Zaterdag 9 september a.s. viert Groningen haar 22ste editie van Open Monumentendag. Het landelijke thema dit jaar is Boeren, Burgers en Buitenlui. Daarmee ligt de

nadruk op mensen en hun onderlinge economische en culturele relaties.

Er is een veelzijdig programma samengesteld in samenwerking met alle deelnemende gebouwen, zodat er voor iedereen iets te zien en te beleven is. Een speciale kaart Noar Stad beschrijft vier historische routes langs de oude uitvalswegen van en naar de stad Groningen. In deze kaart worden telkens

14 gebouwen nader uitgelicht; al met al leveren ze een mooi gevarieerd bebouwingsbeeld op - van landelijk buitengebied via dorpsachtige buurten

naar stedelijk centrum. De routes zijn geschikt om te fietsen. Deze Noar Stad kaart is gratis af te halen in de Martinikerk.

En er is nog veel meer. U neemt een digitale duik via de erfgoedkaart in de rijke historie van de stad Groningen in de Martinikerk, u ontdekt hoe monumenten zelf

als inspiratiebron kunnen dienen voor andere kunsten, of u neemt een kijkje in een villa van architect Egbert Reitsma.

En natuurlijk zijn de belangrijkste historische gebouwen in en buiten de stad traditiegetrouw weer open voor het publiek. Per locatie staan de openingstijden in de programmafolder vermeld, want niet alle gebouwen zijn de hele dag geopend.

Nieuw dit jaar zijn de Oud-Katholieke Sint Martinuskerk, de Goede Herderkerk en de oudbouw van de muziekschool aan de Sint Jansstraat.

Alle activiteiten en rondleidingen zijn gratis.

Net als vorig jaar is er ook een Engelse en Duitse flyer, zodat buitenlandse inwoners en toeristen kunnen kennismaken met monumentaal Groningen.

InformatieOp werkdagen van 04 t/m 08 september via T 050 367 82 31.

Centraal Informatiepunt tijdens Open Monumentendag

Martinikerk, Martinikerkhof 3 / T 06 25 16 93 60

erfgoed.groningen.nl/monumentendag

Speciale activiteiten

Themawandeling Boeren, Burgers, Buitenlui Deze stadswandeling start in de binnen-stad bij de vroegste bewoningsgeschie-denis van de nederzetting Groningen en eindigt met het vertrek van de laatste stadsboer uit de Moesstraat. Via het Martinikerkhof leidt de route richting de Ossenmarkt waar van de 17de tot de 19de eeuw vee werd verhandeld. De wandeling gaat verder richting de Moesstraat waar veel ‘mouskers’ en ‘koumelkers’ woonden en werkten.

10.30 en 13.00 uur (ca. 2 uur)Vertrekpunt: Martinikerk(max. 20 personen per tocht, vol=vol)

Themafietstocht Boeren, Burgers en Buitenlui Speciaal voor Open Monumentendag is er een routekaart beschikbaar met vier historische routes langs oude uitvals-wegen van en naar de stad Groningen. Architectuurhistoricus Jaap Ekhart neemt u mee richting het zuiden van de stad en geeft uitleg over bijzondere gebouwenlangs de route.

11.30 en 15.30 uur (1 à 1,5 uur)Vertrekpunt: Martinikerk(max. 15 personen per groep)

Rondleiding NS-Hoofdstation: Architect vs. Ingenieurs De Amsterdamse architect Isaac Gosschalk ontwierp ons Groningse stationsgebouw (1896). Maar de perronkappen werden ontworpen door spoorwegingenieurs. Architect en ingenieur Johan van de Beek vertelt over hun verschil van aanpak.

13.00 en 15.00 uur (1 uur)Verzamelpunt: voor de hoofdingang van het NS-Hoofdstation (max. 12 personen per groep) 

Rondleiding villa’s Nassaulaan De monumentale dubbele villa’s van architect en Ploeglid Egbert Reitsma zijn uitgesproken voorbeelden van de bouwstijl van de Amsterdamse School in Groningen. De villa’s worden toegelicht door kleindochter van de architect, Frederiek Reitsma, kleur- en interieurontwerper.

11.00 en 13.00 uur (max. 1,5 uur)Vertrekpunt: Nassaulaan 6 (max. 20 personen per groep, vol=vol)

Singelwandeling Restauratietimmerman Anne Idskes geeft u tekst en uitleg over bijzondere deuren en ornamenten aan de herenhuizen langs de Heresingel en Ubbo Emmiussingel.

