat dezeehond een ernstige concurrent van de vissers was. Ze werden beschouwd als schadelijke dieren: ze beschadigden de nettenen kaapten de vis voor de neus van de beroepsvissers weg. Het tegendeel was echter waar; er was vis voor 14.000zeehonden terwijl de populatie 3000 zeehonden bedroeg. Daar was men echter niet in geïnteresseerd, jagers kregen immersgeld voor het afschieten.

Tevens nam vanaf begin jaren 50 debelangstelling voor het bont van de dieren toe, metname in de modewereld. Vrijwel alle jongen werdengedood voor hun vacht.

Het aantal zeehonden was begin jaren 60drastisch gedaald. Er moest dus ingegrepen wordenom de populatie te redden. In 1962 werd de jacht opzeehonden in Nederland verboden. Er waren toen nogongeveer 1100 zeehonden in de Waddenzee over. Hetherstel kon dus beginnen, maar door verschillendebedreigingen duurde dit niet lang...

Pas in 1972 werd het jachtverbod ook inDenemarken en Duitsland ingevoerd. Nota bene:begin 1999 zei de voorzitter van de NederlandseVissersbond dat, vanwege de groei van het aantalzeehonden, het nodig kan zijn dat in de toekomstweer zeehonden worden afgeschoten! Volgens de

bond zouden met name watersporters en (beroeps-)vissers om dergelijke maatregelen gaan vragen.

De zeehondenpopulatie - De populatieDe zeehondenpopulatie in de Waddenzee heeft door de jaren heen zijnups en downs gehad. Als je naar de populatiegrafiek van de gewonezeehond hieronder kijkt dan zien we drie duidelijke dalen. De eersteheeft te maken met de jacht op zeehonden, de tweede metmilieuvervuiling en de derde met het zeehondenvirus. Globaal gezienzijn er dus drie grote bedreigingen geweest in het verleden. Eén vandeze bedreigingen, het virus, is begin dit jaar teruggekeerd.

Naast de gewone zeehonden leven er ook grijze zeehonden in deWaddenzee. Uit onderzoek is gebleken dat heel vroeger de grijzezeehond meer voorkwam dan de gewone zeehond. Dat is nu preciesandersom! Dit komt doordat de grijze zeehond vanaf de

Middeleeuwen al werd uitgeroeid.Omstreeks 1980 kwam de grijze zeehond terug naar de

Waddenzee. Vanaf dat moment steeg het aantal waarnemingen langsde Nederlandse kust en in de Waddenzee vrijwel onmiddellijk. In deafgelopen jaren groeide de populatie telkens met gemiddeld 40exemplaren.

Voor het aantal grijze zeehonden is de grafiek hiernaast vantoepassing.

De zeehondenpopulatieDe populatie●

De jacht●

De vervuiling●

Het virus●

Andere bedreigingen●

De opvang●

De zeehondenopvang - Hoe relevant is de opvang? (vervolg)Toch zijn er nog andere factoren die meetellen in deze discussie. Zoals de industrie, de recreatie of rustverstoring, devisserij, dierbeschermers en natuurbeschermingsorganisaties. Alterra voegt zich niet bij deze discussie, maar zorgt doorwetenschappelijk onderzoek dat feiten en risico's in beeld komen.

Moeten we, met het oog op het welzijn van de zeehond, misschien toch de opvang behouden? ZeehondencrèchePieterburen denkt van wel. Elke geredde zeehond is er één en volgens hen is de overlevingskans van een uitgezette zeehondzodanig groot, dat het geen nadeel zal brengen voor de populatie.

Voor Pieterburen weegt het belang van dierenwelzijn zwaar in een verantwoorde maatschappij. En ze hebben eengroot deel van de Nederlandse bevolking achter zich. De meeste mensen schilderen de zeehond af als een zielig beestje datgeen overlevingskans heeft zonder opvang. Deze mensen zijn echter niet goed geïnformeerd. De zeehond heeft wel degelijkoverlevingskansen en deze overlevingskansen worden alleen maar kleiner door de opvang. De opgevangen dieren zijnmeestal de zwakkere dieren in de populatie. Als deze dieren weer terugkomen in de populatie en zich voort gaan planten,zijn de jongen meestal ook zwakker dan de jongen van gezonde dieren.

Natuurlijk is het niet zo dat geen enkel dier een goede overlevingskans heeft na het uitzetten. Sommige dieren hebbenecht hulp nodig omdat ze vast zitten in netten, of besmeurt zijn in olie. Dit zijn situaties waarin de zeehond niet perse tot dezwakste zeehonden behoort. Nog zo'n situatie kan ontstaan als er verzwakte zeehonden in ons waddengebied voorkomen diehier niet thuis horen. Zoals bijvoorbeeld de zadelrobben. Deze zijn een aantal jaren geleden massaal hierheen getrokken,omdat de ijszee, waar zij veelvuldig voorkomen, door overbevissing geen voedsel meer bood. Deze dieren zijn, net als in deandere genoemde gevallen, door de schuld van de mens zo verzwakt, dat ze wel opvang nodig hebben. Maar deze dierenzullen het meestal wel goed doen als ze terug gezet worden in de populatie.

Om deze reden heeft het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij samen met andere deelnemers aan hetZeehondenplatform gesteld dat maximaal 5 procent van de aanwezige populatie zou mogen worden opgevangen en weerworden uitgezet. Hiermee wordt de populatie goed gehandhaafd en kan het zich weer vormen tot een grote en sterkepopulatie. Misschien dat we ooit weer een populatie van 14.000 zeehonden zullen krijgen. Wie weet...

De zeehondenopvang - Hoe relevant is de opvang?Moeten zieke zeehonden worden opgevangen of niet? Beleidsmakers, dierenbeschermers en wetenschappers hebben eengrote verantwoordelijkheid als het gaat om de toekomst van de zeehond in de Waddenzee. Menselijk ingrijpen in de vormvan grootschalige opvang van zieke dieren, lijkt een ethische en humane wijze van optreden. Maar is dat wel zo? Om dezeehond te beschermen, moeten we keuzes maken. Kiezen we voor het helpen van de zwakke dieren, of voor een sterkepopulatie? Kiezen we voor het individu, of voor de soort?

