Download - Auschwitz Bulletin, 1993, nr. 02 Maart

Transcript
Page 1: Auschwitz Bulletin, 1993, nr. 02 Maart

Extra nummer, 37e jaargang, nr. 2, maart 1993. Verschijnt 5x per jaar

Een uitgave van het Nederlands Auschwitz Comité; postbus 74131, 1070 BC Amsterdam

Auschwitz Bulletin

Bloemen op de scherven Het is februari. De Auschwitz-herdenking, handen vol werk voor een flinke groep mensen, is voorbij. Zeer geslaagd, bijna duizend mensen in de RAI. En nog meer voordien in het Wertheimpark. Daar wordt het verhuisde en vergrote Auschwitz-monument onthuld door kinderen, de tweelingen Wolkers en twee leerlingen van de Lidwinaschool.

Het Spiegelmonument van Wolkers ligt in scherven, zo blijkt die zondagochtend. Die rinkelen tot in alle uithoeken van het land en daarbuiten. Jeroen Krabbé en Selma Leijdesdorff zijn niet de enigen die de scherven wilden laten liggen. Maar de gemeente, ons comité en ook de firma Tetterode denken er anders over. Diep onder de indruk legden de mensen op de verbrijzelde platen een bloemendek, dat nog eens werd verdubbeld of verdrievoudigd. Een reactie van meeleven, verdriet en verontwaardiging ineen.

Het gebruikelijke briefje van een neo-nazigroepje bleef niet uit. Maar al gauw meldde zich een freelance medewerker van het glasbedrijf via een Algemeen Dagblad-journalist bij de politie met een onzinnig en deels waar verhaal. Het ging hem om (nog) meer geld van zijn baas voor zijn drugs. Waren de velen die rechtsextreme personen achter de wandaad vermoedden erin gevlogen? Hebben de jonge mensen een dag lang met boeketten op weg naar dat park zich op stang laten jagen? Men zou het niet zeggen als pitbull­bazen hun beesten met Davidsterren het Binnenhof opsturen. Dat is geen normvervaging, dat is normbederf. Terecht is Justitie erin gemoeid.

Iets collectiefs

Dagelijks horen we berichten hoe uitheemse mensen niet zo ver hier vandaan net uit een brandend huis ontsnappen - of niet. Vlakbij ons hangen achter de voetbalsterren, die voor tientallen miljoenen van de hand gaan, posters met schendtaal.Racistische pamfletten worden gevonden in Friesland. Onsmakelijke en ook nog antisemitische videospelletjes moeten in beslag genomen worden. Op vele begraafplaatsen, ook hier te lande, zijn weer Joodse graven geschonden. Dubieuze grapjes zijn te horen en te lezen, die tot voor kort zoals dat heet "niet konden". Nu slikt menigeen die als zoete koek. Omgeven door her en der oplaaiende, racistische of op z'n minst discriminerende kreten gingen enige duizenden mensen die laatste januaridag op weg naar de jaarlijkse Auschwitz-herdenking. De honderdduizenden die naar de radio lui­sterden om iets van de onthulling te volgen hoorden ontsteld hoe het kunstwerk dat "Nooit meer Auschwitz" verkondigt zwaar geschonden was. "De tijd dit af te doen als kwajongenswerk is voorbij", zei de heer L. Cohen te Doesburg, waar Jan Wolkers een vredesmonument ontwierp.

vervolg op pagina 2

Page 2: Auschwitz Bulletin, 1993, nr. 02 Maart

Extra nummer

Dit is een speciaal nummer van het Auschwitz Bulletin. Wij vinden het belangrijk op deze wijze onze dank te kunnen betuigen aan allen die op welke wijze dan ook hun solidariteit en medele­ven hebben getoond, na het schokkende bericht dat het verplaatste en vernieuwde Auschwitz Monument van Jan Wolkers kort voor de officiële onthulling op sys­tematische wijze was ver* nield. Het was voor ons, en voor allen die geschrokken wa­ren toen ze het monument in gruzelementen zagen, een enorme steun dat zo-velen onmiddellijk met bloe­men en op andere manieren lieten merken dat ze met ons meeleefden en wilden laten horen wat ze van ra­cisme en rechts-extre-misme vonden.