13.30 en 15.30 uur (1 à 1,5 uur)Vertrekpunt: St. Jozefkathedraal, Radesingel 2(max. 15 personen per groep)

Rondleiding Hunzeroord, Paddepoelsterweg 11 Rondleiding door de bewoners van de voormalige boerderij Hunzeroord.

13.00 en 15.00 uur (ca. 30 min.)(max. 10 personen per groep)

Wandeling Vrienden van de stad Groningen De route door de binnenstad voert langs plekken die het verhaal vertellen van de eeuwenlange spannende verhouding tussen Stad en Ommeland.

11.00 uur (za.) en 14.00 uur (zo.)(1,5 à 2 uur)Vertrekpunt: zuidzijde MartinikerkLet op: opgave bij de stand Vrienden van de stad Groningen in de Martinikerk op zaterdag 9 september.

35

35. Kerk en wierdevan Dorkwerd Hoogeweg 2, Dorkwerd

10.00 tot 16.00 uur

Markt

36

36. Kerk van LeegkerkLeegeweg 38, Leegkerk

10.00 tot 17.00 uur

Virtuele rondleiding met de Izi-travel app en activiteiten voor kinderen.

37

37. PoldermolenDe Jonge HeldFriesestraatweg 438, Groningen

10.00 tot 13.00 uur

38

38. Sint Maartenskerk Middelberterweg 13, Middelbert

10.00 tot 17.00 uur

39

39. StefanuskerkNoorddijkerweg 16, Noorddijk

10.00 tot 17.00 uur

40

40. BoerderijKerkenheemNoorddijkerweg 12, Noorddijk

10.00 tot 17.00 uur

41

41. NoordermolenNoorddijkerweg 6, Noorddijk

10.00 tot 16.00 uur

42

42. KorenmolenWilhelmina (deels)Molenstreek 1, Noorder-hoogebrug

10.00 tot 17.00 uurPannenkoeken bakken

43

43. BezoekerscentrumReitdiepWolddijk 103, Noorderhoogebrug

11.00 tot 17.00 uur

14.00 uur : Rondleiding rond de boerderij met informatie over de historie van deze oude boerenplaats.

44

44. De MiddeleeuwseKerk van ZuidwoldeBoterdiep WZ43, Zuidwolde

10.00 tot 16.00 uur

Buiten de stadOpgave is voor alle activiteiten verplicht en kan van dinsdag 05 t/m vrijdag 08 september tussen 10.00 en 16.00 uur via

T 06 42 69 46 66.

ColofonUitgave: Gemeente Groningen Samenstelling: Rita Overbeek Organisatie: Rita Overbeek en Platform GRAS

Ontwerp: StudioSpijker Drukwerk: Tienkamp Groningen Foto’s: Gisella Roling-van der Pers, Taco Tel, Daniël van Huizen, GertJan Rodenboog.

Boeren, Burgers & Buitenlui

30

30. Stadhuis (voorzijde)Grote Markt 1

10.00 tot 17.00 uur

31

31. Universiteits-museum Oude Kijk in ’t Jatstraat 7a

11.00 tot 17.00 uur

32

32. VrijmetselarenLogegebouw Turfsingel 46 (ingang hoek W.A. Scholtenstraat)

10.00 tot 17.00 uur

33

33. Watertoren Noord(De Bovenkamer van Groningen)Noorderbinnensingel 14

10.00 tot 15.00 uur

Deze unieke watertoren met prachtig uitzicht over de stad wordt ingezet voor o.a. bruiloftsceremonies, bedrijfs-presentaties of een diner op hoogte.

34

34. Wall HouseA.J. Lutulistraat 17, Hoornsemeer

12.00 - 17.00 uur (ook zo.)

Expositie over dit bijzondere huis en zijn architect John Hejduk (1929-2000).

Kinderactiviteiten in het open atelier op de benedenverdieping.

Per bus bereikbaar met lijn 6 vanaf het Hoofdstation, uitstappen bij halte O. Palmelaan, vervolgens ca. 5 minuten lopen langs het Hoornsemeer.

erfg

oed.

gron

inge

n.nl

/mon

umen

tend

ag

LEGENDA

rolstoeltoegankelijk

openbaar vervoer

rondleiding

wandeling

muziek

Zaterdag 9 september

Boeren, Burgers & Buitenlui

01

02

05

21

04

05

1910/11

08

09

12

13

15

17

16

17

18

22

20

23

24

25

27

30

26

2931

32

34

33

Monumenten buiten de stad

35

36

42

38

41

4039

28

03

07

14

06

37

4344 01

01. Der Aa-kerkAkerkhof 2

10.00 tot 17.00 uur

Rondleidingen over de gewelven en virtuele rond-leiding met de Izi-travel app.