Op dit moment is er een grote discussie op gang over de relevantie van de opvang. Deze discussie bestaat al eentijdje, maar nu is het actueler dan ooit, vanwege het virus, dat nu al over zijn piek is. Een groot deel (bijna de helft) van depopulatie is gestorven, maar er zijn nog genoeg dieren over en de populatie verkeerd niet in gevaar. Zelfs als meer dan dehelft van de populatie het niet haalt, zullen er nog 2500 dieren over zijn. Dit is vijf keer zoveel als de populatie na deepidemie van 1988.

De overheden van Nederland, Duitsland en Denemarken zijn het er feitelijk over eens dat de opvang op een zo laagmogelijk pitje moet worden voortgezet. Vooral in Denemarken gaan ze vrij ver in het letterlijk uitvoeren van het beleid.Zeehonden die daar aanspoelen worden gezien als de zwakste schakel en krijgen dan ook een spuitje. In Duitsland redden zeook zo min mogelijk dieren.

Ook in Nederland is dit beleid van kracht, maar de praktijk is anders. Dit blijkt met name uit de relatief groteaantallen dieren die bij de zeehondencrèche Pieterburen worden binnengebracht.

EcoMare houdt zich wel aan het terughoudende beleid. Zij en Alterra-Texel zijn er net als Denemarken, Duitsland enEngeland van overtuigd dat je de populatie geen goed doet door heel actief individuele zeehonden te redden, te verzorgen enweer terug te sturen in de zee. Zij geloven in de natuurlijke selectie, dat inhoudt dat de zwakste dieren sterven en de sterksteoverleven. Daardoor zal de populatie als geheel een betere en zekere toekomst tegemoet gaat. Als je dan weer zwakke dierenbij die populatie gaat voegen, kan dit leiden tot een veel kwetsbaardere populatie.

De zeehondenopvang - Pieterburen (vervolg)De toekomstHet is voor Lenie 't Hart duidelijk dat de toekomst van het waddengebied als rustgebied voor zeehonden hevig onder drukzal komen te staan. Er zal een verdere toename van toeristische activiteiten zijn. Zeehondencrèche Pieterburen zal zich hierzeker in verdiepen en proberen de rust in deze gebieden zo goed mogelijk te handhaven. Ook zal de crèche hetwetenschappelijk onderzoek gaan uitbreiden en uiteraard zal er veel hulp geboden worden aan dieren die het nodig hebben.

Zeehondencréche Pieterburen blijft de opvang van zeehonden in nood als prioriteit beschouwen. Dit is altijd al zogeweest en zal ook altijd zo blijven. Pieterburen houdt het wetenschappelijk onderzoek ook als tweede prioriteit, maar gaathier wel meer geld aan besteden, zodat er ongeveer een gelijke waarde van het onderzoek aan de opvang is. Educatie blijftop de derde plaats staan. De kern van dit verhaal ligt dus bij het feit dat Pieterburen de opvang het belangrijkst vindt, waarEcoMare de prioriteit legt bij educatie.

Volgens 't Hart hebben wij de toekomst van de zeehondzelf in handen. De één door donateur te worden, de ander doorvrijwillig medewerker te worden, een derde door zijn technischeof medische kennis ter beschikking te stellen. En natuurlijk zijner nog veel meer betrokkenen die hun steentje bijdragen. Al ishet maar door een spreekbeurt te houden. De zeehondencrèche isduidelijk een centrum geworden waar iedereen bij betrokken kanzijn.

Nu het virus weer is uitgebroken, moet er van dag tot daggeleefd worden. Zoveel mogelijk zeehonden worden opgevangenen geprobeerd te laten genezen. Maar het lijkt een race tegen deklok. Wel wordt er naar uitgekeken naar het rapport over hetvirus dat waarschijnlijk over een jaar wordt uitgegeven.'Misschien kunnen ze ons straks iets leren'. Aldus 't Hart.'Gelukkig heeft het virus zijn piek al bereikt en zal het hopelijksnel beter gaan met de zeehond'.

De zeehondenopvang - Pieterburen (vervolg)Om een beetje een indruk te krijgen van hoe het er in zeehondencrèche Pieterburen aan toe gaat, volgt hier een verslag vanzomaar een dag Pieterburen:

07.00 uurSpitsuur in de keuken van de crèche. Daar wordt voedsel en medicijnen klaargemaakt. Dit gebeurt met de nodigevakkundigheid waarbij hygiëne een grote rol speelt. Net zoals in een ziekenhuis. Alle zeehonden krijgen vis met extravitaminen erin. Elke morgen en avond wordt de temperatuur gemeten.

08.30 uurDe grote schoonmaak begint. Zowel de binnen als buitenbassins worden elke dag heelgoed schoongemaakt. Zo krijgen vuil en ziekteverwekkers geen kans.

09.30 uurZeehonden worden onderzocht en er wordt een beetje bloed in een buisje verzameld. Dit bloed wordt later onderzocht om tekijken of er wel genoeg antistoffen in zitten tegen allerlei gevaarlijke ziekten. Ze worden gevaccineerd tegen gevaarlijkeziekten.

11.00 uurHet wegen van de zeehonden gebeurt zeker twee, soms drie keer per week. Zo houden we precies bij of ze snel genoeggroeien of dat ze meer te eten moeten hebben. Als ze gezond zijn en 40 kilo wegen mogen ze terug naar zee. De mensen diede zeehonden vasthouden, dragen bij elke zeehond een schoon wit pak, zodat ze geen ziekten van de ene zeehond naar deandere overbrengen.

