Download - DE EXECUTIE VAN EEN DOODVONNIS IN SCHIELANDrjb.x-cago.com/GARJB/1941/12/19411231/GARJB-19411231...zijn in aanmerking werden genomen. In een tijd, dat de schande en het onderhoud van

Transcript
  • DE EXECUTIE VAN EEN DOODVONNISIN SCHIELAND

    DOOR DR. E. WIERSUM

    IN het voorjaar van 1763 maakte een jonge vagebonde vannauwelijks 20 jaar, Johanna Catharina Merks, zich inde buurt van Rotterdam aan een aantal min of meer ern-stige misdaden schuldig.

    Van Amsterdam gekomen zijnde, even na Paschen, hield zijzich hier ter stede eenige dagen op en maakte zij van hieruithare crimineele uitstapjes. Het begon met een diefstal bij eenbakker aan de Rotte in de buurt van Krooswijk; de buit bestonduit een vrouwenrok, twee manteltjes, twee vrouwenhemden;de opbrengst bij het vandehand doen was uiterst bescheiden:de twee manteltjes werden aan een Rotterdamsche uitdraagsterverkocht voor drie schellingen het stuk, een van de hemden,„twelk zeer oud was", bracht te Amsterdam vijf stuivers op.

    Daarop volgde een inbraak bij een boer te Charlois. Inge-pikt werden een damasten manshemdrok met zilveren knoo-pen, een witte hemdrok eveneens met zilveren knoopen, eenroode neusdoek en nog enkele andere kleedingstukken. Deopbrengst was zestien gulden.

    Toen was een boer te Lindt bij Dordrecht aan de beurt.Van hem werd een koralen ketting met een gouden slootjegestolen, die voor tien gulden van de hand werd gedaan.

    Van een boer te Gouderak werden een zilveren lepel, ge-merkt F. G. en ook weer een bloedkoralen ketting met eengouden slootje, het gebruikelijke boerinnensieraad, ont-vreemd, waarvoor zij zeven gulden kon maken.

    Tot zoover ging alles naar wensch, maar de 19de Meid.a.v. werd voor haar de „dies ater". Van Gouda reed zijdien dag met den Goudschewagen naar Rotterdam. Denzelf-den namiddag nog toog zij weer aan het werk. Te St. Elbrechtonder Kralingen werden buit gemaakt: twee vrouwenrokken,een zilveren punthaakje, drie Zeeuwsche rijksdaalders en eenzilveren snuifdoos)e. Met haar buit op weg naar Rotterdamwerd zij door den veldwachter achterhaald en gevisiteerd.

    Om zich er uit te redden, zegt zij, dat zij deze goederenonderweg gekocht heeft van een persoon, „welke haar had

  • toegeschenen een Jood te zijn". Doch dit praatje hielp haarniet. Zij werd gevangen genomen, overgebracht naar hetcachot in de benedenverdieping van het stadhuis op de Hoog-straat en een paar maanden later door het gerecht van Schie-land ter dood veroordeeld.

    Uit het verhoor blijkt, dat zij één of twee-en-twintig jaaroud en geboren was te Best onder Oirschot. „Buiten pijnen banden van ijzer" legde zij een bekentenis af, waarvan degeloofwaardigheid „aan de Edele Agtbare Heren Schepenenen Mannen van den Hove en de Hoge Vier schare van Schie-land bij goede informacien gebleken is".

    Het droevig verhaal luidt als volgt:„dat zij gevangene van haar vroege jeugd af aan in plaatze

    van zich op een eerlijke en betamelijke wijze te gedragen omaan de kost te geraken, integendeel een ongebonden levens-wijze heeft gehouden, zoodanig dat zij gevangene reeds ophaare zeventiend jare in den Lande van Ravestein in hegtenisis geweest, dat niettegenstaande die zo vroegtijdige correctiezij gevangene is blijve volharden in haare vagebundeerendelevenswijze en zelfs zich aan dieverijen en huijsbraaken heeftovergegeven, waarvoor zij gevangene op den 10 Novembervan het laatst gepasseerde jaar (i 762) in den Lande van Vianenaan den lijve is gestraft geworden".

    En verder bekent zij gevangene „tot twee malen toe dooronderscheyden perzonen in onecht beswangert te zijn ge-worden". Het eerste kind werd te Leiden, het tweede ge-durende hare detentie te Vianen geboren.