02

02. ArmhuiszittendConvent (Lamme Huiningegasthuis)Akerkstraat 22

10.00 tot 17.00 uur

Het hofje vraagt aandacht voor de geplande omstreden nieuwbouw op het aangren-zende perceel door middel van een steiger waarop een en ander wordt gevisualiseerd.

03

03. Het Calmershuis Oude Boteringestraat 24

13.30 tot 17.00 uur

Lezingen, expositie en muzikale tijdreis door koor Dualis, van de 13e eeuw tot nu Maak kennis met het Calmers-huis en haar bewoners aan de hand van diverse lezingen en een expositie met vondsten

uit de 13e en 18e eeuw. De stadsomroeper kondigt het programma aan op het bordes.

14.00 uur: Lezing van stadsarcheoloog Gert Kortekaas over ruimtelijke ordening rond de 13e eeuw.15.00 uur: Lezing van Sanne Meijer, freelance schrijfster en journaliste, over de gegoede bewoners van dit pand en andere stadspaleizen tijdens de 17e en 18e eeuw. 16.00 uur: Lezing van Jan Schlebusch, voormalig redac-teur bij Wolters-Noordhoff over de belendende uitgeve-rijen Wolters en Noordhoff, eerst concurrenten, daarna gefuseerd.

04

04. Doopsgezinde KerkOude Boteringestraat 33

10.00 tot 16.00 uur

Expositie: (Z)onderdak)Portretten van thuis- en daklozen. Door de gebruikte materialen benadrukt beeldend kunstenaar Bruin van der Duim uit Ureterp de rauwe werkelijkheid van onze moderne maatschappij.De Doopsgezinde Gemeente is betrokken bij de Open Hof en organiseert sinds een aantal jaren de Doperse Dis.

05

05. Doopsgezind GasthuisNieuwe Boteringestraat 47

10.00 tot 16.00 uur

06

06. GRID GrafischMuseum (deels)Sint Jansstraat 2

10.00 tot 17.00 uur

Expositie: Papier ontvouwd Over Groningers en hun papier.

Papier scheppen voor kinderen.

07

07. Goede Herderkerk(Christelijk Centrum Groningen) (deels)Johan de Wittstraat 2

10.00 tot 15.00 uur

08

08. HelperkerkCoendersweg 58

10.00 tot 17.00 uur

Expositie, rondleiding en activiteiten voor de jeugd.

09

09. Lutherse KerkHaddingestraat 23

10.00 tot 17.00 uur

16.00 uur: Orgelconcert door cantor-organist Tymen Jan Bronda op het Van Oeckelenorgel en bezichti-gingen van de in aanbouw zijnde reconstructie van hetvoormalige Arp Schnitgerorgel.

10

10. Martinikerk (deels)Martinikerkhof 3

10.00 tot 17.00 uur

Doorlopend programma met rondleidingen en muziek-uitvoeringenAanwezige stands: Comité Open Monumentendag Groningen, Stichting Vrienden van de Martinikerk, Stichting Groningen Orgelland, Vrienden van de Stad, Stichting MartiniBeiaard Groningen, Hervorm-de Wijkgemeente Martinikerk, Platform GRAS en Bond Heemschut.

Presentatie gemeentelijke Erfgoedkaart Meer weten over erfgoed in de gemeente Groningen? Neem een digitale duik inde historie. De online erfgoedkaart van Groningen erfgoed.groningen.nl/erfgoedkaart biedt toegang tot de Erfgoedbank met een schat aan foto’s, onderzoeksrapporten en artikelen over gebouwen en archeologische gebieden in de gemeente Groningen.

12.30 - 13.30 uur: Lunch- concert door harmonieorkest Harmonie ’67 uit Groningen.

11

11. MartinitorenMartinikerkhof 3

11.00 tot 17.00 uur

Stadsbeiaardier Auke de Boer geeft een demonstratie van het carillon en speelt op verzoek melodieën uit the World’s Biggest Jukebox. Muntjes voor de toren zijn gratis verkrijgbaar bij de VVV Groningen, tegenover de Martinitoren.

