| Mei 2009 1

Jaargang 26 l Mei 2009

Tijdschrift van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart

Extreem:RED BULL X-ALPS 2009

Blériot achterna l Verfi jning Luchtvaartfrequenties WK Paraski l AERO Friedrichshafen 2009 6 vragen aan… EASA l CIVL: veiligheid voorop

DE KNVVL VERHUIST!

22342-2_ASM 0209.indd 122342-2_ASM 0209.indd 1 06-05-2009 14:36:3706-05-2009 14:36:37

| Mei 20092

3 Voorwoord Chris Borra, Voorzitter KNVvL

4 Eerste vlucht over het Kanaal herdacht

6 Frisse para’s8,33 Verfi jning Luchtvaartfrequenties

7 KNVvL Topsport: een sprong vooruit

8 Ballonmanie om gevallen hoed

9 Column Lucht en RuimteEen dagje in de wolken

10 AERO Friedrichshafen 2009 Glascockpits en Gyrocopters

12 WK nullen trappenCIVL: veiligheid voorop

13 6 vragen aan… EASA

14 Steun voor eerste Nederlands team X-Alps

15 Agenda en verder

16 Afscheid Jozef Israëlsplein 8De KNVvL verhuist!

is een driemaandelijkse uitgave van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart (KNVvL). KvK 40409050 ‘s-Gravenhage. NE ISSM 0040/6023 Adres: KNVvL, Jozef Israëlsplein 8, 2596 AS DEN HAAG,

T: (070) 314 36 00, F: (070) 324 39 00, E: info@knvvl.nl

Redactie en acquisitie: Veva Ekkelenkamp. Aan dit nummer werkten mee: Chris Borra, Fred Breitenstein,

Leon Gommans, Harm Hazewinkel, Hans van Hoesel, Henk van Hoorn, Edo de Jongh, Koos de Keizer,

Erik Louwes, Petra Oldenburger, Frits Paymans, Frits Sijnder, Michaël Tefsen, Henny Wiggers, Bert Wijnands,

Jessica Zeevaart, Aviodrome. Foto’s: Jorg Bajefsky, Cornel Baumbach, Leonardo B. da Silveria, Ronny Geijsen,

Frans Herinx, Henk van Hoorn, Edo de Jongh, Jeroen Kroon, Andris Ostrovskis, Frits Sijnder, Michaël Tefsen,

Henny Wiggers, Stichting Vroege Vogels. Ontwerp en vormgeving: VerheulCommunicatie.com Alphen aan

den Rijn. Druk en verzending: Thieme MediaCenter Rotterdam.

Kopij: aanleveren in Word (*.doc) als ‘platte tekst’ (= zonder enige opmaak). De redactie behoudt zich het recht

voor ingezonden kopij te corrigeren, in te korten of niet te plaatsen. Geplaatste artikelen geven niet noodzakelijk de

mening weer van redactie en uitgever (KNVvL), tenzij zij expliciet in functie zijn onderschreven. Anonieme bijdragen

worden niet geplaatst, evenals bijdragen met lasterlijke uitlatingen jegens personen of instanties. Beeldmateriaal: van digitale foto’s het onbewerkte bronbestand uit de camera aanleveren. Bestandgrootte 1 MB, liefst groter,

vanwege de voor druk vereiste resolutie (300 dpi). De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden beeld-

materiaal op kwaliteit te beoordelen, te selecteren of niet te plaatsen.

Publicatierechten: tenzij de inzender anders aangeeft, gaan redactie en uitgever (KNVvL) er vanuit dat ingezonden tekst en beeld-

materiaal vrij van rechten in ‘Air Sports Mail’ gepubliceerd kunnen worden en ook ter beschikking staan voor gehele of gedeeltelijke

publicatie op offi ciële websites van de ‘KNVvL’. Voor het overige mag niets uit deze uitgave op enigerlei wijze worden gereproduceerd

zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. ©All rights reserved. No part of this magazine may be reproduced in

any form or by any means without prior permission from the publisher. Advertenties: tarieven voor zakelijke advertenties zijn opvraag-

baar op het redactieadres, zie boven.

INHOUDMei 2009DE KNVVL

VERHUIST!

22342-2_ASM 0209.indd 222342-2_ASM 0209.indd 2 06-05-2009 14:36:4306-05-2009 14:36:43

| Mei 2009 3

Chris Borra, Voorzitter KNVvL

Kort maar hevig

Op 6 november 2007 ben ik, in een nogal rumoerige vergadering van de ledenraad, verkozen tot voorzitter van de KNVvL. Op een aantal terreinen was die verkiezing een unicum. Er werd ditmaal gekozen tussen twee kandidaten die door verschillende afdelingen kandidaat gesteld waren. Tot in het verre verleden was het gebruikelijk dat de door het hoofdbestuur aangedragen enige kandidaat bij acclamatie werd verkozen. Het was ook de eerste keer dat een marine-offi cier, zij het inmiddels buiten dienst, tot voorzitter was verkozen. Luchtmacht- en landmachtoffi cieren waren mij wel voorgegaan en een van de oprichters van de KNVvL, LtZ Rambaldo, was een marineoffi cier. Maar in de voorzittersstoel had nog nooit een marineoffi cier gezeten. En, eveneens geheel in strijd met de traditie, had ik niet het voornemen om voor een langere periode de functie van voorzitter uit te oefenen. Vóór de vergadering had ik al aangekondigd de functie maar voor een beperkte tijd te willen vervullen en dat ik in die periode primair als veranderings- en projectmanager zou optreden.Dat veranderingen hard nodig waren was duidelijk. Het spannings-veld tussen een aantal afdelingen en het hoofdbestuur was zodanig opgelopen dat effectief besturen vrijwel onmogelijk was geworden. Er moest nodig verbetering komen in de relatie tussen het hoofd-bestuur en de afdelingen en in de onderlinge samenhang binnen de KNVvL. Daarvoor waren ingrijpende interne veranderingen nodig. Sommige daarvan stonden al lang in de beleidsplannen maar waren nooit uitgevoerd.

