1

Pagina 8

Pagina 4

Inhoud

Pagina 12

Pagina 16

4

Jan HeeresInterview

Jan Heeres is een veelzijdige man. Hij groeide op in Friesland bij een melkveebedrijf. Na de middelbare school gingen zijn vrienden veeteelt studeren, maar Jan ging zijn eigen weg. Hij studeerde landbouwtechniek en ging aan het werk als akkerbouwvoorlichter. Daarna werkte hij bij de Wageningen Pers, waar hij het tot hoofdredacteur schopte. Hedendaags werkt hij bij kenniscentrum Bèta Techniek, en is hij een belangrijk persoon in Rivierenland.

5

Mijn eerste vraag aan Jan is wat hij denkt dat de

reden is voor de problemen in Rivierenland. Meteen

komt een stroom van antwoorden binnen en wordt het

duidelijk dat hij er veel van weet: “De oorzaak zit in

iets wat in heel Nederland gaande is het wegtrekken

van mensen naar de grote stad.” Ook vergrijzing

speelt een rol en door automatisering worden

handberoepen steeds minder. Jan vergelijkt alle

problemen met een grote golf: “Je kan er twee dingen

tegen doen: een zwemdiploma halen of een bootje

kopen. De mensen in Rivierenland zijn doeners, dus

zij halen hun zwemdiploma.”

Toen Jan voor het eerst over het project hoorde,

was hij meteen enthousiast. Jan wil meer mensen

zien in de technieksector, zowel in het onderwijs als

in het beroep. Dit is dan ook zijn doel in dit project,

dat is de opdracht, en Jan is hierin contactpersoon.

Dit betekent dus dat hij zorgt voor verbinding en

communicatie in het Rivierenland. Dit is echter niet

de enige reden waarom hij meedoet aan dit project.

“Ik ben een technisch mannetje, maar meer van de

journalistiek, organiseren en communiceren. Techniek

en groen is mijn wereld, en mijn passie ligt erin om

mensen te verbinden. Ik zou die passie ook kunnen

uiten in de medische wereld of bankenwereld, maar

daar heb ik niet zoveel mee. Ik ben boer, geen

bankier.”

Wat Jan betreft is het toekomstbeeld van Rivierenland

erg positief: “Dit project is zo uniek de leerling staat

centraal, jongeren zijn leidend. Dit gebeurt nergens

anders, ook al wordt het overal genoemd. Het staat

in beleidsplannen, maar het gebeurt in de praktijk

niet. In Rivierenland zijn wij bezig om jongeren echt

leidend te maken. Met dat gaat Rivierenland een

voorbeeldfunctie hebben. Anderen kijken er nu al

met interesse naar. Ze vragen wat we aan het doen

zijn en of ze een keer mogen komen kijken. Ik houd

er rekening mee dat dit redelijk vlot naar andere

regio’s gekopieërd gaat worden. Dit is een winnende

wedstrijd.”

Omdat Jan een van de organisatoren van de co-

creatiedagen was, ben ik natuurlijk erg benieuwd naar

zijn mening over deze dagen. Ik vraag me af wat hij

ervan vond en wat hij ervan geleerd heeft. Meteen

begint hij zijn antwoord: “Ik vond het een hele mooie

dag. Ik had van tevoren geen beeld over hoe het

precies zou zijn. De enige twee dingen die ik in mijn

hoofd had, waren dat er gesprekken kwamen en dat

iedereen geïnteresseerd ideeën uit zou wisselen.” Jan

heeft vooral veel geleerd van de leerlingen. Voorheen

regelde hij van alles voor deze leerlingen, maar dat

is nu veranderd: “Het is aan mij de opdracht om hen

de kans te geven om het op te pakken. Ze willen en

kunnen alles zelf doen, en dat gaat ze lukken ook.”

6

Frans van BrandenburgInterview

Frans van Brandenburg is sinds 1980 fruitteler akkerbouw in Heteren en voorzitter van de Landwinkelcoörperatie, een nationaal verbond van agrarisch ondernemers die een professionele winkel naast hun boerderij hebben. Als zelfstandig ondernemer is hij zeer begaan met de huidige situatie en de toekomst van zijn sector. Wervelstroom sprak met hem over zijn belevingen, perspectief en mogelijke oplossingen voor het probleem: Studenten voelen zich niet aangetrokken tot de groensector.