13.00 uurEen jonge zeehond mag voor het eerst naar buiten. Dat betekent dat ze al weer veel beter is. In het buitenbad heeft ze alleruimte om weer goed te leren zwemmen.

14.00 uurDe zeehonden in het grote bassin liggen te rusten. Ze zijn bijna weer helemaal genezen. Nogeven en ze mogen weer terug naar de Waddenzee. Ze krijgen drie keer per dag eten. De viswordt zo in het water gegooid. Ze kunnen helemaal zelfstandig eten. Dagelijks eten ze zo'n vijfkilo vis.

14.30 uurEen zeehond gaat op weg naar de vrijheid, de Waddenzee (hun huis). Ze is weer hersteld en sterk genoeg om in een niet zoschone zee te overleven. In totaal zijn er nu al meer dan 1.000 zeehonden uitgezet.

16.00 uurEnkele keren per dag krijgen de zieke en zwakke zeehonden hun medicijnen, om wonden en infecties zo snel mogelijk telaten genezen. De huilers, de babyzeehonden, zijn vaak ondervoed en uitgedroogd. Hiervoor krijgen ze water met zout ensuikers.

19.00 uurEr wordt opnieuw vis gemalen voor de avond en de volgende ochtend. Sommige zeehonden zijn te ziek en te zwak om zelfte eten. De kleine zeehonden kunnen ook nog geen vis eten. Voor deze zeehonden wordt een papje van gemalen vis metwater gemaakt. De pap wordt via een trechter met een slang eraan gegeven. De slang wordt in de slokdarm gebracht en depap wordt dan naar binnen gegoten. Dit gebeurt wel 5 keer per dag.

20.00 uurSoms worden er röntgenfoto's van een zeehond gemaakt. Dit is om beter te kunnen zien wat er binnen in hun lichaam aan dehand is.

22.00 uurLaatste ronde langs de quarantaine verblijven. Daar worden de pas binnengekomen zeehonden eerst opgevangen. Je weetimmers nooit welke besmettelijke ziektes een nieuweling bij zich heeft. Er wordt onderzoek gedaan om daar zo snelmogelijk achter te komen. Zo'n zieke zeehond wordt de hele nacht in de gaten gehouden en soms krijgt hij nog wat extra te

drinken.

Zodra een zeehond weer gezond is en voldoende gewicht heeft om zelfstandig te kunnen overleven, wordt hij weer uitgezet.Geen enkele zeehond blijft langer dan noodzakelijk in gevangenschap. Dit uitzetten is altijd weer een feest: het is de kroonop het werk van alle medewerkers. De patiënt is genezen en mag weer naar huis. Alle zeehonden krijgen een merkje in hunstaartflap, om hen in de toekomst te kunnen identificeren. Soms raakt een zeehond dit merkje echter kwijt, en daarom wordtde laatste jaren ook een chip met elektronische informatie in het lichaam aangebracht. Deze chip is leesbaar door met eenspeciaal apparaat het lichaam te scannen. Voor herkenning op afstand werkt dit systeem dus niet.

De zeehondenopvang - Pieterburen (vervolg)De opvangIn de zeehondencrèche Pieterburen wordt met man en macht gewerkt aan de gezondheid van de zeehonden. Het doel is hetzo snel mogelijk weer in hun natuurlijke omgeving terug te zetten. Vierentwintig uur per dag, het gehele jaar door, staanLenie 't Hart en vijftien vaste medewerkers, een geneeskundige - en wetenschappelijke adviescommissie en een twintigtalvrijwilligers paraat.

Een zeehond is erg stressgevoelig. Daarom moet het transport van de vindplaats naar de crèche in Pieterburen zo snelmogelijk gebeuren. Meestal gaat dat per auto, waarbij crèchemedewerkers vanaf Pieterburen de EHBZ-auto tegemoet rijdenom de reismand met de zeehond over te nemen. Vanaf de Waddeneilanden vindt het transport vaak per boot plaats. Eenenkele keer kan het zelfs gecombineerd worden met een oefenvlucht van de SAR; in dat geval reist zo'n zeehond met eenhelikopter. Bij zeehonden die in Zeeland worden gevonden, wordt ergens halverwege een punt afgesproken waar de zeehondaan crèchemedewerkers wordt overgedragen.

Zodra een zeehond op de crèche in Pieterburen arriveert, wordt hijonderzocht door de dierenarts. Hij wordt gemeten en gewogen, er wordt bloedafgenomen en ook worden er "swabjes" genomen: uitstrijkjes uit neus, bek enanus. Dit materiaal wordt onmiddellijk onderzocht, deels in het eigenlaboratorium en deels in externe laboratoria. Als het nodig lijkt, wordt er eenechoscan of een röntgenfoto gemaakt. En bij verwondingen of aandoeningen(zoals oogproblemen) wordt een externe specialist ingeschakeld. Gelukkig magde crèche rekenen op de (gratis) medewerking van veel specialisten uit diverseziekenhuizen in het noorden. Na het onderzoek krijgt de zeehond zijn eigenquarantaineruimte, waar hij drie weken wordt verzorgd, voordat hij in contactmet andere zeehonden mag komen. Goede voeding, goede verzorging en vooralheel veel rust vormen de basis voor een goed herstel.

De zeehondenopvang - Pieterburen (vervolg)Waar het begon bij het opvangen en verzorgen van een klein zeehondje in de achtertuin, is het nu uitgebreid tot een grootcomplex waar behalve de opvang ook het wetenschappelijk onderzoek sterk is ontwikkeld. Dit is ontstaan vanuit een directebehoefte aan kennis nodig bij de opvang en rehabilitatie. Wel moet er geweten worden, dat dit onderzoek niet op de eersteplaats staat en dat er aparte onderzoekscentra zijn (die niet bij Pieterburen horen), die het echte onderzoek voor hun rekeningnemen. Wat er bij Pieterburen gebeurt, is puur het onderzoek naar de opgevangen dieren.