Gelukkig bleek de vernieling uit heel andere motieven te zijn verricht en was de angst dat het racisme zo dichtbij in het centrum van Amsterdam had toegesla­gen niet gegrond. Jammer genoeg is de situatie in Europa, in Joegoslavië, in Duitsland en in andere lan­den, niet zodanig dat we volkomen gerustgesteld en opgelucht kunnen doen alsof er helemaal niets is gebeurd en iets dergelijks in Nederland onmogelijk zou zijn. Ook hier vindt soms op zijn minst een ver­groving plaats die vaak nauwelijks meer van ra­cisme is te onderscheiden. Het is daarom dat we des te dankbaarder zijn dat zo-velen de schande met bloe­men kwamen bedekken of ons schreven en belden. La­ten we hopen dat onze angsten geen werkelijkheid worden en ons monument spoedig weer in het Wer­theimpark zal staan.

Redactie Auschwitz

vervolg van pagina 1 Een onzinactie, een zielige vertoning, te onbekookt, lazen wij over de vergruizeling, maar ook dat hier iets collectiefs werd geschonden. Zo is het. Beweegreden en bedoelingen van de verslaafde dader zullen wel aan de orde komen, bekwaam gehanteerd door de vermaarde mr. Moskowicz.

Herlevend kwaad

De eens tot levenslang veroordeelde, gevluchte en door Canada uitgeleverde Luitjens, eens de schrik van Drente, blijft na een gratieverzoek en hoger beroep in zijn cel. Een uitspraak van de huidige rechters van de leeftijd van zijn kinderen en kleinkinderen. Wij ouderen hebben de plicht alsnog of opnieuw recht te doen tegenover de handlangers van de vijand. Voor zover nodig komen wij zelf op de been en sommigen van ons lichten geregeld jongeren voor. Het COWS (Centraal Orgaan Verzets- en Vervolgings Slachtoffers) sprak enige maanden geleden in een telegram naar Bonn over een herlevend kwaad. Ook ander kwaad maakt zich breed. In het Vaticaan bijvoorbeeld, waar men beter kan weten, en toch de pas aanvaarde euthanasiewet schandelijk aanviel. Zodat ook de regering re­ageerde. Glasplaten gingen aan diggelen, geen winkelruiten, maar het Auschwitz-mo­nument. Geen SA-bende was in de weer, maar het Auschwitz-monument ging er aan. Het doet weinig ter zake of een junk, een dronkelap of gewoon een gek het pikhouweel heeft gehanteerd. Evenmin wie dit werktuig heeft betaald. Awraham Soetendorp vond dat de toen nog onbekende dader de tijdgeest goed had aangevoeld. In elk geval komt er in de daad iets van de tijdgeest tot uiting.Dit maal was er geen jodenhaat in het spel, maar wel volstrekte miskenning van de betekenis van juist dit gebarsten glas. Op de bijeenkomst van bovengenoemd 20-jarig COWS schreef oud Kamervoorzitter Dick Dolman het succes van de jodenjagers in ons land toe aan onverschilligheid, veeleer dan aan verraad van niet-joden.

Wij kennen allen de kleine, maar onvolprezen schare onverzettelijken, die zoveel zij konden deden om de gedoemden te helpen en te redden. Een tentoonstelling in het Amsterdamse Verzetsmuseum ging open, 50 jaar na het verschijnen van het illegale Trouw. "Gezagsgetrouw" is het motto, Trouw aan het eigen geweten en de medestrijders. Nu wij ons bekend kwaad op zoveel plaatsen zien herleven, dient ook onver­schilligheid ertegenover de wacht te worden aangezegd. Gelukkig is dat ook gebeurd. De oproep om het verbrijzelde monument te overdekken met bloeiende takken werd door tallozen gevolgd.