    Dan wordt nog een uitvoerig relaas gegeven van haarlaatste reeds bovenvermelde misdaden in Schieland en in debuurt van Gouda en Dordrecht, waarna ten slotte de hardeuitspraak luidt als volgt:

    Gecondemneerd, om op het schavot achter het Raadhuisdezer stad aan een paal door den scherprechter met denkoorde te worden gestraft, „dat er de doot na volgt en dathaar doot lichaam zal worden gebracht na het Galgeveld*)

    1) Aan de Schie bij de Schans. Reeds tweehonderd jaar vroeger had Schie-land met Rotterdam een akkoord aangegaan, om zijn misdadigers tegeneen geldelijke vergoeding te mogen hangen aan de stadsgalg.

    Bronnen voor de geschiedenis van Rotterdam, III blz. 251.

  • en aldaar aan een paal geschut ten spectacle en afschrik vananderen". Verder werd zij veroordeeld in de kosten en misenvan justitie.

    Dit vonnis werd 12 Juli 1763 geveld en een week later,19 Juli, had de executie plaats *).

    Is het niet om van te rillen? Een jonge vrouw, moedervan twee kinderen, die om enkele diefstallen van kleeren enlijfsieraden van zeer bescheiden waarde ter dood wordt ge-bracht. Zonder eenigen schroom van de zijde der rechters.Zonder dat de omgeving, waaruit zij voortkwam, haar ver-waarloosde opvoeding, de mogelijkheid van erfelijk belast-zijn in aanmerking werden genomen. In een tijd, dat deschande en het onderhoud van een onecht kind alleen tenlaste van de moeder kwamen en de vader als regel vrij uitkon gaan. In een tijd, dat het vonnis alleen moest dienen omanderen afteschrikken. In dat opzicht zijn we thans toch welheelwat vooruitgegaan.

    Het harde vonnis werd gewezen door Baljuw, SchepenenenMannen van den hové en de hooge vierschaar van Schieland.

    In dit College had de Baljuw van Schieland veel te zeggen.Deze hooge ambtenaar, die tevens Dijkgraaf van Schielandwas, werd sinds 1576, toen de stad Rotterdam het ambt ge-kocht had, aangesteld door de Rotterdamsche Vroedschap.Zijn mederechters, de Schepenen en Mannen van Schieland,werden gekozen door den Prins van Oranje uit twee nomi-natiën, namelijk één voor Schepenen, opgemaakt door Bur-gemeesteren en één voor Mannen, opgemaakt door Burge-meesteren en den Baljuw elk voor de helft.

    De taak van den Dijkgraaf en Baljuw was, „om binnensyne jurisdictie alle delinquenten en misdadigers te vervolgen,apprehendeeren, te recht te stellen en nae behooren te doenstraffen" en het platteland van Schieland te zuiveren van vage-bonden, bedelaars, lichte vrouwen enz. ^). Schepenen en Wel-

    1) Crimineel Sententieboek van Schieland 1759-1791 blz. 40, in het Alge-meen Rijksarchief.

    De bladzijden 189-194 zijn uit dit register gescheurd. De index verraadtechter den naam van den delinquent, namelijk Cornelis Borgman (Borgmans,Bergmans).

    2) Bronnen voor de geschiedenis van Rotterdam, I, XXXV.

    93

  • geboren Mannen waren de eigenlijke rechters, die de von-nissen wezen *).

    Het vonnis Merks moest dus nu worden uitgevoerd. Bal-juw, Schepenen en Mannen van Schieland, hoewel de juris-dictie hebbende over Schieland, vormden eigenlijk een Rot-terdamsch college. Zij gebruikten dan ook voor hunne delin-quenten de stadsgevangenis onder het Stadhuis en eventueelhet stadsschavot. Ook hunne bijeenkomsten in executiezakenhadden in den regel plaats op het Stadhuis, in de vergader-kamer van Schout en Schepenen van Rotterdam. Dit laatstegaf blijkbaar nogal eens wrijving tusschen de beide colleges.Laatstgenoemden maakten soms moeilijkheden, wat het ont-ruimen van hun kamer betreft. In elk geval wilden ze daartoebeleefd worden uitgenoodigd. Het Schielandsche gerechtplacht hun namelijk alleen kennis te geven, dat er een execu-tie zou plaats hebben en hun vergaderkamer dus voor tweedagen beschikbaar zou moeten zijn. Dit was hun niet beleefdgenoeg; zij wenschten een vriendelijker redactie van deze aan-kondiging. Doch hiertegen kwam de Baljuw van Schielandweer in verzet. Het zou in strijd zijn, zoo betoogde hij, metde waardigheid van het College, waarvan hij de eer had aanhet hoofd te staan.