Nu het virus weer is uitgebroken, wordt er alles aan gedaan om de zeehond op te vangen en te vaccineren. Maar ookmoeten de kadavers geborgen worden en dit is geen leuk werk. De medewerkers van de crèche houden er slapeloze nachtenaan over. Dagelijks komen de medewerkers bijeen om te praten over wat ze hebben meegemaakt, dit gebeurt inaanwezigheid van een psychisch hulpverlener. Dit is een advies van het ministerie en blijkt zeer welkom te zijn. Gezegdwordt dat naar alle waarschijnlijkheid deze ellende terug te voeren is op menselijke activiteiten. 'Mogelijk is hetimmuunsysteem aangetast door vervuiling. En dan zijn er nog mensen die durven te zeggen dat dit nu eenmaal de natuur is!Laat ze maar eens een weekje meedraaien met ons.' Aldus een vrijwilliger.

De zeehondenopvang - Pieterburen (vervolg)In 1991 dreigt een groep meeuwen de jonge zeehondjes op de Richel dood te pikken. Volgens ingewijden dreigen de vogelste verhongeren, omdat de vuilnisbelten op de eilanden onlangs zijn gesloten en de visvaart tijdelijk stilligt. Een groepmedewerkers van Pieterburen wordt op de Richel gestationeerd om daar over de jonge zeehonden te hoeden.

Langzaam begint de discussie op gang te komen of de zeehondenopvang nog wel relevant is. Texels bioloog NorbertDankers haalt de woede van dierminnend Nederland en die van Pieterburen over zich heen als hij beweert dat we ziekezeehonden beter dood kunnen laten gaan. De natuur redt zichzelf wel. Hij verwijst hier na de andere opvangcentra in deWaddenzee die veel terughoudender werken. Lenie 't Hart is woedend over deze uitspraak. Ze vindt dat we verantwoordelijkzijn om zieke dieren te helpen. En ze is er van overtuigd dat de publieke opinie achter haar staat. Jaarlijks bezoeken ruim200.000 mensen de crèche. Een nieuwe discussie over hun werk is daarom volstrekt overbodig, vindt ze.

In 1993 gebeurt er een ramp bij de kust van Schotland. De rotsen zijn met olie bedekt en de medewerkers vanPieterburen zijn dan ook snel ter plekke om hulp te bieden aan de met olie besmeurde dieren. Er komt een mobielnoodhospitaal dat kan worden ingezet bij grote rampen waarbij zeehonden, dolfijnen en zeevogels het slachtoffer zijn. Eendroom komt uit voor 't Hart.

Ook in dit jaar komt de discussie over de relevantie van de opvang naar boven. Staatssecretaris Gabor vanLandbouw, Natuurbeheer en Visserij laat zich optimistisch uit over het verloop van de zeehondenpopulatie en noemt daarbijniet de zeehondencrèche. 't Hart is beledigd. 'Het aantal zeehonden als zodanig kan niet meer als maatgevend wordenbeschouwd voor hun werkelijke conditie.' Onvermeld mag volgens haar ook niet blijven, dat Pieterburen sinds 1988 ruim250 zeehonden heeft teruggezet in de Waddenzee. 'Een niet geringe bijdrage aan de populatie. In een door persistente stoffenvervuild ecosysteem kan derhalve geen sprake meer zijn van een natuurlijke ontwikkeling.'

In 2000 is de crèche in Pieterburen gaan samenwerken met een collega-centrum in het Duitse Norden-Norddeich. Alséén van beide opvangcentra vol is kan de andere meehelpen met de opvang.

Het is nu 2002 en nog steeds zet zeehondencrèche Pieterburen samen met Lenie 't Hart en al zijn andere medewerkerszich in voor de zeehond. Naast de crèche in Pieterburen, zijn er nu ook crèches in Griekenland en Mauritanië. Deze zijn erom de monniksrob van uitsterven te redden.

De zeehondenopvang - Pieterburen (vervolg)Dan komt het rampjaar 1988. In april gaan in noordelijke wateren opmerkelijk veel dieren dood. Gedacht wordt aanhetzelfde herpesvirus als in 1985. De dieren in de crèche worden gelijk ingeënt. Alleen blijkt dit virus niet het herpesvirus tezijn. In Pieterburen komen nu bijna dagelijks te vroeg geboren zeehonden binnen. Voor de geïnfecteerde oudere zeehonden,is de overlevingskans heel klein. Lenie 't Hart is niet vrolijk. 'We hebben er nog geen één kunnen redden. Het is rampzalig!Maar euthanasie is het laatste wat we kunnen doen.' Toch heeft ze nog goede hoop voor het ontdekken van een antivirus.Deze wordt gelukkig ook gevonden. En na een goed samenwerkingsverband, waarin Pieterburen de zieke zeehondenprobeert te verzorgen en EcoMare en Alterra druk bezig zijn met het uittesten van het vaccin, kunnen er voorzichtig diereningeënt worden. Langzaam aan begint het er steeds positiever uit te zien voor de zeehond. De piek van het virus is inDenemarken al geweest en zal spoedig ook in Nederland zijn. Maar alsnog heeft de populatie een behoorlijke dreun gehad.

In dit jaar komt er ook kritiek op de leiding van de crèche. Ex-medewerkers laten zich uit over Lenie 't Hart. 'Deorganisatie deugt niet, er wordt met diverse bankrekeningen gewerkt, er zijn hooglopende ruzies, ze heeft het oog voor haarmedewerkers verloren en bij de medische verzorging worden fouten gemaakt.' Lenie kan hier zelf niet op reageren, omdat zeop dat moment in Rusland verblijft. Bij haar terugkomst reageert ze teleurgesteld waarbij ze zegt dat ze hoopt dat ze demensen duidelijk kan maken dat het om een storm in een glas water gaat.

Gelukkig gaat in 1989 alles weer een beetje beter. Er worden zo'n 100 jongen geboren uit de 500 overgeblevenzeehonden. Het zeehondenvirus blijkt onder controle dankzij het vaccin van dr. A. Osterhaus en door de aangepasteverzorgingswijze van de crèche.