Devaluatie

"Het valt niet mee met het oprukkende facisme is Nederland", zo waarschuwde in De Telegraaf Rob Hoogland op de wel wat luidruchtige opluchting van sommige zijde. Dit gaat ons te ver. Maar er bestaat devaluatie van wat we hebben meegemaakt. Dat blijkt als maatregelen tegen gemene honden worden gelijk gesteld met de Sjoa en als een redelijke regeling van een zelfgekozen einde door Rome met volkerenmoord wordt vergeleken. Dan horen wij een waarschuwingsbei rinkelen.

Maar het steekt een hart onder de riem hoe uit alle rangen en standen van elke leeftijd en uit alle windrichtingen mensen hun struikje of takje kwamen bijdragen. Solidariteit tegenover botte vernietiging, sympathie in plaats van razernij. Bloemen op de scherven.

Eva Tas

Penningmeester de heer J. Waterman is verhuisd. Met ingang van heden is zijn nieuwe adres: Wulp 30, 1111 WJ Diemen. Telefoonnummer 020-6996562

Page 3: Auschwitz Bulletin, 1993, nr. 02 Maart

Toespraak burgemeester Van Thijn Het Auschwitz-monument is dichterbij gekomen " 'De hemel blijft voorgoed geschonden'. Dat brengt Jan Wolkers met dit monument van de gebarsten spiegels tot uitdrukking. Maar als dit vandaag de weerspiegeling is van de hemel van nu, dan staat het er slecht met ons voor. Met ons allemaal. Ik ben diep geschokt, het betreft hier een pure daad van vandalisme. We staan hier dubbel gemotiveerd door de zeggingskracht van dit monument. Een monument met meer zeggingskracht dan welke speech dan ook, die ooit over Auschwitz is gehouden.

"De hemel blijft voorgoed geschonden. Het is een godsgruwelijke aanslag op alles waar een mens voor staat", aldus Jan Wolkers in Vrij Nederland van 16 januari j l. Het thema blijft ons achtervolgen, ook al is het monument herschapen en verplaatst en zijn wij voor het eerst bijeen in het Wertheimpark. Wat ook de reden van de verplaatsing moge zijn geweest, het monument is in menig opzicht dichterbij gekomen. Dichterbij, omdat het staat pal bij wat eens de Jodenbuurt is geweest. Dichterbij de synagoges, het Waterlooplein, het Joods Historisch Museum . Dichterbij de Dokwerker, de crèche, het monument voor het Joods Verzet. Maar ook dichter bij de Hollandsche Schouwburg, dus ook bij Westerbork, bij Auschwitz, Birkenau, Sobibor, Mauthausen, Bergen-Belsen.

Dichter ook bij deze tijd. "De hemel blijft voorgoed geschonden". Dat thema blijft ons achtervolgen, maar komt ook steeds dichterbij. Al is het 50 jaar geleden, het grijpt ons sterker naar de keel, naarmate het heden gruwelijker wordt. Opkomend fascisme, etnische zuiveringen, concentratiekampen, aanslagen op asielzoekerscentra, explosies van rassenhaat vertroebelen, dag in dag uit, onze televisieschermen. En het komt steeds maar dichterbij. De gruwelen van nu maken dat de herinneringen aan toen, alhoewel de tijd verstrijkt, steeds intenser worden. De gruwelen van nu maken dat wij ons ingeklemd voelen tussen een bekend verleden en een onbekende toekomst. Het is alsof we op een ijsschots staan temidden van een aanzwellende hitte die ons van twee kanten belaagt. Het benauwendste is nog dat de herinneringen aan toen de gruwelen van nu niet hebben kunnen voorkomen en dus op zich geen garantie zijn dat een herhaling ooit is uitgesloten.