Toen Frans voor het eerst aan de slag ging waren er enorme perspectieven binnen de groensector, zoals bijvoorbeeld de ontwikkeling van nieuwe plantsystemen en rassen Denk hierbij aan de befaamde Jonagold appel. De grootste verandering sinds die tijd is een gebrek aan nieuwe ondernemers. De perspectieven zijn nog steeds aanwezig, er worden nog steeds nieuwe fruitrassen ontwikkeld, maar het vertrouwen is verminderd door de vergrote kritische blik op de sector. Waar het aan ontbreekt is kennis om te kijken

7

wat er in het aanbod te realiseren is.De ervaring van Frans met studenten in de omgeving, zoals de hogeschool Larenstein, is dat zij vrijwel geen beeld hebben van de sector. Het onderwijs is dan ook niet actief bezig met voorlichting geven. Bovendien komt landbouw vaker negatief in het nieuws dan positief. Dit terwijl er ook veel positieve ontwikkelingen gaande zijn binnen de sector, en evenementen die veel bekijks trekken, zoals de landelijke appelplukdag, die in één zaterdag 100.000 mensen kan trekken.De studenten zelf zijn ook niet actief op zoek. Ondanks dat er een hogeschool dicht in de buurt ligt krijgt Frans weinig stagiaires uit de omgeving. Waar het volgens Frans vooral aan ontbreekt is basiskennis. Groen is namelijk veel meer dan alleen maar in de boomgaarden werken en met de hand fruit plukken.Maar wat is Frans zelf bereid om bij te dragen aan het creëren van een positieve beeldvorming? Hij staat bijvoorbeeld open voor het organiseren van een meeloopdag, mits deze goed voorbereid is en een duidelijk doel heeft. Uit zijn ervaring blijkt namelijk dat

onvoorbereide en verplichte excursies leiden tot gedesinteresseerde studenten, die meer bezig zijn met het spelen met hun telefoon dan hun aandacht bij zijn verhaal te houden.De fruitteeltsector heeft veel te bieden en is constant in beweging. Omdat bijna alles in het vak seizoensgebonden is zijn er het hele jaar door verschillende dingen te doen. De actieve pieken en rustige perioden zorgen voor veel variatie en dus afwisselend en veelzijdig werk.Deze variatie is ook deel van wat Frans zelf nu zo leuk vindt aan zijn vak. Toen hij voor het eerst begon was zijn beeldvorming compleet anders dan het nu is. Na het behalen van zijn initiële doel ging hij op zoek naar wat hij echt leuk vond, en zijn vak gaf hem hier ook de mogelijkheden voor.Hoe zou Frans zijn werk kort omschrijven? Het is gevarieerd: Iedere dag is er wel iets anders te beleven. Hij krijgt veel mogelijkheden om doelen voor zichzelf vast te stellen en die dan ook te realiseren. Bovendien zijn de financiële eindresultaten positief: Oftewel, het is perfect mogelijk om op een comfortabele manier je brood te verdienen in de groensector.

Frans van Brandenburg

Frans van Brandenburg kijkt uit over zijn landgoed te Heteren. In de groeiperioden staat dit vol met verschilende fruitplanten.

8

Het verhaal achter Rivierenland

Op de co-creatie dag werd hier

de live blog bijgehouden en foto’s

verzameld.

Het land van water, kastelen en mooie fietsroutes. Het Rivierenland, bestaande uit de Betuwe, de Bommelerwaard en het Land van Maas en Waal, bestaat al eeuwen. Het heeft zelfs een eigen website (www.rivierenland.nl) en magazine (RVRNLND). Er valt veel te doen in Rivierenland. Je kunt er overnachten in hotels of op campings, en er zijn veel activiteiten. Zo zijn er speciale wandel- en fietsroutes, bezienswaardigheden, galeries en zelfs rondvaarten. Meer dan genoeg toerisme om van te leven, zou je denken. Toch gaat het slecht met Rivierenland. Waarom? Dat wilde wij uitzoeken.

Het eerste wat qua onderzoek gedaan werd, was het regelen van een interview met Eleonora Swart. Een paar dagen na het regelen hiervan, vond deze al plaats. Alles kon gevraagd worden. Het is natuurlijk wel bekend dat er problemen zijn in Rivierenland, maar hoe komt dit nu eigenlijk? Wat is er echt aan de hand? Wie is er begonnen met dit project, en vooral: wat is de oplossing?