12

12. Nieuwe Kerk(en toren) Nieuwe Kerkhof 1

Zaterdag10.00 tot ca. 17.00 uur:Kunst en Cultuurmarkt op het Nieuwe Kerkhof, muziek-uitvoeringen en Foto-expositie Spelen met ruimte in de kerk.

12.00 uur: Gronings kamerkoor13.00 - 16.00 uur: Toren open vanaf 17.30 uur: Buurtmaaltijd opgave: www.hortusebbinge.nl.

Zondag 13.00 tot 17.30 uur: Kerk open

14.00 uur: Wandeling door de buurt: ‘Spelen met ruimte’.

16.00 uur: Korenspektakel met community-singing en borrel.

mon

umen

ten

Gro

ning

en

13

13. NoordelijkScheepvaartmuseum (Gotisch Huis en Canterhuis) Brugstraat 24 (deels)

10.00 tot 17.00 uur

14

14. Odd FellowhuisW.A. Scholtenstraat 21

10.00 tot 17.00 uur

15

15. OosterkerkE. Thomassen à Thuessinklaan 1

10.00 tot 17.00 uur

16

16. Pelstergasthuis(Heiligen Geest Gasthuis)Pelsterstraat 43

10.00 tot 17.00 uur

Kerk, voogdenkamer en museum (weegkamer) zijn doorlopend te bezichtigen.

13.30, 15.00 en 16.00 uur: Rondleidingen over het terrein, de voogdenkamer en de kerk (ca. 45 min.).

13.00 en 14.30 uur:Orgelbespeling door Janny Knol-de Vries.

17

17. Pictura (deels)Sint Walburgstraat 1

10.00 tot 17.00 uur

18

18. De Poort Moesstraat 20

10.00 tot 17.00 uur

Open Dag in het Centrum voor Spiritualiteit.

19

19. ProvinciehuisMartinikerkhof 12

10.00 tot 17.00 uur

10.30 - 11.00 uur:Rondleiding in Gedeputeerdenkamer en Statenzaal door commissaris van de Koning René Paas.Verzamelpunt: centrale hal

Presentatie Groninger erfgoed en landschap, kamer 20 en 21 Onze monumenten en het Groninger landschap zorgen ervoor dat we ons ‘thuis’ voe-len in onze mooie provincie.Ons erfgoed en landschap zijn in gevaar vanwege de gaswinning en het weg-trekken van de bewoners.De Provincie Groningen probeert haar monumenten en het Groninger landschap te beschermen en is benieuwd naar uw beeld van ons erf-goed en landschap. Wat is volgens u het mooiste plekje van Groningen?

Mochten kinderen willen ervaren hoe het is om boer of ‘buitenlui’ te zijn: de verkleedkist staat klaar!

Speurtocht voor kinderen.

11.30, 13.30 en 15.30 uur: Voorstellingen Beno Hofman in Statenzaal en GedeputeerdenkamerIn de persoon van Beno Hofman geeft de laatste Jonk-heer Tjarda van Starkenborgh Stachouwer tijdens een rond-gang zijn kijk op zijn familie en haar verdienste voor de provincie. De jonkheer loodst u op geheel eigen wijze langs alle fraais in het provinciehuis. Duur: 30 min.Verzamelpunt: centrale hal

20

20. Remonstrantse Kerkmet kosterswoning Coehoornsingel 14

10.00 tot 17.00 uur

21

21. RioolgemaalGroningen Damsterdiep 146

10.00 tot 17.00 uur

22

22. Pand Rabenhaupt-straat 65

13.00 tot 17.00 uur

23

23. Rooms-KatholiekKerkhof (deels)Hereweg 89

10.00 tot 17.00 uur (ook zo.)

De crypte en de kapel zijn op beide dagen geopend.

11.00 uur: Rondleiding Toelichting op de historie, de vele symbolen en de bekende Groningers die op dit kerkhof begraven liggen.

24

24. Sint AnthonyGasthuis Rademarkt 29

10.00 tot 18.00 uur

Het Sint Anthonie Gasthuis viert dit jaar haar 500-jarig jubileum.

Fototentoonstelling ‘Toen en Nu’. Ter gelegenheid van dit jubileum is het kunstwerk ‘Floor’ van kunstenaar Jaap van Meeuwen op de achterste hof geplaatst.

25

25. Sint FranciscuskerkZaagmuldersweg 67

10.00 tot 17.00 uur

Rondleidingen en Speurtocht voor kinderen.