De ongewisse factor is het telkens terugkerend menselijk tekort. In het zojuist verschenen Auschwitz-bulletin behandelt Max Arian onder de titel "Een dreunend zwijgen" de vraag hoe het in 's hemelsnaam mogelijk was dat uitgerekend in Nederland verhoudingsgewijs de meeste Joden gedeporteerd konden worden met de volle medewerking van een - over het algemeen - gladjes lopend overheidsapparaat. "Het afgrijselijke is", schrijft hij, "dat mensen in ongewone omstandigheden blijkbaar doorgaan met waarmee ze bezig zijn: ambtenaren, politiemensen, treinbestuurders. Voor ons is het onvoorstelbare dat niemand zich daarbij het onvoorstelbare kon voorstellen. Maar de geschiedenis leert dat nu juist het onvoorstelbare steeds werkelijkheid wordt, juist omdat men denkt dat het niet mogelijk is. Ook de oorlog in het voormalig Joegoslavië met al z'n verschrikkelijke wreedheden was twee jaar geleden nog volkomen onvoorstelbaar. En voor hoeveel onvoorstelbare afschuwelijkheden geldt dat nog in de nabije toekomst?" Wij voelen ons ingeklemd tussen een bekend verleden en een onbekende toekomst die elkaar steeds meer raken. Benauwende, want herkenbare lectuur is ook het boek "Joodse Vluchtelingen in Nederland 1938-1940", een serie officiële documenten, bijeengebracht door Corrie Berghuis. Met man en macht werd er gewerkt aan een hermetische afgrendeling van de Oostgrens, omdat de economische omstandigheden het onmogelijk maakten een grote stroom vluchtelingen op te nemen. Men maakte zich echter grote zorgen over de toestand in Amsterdam waar , ik citeer: "het aantal illegale vluchtelingen den laatste tijd is opgelopen tot ruim 400. Krachtige maatregelen zijn m.i. nodig", aldus een ambtenaar van Justitie.

Nederlands Auschwitz Comité Voorzitster: Annetje Fels-Kupferschmidt Secretariaat: H. Sarfatij Postbus 74131, 1070 BC Amsterdam Penningmeester: J. M. Waterman, Wulp 30, 1111 WJ Amsterdam tel. 020 - 6996562 Bankrek: AMRO/ABN, bijk. Van Baerlestraat 58, Amsterdam rek. 40.01.75.088. Postgiro 293087 en 4875500.

Hoofdredactie: drs. Eva Tas Redactie: Max Arian, Anet Bleich, Clairy Polak Redactie-adres: Nieuwezijds Voorburgwal 286, 1012 RT Amsterdam tel. 020 - 6261353 Abonnementen­administratie: Jacques Grishaver, Knoopkruid 54, 1112 PV Diemen tel. 020-699 06 58

Page 4: Auschwitz Bulletin, 1993, nr. 02 Maart

Bloemen, gedichten, brieven en kaarten die ons hebben getroost AMSTERDAM BEEFT W ZERE <

WIE BAAR AANKOMT ZAL 'T WÏ

HET AUSCHWITZ MONUMENT IS VERNIELD! PROTESTEER!!!!!! i ::•.•;<" „

'LEG GEBROKEN SPMGM,S'^mR.\ NLETBIJ WIJZE mNHEMè^^-:• •; ::Mim Ai^moTE^rW^

; * i « f HEMmmmWêMëm msëïï&i

v^fpgets,:,' '.'•èêkMriit stuk

%Mifffêr mensen, ; ' - . :

l^zphmen 'Ikmiai het gelak verlaten l mt Mtekmï vöör fes' 'ié.z0:$&ck blind ' ZMztM Het niet, , .. , „ ;• : ïiêêéak ze in êe spiegels kijké '. kèmkk ze iets vm i' 'Beid

Ontelbaar waren de bloemstukken die bij elkaar een berg vormden die de vernieling van het Auschwitz-monument bedekte, zoals het Appél tegen Vreem­delingenhaat had gevraagd. Bijzonder ontroerend waren voor ons de bood­schappen die kinderen van de Simon Carmiggeltschool in Delft stuurden: Het mag niet weer beginnen. Het mag nooit weer gebeuren, Waarom gebeurt dit? Oorlog is zo kinderachtig Wat een schande. Kinderen van het buurtcentrum Oosterpark schreven: Ik vind het niet leuk en ik vind dat het niet mag, Ik ben tegen! tegen! tegen! tegen! dingen stuk maken. Ik ben tegen discriminatie. Ik vint het heel erg. En niet leuk.