    Burgemeesteren van Rotterdam maakten ten slotte een eindaan dit kleingeestig gedoe en stelden het College van Schie-land in het gelijk. Het is werkelijk curieus, om de beraad-slagingen over dit zwaarwichtig geval te lezen, waarom ik zehier in extenso laat volgen. Ze luiden aldus:

    „Vergaderingvan Bailluw, Schepenen enMannen van den hove )̂ en hoge vier-schare van Schieland op Dingsdag den12 July 1763.

    Den WelEdeleGest. heer Mr Adriaan Reepmaker, Bailluwvan Schieland, rapporteert aan het Collegie, dat zijn WelEd.,om volgens gebruijk haar Ed.Groot Agtb. de heren Burge-meesteren te rememoriseeren de aan haar EdG.Agtbare voor-gestelde dagen, ter doen verscheijning onder de blaauwe

    1) Beekman 469 (Dijkschouw).2) In het manuscript staat hierachter nog: en hove.

    94

  • hemel *) en het executeeren der gevangene Johanna CatharinaMarks, zich hadde begeeven in Burgemeesteren haar kamer;en aldaar verzogt hebbende, dat haar Ed.G.agtb. wildenordre geven tot het stellen van het staketsel op den 16 dezerlopende maand, en vervolgens tot het dresseeren van hetschavot op den 19 daaraanvolgende, haar Ed.G.Agtb graat-sieuselijk daarin bewilligt hebbende, zijn WelEd.Gest. had-den onder het oog gebracht, dat haar Ed.G.Agtb van ter zij-den was gebleeken: dat heeren Schepenen der Stad Rotter-dam zouden difficulteeren in het ontruijmen van haar EdeleAgtb. ordinaris vergaderkamer, zonder dat alvorens tweeheere Commissarissen van wegens het Collegie van Schielandbij form van verzoek zouden worden gedeputeert, het ge-bruijk van gemelde kamer te verkrijgen, dat zijn WelEdGst.dezelve praetensie van wegens Schepenen van de Stad heb-bende gedeclineert, en teffens aan haar Ed.G.Agtb reverente-lijk declareerden, dat zijn WelEd.Gest. van wegens zijn amptzich verpligt vond, zo veel tot opbouwing van regten en pri-vileegien ten voordeden van het Collegie, waarvan hij de eerhad aan het hooft te zitten, te doen als immers in zijn ver-mogen zoude zijn, zijn Ed. vooral niet zoude afstaan en over-geven Jurisdictien die ook in vroeger tijd met zo veel vigeurwaren gedefendeert; en dat zo heeren Schepenen eene poinc-tille zogten te maken over de voorsegde zaak, het Collegievan Schielandt van haar kant geensints daardoor zoudeworden afgeschrikt, maar integendeel de Justitie op de be-paalde dagen haar voortgang zoude doen hebben en ver-gadering laten beleggen in Schepenen van de Stad haarKamer, na alvorens op den behoorlijken tijd den heer Hooft-Officier van de Stad van wegens die twe dagen kennisse tehebben gegeeven, en in gevallen zijn WelEdGst. die niet totzijne dispositie vond op gemelden tijd, zoude heen gaan, pro-testeerende van de gevolgen en confusie die daaaruijt zoudeontstaan.

    dat haar EdGt.Agtb. hierop hadden gerepliceert dat dewijlde voorszegde zaak sedert eenige jaaren altoos disputen enongenoegen tusschen de twee Collegien had veroorzaakt,zonder dat er totnogtoe eenige bestendige conclusie over was

    1) Identiek met het tegenwoordige: bloote hemel.