Inmiddels zijn die veranderingen vrijwel allemaal gerealiseerd.In de vorige Air Sports Mail heb ik o.a. vermeld dat het besturings-model van de KNVvL is aangepast en de afdelingen nu veel directer bij de besluitvorming betrokken worden. Daarnaast is de informatie-verstrekking aan de leden over de belangenbehartiging verbeterd.

Nu kunnen er nog een paar resultaten worden gemeld. Het pand aan het Josef Israëlsplein in Den Haag is voor een gunstige prijs verkocht. Er is een nieuwe kantoorruimte gehuurd in Woerden en de verhuizing daar naartoe is in volle gang. Er is een interim directeur aangetreden die afkomstig is uit de wereld van bondsbesturen en er wordt naarstig gezocht naar een meer permanente invulling door iemand met een soortgelijke signatuur. Er is een leverancier voor het nieuwe geautomatiseerde ledenadministratiesysteem geselecteerd.

Het systeem zal de komende maanden worden ingeregeld, geïnstalleerd en zal ook de uitgifte en verlenging van brevetten ondersteunen.De klus zoals ik me die had voorgenomen is daarmee voor het grootste deel geklaard. En voor het resterende deel zijn de condities geschapen. Ik treed daarom, een beetje nahijgend maar met een r edelijk voldaan gevoel, op 19 mei aanstaande af als voorzitter.Ik wil zeker niet de schijn wekken dat ik al deze veranderingen zelf teweeg heb gebracht. Daar is door diverse bestuursleden en personeels-leden veel werk voor verricht. En ik heb tijdens dat traject veel steun ondervonden, soms uit onverwachte hoek. Toch was het besturen van het veranderingstraject een zware taak. En, eigenlijk veel erger, ik heb er veel vliegbare dagen ongebruikt voor voorbij moeten laten gaan. Maar ik heb ook mooie momenten meegemaakt, aangename contacten en memorabele ervaringen opgedaan. Ik ben iedereen die mij gedurende het traject heeft geholpen en ondersteund buitengewoon dankbaar.

Ik ga nu weer wat meer vliegen en ik hoop velen van u weer in de lucht of op een mooie dag op een vliegstek tegen te komen.

DAT VERANDERINGEN HARD NODIG WAREN WAS DUIDELIJK

Foto SkyGliders

22342-2_ASM 0209.indd 322342-2_ASM 0209.indd 3 06-05-2009 14:36:5606-05-2009 14:36:56

| Mei 20094

I n het eeuwfeest van de luchtvaart is er

een historisch hoogtepunt op komst:

25 juli 2009 is het precies 100 jaar

geleden dat de Fransman Louis Blériot met

een motorvliegtuig het Kanaal overstak. Zijn

vlucht van Calais (Frankrijk) naar Dover

(Engeland) over een afstand van circa 45 km

duurde 37 minuten en hij werd daarmee

vereeuwigd in de luchtvaartgeschiedenis.

1000 POND

De uitdaging om met een motorvliegtuig

het Kanaal over te steken werd in 1909

gestimuleerd door de Engelse krant Daily

Mail. Diegene die er als eerste in zou

slagen dit kunststukje uit te voeren kon

de prijs van £ 1,000 in ontvangst nemen.

In juni 1909 kwamen de eerste inschrij-

vingen van Hubert Latham, Henry Farman

en Charles de Lambert. De eerste poging

werd ondernomen door Hubert Latham op

19 juli, maar eindigde in een mislukking

vanwege ontstekingsproblemen.

Louis Blériot was ondertussen nog druk

bezig met testvluchten van zijn nieuwste

vliegtuig, de Blériot XI, in de buurt van

Parijs. Het vliegtuig was recent gewisseld

van motor, omdat de vele storingen alle

het gevolg waren van onbetrouwbare

motoren. Nu had hij al zijn hoop gevestigd

op een 3 cilinder Anzani motorfi etsmotor.

Niet zonder succes, want de vliegtijden

schoten omhoog; er werden enkele vluchten

van rond de 45 minuten geregistreerd. De

eerste echte overlandvlucht met de Blériot

XI maakte hij op 13 juli ten zuiden van

Parijs. De afstand? 41 kilometer! Dit was

het moment waarop Blériot had gewacht

en hij schreef zich in voor de wedstrijd.

Tekst Fred Breitenstein en Henk van Hoorn Foto’s Stichting Vroege Vogels, Henk van Hoorn, Cornel Baumbach

BLÉRIOT ACHTERNA

Eerste vlucht over het kanaal herdacht

“MET HET RISICO DAT IK HET GEHELE TOESTEL ZOU

VERNIELEN SLOOT IK DE ONTSTEKING AF OP 20 METER.

HET LANDINGSGESTEL BEGAF HET, DE PROPELLER

WAS BESCHADIGD, MAAR ACH, WAT MAAKT DAT NOU

UIT? IK BEN HET KANAAL OVERGESTOKEN!”

ALDUS LOUIS BLÉRIOT OP 25 JULI 1909 TOEN HIJ OP

ENGELSE BODEM DOOR DE BRITSE DOUANE WERD

BEGROET. NOTA BENE ALS SCHIPPER, WANT VOOR

VLIEGERS BESTONDEN NOG GEEN FORMULIEREN...

Het model in volle vlucht.

De bouw van het model

kostte 2.500 uur

22342-2_ASM 0209.indd 422342-2_ASM 0209.indd 4 06-05-2009 14:37:0206-05-2009 14:37:02

| Mei 2009 5

Het vliegtuig werd op de trein gezet naar

Calais, waar het kamp werd opgeslagen bij

Les Baraques (Blériot Plage). De dagen

voorafgaand aan de oversteek verliepen

gespannen en de concurrentie werd nauw-

lettend in de gaten gehouden. Uiteindelijk

was het geschikte weer daar en in de vroege

morgen van 25 juli 1909 steeg Louis Blériot

op om zijn beroemde vlucht van Calais

naar Dover te maken.