Om te voorkomen dat de zieke binnengekomen dieren de net herstellende dieren besmetten, wil men bij de crèche in1990 een quarantaineruimte bouwen. Verder hoopt de crèche door te kunnen gaan met het weer helpen opbouwen van hetimmuunsysteem van de zeehond.

Hoewel het goed gaat met de populatie in de Waddenzee, gaat het mondiaal gezien heel slecht met de zeehond. InRusland worden 30.000 jonge zadelrobben vermoord en Zuid-Afrika heeft soortgelijke plannen. Door een ernstigemilieuramp sterft een deel van al het zeeleven in de Witte Zee, terwijl Duitsland grote hoeveelheden gif op zee wil gaanverbranden. Zeehondencrèche Pieterburen besluit om ook internationaal te werk te gaan. Zo bouwen ze een bassin inGriekenland om daar 2 zeldzame monniksrobben te kunnen verzorgen. Ook Pieterburen zelf gaat uitbreiden. Er komenquarantaineruimten, 2 nieuwe bassins en een bezoekerscentrum bij in oktober 1992.

De zeehondenopvang - Pieterburen (vervolg)In 1979 wordt de nieuwe crèche geopend door staatssecretaris Gerard Wallis de Vries. Met deze opening viert Lenie 'Hartdat ze vanaf 1971 op de kop af 100 zeehonden heeft terug gezet in de zee.

Als de watervervuiling niet wordt teruggedrongen zal de zeehond in de Waddenzee uitstreven, verwachtzeehondenonderzoeken Peter Reijnders in 1980. De rijksoverheid besluit een bedrag van 100.000 gulden jaarlijks te donerenaan Pieterburen. Behalve erkenning, betekend dit ook meer beroepskracht voor de crèche.

Ondertussen wordt de aandacht in de media steeds groter en dat zorgt voor acties door het hele land van organisatiesen individuele acties. Dit levert steeds meer geld op en dat betekent dat er meer aandacht naar de zeehonden uit kan gaan. Zowordt er in 1982 de tweehonderdste zeehond uitgezet.

Toch gaat het steeds slechter met de binnengekomenzeehonden. Hun conditie gaat snel achteruit en steeds meerzeehonden redden het niet. In 1985 komen de eerste zeehondenbinnen met een nog onbekend virus. Gedacht wordt aan eenherpes virus. Nu is de behoefde aan een quarantaineruimte groterdan ooit. De zeehonden lagen al gescheiden van elkaar op eigenplateaus, maar eventuele besmettingen kunnen nog wordenovergebracht via de lucht. Ook raken er steeds meer zeehondenverstrikt in netten en fuiken van vissers, waardoor de dierenverdrinken. Toch is er ook weer goed nieuws te melden in ditjaar. De eerste grijze zeehonden worden geboren aan deNederlandse kust.

Op 8 december 1986 wordt er weer een stuk nieuwbouwgeopend door prins Bernhard. Deze nieuwbouw begon inhetzelfde jaar op 9 juli, toen de commissaris van de koningin H.Vonhoff de eerste steen legde. Toename van het aantal dieren en

de steeds slechtere conditie leidt tot meer en betere behandelruimten. Voor de ongeveer 40.000 jaarlijkse bezoekers komt ereen informatiecentrum. Het hele project kost ongeveer zeven ton, waarvan vijf ton dankzij een anonieme gift.

In 1987 is er een nieuw record. Door de overbevissing verdwijnt het voedsel van tienduizenden zadelrobben in denoordelijke ijszee. Een groot aantal van deze uitgehongerde dieren belandt bij de zeehondencrèche. Er moet snel geld voorhet transport van deze dieren komen, want in gevangenschap vertonen de mannetjes zelfmoordneigingen.

De zeehondenopvang - Pieterburen (vervolg)GeschiedenisBij zeehondencrèche Pieterburen begon het allemaal in 1971. Lenie 't Hart begon toen met een klein badje in haarachtertuin, waar ze haar eerste zeehond opving. Dit was niet de eerste keer dat er in Groningen een zeehond opgevangenwerd. Al jaren daarvoor was de familie Wentzel in Uithuizen bezig met het redden van moederloze zeehondenbaby's,oftewel huilers. Toen mevrouw Wentzel stierf nam Lenie haar werk over.

In dit jaar kwam ook het nieuws dat er in Pieterburen een crèche opgericht zou worden. Daar konden de huilersgedurende twee maanden een dusdanige verzorging krijgen, dat zij met een goede overlevingskans weer in zee losgelatenkonden worden. Om het voedsel en verzorging te kunnen bekostigen kunnen zeehonden worden geadopteerd. Deburgemeester van Groningen, meneer Buiter, is de eerste die zo'n zeehondje adopteert. Hij is er ook bij als het zeehondjeweer wordt uitgezet.

In de jaren die hierop volgen gaat het steeds slechter met de zeehond. De oorzaak hiervan is de toenemendemilieuvervuiling en de jacht in het Duitse gedeelte van de Waddenzee was toen ook nog niet afgeschaft. Dezeehondencrèche krijgt het druk in deze periode met actie voeren tegen die zeehondenjacht en natuurlijk ook met hetverzorgen van de zeehonden. In 1973 zijn er 12 jonge zeehonden verzorgd, waarvan er twee zijn gestorven en er tien zijnuitgezet. Dit uitzetten gebeurde toen nog vanaf de veerboot waar de dieren dan vanaf sprongen als ze op een geschikte plekkwamen.

In 1974 komt er een nieuw bassin in de achtertuin van de familie 't Hart. Door dit nieuwe bassin konden de ziekezeehonden afgezonderd worden, waardoor het overbrengen van infecties kan worden voorkomen. Ook komt dezeehondencrèche steeds meer in het nieuws.