    95

  • genomen, en dat alschoon Burgermeesteren door haar tus-schenkomst de voorsegde Kamer op de twee bewuste dagentot het gebruijk van het Collegie van Schieland besorgden,deze zaak int vervolg altoos weder zoude herleven, dat haarEd.Gt.Agtb. veel liever tot onderlinge harmonie en ook toteen permanent gebruijk wilden institueeren zodanige schik-kingen als haar Ed.Gt.Agtb. in eene besoigne in de Vroed-schapskamer, waarbij dan zouden adsisteren den heer Hooft-Officier, den Praesident en vice Praesident-Scheepen van deStad, den heer Bailluw, den Praesident-Schepen en Praesident-Welgeboren Man van Schieland, zouden voorstellen,

    dat gemelde Deputatie op verzoek van heren Burgermees-teren een quartier uurs daarna zich had begeeven na Vroed-schapskamer, en aldaar ontmoet hadden de heeren Burge-meesteren Meyners en Gevers en de deputatie van HeerenOfficier en Schepenen, dat daarop haar Ed.Gt.Agtb. hebben-de gedaan aan beide de Collegien of Deputatien een sierlijke*)aanspraak tot wederzydesche harmonie van de Collegien,eijndelijk voorlazen twee concept-missieve van denzelven in-houd als te zien op folio 2 en 3 )̂ van de Memorie rakende hetcxecuteeren van doodvonnissen, teffens betuijgende, dat hethun EdGt.Agtb. toescheen, dat teffens door deze saak opene bestendige voet zoude kunnen gesteld worden, zonderdat daardoor in het bijzonder aan de Collegien eenige prae-juditie zoude geschieden,

    dat hierop de Deputatien van haar EdGt.Agtb. afscheijdnemende, verzogten dat, nadat zij lieden de concept-missievesaan haar Ed. Collegie zoude hebben voorgeleezen, zij daar-van wederom de dispositie aan haar Ed.Gt.Agtb. zoudenmogen communiceeren,

    dat den heer Bailluw van deze besoigne aan het Collegiehebbende rapport gedaan, en daarover rijpelijk delibereeren-de, Bailluw, Schepenen en Mannen goedgevonden hebbenbij deputatie aan )̂ voornoemde Burgemeesteren te rappor-teeren, dat haar Ed.Agtb. van haare kant zeer bereijd warenom aan de propositie van haar Ed.Gt.Agtb. te condecendee-

    1) In het manuscript staat: scierlijke.2) Zie hierna blz. 99.3) In het manuscript staat: als.

    96

  • ren, dog dat ingevallen Schout en Scheepenen van de Stadhierover difficulteerden oftewel eenige verrandering, dewelkepraejudiciabel ten reguarde van het Collegie van Schielandwaren, zogten in te voeren, zij veel liever deeze zaak hieldenvoor ongedaan.

    dat nadat voorgemelde Deputatie wederom zijnde gegaanin Vroedschapskamer en de Deputatie van wegens de Stadeenigen tijd daarna gekomen zijnde, de heeren Burgemeeste-ren verzogten te mogen weten de wederzijdsche rapporten,dat daarop Officier en Schepenen van de Stad difficulteijtmaakten en praefereerden de Deputatie van Commissarissenvan wegens Schieland zoals het in den jaare 1746 was gedaangeweest, ofwel, dat men ten minsten de missive van wegensSchieland zodanig wilde veranderen, dat men daarin las:

    „hebben wij niet kunnen afzijn UEd.Agtb. daarvan ken-nisse te „geeven, ten eijnde UEd.Agtb. deszelfs ordinaris„vergaderkamer de twee voornoemde dagen ter onzer dispo-sitie zouden /̂7/tfw overlaten,

    dog welke propositie door haar Edele Gt.Agtb. scheen ge-declineert te worden, En den heer Bailluw van Schieland aande deputatie van de Stad declareerde, dat zij van haare kantzeer gaarne bewilligden in de propositie zodanig als dezelvedoor Heeren Burgemeesteren was gedaan, dog zoo heerenOfficier en Schepenen van de Stad hierover difficulteerden,dat dan deeze zaak als onbegonnen zoude zijn,

    dog dat hierop door intersessie van heere Burgemeesterendeze saak was vereffent, zodanig dat deze twee concept-mis-siven tot een permanente gebruijk zoude zijn, waarna zichbeide de Collegien zoude hebben te schikken, in dier voegendat het Collegie van Schielant agt dagen voor de executievan de gevangene woordelijk de hierboven vermelde con-cept-missive aan heere Officier en Scheepenen van Rotterdamzullen afzenden en dat daarop gemelde heeren Officieren enScheepenen van de Stad ilico een woordelinge copie-missivena het consept-antwoord zullen rescribeeren,

    dat welgemelde deputatie hierop af schei jdt nemende haarEd.Groot Agtbare hadden bedankt voor de vriendelijke in-tersessie die haar Edele Groot Agtbare in deze zaak haddengenomen,