EVENEMENT

In het weekend van 25 en 26 juli 2009 zal

de historische Kanaalvlucht internationaal

worden herdacht met een grootscheeps

evenement bij het Kanaal. Uiteraard wordt

de vlucht van Louis Blériot overgedaan

met replica’s van de Blériot XI. Niet alleen

fullsize, maar ook op schaal met de model-

versie van Blériot XI. Teams uit Engeland,

Frankrijk, Zweden en ook uit Nederland

zullen deelnemen.

In het ochtendprogramma gaan twee model-

teams de oversteek wagen en ‘s middags

volgen de fullsize replica’s. Tussendoor

vertrekken nog eens 250 verschillende lucht-

vaartuigen vanuit Calais richting Dover.

Het geheel wordt afgesloten met specta-

culaire demonstraties van de Red Arrows

en Patrouille de France, de stuntteams van

de Engelse en Franse Luchtmacht.

NEDERLANDSE DEELNAME

Het team van de Stichting Vroege Vogels te

Lelystad vertegenwoordigt de Nederlandse

deelname tijdens de festiviteiten op 25 en

26 juli aanstaande, zij vliegen mee met

onder andere een model- en een fullsize

Blériot XI.

Al in 1985 is begonnen met de bouw van

een fullsize replica van de Blériot XI.

Onder aanvoering van Blériot-fanaat en

modelvlieger Henk van Hoorn is er vele

jaren hard gewerkt aan de kist. In 2001

maakte het vliegtuig de eerste ‘hopjes’ en

op dit moment wordt alles klaargestoomd

voor de Kanaalvlucht. Stichting Vroege

Vogels beschikt over een unieke vloot

historische vliegtuigen en naast de Blériot

XI zullen nog vier andere vliegtuigen deel-

nemen.

De halve-schaal model Blériot XI van

Henk van Hoorn en het modelteam is,

net als de fullsize, gebouwd vanaf de

‘Roosendaal tekeningen’. Tot in detail is

het vliegtuig op schaal nagebouwd: zelfs

de krachtbron is een geschaalde 3 cilinder

Anzani motor. Vooruitblikkend naar de

Kanaalvlucht in juli 2009 wordt nu alles

in gereedheid gebracht om de overtocht

met het schaalmodel tot een succes te

maken. Het modelvliegtuig wordt bestuurd

vanuit een Robinson R44 helikopter.

Louis Blériot heeft in 1909 vele dagen aan

de kust bij Calais geduldig moeten wachten

totdat het weer een poging toeliet. Nu maar

hopen dat 25 en 26 juli 2009 prachtig

vliegweer biedt en de beide Blériot XI’s

de herdenkingsvluchten daadwerkelijk

kunnen maken.

MEER INFORMATIE OP

WWW.BLERIOT2009.COM EN

WWW.VROEGEVOGELS.ORG

Links Henk van Hoorn (in vol ornaat) rechts Alfred Kirst

(Hoofdredacteur FMT).

Even bijpraten tussen twee vlucht-

jes. In de cockpit Jaap van Mesdag,

mede oprichter van de Stichting

Vroege Vogels.

De modelmotor

in detail:

280 cm3, 4 takt

en is een replica

van de Anzani

motor uit 1910.

DE DAGEN VOORAFGAAND AAN DEOVERSTEEK VERLIEPEN GESPANNEN EN DE CONCURRENTIE WERD NAUWLETTEND IN DE GATEN GEHOUDEN

22342-2_ASM 0209.indd 522342-2_ASM 0209.indd 5 06-05-2009 14:37:0506-05-2009 14:37:05

| Mei 20096

Seniore houders van een RT-licence kunnen zich de eerste

aanpassing van de luchtvaartband wellicht nog herinneren.

De scheiding van 100 kHz werd gevierendeeld, waardoor het

aantal frequenties verdrievoudigde. Zo kwamen bijvoorbeeld

tussen de 118,1 en de 118,2 de waardes 118,125; 118,150 en

de 118,175. De radiopanelen hadden echter maar twee cijfers

achter de komma, waardoor jarenlang gevlogen werd met de

radio op 118,12 en 118,17, etc.

Door een besluit van ICAO in 2006 is er weer een dergelijke ver-

fi jning van de frequentiescheiding aanstaande, ook voor de kleine

luchtvaart. De invoering van ‘8,33’, zoals deze technologie wordt

genoemd, is de volgende versmalling van de frequentieseparatie

in de luchtvaartband (118 tot 137 MHz). Door de huidige

s cheiding van 25 kHz wederom te delen ontstaan er drie keer

zoveel frequenties met een scheiding van 8,33 kHz. Oorzaak is

de gestaag toenemende commerciële luchtvaart die behoefte heeft

aan meer frequenties. Boven FL 195 wordt 8,33 al standaard toe-

gepast.

Inmiddels heeft de Nederlandse overheid per AIC-A 10/07 en

AIC-B 08/07 een advies afgegeven om bij vervanging en/of aan-

schaf voor een 8,33 kHz-set in plaats van het in de luchtsporten

gebruikelijke 25 kHz-set te kiezen. Hiermee is aangegeven dat ook

de ‘lower airspace’ (< FL 195) voor 8,33 spoedig aan de beurt

komt. Over de invoering is nog geen duidelijkheid. De mogelijk-

heid van fasering is niet ondenkbaar. Alleen in bepaalde gebieden?

Alleen voor IFR?