Er worden nogsteeds huilers naar de crèche gebracht. Maar nu, tijdens de tweede virusuitbraak, komen er ook dodedieren binnen. Deze dieren worden in de diepvries opgeslagen en bij gelegenheid kunnen ze dan naar het laboratorium vooronderzoek.

Op 7 mei 1977 wordt dan toch echt de noodklok voor de Nederlandse zeehond geluid in de hoop de mensen wakkerte schudden en dat ze gaan beseffen dat de zeehonden met de dood worden bedreigd. Als er niet snel ingegrepen zal worden,zal er spoedig geen enkele zeehond meer in de Waddenzee over zijn.

In 1978 schenkt het WNF 380.000 gulden voor een nieuwe crèche. De oude is namelijk te klein geworden. Ook degedeputeerde Staten van Friesland stellen voor een eenmalige bijdrage van 20.000 gulden te geven aan de StichtingZeehondencrèche. De Groninger Staten komen met een bedrag van 45.000 gulden over de brug. Bij de feestelijkebijeenkomst schetst Lenie 't Hart een beeld van de huidige leefomstandigheden van de zeehond. De dieren die nubinnenkomen zijn uitermate zwak en het sterftecijfer ligt hoog. Van de 14 dieren, die in de crèche werden opgevangen, zijner drie doodgegaan en vier die er slecht aan toe zijn. Met name het aantal jonge zeehonden in het waddengebied loopt terugen dat is erg verontrustend. Wel goed nieuws is, dat de grijze zeehond vanuit Engeland weer terug komt in de Waddenzee.

Door een grote toestroom van zeehonden en gebrek aan geld en personeel ontstaat in augustus een noodsituatie. Eendoodzieke huiler moet in de huiselijke badkamer worden verzorgd, 15 huilers bevolken de bassins en de volwassenzeehonden zitten ook al in noodopvang. Er wordt een noodbassin in de toch al overvolle tuin geplaatst, maar niet zeker ishoe al deze dieren verzorgd moeten worden. En het grote probleem is, dat ze er niet zeker van zijn dat het hierbij blijft.Ruim 20 procent van de zeehondenbaby's die op het wad zijn geboren verblijft in Pieterburen.

De zeehondenopvang - PieterburenDe zeehondencrèche Pieterburen is na EcoMare het tweede opvangcentrum voorzeehonden. Maar, waar EcoMare het meest de nadruk legt op de educatieve kant,houdt Pieterburen zich het meest bezig met het opvangen, behandelen en weerterugzetten van de dieren.

Om deze doelstelling te kunnen verwezenlijken, is de zeehondencrèche opvele terreinen actief. Natuurlijk is de opvang één van de belangrijkste activiteiten:het opvangen, verplegen en gezond weer uitzetten van dieren, die in moeilijkhedenzijn gekomen of ziek zijn geworden. Daarnaast is wetenschappelijk onderzoek van groot belang: om na te kunnen gaan watvoor fysieke problemen zeehonden krijgen in hun leefmilieu en om te kunnen bepalen hoe die situatie kan worden verbeterdof opgelost. En tenslotte is er de voorlichting, of educatie, om zoveel mogelijk mensen op de hoogte te brengen van deproblemen van de zeehonden en de resultaten van de diverse onderzoeken. Laten we hier wel bij zeggen, dat dit niet hetbelangrijkst is bij de zeehondencrèche. De voorlichting en recreatie zijn er vooral omdat dit geld opbrengt, dat nodig is omde zeehonden te verzorgen. Sinds een aantal jaren is daar ook een aantal buitenlandse activiteiten bijgekomen: zowel op hetgebied van hulp bij opvang van bedreigde zeezoogdiersoorten over de hele wereld, maar ook op het gebied van operationelehulp bij (olie)rampen, waarbij zeezoogdieren slachtoffer zijn geworden.

Om het werk goed te kunnen doen, is de Zeehondencrèche gebouwd en uitgerust als een ziekenhuis. Het werken metzieke en zwakke dieren uit verschillende gebieden maakt een 100 procent betrouwbare quarantaine noodzakelijk. Ziektenzouden anders overgedragen kunnen worden. Er zijn in de crèche zeven quarantaineruimtes, die volledig van elkaar zijngescheiden. Ze hebben een speciale luchtbehandeling en ook de waterzuivering is gescheiden. Ook de zes grote bassinshebben elk een zelfstandig waterzuiveringsysteem. Van iedere zeehond die binnenkomt, wordt bloed afgenomen, dat in heteigen laboratorium met speciale apparatuur wordt onderzocht op virale en bacteriële infecties. Indien noodzakelijk, kan in decrèche van een zeehond een röntgenfoto worden gemaakt. En ook echoscan apparatuur behoort tot het gereedschap van dedierenarts. Daarnaast is er een aparte sectieruimte bij de crèche. Daar worden dood gevonden zeehonden, bruinvissen endolfijnen door een patholoog onderzocht om, voor zover mogelijk, de doodsoorzaak vast te stellen.

QuizzzzzzzzzzzHeb je onze site goed bekeken? Hier de kans om het te bewijzen.1. In welk jaar brak er voor het eerst een virusepidemie uit?