Wat is er nou allemaal aan de hand?Rivierenland heeft vooral ondernemers in de maak- en agro-industrie. In deze industrieën is een tekort ontstaan aan zowel MBO-ers (niveau 2, 3 en 4) als HBO-ers. Werkgevers zijn op zoek naar werknemers, maar die zijn er niet. Dit heeft natuurlijk gevolgen. Zo was er een project waarbij jongeren met afvalwaterzuivering konden werken. Alles leek goed te gaan en het project was bijna rond… maar er kwam gewoon niemand

op af. Ondernemers weten niet meer wat we ze moeten doen en lopen gewoonweg vast.Ook in de agro-industrie gaat het fout. Ondernemers telen al van oudsher producten als appels, aubergines, kersen, aardbeien, noem maar op. Door de opkomst van supermarkten komt dit

9

Wervelstroom zit onder genot van een drankje te wachten op

de deelnemers.

onder druk te staan: alles moet goedkoper, anders verkopen ze niets meer. Hierdoor moeten ondernemers kostenefficiënt gaan produceren. Dit houdt dus in dat ze meer produceren voor een lagere prijs. Dit gaat door en door tot het moment dat het niet meer efficiënter kan. Dit kun je vergelijken met eten: je kan proberen steeds minder te eten, maar op een gegeven moment kan dat gewoon niet meer.

Dit is echter niet alles. Eleonora dacht dat de problemen bij de opleidingen lagen: deze zouden niet interessant genoeg zijn. Ze ging naar het Helicon en ROC Rivor om te onderzoeken of ze gelijk had. Hier kreeg ze echter niet het antwoord waar ze op gehoopt had. Het werd duidelijk dat de scholen hun best deden om jongeren te werven, maar dat zij gewoon niet komen. Natuurlijk kunnen ze deze jongeren dan ook niet opleiden. Uiteindelijk sluiten deze opleidingen dan ook.

De zoektocht naar oplossingenAch, laten we niet bij de pakken neerzitten. Er zijn genoeg oplossingen, die moeten alleen nog gevonden worden. Achter de al gevonden oplossingen, gaat een ware zoektocht schuil. Deze begon toen Eleonora met Jan Krol (directeur Helicon) om de tafel lees verder volgende pagina...

10

vervolgging zitten. Ze waren allebei enorm gemotiveerd om de problemen op te lossen, en haalden Guido Crolla erbij. Samen brainstormden ze over oplossingen voor de groene sector. Later werd Jan Heeres erbij gehaald. Hij zorgde ervoor dat het project ook voor de techniek zou zijn. Ondertussen kwamen er voorbereidingen voor het C-project op de HAN in Arnhem. Een aantal studenten mochten dit project aftrappen... en dat zijn wij, dat is Wervelstroom. Uiteindelijk is er iets ontstaan wat Rivierenland gaat veranderen. Een idee om met elkaar in proces te gaan… een co-creatie proces!

Hier horen natuurlijk co-creatiedagen bij, die plaatsvonden op 28 en 29 februari. Deze dagen waren erg nuttig, en er zijn veel antwoorden uit gekomen. De conclusie? Die kun je lezen in het artikelen ‘Co-Creatiedag techniek’! De oplossing? Jongeren. Omdat zij anders opgevoed zijn dan de ondernemers, kijken ze anders tegen dingen aan. Jongeren moeten nieuwe manieren, nieuwe ideeën bedenken, om de problemen op te lossen.

En nu dan?Nu is het tijd voor actie. Er zullen bedrijvenbezoeken en gastlessen komen, waar jongeren invloed op uit kunnen oefenen. Ze bepalen zelf wat ze willen, en regelen dit dan ook. Er komt een virtuele martkplaats voor jongeren en ondernemers. Jongeren kunnen dan bedrijven zoeken, bepalen wat ze hier willen doen en zich aanbieden. Hierdoor is het niet alleen aanbodgericht, maar hebben jongeren ook invloed. Een ondernemer heeft bijvoorbeeld net een nieuw product geproduceerd, en laat dit zien op de virtuele marktplaats. Jongeren zouden hier dan op kunnen reageren, en zich aanbieden om mee te denken hoe het op de markt gebracht zal worden. Dit alles moet zorgen voor meer inspiratie, meer co-creatie. De stem van jongeren moet gehoord worden. Het is tijd voor verandering. Tijd voor een nieuw Rivierenland.

“Jongeren moeten nieuwe

manieren, nieuwe ideeën bedenken, om de problemen op te lossen.”

11

Ondernemers overleggen over

wat ze geleerd hebben, terwijl

studenten goed luisteren.