Velen betuigden hun solidariteit, zoals het OJEC, de Oudheidkamer Vught, de Stichting Gala festival Amsterdam, het Landelijk Bureau Racismebestrijding, het 4-5 mei Comité Doesburg, Herinneringscentrum Kamp Westerbork, Anti Dis­criminatie Bureau Haarlem, Landelijk Verbond Servische Organen, Stichting Vredeseducatie, Maurice Goldstein de voorzitter van het Internationaal Auschwitz Comité, de Amsterdamse Kamer van Koophandel en Fabrieken, de Pensioen­en Uitkeringsraad en de Stichting Auschwitz in Brussel. Ook vele individuele personen schreven ons. Sommigen vroegen ons het monument (gedeeltelijk) in beschadigde toestand te laten, zodat 'we laten zien dat er schoften rondlopen die het niet zo nauw nemen met andermans gevoelens'. Ook werd voorgesteld een langdurige 24-uurs-wake bij het monument te organiseren 'zolang het nodig is'.

Page 5: Auschwitz Bulletin, 1993, nr. 02 Maart

Herdenking Voor allen die wreed uit onze samenleving weggerukt zijn. Waarschuwing Voor ieder onder ons die toen niets wilde horen afzien. Wij de gehele samenleving mogen dit nooit meer toelaten* Afz, een zoon en familie waarvan de moeder terug kwam uit de hel Auschwitz om het te vertéllen.

Gebarsten maar.niergebroken Bedroefd niaar oèk verblijd Het spiegelbeeld zal bliften schijmn ':• . ', . . TegenJascismeMiin eeuwigheid

De foto's zijn van Bob Bronshoff

Uit Leeuwarden schreef Fenno L. Schoustra: 'Troost U zich met de gedachte, dat de wandaad met het Auschwitz-monument wellicht is bedreven door een enkele of slechts enkele stakkerds, die misschien niet eens bij machte zijn het woord Auschwitz correct te spellen en die al helemaal niet beseffen met welke drama's wij deze naam verbinden. Het overgrote deel van de Nederlandse bevolking zal van harte achter U staan!'.

De heer L.A.M. la Rooy van het glasobjectenbedrijf Van Tetterode schreef ons op 8 februari, dat ze na de eerste hectische dagen toen pas gelegenheid hadden de affaire op hun gemak te overdenken: 'De enorme schok die de vernieling in ons bedrijf heeft veroorzaakt, evenals het feit dat wij ons nooit eerder in een dergelijke situatie hebben bevonden, heeft ons uit het oog doen verliezen dat niet Van Tetterode, maar het Auschwitz Comité en de mensen voor wie het monument is gemaakt in de eerste plaats de gekwetste partij zijn. Ook Jan Wolkers, die het monument heeft gecreëerd, is zeer aangeslagen door de vernieling. In de media is al veelvuldig verklaard dat de vernieling geen rechts extremistische achtergrond had. Wij sluiten ons hier volledig bij aan en ervaren dit als een opluchting. Wat de motieven voor de daad ook geweest mogen zijn, van racistische aard waren ze zeker niet. Daarvoor hebben wij de dader te goed gekend.'

Ik vind het erg stom en ik vind het heel erg en ik hoop dat het nooit meer gebeurt'

Page 6: Auschwitz Bulletin, 1993, nr. 02 Maart

Hidden Children naar Jeruzalem

De internationale organisa­tie van tijdens de Tweede Wereldoorlog ondergedo­ken kinderen, The Hidden Child Foundation/ADL in New York, nodigt allen die als kind de Holocaust heb­ben overleefd, hun kinde­ren, partners en gasten uit voor de tweede internati­onale bijeenkomst, die zal plaats vinden in Jeruzalem, van 12 tot en met 15 juli 1993. Sprekers zullen onder meer zijn: Yaffa Eliach, de Israëlische schrijver Aharon Appelfeld, de Engels histo­ricus Martin Gilbert, Knes-seth-voorzitter Shevach Weiss en de directeur van Yad Vashem Yitzak Arad. Net als vorig jaar in Ams­terdam zal de nadruk liggen op onderlinge gespreks­groepen. Informatie krijgt men bij: The Hidden Child Foundation/ADL, 823 Uni­ted Nations Plaza, New York, NY 10017, USA. Tel. 09 -1 212 4902525.