1994200219881985

2. Door welke zeehond werd EcoMare in 1955 bekend?Phoca IPhoca IIRobje IRobje II

3. Wie ving voor Lenie 't Hart de zeehonden op in Groningen?Familie WentzelGerrit & Annie de HaanFamilie JansenNiemand

4. Waar werkt Rens van den Zwaag en wat is zijn functie?Alterra, onderzoekerPieterburen, dierenverzorgerEcoMare, dierenverzorgerPieterburen, onderzoeker

5. Wat is de Latijnse naam voor de gewone zeehondPhoca VitulinaZeehondus RegularisHalichoerus GrypusPinnipedia Phocidae

6. Wat is de meest gebruikte PCB?DDTKwikLoodHCB

7. Welke parasiet vormde een grote bedreiging voor de zeehond?MadenLongwormenBloedzuigersTeken

8. Waarom kwam de grijze zeehond voor 1980 niet in de Waddenzee voor?Er was een meteoriet ingeslagenEr was geen voedsel meer in de Waddenzee door overbevissingEr werd vroeger te veel op de grijze zeehonden gejaagdHet water was te warm

9. Waar zitten de oren van een zeehond?Inwendig aan de zijkant van het hoofdEen zeehond heeft geen oren: hij is doofUitwendig in de vorm van een oorschelp aan de zijkant van het hoofdEen zeehond heeft geen oren: hij heeft een sonarsysteem

10. Hoeveel zeehonden kunnen er in het Nederlands waddengebied overleven?

3.0006.00012.00014.000

Percentage goed: 

100% goed: uitstekend! Minder? Lees onze site nog eens goed door, we hebben niet al dat werk voor niks gedaan

ReflectieWe zijn al vroeg begonnen met het onderzoek. In de zomervakantie van het jaar 2002 zijn we al naar EcoMare gegaan voorhet interview. We hebben toen gelijk gezegd wie wat zou doen en wanneer we wat af zouden hebben. Deze taakverdelingkan je hieronder zien:

Dony: H1 De zeehondH2 Interview EcoMareH3 De zeehondenopvangH5 Recente gebeurtenissen (de opvang)Reflectie(Conclusie uitwerking)

Gemma: InleidingH4 De zeehondenpopulatieH5 Recente gebeurtenissen (het virus)BronvermeldingLogboekWebsite

Samen: H6 Onze meningConclusieQuiz

Nadat het interview met EcoMare was uitgewerkt, zijn we dus, ieder individueel aan onze taken begonnen. We hebben veelinformatie van het internet gehaald en van folders die we opgevraagd hadden bij de opvangcentra. Ook hebben we heel veelgehad aan de informatie die we kregen uit het interview met Rens van den Zwaag. Hij heeft een hoop duidelijk gemaaktover de huidige situatie en de relevantie van de opvang.

Het schrijven van het profiel werkstuk heeft toch behoorlijk veel tijd in beslag genomen. Vooral in de laatste weken,toen we klaar waren met het sorteren van de informatie en ook daadwerkelijk begonnen met het uitwerken. Ook het makenvan de website heeft veel tijd in beslag genomen. Zonder hulp van Gemma's moeder, Riet Kulk, ging het een stukmoeilijker, want de methode die we gebruikte, was veel te ingewikkeld en het duurde te lang. Riet heeft ons echter een veelsnellere en makkelijkere methode geleerd.

We hebben niet echt veel begeleiding nodig gehad. We hebben in totaal één probleem gehad en hier zijn we verdergoed uitgekomen. Het onderwerp was voor ons zeer duidelijk en we hadden, naar onze mening, ook niet meer begeleidingnodig. Om er zeker van te zijn dat de teksten niet vol fouten staan, hebben we het individuele eerst zelf verschillende kerennagekeken en daarna nog doorgegeven aan de ander die het dan ook nog eens zou kunnen beoordelen. De samenwerking isdan ook soepel verlopen.

We zouden eigenlijk niet goed weten wat we volgende keer anders zouden moeten doen. We hopen eigenlijk dat ergeen volgende keer komt hè!

BronvermeldingBoekenJan Heuff, "25 jaar Zeehondencrèche Pieterburen", 1996 *Daan Kloeg, "Natuur & Milieu encyclopedie", 1991 *?, "Readers digest veldgids voor de natuurliefhebber, zoogdieren en andere landdieren van west en midden Europa", ? *?, "Spectrum dieren encyclopedie", ? *Eduard Maier/Peter van Wijk, Nectar vwo bovenbouw biologie 1, Hoofdstuk 11, 1998Eduard Maier/Peter van Wijk, Nectar vwo bovenbouw biologie 2 deel 1, 1999Eduard Maier/Peter van Wijk, Nectar vwo bovenbouw biologie 2 deel 2, 1999

CD-romMicrsoft/Elsevier/Winkler Prins, "Encarta Encyclopedie 2002", 2000 *Macromedia Inc., "Macromedia Dreamweaver MX", 2002

FoldersEcoMare, "Kom ons zèlf zien in EcoMare", 2002 *EcoMare, "50 jaar focus op Phoca en over 50 jaar zeehondenopvang op Texel", 2002 *EcoMare, "EcoMare, Texel", ? *Pieterburen, "De zeehond, in de Waddenzee, in de Crèche, in de Waddenzee", november 1998 *Pieterburen, "Jaarverslag 1998/1999 ", 2000 *

KrantenartikelenMarieke Aarden, "Het zeehondenvirus is er weer", De Volkskrant, 8 juni 2002 *Sietse van der Hoek, "Zeehondjes bijzaak", De Volkskrant, 6 juli 2002 *ANP, "Zeehonden sterven door zeehondenvirus", De Volkskrant, 27 juli 2002 *Van onze verslaggever TEXEL, "Zeehonden komen er bovenop, De Volkskrant, 26 oktober 2002 *

Internet"EcoMare",via http://www.ecomare.nl/

"Pieterburen",via http://www.zeehondencreche.nl/

"Alterra",via http://www.alterra.nl/

"InterWad",via http://www.waddenzee.nl/

"De Waddenvereniging",via http://www.waddenvereniging.nl/

"Algemeen - Groei ... bescherming overbodig",via http://www.knwv.nl/persbericht.asp?article=0792

"Zeehondenstand herstelt zich goed na virusepidemie 1988" *,via http://www.rug.nl/cis/journ/archief-1999/017.htm

"De status ... de Waddenzee",via http://www.alterra.nl/actueel/download/zeehondenpopulatie.pdf

"Dit is geen pretpark" *,via http://www.digischool.nl/bi/zeehond.htm

Met dank aanWim Bax, PWS-begeleiderMax Kok, TOA Alkwin KollegeRens van den Zwaag, dierenverzorger EcoMareRiet Kulk