12

13

Co-CreatieDagOp dinsdag 28 februari vond de eerste Co-creatiedag voor de sector Groen plaats. Verzameld op het landgoed Mariënwaerdt kwamen studenten van het VMBO en MBO begeleid door hun docenten samen met ondernemers. Na een korte inloop onder het genot van een kopje koffie, sap en een belegd broodje was het woord aan Jan Krol van het Helicon. Hij stelde zichzelf voor en legde nog even kort aan de aanwezigen uit wat het project inhield. Iedereen was op deze dag samengekomen om mee te doen aan wat de start van een groots project zal zijn.De uitdaging: De groensector in de omgeving Rivierenland loopt leeg! Studenten voelen zich niet gemotiveerd om aan de slag te gaan in hun eigen sector. Waar komt dit door? Deze dag zouden we in ieder geval de eerste stap zetten naar een antwoord op deze vraag en misschien zelfs ideeën opdoen voor oplossingen. Hierna sprak Frans baron van Verschuer, directeur van Mariënwaerdt nog even kort over zijn verwachtingen van deze dag. Een goed begin is het halve werk.

14

Na deze introductie werden studenten en ondernemers onderverdeeld in gemengde groepjes van vier. De leden van deze groepjes gingen bij elkaar zitten en werden begeleid door Wim Kuper in samenwerking met Karin Timmerman en Diederik Vrijhoef van Cre-Aid, plus Marjan van der Wal en Jifke Sol om aan de slag te gaan met ouderwets analoog handwerk. Zij gingen in verschillende tijdschriften op zoek naar afbeeldingen die met groen te maken hebben. Deze werden uitgescheurd en opgeplakt op een groot vel om collages te maken, waarna iedereen toelichting moest geven over wat ze in elkaar gezet hadden en vooral waarom ze het zo hadden gedaan. De groepjes kwamen er achter dat groen en techniek meer met elkaar verbonden zijn dan iedereen dacht.

Immers stamt veel techniek voort uit het concept van groen, natuur, terwijl de mens met behulp van techniek ook de natuur doet bevorderen. Echte co-creatie!

Na een korte pauze werden de groepen opnieuw ingedeeld, dit keer in zes groepjes verdeeld over twee ruimtes. Nu ging het echte werk beginnen.

Studenten en ondernemers werken

samen aan een collage.

Co-CreatieDag

15

Landgoed MariënwaerdtHeerlijkheid Mariënwaerdt is een particulier landgoed gelegen in de Betuwe. Sinds 1734 is het al in beheer van de familie Verschuer. Hier worden biologische landbouw en landgoedspecialiteiten aangeboden, naast het faciliteren van evenementen en locaties voor bezoekers. Voor de Co-creatiedag stelde de familie het koetshuis beschikbaar en zorgde voor een uitstekende catering.

Het doel van deze oefening was om studenten en ondernemers met ideeën te laten komen, maar vooral om naar elkaar te luisteren en te leren van elkaar. Ideeën vlogen door de zaal. De deelnemers kwamen aanzetten met bijvoorbeeld reclamecampagnes, praktijkdagen, hogere lonen, leuke collega’s, meer expertise, het uitstralen van positieve boodschappen en het imago van boerenkneuterigheid doorbreken. Om het concreet te houden.

Om 4 uur ‘s middags was de dag afgelopen. Sommigen in de groep, voornamelijk de ondernemers, gingen nog even gezellig met elkaar naborrelen, ook onder het mom van contact leggen met elkaar. Wervelstroom was hier natuurlijk ook bij aanwezig en onder het genot van een drankje naar keuze bespraken we de dag met elkaar.

De Co-creatiedag was een leerproces voor alle aanwezigen: Studenten en ondernemers leerden van elkaar wat hen wel en niet aansprak

binnen de sector. Ondernemers kwamen erachter dat studenten een stuk ambitieuzer zijn en met meer goede ideeën kwamen dan ze ooit hadden gedacht.

Uiteindelijk is de centrale boodschap duidelijk: Studenten willen meer in de praktijk doen. Hun interesse wordt niet meteen getrokken naar groen simpelweg omdat ze er niet veel ervaring mee hebben, er geen kansen voor ze zijn om deze ervaring op te doen en hun beeld van groen überhaupt beperkt is. Wat kan hier aan gedaan worden om dit meer te stimuleren? De studenten zouden graag een zogenaamd kijkje in de keuken willen bij de ondernemers. Vanuit de ondernemers klonken hier op hun beurt positieve geluiden over. Klinkt als een mooie kans voor verbinding!