Eurocontrol, dat de introductie van 8,33 kHz coördineert, heeft

de nodige scenario’s klaar liggen. Europe Air Sports (EAS) en

de European Gliding Union (EGU) hebben gepleit voor een

invoeringstermijn van zeven jaar, tot 2014, gerekend vanaf de

besluitdatum van de Europese Commissie. De bestaande radio-

sets kunnen dan in deze korte periode op een acceptabele wijze

uitfaseren. Technisch levert deze aanpassing problemen op bij

de inbouw (b.v. nieuw instrumentpaneel) en fi nancieel is de

investering na de transponder een nieuwe aanslag op het budget.

Bovendien zou bij een betere frequentieverdeling over de regio’s

de verfi jning overbodig zijn. Maar de verantwoordelijke mede-

gebruikers van het Nederlandse luchtruim zijn bereid om mee te

werken, mits een reële introductietermijn wordt aangehouden.

8,33 VERFIJNING LUCHTVAART-FREQUENTIES

In de lente is het nieuwe springseizoen weer begonnen.

Op veel paracentra in Nederland zijn daarom opfris-

cursussen gegeven voor parachutisten die nog niet

in het bezit zijn van een A-brevet en die langer dan

drie maanden niet gesprongen hebben. Naast herhaling

van de theorie was er aadacht voor het gebruik van

square reserves en werd er een uitgebreide harnas-

test afgelegd.

Blijkbaar is er veel slecht weer geweest deze winter,

want ondanks de ongelukkige timing met het carnavals-

weekeinde kwamen er op de ENPC in Seppe zestien

opfrissers opdagen. Opleidingscoördinator Edo de

Jongh vertelt: “sommige springers hadden net één of

twee sprongen, anderen veertig of meer. Gelukkig

was er voldoende kader om alles in goede banen te

leiden; met vier mensen zijn we in sneltreinvaart door

alle theorie heengevlogen. De briefi ng voor het gebruik

van square reserves was belangrijk: je moet weten

wat je moet doen als je door wat voor reden dan ook

aan twee parachutes zou komen te hangen. Hier zal

nog eens extra aandacht aan besteed worden zodra

onze sets omgebouwd zijn in het voorjaar. Tot slot

hebben alle opfrissers een uitgebreide harnastest

afgelegd, waarbij onder andere gecontroleerd wordt

of de springer de reserveprocedure nog onder de

knie heeft.”

De Jongh besluit: “de frisse para’s zijn klaar voor het

nieuwe springseizoen!”

Frisse para’s

Tekst KNVvL Operations Bron Eurocontrol

Tekst Edo de Jongh Foto’s Edo de Jongh

22342-2_ASM 0209.indd 622342-2_ASM 0209.indd 6 06-05-2009 14:37:1106-05-2009 14:37:11

| Mei 2009 7

P rofessionalisering is makkelijker gezegd dan gedaan. Er is

weinig geld en dus moeten onze topsporters werken voor

hun levensonderhoud of studeren voor hun toekomst. Je

fulltime bezig kunnen houden met je luchtsport is een luxe die we

ons nog niet kunnen permitteren. Maar daarin zijn wij niet de enige

sportbond. Het NOC*NSF heeft al veel lessen van andere sport-

bonden geleerd en steunt ons bij de realisatie van KNVvL topsport.

We moeten veel meer samenwerken binnen de luchtsporten. De

eerste stap is geweest om de verantwoordelijkheid hiervoor te leggen

bij drie personen. Dat zijn Bert Wijnands (sportzaken hoofdbestuur),

Frouwke Kuijpers (coaching) en Peter Keim (coördinatie en com-

municatie). Nu wordt er samengewerkt met de coaches en teams

in de verschillende disciplines. Maar deze samenwerking is niet

meer vrijblijvend. Er worden afspraken gemaakt, er wordt inzet

gevraagd en dat alles moet leiden tot betere prestaties. Op termijn is

de aanstelling van een Topsportcoördinator daarom noodzakelijk.

Daarnaast zijn we druk bezig met het opstellen van een programma

voor de komende winter, waarbij niet sportspecifi eke zaken zoals

Mental Coaching, conditie en voeding aan bod komen. Daarbij

plannen we een programma van introducties voor een groep brede

sporters tot uiteindelijk specifi eke trainingen op deze gebieden

voor onze Absolute Toppers en Aanstormende Talenten.

De afgelopen winter hebben we in totaal vijf bijeenkomsten

georganiseerd, waarbij de belangstelling groot was. Maar toch

waren hierbij niet alle disciplines even goed vertegenwoordigd.

De communicatie moet dus beter, zodat alle luchtsporten kunnen

profi teren van de samenwerking. In de toekomst zullen uitnodi-

gingen en inschrijving via de websites worden gecommuniceerd.

Door betere prestaties en aanpassing van de internationale FAI

regels moeten we erin slagen binnen vier jaar minstens twee lucht-

sporten in de topsport Categorie 1 te krijgen binnen NOC*NSF.

Een ambitieus maar noodzakelijk streven. Over vier jaar willen we

niet weer een stap achteruit doen maar een sprong vooruit.

WORLD AIR GAMES 2009

Ondanks de fi nanciële problemen vanwege de kredietcrisis heeft de

FAI aangekondigd dat de World Air Games in juni gewoon doorgaan!

Met nog steeds als ambitieuze doelstellingen: veel publiek bij de

wedstrijden, aandacht en exposure van de media en topwedstrijden

in zo’n 25 luchtsportdisciplines. Nederland neemt deel in vier

disciplines: we hebben een topper bij zweefvliegen, een super

talent van nog geen 20 jaar bij modelvliegen en bij schermvliegen

en ballonvaren deelnemers met ervaring die de Nederlandse

kleuren hoog zullen houden. Het Nederlandse team heeft inmiddels

afspraken gemaakt over voorbereiding, kleding en de noodzakelijke

fi nanciën. Publiciteit en promotie in Nederland zijn een belangrijk

onderdeel van onze plannen. Het is nieuw, spannend en kan voor

de luchtsporten een belangrijke doorbraak worden. We zullen u

van de voortgang via onze nieuwsbrieven op de hoogte houden.