26

26. Sint Jansstraat 7(onderdeel muziekschool) Sint Jansstraat 7

10.00 - 17.00 uur

27

27. Sint JozefkathedraalRadesingel 2

10.00 tot 16.00 uur

28

28. Sint MartinuskerkWitte de Withstraat 2

10.00 - 17.00 uur

Kerkgebouw uit 1917, gebouwd voor de Apostolische gemeente in Berlagiaanse stijl, nu in gebruik bij de Oudkatholieke parochie Groningen. Het gebouw onderscheidt zich amper van een woonhuis uit deze periode. De kerkelijke functie is alleen afleesbaar aan de mooie toegangsdeuren met glas-in-loodramen aan de zijkant en de gekleurde tegel-tableaus erboven. De twee duiven symboliseren de zendings-gedachte van de Apostolische beweging.

12.00 uur: Middaggebed16.30 uur: Vespers

29

29. Stichting Monument& MateriaalWesterbinnensingel 48

11.00 tot 17.00 uur

Workshops Boeren in oude tijden Archeologisch deelonderzoek en tekencursus. (max. 9 personen per groep)

14.00 - 14.45 uur:Workshop Begin van de jaartelling.

15.15 - 16.00 uur: Workshop De late Middeleeuwen.

01

02

05

21

04

05

1910/11

08

09

12

13

15

17

16

17

18

22

20

23

24

25

27

30

26

2931

32

34

33

Monumenten buiten de stad

35

36

42

38

41

4039

28

03

07

14

06

37

4344

01

02

05

21

04

05

1910/11

08

09

12

13

15

17

16

17

18

22

20

23

24

25

27

30

26

2931

32

34

33

Monumenten buiten de stad

35

36

42

38

41

4039

28

03

07

14

06

37

4344

35

35. Kerk en wierdevan Dorkwerd Hoogeweg 2, Dorkwerd

10.00 tot 16.00 uur

Markt

36

36. Kerk van LeegkerkLeegeweg 38, Leegkerk

10.00 tot 17.00 uur

Virtuele rondleiding met de Izi-travel app en activiteiten voor kinderen.

37

37. PoldermolenDe Jonge HeldFriesestraatweg 438, Groningen

10.00 tot 13.00 uur

38

38. Sint Maartenskerk Middelberterweg 13, Middelbert

10.00 tot 17.00 uur

39

39. StefanuskerkNoorddijkerweg 16, Noorddijk

10.00 tot 17.00 uur

40

40. BoerderijKerkenheem Noorddijkerweg 12, Noorddijk

10.00 tot 17.00 uur

41

41. NoordermolenNoorddijkerweg 6, Noorddijk

10.00 tot 16.00 uur

42

42. KorenmolenWilhelmina (deels)Molenstreek 1, Noorder-hoogebrug

10.00 tot 17.00 uurPannenkoeken bakken

43

43. BezoekerscentrumReitdiepWolddijk 103, Noorderhoogebrug

11.00 tot 17.00 uur

14.00 uur : Rondleiding rond de boerderij met informatie over de historie van deze oude boerenplaats.

44

44. De MiddeleeuwseKerk van Zuidwolde Boterdiep WZ43, Zuidwolde

10.00 tot 16.00 uur

Buiten de stad30

30. Stadhuis (voorzijde)Grote Markt 1

10.00 tot 17.00 uur

31

31. Universiteits-museum Oude Kijk in ’t Jatstraat 7a

11.00 tot 17.00 uur

32

32. VrijmetselarenLogegebouw Turfsingel 46 (ingang hoek W.A. Scholtenstraat)

10.00 tot 17.00 uur

33

33. Watertoren Noord(De Bovenkamer van Groningen)Noorderbinnensingel 14

10.00 tot 15.00 uur

Deze unieke watertoren met prachtig uitzicht over de stad wordt ingezet voor o.a. bruiloftsceremonies, bedrijfs-presentaties of een diner op hoogte.

34

34. Wall HouseA.J. Lutulistraat 17, Hoornsemeer

12.00 - 17.00 uur (ook zo.)

Expositie over dit bijzondere huis en zijn architect John Hejduk (1929-2000).

Kinderactiviteiten in het open atelier op de benedenverdieping.

Per bus bereikbaar met lijn 6 vanaf het Hoofdstation, uitstappen bij halte O. Palmelaan, vervolgens ca. 5 minuten lopen langs het Hoornsemeer.

erfg

oed.

gron

inge

n.nl

/mon

umen

tend

agLEGENDA

rolstoeltoegankelijk

openbaar vervoer

rondleiding

wandeling

muziek