    97

  • na welk gedane rapport voornoemde deputatie met een-parigheijd van de praesente leeden voor hunne genomenemoeiten en vigileerende attentie in deze zaak zijn bedanktgeworden".

    Voortaan zou dus het executeeren van doodvonnissenplaats vinden volgens minutieus vastgestelde voorschriften,waarvan niet mocht worden afgeweken. Uit de toen opge-stelde „Memorie rakende het Collegie van Schielandt" kanmen den geheelen gang van zaken leeren kennen. Wat er aanzoo'n executie vast zat, welk ceremonieel erbij in acht moestworden genomen, hoe er met den delinquent gesold werd,het is naar onze begrippen aan den eenen kant dwaas en be-lachelijk, aan den anderen kant onredelijk en zelfs wreed.Maar zoover mij bekend is er geen andere bron, die ons overhet geval zoo nauwkeurig inlicht als deze Memorie, diedaarom ook alleszins verdient hierachter in haar geheel teworden afgedrukt.

    „MEMORIErakende het executeeren van doodvonnissen

    Wanneer door heeren Scheepenen en Mannen van Schie-land den eysch des doots tegens een gevangene aan den heerBailluw is geadjudiceert geworden, zoo vervoegt zich denvoornoemden heer Bailluw in de kamer van heren Burge-meesteren en geeft aan Haar Edele Groot Agtbare kennisse,dat bij het Collegie van Schieland is geresolveert, om dendelinquant na alvorens denzelven onder den blaauwen hemelte hebben doen verscheijnen, ter doot te doen brengen, tenwelken einde hij heer Bailluw de dagen tot het doen ver-schijnen onder de blaauwe hemel en tot de executie bij hetCollegie bepaalt, aan heren Burgemeesteren voorstelt om teweeten, off dezelve van Haar Edele Groot Agtbare conve-nientie zijn, alsmede om HaarEd.Gr.Agtb. te verzoeken or-dre te wille geeven tot het stellen van het staketsel in destraat en tot het dresseeren van het schavot, welk verzoekagt dagen, of tijdsomstandigheyd, door gemelden heer Bail-luw voor de executie in de kamer van Burgemeesteren terrememoriatie van Haar Ed.Groot Agtb. word herhaaldt, opwelke zelve tijd den Secretaris van Schieland een missive aan

    98

  • Schout en Scheepenen der stad Rotterdam afvaardigt in dezervoegen:

    Edele Agtbare HeerenIn onze vergadering na voorgaande deliberatie geresolveert

    zijnde, op Zaturdag aanstaande, zijnde den , eenzekere misdadiger onder den blauwe hemel te laten verschijneen Dingsdag daaraanvolgende met den doot te doen straffen,hebben wij niet kunnen afzijn UEd.Agtb. daarvan kennissete geeven, ten einde UEd.Agtb. deszelfs ordinaris vergader-kamer de twee voornoemde dagen ter onzer dispositie zoudeoverlaten, in welke verwagting, nae toewensching van dedierbaarste zegeningen des Alderhoogsten, wij ons noemenGeschreven in Rotterdam Edele Agtbare Heeren,

    den UEd.Agtb. goede vrienden Bail-liuw, Scheepenen en Mannen vanden Hove en Hoge Vierscharevan Schielandt,

    ter ordonnatnie van dezelveHet adres is: N.N. secretaris.Edele Agtbare HeerenDe Heren Schout en Schepenender stad Rotterdam

    teRotterdam.