Het Nederlandse WAG-team

Tekst Bert Wijnands Foto Jeroen Kroon

Onze topper bij

zweefvliegen:

Ronald Termaat

KNVvL topsport

EEN SPRONG VOORUIT

SUCCESSEN BINNEN DE

SPORT ZIJN IN NEDERLAND

VOORWAARDEN VOOR AAN-

DACHT EN STEUN AAN DE

SPORT. DE KNVVL WIL MEER

UITSTRALING VOOR DE

LUCHTSPORTEN EN DAAROM

MOETEN WE DE KOMENDE

JAREN STEVIG VERANDEREN.

ALS WE VAKER WILLEN

WINNEN BIJ DE DIVERSE

LUCHTSPORTEN IS

PROFESSIONALISERING

NOODZAKELIJK. WE GAAN

OP WEG VAN LUCHTSPORT

NAAR TOPSPORT!

22342-2_ASM 0209.indd 722342-2_ASM 0209.indd 7 06-05-2009 14:37:1406-05-2009 14:37:14

| Mei 20098

G een woorden uit de mond van een

overjarige pilot-under-training

die voor het eerst met een ballon

solo ging varen, maar de uitspraak van

Professor Jacques Alexandre Cesar Charles

naar aanleiding van zijn fameuze gasballon-

vaart op 1 december 1783, samen met

Noel Robert. Het was ’s werelds eerste gas-

ballonvaart.

In tegenstelling tot de eerste hetelucht-

ballon van de gebroeders Montgolfi er, was

de eerste gasballon wat minder uitbundig

versierd. De envelope zelf was in rood, geel

en wit uitgevoerd. De mand daarentegen,

zo blijkt uit beschrijvingen van ooggetuigen,

was gemaakt in de vorm van een schuitje

en dat schuitje was wel heel fraai gedeco-

reerd. Charles en Robert hadden de moge-

lijkheid om in hun schuitje te zitten en

vooroverleunend naar het publiek te

zwaaien. Op een gegeven moment verloor

één van hen zijn hoed. De dichter Pierre

Delavoy schreef hierover in Le Journal de

Paris het (vertaalde) gedicht:

‘Ik zie jullie hoeden en heb hierover zorg, mijn vrienden,ik kan het me heel goed voorstellen,een hoed heb je nodig,opdat deze jou kroont met de glorie’

Het voorval van de ‘gevallen hoed’

amuseerde destijds het Franse publiek.

De makers van wandborden vonden in het

voorval voldoende inspiratie om het af te

beelden. Het afbeelden van actualiteiten

op wandborden werd in de 18e en

19e eeuw veelvuldig toegepast. Met name

de wandborden met ballontaferelen droe-

gen bij aan de uitbundige ballonmanie die

er toen in Frankrijk heerste.

WANDBORD

Het decor toont een ballonmand in de

vorm van een schuitje, met daarin twee

personen: Charles en Robert met daar-

onder een zwarte hoed die uit de mand valt.

Deze hoed is doorgaans aan de rechterzijde

afgebeeld. Om de aandacht niet te veel van

het decor af te leiden werden de randen

van de borden eenvoudig versierd: wat

blaadjes, boogjes of stippen. Vaak schilder-

den leerlingen de randen van de borden

(met de hand) en een meer bedreven

schilder voltooide dan het wandbord door

het centrale decor te schilderen.

Deze wandborden zijn nog wel eens aan te

treffen in een antiekzaak, maar ook steeds

vaker bij gerenommeerde veilinghuizen.

Een origineel 18e eeuws wandbord met dit

decor is redelijk zeldzaam. Recentelijk zijn

er in Engeland en Frankrijk enkele geveild,

de opbrengsten waren resp. € 650 en

€ 800! Overweegt u de aankoop van een

dergelijk object, laat u zich dan goed

adviseren over de authenticiteit ervan.

Het is namelijk uitermate moeilijk om

zowel de ouderdom als afkomst van een

wandbord vast te stellen.

Tekst Hans van Hoesel Foto’s Andris Ostrovskis

Ballonmanie OM GEVALLEN HOED

“NIETS ZAL OOIT HET OGENBLIK VAN VREUGDEVOLLE OPWINDING EVENAREN

DAT MIJN HELE WEZEN DOORDRONG, TOEN IK MEZELF VAN DE AARDE VOELDE

WEGVLIEGEN; HET WAS VOLMAAKTE GELUKZALIGHEID”.

Wandbord met polychrome decor chapeau tombe.

Frankrijk, Nevers, 18e eeuw, 22 cm diameter.

22342-2_ASM 0209.indd 822342-2_ASM 0209.indd 8 06-05-2009 14:37:1806-05-2009 14:37:18

| Mei 2009 9

column

S port en recreatie zijn er in vele vormen. De contrasten

zijn veelal extreem. Vergt de ene sport een inspanning

die aan het onmogelijke grenst, de ander lijkt zich in

volstrekte rust te voltrekken. Bij recreatie is het niet veel anders.

Eén ding hebben ze gemeen: beide hebben behoefte aan voldoende

ruimte, waarbij lucht een onmisbare factor is. Bij de ene sport is

het een met wiskundige precisie vastgesteld speelveld en bij de ander

de openbare ruimte die voor iedereen toegankelijk is. Recreatie wijkt

daar nauwelijks vanaf. Waar onze oosterburen veelal genoegen

nemen met een kuil in het strand, claimen wandelaars toch al

gauw een vierdaagse aan goed geplaveide infrastructuur binnen

of buiten de bebouwde kom. De lucht is een onmisbare factor bij

beide bezigheden, al wordt deze zelden verder benut dan als leve-

rancier van zuurstof voor de inspanningen die de beoefenaar geen

minuut kan missen. Hier en daar wordt een vliegertje opgelaten

of zoekt een balletje zijn weg door het zwerk maar van een echte

benutting is vrijwel geen sprake. Recreërend komt men zelden

verder dan de streling voor het oog, waarbij het vrije zicht veelal

wordt belemmerd door bergen, menselijke bouwwerken of natuur-

verschijnselen als te veel waterdamp (mist).