* zie documentatiemap

LogboekDatum Activiteiten Tijd

19 april 2002 Bespreking en goedkeuring van het aanmeldingsformulier door Wim Bax D/G 00:15 uur

29 mei 2002 Gesprekje met Wim Bax, werkplan bespreken D/G 00:25 uur

juni-juli 2002 Verzinnen onderwerp (+ goedkeuring) D/GGesprekje met Wim Bax (+ Max Kok)D/GInformatie zoeken D/G" op het internet" in de encyclopedie" via Max Kok (over Pieterburen)

02:00 uur00:30 uur08:00 uur

14 juni 2002 Werkplan inleveren D/GGesprek met Wim Bax D/G

�00:10 uur

31 juli 2002 Voorbereiding van het interview bij EcoMare D/G 01:00 uur

1 augustus 2002 Interview bij EcoMare D/GRondkijken bij EcoMare, filmen en foto's maken D/GReistijd D/G

01:10 uur01:30 uur08:30 uur

13 augustus 2002 Verwerking van het EcoMare-interview D 05:00 uur

29 augustus 2002 Afronding van de verwerking van het EcoMare-interview D 04:00 uur

30 augustus 2002 Nakijken van het EcoMare-interview GDe opzet van het PWS maken en opschrijven GGesprek met Wim Bax D/G" gepraat over bezoek aan EcoMare" ontvangst van beoordelingsformulier" bekijken/beoordeling van de opzet

00:30 uur00:10 uur00:20 uur

5 september 2002 Zoeken naar informatie op het internet D/G" tussenrapport van onderzoek van het Wetenschappelijk Platform ZeehondenWaddenzee

00:45 uur

11 september 2002 Zoeken naar informatie in de openbare bibliotheek G" "25 jaar Pieterburen"

00:20 uur

12 september 2002 Logboek bijwerken en Bronvermelding maken GZoeken naar informatie in de mediatheek DVoorpagina van de website maken G" plaatjes inscannen" plaatjes bewerken" beginnen met siteLogboek op de computer zetten G

00:45 uur00:45 uur03:10 uur

00:30 uur

14 september 2002 Home-pagina van de site maken G" landkaart bewerken

03:00 uur

15 september 2002 Bronvermelding maken GVerder met de website G" links maken naar logboek en bronvermelding" bronvermelding online zetten" links naar hoofdstukken maken

00:20 uur02:00 uur

16 september 2002 H2 verbeteren DH2 bewerken zetten G" achtergrond maken

01:00 uur01:30 uur

18 september 2002 H2 online zetten G 02:30 uur

22 september 2002 H1 begonnen met schrijven D 01:00 uur

15 oktober 2002 H5 begonnen met schrijven G" inleiding, zeehondenpopulatie, bedreigingen

02:30 uur

18 oktober 2002 H5 verder met schrijven G" jacht, PCB's (begin)

00:50 uur

26 oktober 2002 H1 verder met schrijven D 04:00 uur

Logboek (vervolg)

Datum Activiteiten Tijd

15 oktober 2002 H5 begonnen met schrijven G" inleiding, zeehondenpopulatie, bedreigingen

02:30 uur

18 oktober 2002 H5 verder met schrijven G" jacht, PCB's (begin)

00:50 uur

26 oktober 2002 H1 verder met schrijven D 04:00 uur

5 november 2002 H1 verder schrijven DPlaatjes zoeken + scannen D (+ G)

05:00 uur02:00 uur

8 november 2002 H5 verder met schrijven G" PCB's (afmaken), virus (begin)H1 verder met schrijven D

02:00 uur

04:00 uur

9 november 2002 H5 verder met schrijven G" virus (afmaken), andere bedreigingen

01:45 uur

10 november 2002 H6 virus schrijven GVerder met site, achtergronden plaatsen GH1 afmaken D

00:30 uur01:00 uur02:00 uur

11 november 2002 H1 gedeeltelijk op de site zetten GH5 info verwerken voor Gemma D

05:00 uur02:00 uur

12 november 2002 Site omzetten in nieuwe G 03:00 uur

13 november 2002 H3 Pieterburen schrijven DVerder met site, H1 en H2 G

06:00 uur04:00 uur

14 november 2002 Dr. Reijnders mailen voor informatie D/GConclusie, bepaling inhoud D/GH6 schrijven D/GH4 afmaken GVerder met site, H1 en H6 GH3, EcoMare en relevantie schrijven DNakijken H3 GNakijken H5 D

00:05 uur00:10 uur01:00 uur02:00 uur02:30 uur04:30 uur01:00 uur00:30 uur

15 november 2002 Verbetering H5 en H3 GConclusie uitwerken DH5 afmaken D

00:20 uur01:30 uur01:30 uur

16 november 2002 Inleiding schrijven GH3, H4, H5, H6, en Conclusie op de site zetten G

00:20 uur07:00 uur

17 november 2002 Inleiding, Quiz op de site zetten en fouten verbeteren G 05:00 uur

18 november 2002 Logboek, Bronvermelding op de site zetten GLinks controleren, beginpagina verbeteren GReflectie schrijven D

02:00 uur03:00 uur01:00 uur

19 november 2002 Reflectie op site zetten GLaatste puntjes verbeteren GSite online zetten G

00:30 uur01:30 uur00:30 uur

20 november 2002 PWS inleveren D/G �

5 februari 2003 Spelfouten verbeteren GH4 verbeteren G

01:15 uur00:15 uur

8 februari 2003 H6 verbeteren GInleiding herschrijven D

00:20 uur01:30 uur

9 februari 2003 H1 verbeteren DH2 verbeteren DH3 verbeteren DH5 verbeteren DTitelpagina maken GConclusie verbeteren DVerbeteringen op de site zetten G

00:05 uur00:10 uur01:00 uur00:05 uur00:45 uur00:30 uur02:00 uur

10 februari 2003 PWS inleveren D/G �