    Waarop de heeren Schout en Schepenen der stad Rotter-dam directelijk op deze volgende wijze rescribeeren:

    Edele Agtbare HeerenIn antwoord van UEd.Achtb. missive in dato dient/dat

    wij onze ordinaris vergaderkamer Zaturdag en Dingsdagaanstaande ter dispositie van UEd.Agtb. overlaten tot hetdoen van zodanige executie als breder bij UEd.Agtb. missiveis vermeit, waarmede, na toewensching van de dierbaarstezegeningen des Alderhoogsten, wij ons noemen

    Edele Agtbare HeerenUEd. Agtb. goede vriend(en) etc.

    Zijnde deze ordre, ter gebruykmaking van de ordinaris ver-gaderkamer van heeren Schout en Scheepenen der stad Rot-terdam, door intersessie van heeren Burgemeesteren derzel-

    99

  • ver stad tot een permanent gebruyk op den 12 July van denjare 1763 vastgesteld, gelijk breeder te zien is in de Bailluwsrolle van Schieland n

  • hem gevangene ter 2ake van de gepleegde delicten zal doenen nemen.

    Wanneer den delinquant vooraf word weggeleidt en ge-bragt in de Treur- of Gijzelkamer en volgen de heeren Bail-luw en verder College wederom in dezelve ordres als ge-komen zijn na Scheepenskamer.

    Vervolgens word ordre gestelt, dat de heeren Predikantenworden verzogt en geadmitteert bij den Patient te komen ende Zieketroosters, dewelke bevorens, zo haast geresolveertwas, dat hij sterven zou, daarbij gekomen zijn, blijven con-tinueeren tot den einde toe, wordende, zo haast de sieke-troosters geadmitteert zijn, den gevangene overgebragt in deTreur- of Gijzelkamer en bewaakt des daags door de helbaar-diers dezer stad, waartoe den heer Bailluw aan heeren Burge-meesteren permissie verzoekt, en des nagts door den bediendevan de Jus(ti)tie en een helbardier tot den einde toe.

    Wijders dat er gebeede word in de kerke, hetwelk doorden Ciepier bezorgt wordt, die daarvan kennis geeft aan denoudsten Predikant der Nederduytsche kerk.

    Den heer Bailluw schrijft agt en veertien dagen, bevorensden delinquant zal geexecuteert worden, aan den heer Officiervan Dorth of Haarlem, om den Scherpregeter en verwittigtteffens den Scherpregter daarvan in dezer voegen:

    Edele Manhafte,Deze dient alzo op Dingsdag den alhier Capitale *)

    Crimineele Jus(ti)tie zal worden gedaan, dat UEd. zich daagstevoren alhier gelieft te laten vinden en hetzelve als scherp-regter ter uytvoer te brengen; hierop UEd. te gemoet ziende,t^Jve Edde ManhafteHet adres is: UE.dw. Dienaar

    Edele ManhafteMeester van den scherpen Swaarde

    teDordrecht of Haarlem *).

    1) Bij enkele geesling en brantmerk werd het woord Capitaal, twelk dood-straf betekent, eruyt gelaaten en tot P.S. erbij gevoegd: zullende geen CapitaleJustitie gedaan worden.

    2) Rotterdam had toen blijkbaar geen eigen beul.IOI

  • Wordende de beide missive door de boode in perzoon over -gebragt, die de antwoorden daarop verwagt en terugbrengt.

    Zo de gevangene verzogt om aan zijne familie te schrijven,'t zij zelfs of wel door de bode van het Collegie of denCipier, word zulks toegelaten zodanig dat dezelve schriftuureter resumptie van den heer Bailluw of het Collegie zijn.

    Bij overkomst van de vrienden van den gevangene wordendezelve na de verscheijning onder den blauwe hemel bij degevangene telkens bij permissie van het Collegie toegelaten,doch geene particulieren, waartegens de Predikanten enZieketroosters gewaarschuwt worden, tot vermeiding vanalle confusie en gestadige ontrusting van den gevangene.

    Daags voor de executie werd ordre gegeven tot het stellenvan het schavot en tot het overhalen van gevangenen, zodaar eenige in het werkhuys zijn.

    Op den dag van de executie vergadert men ten 10 uurenop de boeten van 6 gulden, welke gelijke boete gesteld word,wanneer den gevangene onder den blaauwe hemel zal ver-scheijnen en werd den gevangene die sterven zal, zo hij alleenis, quartier over elfF uuren of halfT twaalfF gebragt int vertrekvan heeren Burgemeesteren en, zo der meerder gevangenezijn, vroeger, na tijds omstandigheyd, en de andere gevangeneéén voor één in Scheepenskamer, alwaar den heer Bailluweysch tegens haar doet en laat se vervolgens brengen in hetvertrek van heeren Scheepenen.