Een enkele sport maakt werkelijk gebruik van de lucht zonder dat

daar ook maar iets aan onttrokken wordt. Lucht die een profi el

passeert geeft draagvermogen aan het luchtvaartuig zonder iets

te hoeven afgeven. Een voorwaarde is dat er voldoende ruimte

beschikbaar is. En dat is waar het over het algemeen aan schort.

De schaars beschikbare grond in Nederland biedt nog altijd vol-

doende ruimte voor het aanleggen van sportvelden en fi etspaden.

Voor vrijwel elke activiteit wordt ruimte gevonden of zelfs gemaakt.

Ruimtevretende golfterreinen verrijzen als paddenstoelen uit de

grond. Voor marathons en wielerwedstrijden legt men zelfs tijdelijk

hele stukken infrastructuur plat.

Er is één uitzondering: de derde dimensie. En daar kan onze over-

heid niet mee omgaan. De onmetelijke ruimte die boven ons ligt

is deels beschikbaar voor de infrastructuur van de burgerluchtvaart.

Wat er overblijft is toebedeeld aan Defensie, die er door gebrek aan

vliegtuigen spaarzaam gebruik van maakt, maar het wel continue

bezet houdt. Waar tweedimensionaal alle ruimte voorhanden blijkt

te zijn, blijkt de derde dimensie de snelst slinkende waar het sport

en recreatie betreft. Ondanks kapitale particuliere investeringen ten

behoeve van de veiligheid krimpt het beschikbare luchtruim met een

snelheid die zelfs de kredietcrisis doet verbleken. Recent is gebleken

dat dankzij de installatie van vermeende veiligheidsapparatuur

nog minder luchtruim beschikbaar is. Gebrek aan gedegen onder-

zoek en gemis aan kennis van zaken wordt de baker mat van de

luchtvaart, de sport en de recreatie ten gronde gericht. Nederland

is de risee van de luchtvaart in Europa, ze lachen zich daar suf om

de bekrompen kneuterigheid van dit klompenvolkje.

LUCHT EN RUIMTE

In dit jaar waarin de Nederlandse gemotori-

seerde luchtvaart 100 jaar bestaat, is er bij

de Aviodrome in Lelystad veel te beleven.

Zo is er bijvoorbeeld de Legendarische

Londen-Melbourne Race Fly-in in het weekend

van 4 en 5 juli. En tijdens de zomervakantie

gaat de Aviodrome, samen met bevriende

organisaties, in de weekenden on-tour met

een groot aantal historische vliegtuigen.

Verschillende luchthavens in heel Nederland

worden bezocht door deze BankGiro Loterij

Airtour, waar een vloot van 15 tot 20 vliegtuigen

aan deelneemt. Dit is de ideale gelegenheid

om bij u in de buurt te genieten van historisch

vliegend erfgoed. U kunt de Aviodrome en

haar vrienden steunen door lid te worden

van één van de vliegorganisaties. Als tegen-

prestatie kunt u dan zelfs ter plekke een

rondvlucht maken in een Catalina, een Dakota,

een Fokker S.11 en als u een vliegersbrevet

heeft, zelfs een Fouga Magister straaljager!

De climax van 100 jaar gemotoriseerd vliegen

in Nederland is op 29 augustus tijdens de

BankGiro Loterij Airshow. De Aviodrome is

het decor van een spectaculaire vliegshow

waarbij vliegtuigen die een rol hebben gespeeld

in de geschiedenis van de Nederlandse

luchtvaart de revue passeren. Naast sensa-

tionele demonstraties is er ook een aantrek-

kelijk programma op de grond. Meer over

deze show op www.airshowlelystad.nl.

Kortom, een bezoekje aan het Luchtvaart-

Themapark Aviodrome op de Luchthaven

Lelystad is dit jaar zeker de moeite waard!

Een dagje in de wolkenTekst www.aviodrome.nl

Nationaal Luchtvaart - Themapark

AVIODROMELuchthaven Lelystad

22342-2_ASM 0209.indd 922342-2_ASM 0209.indd 9 06-05-2009 14:37:2906-05-2009 14:37:29

| Mei 200910

ZweefvliegenDe meest begerenswaardige vliegtuigen dragen fi rmanamen als

Schempp-Hirth, Schleicher, Lange, DG en Stemme. Duitse con-

structeurs staan al generaties lang aan de top. Zo zeker zijn ze van

hun zaak, dat ze exposeren eigenlijk overbodig vinden. Maar één

uitzondering maken ze: de AERO Friedrichshafen van 2 t/m 5

april jl. Vernieuwing en ontwikkeling staan, ondanks de crisis,

(nog) niet stil. Schempp-Hirth stal de show met zijn ‘Arcus’. Een

20m tweezitter waarvan de romp van de Duo-Discus is afgeleid,

maar met een compleet nieuwe, van welvingskleppen voorziene

vleugel. De ‘Arcus’ zou goed moeten presteren in turbulente ther-

miek, waar het gemiddelde stijgen van andere zweefvliegtuigen

met een modern profi el nogal eens te wensen over laat.