vervolg van pagina 3 De PG schrijft de HC: Tegen verdere illegale b innenkomst dient zo krachtig mogeli jk te worden opgetreden. "Word t geen direct levensgevaar aannemeli jk gemaakt, dan dient overeenkomstig de gegeven instructies de terugleiding onverwi j ld plaats te hebben". De HC schrijft terug (het is dan maart 1940) dat het heel erg moeili jk is van geval tot geval te beoordelen, waar men den werkeli jke toestand niet kent, met name ook niet in de Duitse concentrat iekampen, dat het niet aannemeli jk is dat iemand levensgevaar dreigt. " M e n dient evenwel bij deze beoordel ing, uiteraard, niet te weekhart ig te zijn; een feit is, dat v luchtel ingen, vooral van Joodsche religie, nu eenmaal gaarne overdr i jven; de Politie dient zich hierbij niet o m den tuin te laten leiden".

"De hemel blijft voorgoed geschonden" en komt voor tdurend dichterbij . Onze ijsschots wo rd t steeds kleiner, maar wi j staan waar wi j staan en wi j zullen, ons spiegelend in dit monumen t vol zeggingskracht, bli jven stri jden voor dat ene doel dat ons verbindt en ons overeind houdt: Nooit Meer Auschwi tz . "

31 januari 1990

Toespraak bij het vernielde Auschwitz-monument door Jan Ruijter, 1 februari 1993

Burgemeester van Thi jn heeft gisteren gezegd: " W e staan met z'n allen op een ijsschots die van twee kanten word t bedreigd - door de hitte van de gruwelen ti jdens de Tweede Wereldoorlog en door de heft igheid van racisme nu " . Het Auschwi tz -monument is in het Wertheimpark in de buurt gekomen van de Dokwerker, de Synagoge, de Hollandsche Schouwburg , het Joods Historische Museum en van de voormal ige Jodenbuurt . Inderdaad, de pleister is in de buurt van de w o n d e gekomen. Maar in de spiegels van het intens weerbarst ige verleden is zelfs de gebroken hemel nu niet meer zichtbaar. Want, u ziet het allen met pijn in het hart, het gedenkteken is versplinterd in duizenden scherven die alleen maar ongeluk kunnen brengen. Jan Wolkers zegt met stomheid geslagen: "Helemaal doodgeslagen is het".

Met deze verniet igende beschadiging heeft men rechtstreeks de slachtoffers en de over levenden van de Tweede Wereldoor log, de tweede en derde generatie, in het hart getroffen. Ook wanneer het hier alleen vandal isme zou betreffen, dan zou men toch zo langzaamaan mogen beseffen dat onwetendheid op dit punt ook niet schuldeloos is. "Ze moetan ons weer hebben" , hoorde ik gisteren een over levende oog in oog met de splinters tegen zijn kampkameraad zeggen. Men gunt de over­levenden zelfs de plek van het gedenkteken niet in de buurt van waarui t zij massaal zijn weggevoerd . Annetje Fels van het Nederlands Auschwitz Comité zegt met niet-verf lauwende maar stri jdbare vanzelfsprekendheid; "We zullen doorgaan. Ons krijgen ze niet klein". Wat wi j vandaag hier doen, is haar en alle anderen een steuntje in de rug geven. We bedekken vandaag de schande met b loemen, totdat binnen korte tijd het Auschwi tz -monument weer in ere hersteld zal zijn.

Page 7: Auschwitz Bulletin, 1993, nr. 02 Maart

Opluchting mag niet leiden tot bagatellisering Vernieling monument blijft pijnlijk Op 31 januari jl. werd het nieuwe Auschwitz-monument van Jan Wolkers kapotgeslagen, een paar uur voor het, tijdens de jaarlijkse Auschwitz-herdenking, zou worden onthuld. De vernieling van dit spiegelmonument, bedoeld om de herinnering vast te houden aan het dieptepunt van deze eeuw, schokte niet alleen de mensen die nog steeds met open oorlogswonden rondlopen, maar vrijwel heel Nederland.