16

Het vierjarenplanDe Co-creatiedagen zijn niet spontaan tot stand gekomen. Er zit een compleet plan achter dat door verschillende partijen is opgesteld. Hoe is dit plan ontstaan en wie zijn er precies bij betrokken?

Tijdens de Co-creatiedagen hebben ondernemers

en studenten samen ideeën ontwikkeld voor het

verbeteren van de arbeidsmarkt.

Er heerst een probleem in de sector Rivierenland. De beroepsbevolking in de regio groeit niet meer. Meer ouderen stromen uit de regio terwijl het aantal jongeren gelijk blijft. Dit zorgt voor een daling in zowel het aantal werkenden binnen de sector als de algemeen aanwezige ervaring. Het probleem is tot nu toe niet zozeer dat studenten minder aan de slag gaan in de groen- en technieksectoren. De sector dreigt leeg te lopen door uitstroom van ouderen, maar dit kan alleen tegen gegaan worden door het creëren van een grotere instroom van jongeren.De gemeenten in de sector Rivierenland hebben een plan opgesteld om door middel van samenwerking er voor te zorgen dat de arbeidsmarkt in de sector blijft groeien. Dit is gedaan in samenwerking met verschillende partijen, onder anderen de verschillende regiogemeenten, Lander, ROC RIVOR, UWV Werkbedrijf Tiel-Zaltbommel en een vertegenwoordiger van de regionale

werkgeversorganisaties.Samenwerking is dan ook het sleutelwoord in dit project. Omdat de arbeidsmarkt binnen Rivierenland slechts een onderdeel is van een groter geheel en er veel verschillende partijen bij betrokken zijn, is het belangrijk dat alle betrokkenen met elkaar in contact staan.

17

Het belang van samenwerkingstaat centraal binnen het project

voor de sector.

RAAKBinnen Rivierenland bestaat er ook al een programma speciaal ontwikkeld voor samenwerking binnen de regio, genaamd RAAK: Het Regionaal Actieprogramma Arbeidsmarkt Kansen. Dit programma wordt mede ingeschakeld om bij te dragen bij het oplossen van het bestaande probleem.

Het planUiteindelijk is er door de betrokken partijen een programma ontwikkeld voor de eerste vier jaar van een steeds ontwikkelend proces om studenten meer geïnteresseerd te krijgen in de groen- en technieksectoren, ondernemers meer te betrekken bij het proces en uiteindelijk de regionale arbeidsmarkt zal versterken. De basis is gelegd, er moet alleen verder aan gebouwd worden.

18

Meningen van studenten

"Het imago dat er nu is, dat moeten we weghalen."

"het moet persoonlijker worden voor mensen."

"Meer reclame maken en meer naar de mensen toegaan, in plaats van een beetje achterblijven."

" door samen te werken en elkaars meningen te geven, zijn we op veel betere ideeën gekomen."

"Ik vind dat de leerlingen meer

hun eigen mening mogen uiten."

"Als je overal een paar dagen stage loopt, dan weet je overal iets van."

19

Annoury BelarajSteven van den Berg

Jolanada van BeusichemDerek Blom

Frans van BrandenburgAdri BruinesJeroen Diks

Devin van ElstKarin van Elst van

TongerenGert van Genderen

Lennart van GlalsbeekC. te Groothuis

Tülin te GrotenhuisJan Heeres

Lennart HenningPiet Hurkmans

Iris de JongLars de Kok

Jan KrolWim Kuper

Gijbert Kreling

Anneke MeijerMuriël van Mourik

Lois RepkoSjoerd Rombout

Jan de SchepperJifke Sol

Daan SoetenCorné van SteenisPatrick van Steijn

Eleonora SwartKarin Timmerman

Frans baron van VerschuerRicardo VerwoertDiederik Vrijhoef

Marjan van der WalErik van de Water

Rutger WechgelaarM. van Woerden

Michael van ZuidenRamon Snellink

Hermine Johanna Lipke

Bij deze wil Wervelstroom iedereen bedanken die bij de Co-creatiedag voor Groen aanwezig was en heeft geholpen. Met jullie enorme inzet hebben jullie gezorgd voor inspiratie, nieuwe ideeën en oplossingen. Bedankt voor jullie hulp bij het creeëren van een nieuw Rivierenland!

Ivo de HaasNick ter HaarMichelle-Fleur RijsmanSabrina DrostenEelco MartensThom PaterJan BeckingPaul van HaarenIvo EllerFamke Bergmans

onder leiding van:Guido Crolla

Dankwoord

202020