BATTERIJ- EN JETPOWER

De ‘thuisbrengers’ en zelfstarters van zweefvliegtuigen hebben

meestal een luidruchtige verbrandingsmotor. Lange levert met

zijn ‘Antares’ tot op heden de enige, stille ‘Elektrosegler’. Maar

DG heeft voor zijn DG-1001 ook een elektromotor in petto. Een

nadeel zijn de batterijen die mee moeten. Door inspanning van

de automobielindustrie zullen die naar verwachting effi ciënter en

IEDER JAAR VINDT IN APRIL DE AERO FRIEDRICHSHAFEN PLAATS: DE GROOTSTE

BEURS VOOR DE GENERAL AVIATION IN EUROPA. VOOR ZOWEL DE AFDELING

ZWEEFVLIEGEN ALS DE AFDELING GEMOTORISEERD VLIEGEN IS DIT DE AUTORAI

ONDER DE LUCHTSPORTBEURZEN. ONDANKS DE ECONOMISCHE CRISIS WERD

ER FLINK UITGEPAKT EN STONDEN DE NIEUWSTE ONTWIKKELINGEN CENTRAAL.

SPECIAAL VOOR AIR SPORTS MAIL DEDEN BEIDE AFDELINGEN VERSLAG.

Tekst en foto’s Zweefvliegen Frits Snijder Tekst en foto’s Gemotoriseerd vliegen Michaël Tefsen

GLASCOCKPITS EN GYROCOPTERS

AERO Friedrichshafen 2009

Nederlands Draline team demonstreert inbouwset PST jet.

Ingebouwde LX-8000 voor vario/gps navigatie, met FLARM.

Uitklapbare

jet op HpH

304S ‘Shark’.

22342-2_ASM 0209.indd 1022342-2_ASM 0209.indd 10 06-05-2009 14:37:4806-05-2009 14:37:48

| Mei 2009 11

betaalbaarder worden. En wat dacht je van een mini-turbojet als

alternatieve aandrijving? Al ingebouwd en productiegereed in de

Tsjechische HpH ‘Shark’. Op proef in een Ventus 2cxa van

Schempp-Hirth. Het Limburgse metaalbedrijf Draline prepareert

de uit de modelvliegsport afkomstige PST mini-jet voor inbouw.

De constructieve eisen zijn zo gering, dat retrofi t in bestaande

zweefkisten mogelijk is. En het geluid valt reuze mee.

COCKPITVERGLAZING

Het favoriete vario/gps navigatiesysteem is momenteel de LX-8000.

Althans, je zag hem in het instrumentenpaneel van vrijwel elke

zweefkist op de beursvloer. De LX-8000 heeft een MFD (Multi

Functional Display) in kleur, dat zelfs in zonlicht goed uitlees-

baar blijft. Het FLARM anti-botsingsyteem is geïntegreerd. SeeYou

is het door zweefvliegers meest gebruikte in-fl ight navigatie- en

moving map programma. Voor vluchtplanning en -analyse gebruik

je de aparte PC-versie op je laptop. Eigenlijk is dat dubbelop. Stel

je in plaats daarvan een paneel voor uit een glascockpit, maar

dan uitneembaar en draagbaar wherever you go, een soort tablet PC.

Het bevat alle essentiële functies voor vluchtplanning, navigatie

en –analyse. Misschien wil je nog meer op je scherm. Zoals de

vlieginstrumenten die nu nog deel uitmaken van de traditionele

klokkenwinkel op je dash. Want samen met GPS stoppen ze de

daarvoor noodzakelijke MEMS (Micro-Electro Mechanical Systems)

met gemak in je tablet. Onvoorstelbaar? Het zou zomaar kunnen

dat je ze op de volgende AERO (8-11 april 2010) al ziet. De glazen

cockpits rukken verder op binnen de General Aviation.

Gemotoriseerd vliegenOok bij het gemotoriseerd vliegen waren de gevestigde namen

ruimschoots vertegenwoordigd op AERO Friedrichshafen 2009.

De meeste ontwikkelingen in de kleine luchtvaart zijn hoofdzakelijk

gericht op de Light Sport Aircraft (LSA) markt. Doordat de LSA

markt nog niet erkend is binnen Europa worden deze vliegtuigen

enigszins uitgekleed en als MLA voor de Europese markt aangeboden.

Opmerkelijk is dat de vliegtuigen steeds meer op elkaar gaan lijken.

Vele fabrikanten richten zich meer en meer op de geavanceerde

snelle laagdekkers met daarnaast de opgesmukte hoogdekkers

om een zo breed mogelijke afzetmarkt te creëren. Iedere fabrikant

probeert zich toch te onderscheiden van zijn concurrent, wat zich

hoofdzakelijk beperkt tot de afwerking van het vliegtuig.

OPVALLEN

In Nederland kennen wij ze nog niet als MLA, maar er is duidelijk

een opkomende markt voor gyrocopters in het lichte segment.

Op de beurs in Friedrichshafen was dit broertje van de helikopter

opvallend aanwezig. Wie meer op wil vallen kan zich ook richten

op een vernieuwing van de verlichting, want ook in de General

Aviation doet de LED-verlichting zijn intrede. Deze vorm van ver-

lichting verbruikt aanzienlijk minder stroom en genereert bijzonder

veel licht: een prima vervanger van strobelights als landings- en

navigatielichten. Binnen het hogere segment van de GA markt is

er weinig sprake van echte vernieuwing: het verfraaien van het

interieur en het vervangen van het analoge instrumentenpaneel

door glascockpits voert de boventoon.

EXPERIMENTALS

De uitbreiding van Europa brengt een toename van het aantal

Oost-Europese aanbieders op de MLA en LSA markt. Wij zagen

vertegenwoordigers uit onder meer Roemenië, Polen en Tsjechië.

De Tsjechen presenteerden hun vliegtuigen met daaromheen

lopende, schaarsgeklede dames; iets wat in de autowereld gebrui-

kelijker is, maar binnen de luchtvaartwereld nog niet eerder gezien

werd. Daarnaast zijn de Tsjechen ook bezig met het produceren

van lichte toestellen met vier zitplaatsen. De vraag is of deze een

succes worden op de Europese markt, aangezien hier nog niet

echt een categorie voor is. Deze vliegtuigen zullen waarschijnlijk

in de zelfbouwmarkt worden aangeboden en daarom onder de

experimentals gaan vallen.