De vrijdag daarop werd bekend wie het glas heeft versplinterd. Geen skinheads of neo-nazi's, zoals velen aanvankelijk vreesden en een enkeling (burgemeester van Thijn, rabbijn Soetendorp) iets te voorbarig als feit aannam, maar een verknipte junk die zonder er speciaal iets mee te bedoelen dit monument als object voor zijn destructieve daad had uitgekozen. Er daverde een golf van opluchting door Nederland.

Natuurlijk is er reden om opgelucht te zijn: een warrige verslaafde als dader is een stuk minder bedreigend dan wanneer het inderdaad om georganiseerd rechts-extremisme zou zijn gegaan. Wat mij echter nogal frappeert en een tikje onbehaaglijk stemt, is de intensiteit van de opluchting. Alsof de vernieling van dat monument after all niet meer is geweest dan een storm in een glas water. Alsof er, op de keper beschouwd, eigenlijk helemaal niets gebeurd is dat een schrikeffect zou hebben gerechtvaardigd. "Gut, gut, wat hebben we ons toch weer op stang laten jagen", zo kun je die stemming het beste omschrijven. Ze kwam helder tot uitdrukking in het actualiteitenprogramma Nova van die vrijdag. Nova, zo kregen de kijkers te horen, had zondag geen uitzending, en had dus (gelukkig maar) niet het risico gelopen "erin te vliegen". Pardon? Waarin precies? Was het Auschwitz-monument dan niet vernield? Was het geheel soms in scène gezet?

Harteloos

Ook op deze vragen gaf Nova antwoord: er is glaswerk vernield en dat is verward met antisemitisme. Die uitspraak gaat naar mijn mening op een harteloze manier voorbij aan de gevoelsmatige betekenis van zoiets als dit Auschwitz-monument voor de overlevende slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Een betekenis, zo heb ik altijd gedacht, die in veel bredere kring wordt ervaren. Het feit dat het motief van de dader niet antisemitisch was, maakt het effect van die daad niet ongedaan.

In verscheidene kranten verschenen zaterdag overzichtsstukken met de uitingen van geschoktheid van meteen na de vernieling van het monument. Hoe overdreven allemaal, was kennelijk de strekking. Sommige van die uitspraken waren door de ontknoping inderdaad achterhaald, andere bleven in hun verdriet of verontwaardiging geheel overeind. Hoofdartikelenschrijvers klommen ook opnieuw in de pen, dit keer om te waarschuwen tegen overdrijvingen en te veel emoties bij de bestrijding van racisme en antisemitisme. Vergeleken met andere Europese landen valt het in Nederland mee met racisme, antisemitisme en vreemdelingenhaat. Dat is bijzonder prettig, maar het is nogal bizar als het tevens de aanleidng wordt om mensen die zich om de (meestal niet gewelddadige, maar wel degelijk aanwezige) uitingen van racisme bezorgd maken, te verzoeken een toontje lager te zingen.

Alertheid

Dat gebeurt nu niet voor het eerst; vorige lente toen er een demonstratie tegen racisme en vreemdelingenhaat werd georganiseerd, kregen de initiatiefnemers ook van vele kanten te horen dat wat zij deden zinloos en overdreven was. Er is geen enkele reden om je koffers vast te pakken of geen oog meer dicht te doen, maar fenomenen als een nazistisch computerspelletjes (inmiddels uit de handel genomen), racistische voetbalsupporters, anti-joodse pastiches in studentenbladen als Propria Cures en het Groningse Nait Soez'n geven wel degelijk aanleiding tot afkeuring en alertheid. vervolg op pagina 8