    Waarna Bailluw, Scheepenen en Mannen benevens denSecretaris zich gaan zetten in de Vierschaare, hebbende denheer Bailluw de roede van Justitie in de hand, wordende als-dan den delinquant, die sterven zal, voorgebragt en hem doorden Secretaris voorgeleesen sijnde alle de feyten, dewelke hijgevangene bekent heeft, houdende de lectuure van den Secre-taris op bij de woorde: alle hetwelke. Zo concludeert denheer Bailluw spreekende tegens den delinquant, blijvendeden heer Bailluw zitten, dat hij zal worden gebragt op hetschavot en aldaar door den scherpregter met de koorde, ofandere straffen na den inhoud van de sententie, gestraft, dater de doot na volgt, sijn lijk gehangen buy ten de stad aan degalge, en gecondemneert in de costen en mise van de Justitie.

    Waarna den Bailluw op staat en belast den jongsten102

  • Schepen met het vonnis, en zoo daar meer zijn, den evenvoorgaande Scheepen, en retireerd zig alsdan in de Reken-kamer, wanneer den jongsten Scheepen op staat en passeertvoorzegde andere heeren en gaat eerstelijk Scheepenekamerin door de deur aan de zijde van de Rekenkamer en zet zigin de stoel van den heer Bailluw en volgen de andere heerenalle na rang, waarop den jongste Scheepen de stemme colli-geert en concludeert de sententie, zijnde intussen den delin-quant gebragt in Burgemeesterenvertrek. Dan werd den heerBailluw verzogt binnen te komen en door den JongsteSchepen opstaande word aangezegt, dat de heeren Scheepe-nen en Mannen blijven persisteeren bij haar adjudicatie,waarna den heer Bailluw en verdre Collegie zich wederomalsvoorn gaan zetten in de Vierschare en den delinquantvoortgebragt zijnde, door den Secretaris word voorgelezenzijne sententie, beginnende de lecture bij de woorden: allehetwelke, en vervolgens wedergebragt in het vertrek vanheeren Burgemeesteren, waarna alle de andre delinquantenéén voor één worden gebragt in de Vierschare en haar mis-daden en sententie voorgelezen en zoo wederom doorSchepenekamer na beneden gebragt.

    Zo den delinquant, die sterven moet, alleen is, word hijterstond uyt de Vierschare in Scheepenskamer gebragt, ge-adsisteert door den Predikant en Siekentrooster, en volgen deheer Bailluw en verdere College, wanneer den delinquant ofdelinquanten, zo er meerder zijn, die sterven (moeten), knie-lende worden gelegt voor het pleytbankje en den Dominénevens haar op een kussen en Bailluw en het gansche Collegieknielende op haare stoelen binnen de balie, wanneer denDominé het gebed doet voor den delinquant of delinquan-ten, die sterven moeten.

    Dit gedaan zijnde gaat den heer Bailluw na het schavot,alwaar de bode, die alsdan den onderschout representeert,Zijn Ed. de roede van Justitie overgeeft, en volgen de heerenScheepenen en Mannen op haar plaatsen, wordende daaropterstond den delinquant, die sterven zal, op het schavot ge-bragt en geëxecuteert, daarna de andere gevangene, dewelkena haar ontfangene straff op haar knien den regter bedankenen weggebragt worden.

    103

  • Als wanneer alle de delinquanten één voor één in Schee-penskamer worden gebragt en vermaant en vervolgens ofontslagen, of in t werkhuys gezonden bij ligten dage.

    Zijnde deze wijze van Formalia in dier voegen gehoudenin de zaak van de gevangene Johanna Catharina Merks, voorSchieland geëxecuteert den 19 July 1763, en teffens geresol-veert dit tot een vast gebruyk te houden".

    Deze Memorie, waarschijnlijk geschreven door den toen-maligen secretaris van het College van Baljuw, Schepenen enMannen van Schieland, werd in 1939 aan Schieland's archiefgeschonken door mr. Abm. van der Hoeven, die ze op eenauctie gekocht had.

    104