Persbericht d.d. S februari 1993

Het Nederlands Auschwitz Comité hecht eraan te ver­klaren dat het blij is dat de vernieling van het Ausch­witz-monument waar­schijnlijk geen racistische achtergrond heeft. Voor ons blijven echter nog vele vra­gen open. Wij wachten de resultaten van het onder­zoek van de Amsterdamse politie af, voordat wij tot een definitieve beoordeling komen. Uit welke motieven de aan­slag ook is gepleegd, feit is dat deze daad bij duizenden mensen een grote emoti­onele schok teweeg heeft gebracht. Ook de brief waarin een rechts-extremis-tische organisatie de aan­slag opeist, heeft velen diep geschokt. Wij willen een ieder bedan­ken die, op welke wijze dan ook, tegen deze zinloze ver­nieling geprotesteerd heeft. Deze blijken van medeleven hebben ons gesterkt in onze overtuiging hoe be­langrijk dit monument voor Nederland is en dat dit ge­denkteken thuis hoort in het centrum van Amster­dam. Wij zullen alles in het werk stellen het monument spoedig te herstellen.

Page 8: Auschwitz Bulletin, 1993, nr. 02 Maart

vervolg van pagina 7 Ja maar, hoor je tegenwoordig vaak, dat soort excessen is heus niet zo kwaad bedoeld. Het heeft ermee te maken dat jongeren niet meer precies begrijpen wat er in de Tweede Wereldoorlog is gebeurd. Alsof dat voor de samenleving een excuus zou zijn in plaats van een reden om alle mogelijke moeite te doen om collectief geheugenverlies op dit punt te voorkomen! Maar goed, stel dat het waar is dat de Tweede Wereldoorlog jongeren niets meer zegt. Laten we het dan eens over iets heel anders hebben. Over een dorp in de Zwitserse Alpen dat, laten we zeggen veertig jaar geleden, door een zware lawine is getroffen en geheel verwoest. Op vijf mensen na zijn daarbij alle dorpsbewoners omgekomen. Die vijf hebben zich elders gevestigd en hebben geprobeerd de draad van hun leven weer op te vatten. Ze hebben in hun nieuwe woonplaats een monument neergezet dat aan de lawine herinnert. Op een dag (net de dag dat ze hun ramp herdenken) is het monument stuk. Hoe zou hun nieuwe omgeving reageren? Vol medeleven, neem ik aan, omdat iedereen begrijpt dat zoiets pijnlijk is. Zou het er daarbij heel veel toe doen wie dat gedenkteken te lijf is gegaan en waarom precies? Misschien maakt deze parabel iets duidelijk van mijn onbehagen. Er is een verschil tussen de overlevende slachtoffers van de hier gefingeerde natuurramp en die van de Sjoa: de laatste was mensenwerk. En er zijn mensen (de echte neo­nazi's en hun meelopers) die dat "werk" willen verdedigen of goedpraten of doen alsof het niet gebeurd is. Je daartegen zo energiek mogelijk verzetten is, dunkt me, zo ongeveer wel het elfde gebod. Een paar dingen lijken me duidelijk: dat de overlevenden van Auschwitz en andere vernietigingskampen recht hebben op de volle morele steun die een samenleving kan opbrengen. Dat hun angsten niet belachelijk worden gemaakt. En dat opluchting over het feit dat er een junk bezig was en geen nazi, nooit mag leiden tot iets dat zweemt naar bagatellisering van dit pijnlijke incident en zijn context.

Anet Bleich Overgenomen uit De Volkskrant, 8 februari 1993.

B O N Wilt u zich (gratis) abonneren op dit blad of heeft u familie, vrienden of kennissen die op de hoogte willen blijven van de activiteiten van het Nederlands Auschwitz Comité? Indien u onderstaande bon invult en opstuurt naar dhr. Jacques Grishaver, Knoopkruid 54, 1112 PV Diemen, ontvangen zij vijf maal per jaar het blad van het Nederlands Auschwitz Comité. Aan het abonnement zijn geen kosten verbonden. Wel ontvangen alle abonnees één maal per jaar een acceptgirokaart voor een vrijwillige donatie ten behoeve van de voortgang van het werk van het Nederlands Auschwitz Comité.

naam:

adres:

postcode en woonplaats:

land:

Opsturen naar dhr. Jacques Grishaver, Knoopkruid 54, 1112 PV Diemen

(Als u het blad niet wilt beschadigen kunt u de bon ook fotocopieren of overschrijven)