LED-verlichting doet zijn intrede

Vreemde eend in de bijt;

het oostblok rukt op

Een MLA-gyrocopter, iets voor Nederland?

22342-2_ASM 0209.indd 1122342-2_ASM 0209.indd 11 06-05-2009 14:37:5606-05-2009 14:37:56

| Mei 200912

Tekst Koos de Keizer Foto Jorg Bajefsky

Het Oostenrijkse Donnersbachwald was van 10 tot 15

maart het decor voor het 12e FAI Wereldkampioenschap

Paraski. Binnen parachutespringen is Paraski één van de

minder bekende disciplines. De wedstrijd bestaat uit zes

precisielandingen uit een helicopter (IPC regels) en twee

reuzenslalom afdalingen (FIS regels). De elektronische

schijf waarmee de precisielandingen gemeten worden ligt

op een helling met een hoek van 25 tot 30˚. Afwijkende

windstromingen uit de bergen en het landen op een

schuine helling maken het precisiespringen zeer uitdagend

en veel technischer dan ‘gewoon’ precisiespringen. Het

combinatieklassement wordt bepaald door de tijd bij het

skiën en de centimeters bij het springen. Elke seconde

langzamer dan de snelste skiër is 3 strafpunten. Elke cm

bij het precisiespringen is ook een strafpunt. De deelnemer

met de minste punten over beide takken van de sport heeft

gewonnen.

Onder leiding van teammanager Petra Oldenburger werd

Nederland vertegenwoordigd door Mark Sangster, Edu Mertz,

Johan Wiltink en Henny Wiggers. Deze delegatie heeft

ondanks de één na laatste plaats een goede indruk achter-

gelaten en heeft veel potentie laten zien. Volgend seizoen gaat

het team bij één van de Oostenrijkse deelnemers op ski-stage.

Deze zomer zal in het eigen sneeuwloze, vlakke Nederland

extra aandacht besteed worden aan het ‘nullen trappen’.

Tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van de internationale zeilvliegbond

Commission Internationale de Vol Libre (CIVL) werd het duidelijk: in

2009 staat alles in het teken van veiligheid. Veiligheid van vleugels,

het voorkomen van wolkenvliegen, standaarden voor helmen en

harnassen bij parapenten en meer. Daarnaast was er aandacht voor

de sprogs problematiek, het dopingbeleid en werd het WK Zeilvliegen

in 2011 toegewezen aan Italië.

Concreet is er voor wedstrijden bepaald dat er meer druk komt op

organisaties om ervoor te zorgen dat incidenten beter gemeld worden

en in de centrale database voor ongevallen en incidenten terecht

komen. Daarnaast krijgt de wedstrijdleider de mogelijkheid om ook

het vrij vliegen te verbieden als een wedstrijdtaak om veiligheids-

redenen wordt gecanceld.

De afstelling van de sprogs - belangrijk voor de pitch stabiliteit aan

de vleugel - levert bij veel zeilvliegers problemen op. Tijdens de laatste

vergadering van de Europese Hanggliding en Paragliding Union (EHPU)

is besloten dat er iets moet gebeuren met gevaarlijk afgestelde toe-

stellen. Voor het oplossen van de sprog problemen is een werkgroep

ingesteld die tot het WK 2011 de tijd heeft om met maatregelen te

komen. Tevens gaat iedere deelnemer gemeten worden en worden

er nieuwe limieten gesteld.

Het Nederlandse kernteam was al bekend met dopingcontroles buiten

wedstrijdverband, maar dit wordt nu ook in meerdere landen toegepast.

De internationale antidoping organisatie WADA wil nu van iedere

topsporter weten waar hij/zij het hele jaar door, op ieder uur van de

dag is: erg overdreven natuurlijk. Maar door slim onderhandelen heeft

de FAI bereikt dat we in de luchtsporten zuurstof mogen gebruiken.

Een verboden stof, maar voor ons écht noodzakelijk als we de hoogte

in willen.

Ten slotte is het bestuur van de CIVL voor het komende jaar vastgesteld.

Het KNVvL-erelid Flip Koetsier werd weer herkozen als president.

De vergadering eindigde met het streven om allen het komende jaar te

werken aan meer veiligheid in de zeilvliegsport.

CIVL: VEILIGHEID VOOROP

WK ‘NULLEN TRAPPEN’ IN DE SNEEUW

Tekst Henny Wiggers, Petra OldenburgerFoto Henny Wiggers

22342-2_ASM 0209.indd 1222342-2_ASM 0209.indd 12 06-05-2009 14:38:1106-05-2009 14:38:11

| Mei 2009 13

1. WAT DOET EASA?

EASA is binnen de Europese luchtvaart

primair opgericht om nietsvermoedende

burgers tegen de gevaren van luchtvaart

te beschermen. EASA stelt veiligheids-

regels op voor de luchtvaart binnen

Europa, die na goedkeuring voor iedere

lidstaat verplicht worden. Een luchtsporter

is geen ‘niets vermoedende’ burger:

door opleiding en ervaring zijn de gevaren

bekend. De rol van EASA is daardoor in

theorie beperkter, maar de praktijk is helaas

anders.

2. HOE HEEFT DE KNVVL DAAR

INVLOED OP?

Via Europe Air Sports (EAS), de Europese

belangenbehartiger voor luchtsporten

in Europa, waar de KNVvL lid van is. EAS

bestuursleden en technical offi cers hebben

zitting in werkgroepen en vergaderingen van

EASA en kunnen hier invloed uitoefenen.

Naast ons lidmaatschap zijn Herry Schoevers

(als Secretary-General) en oud KNVvL

voorzitter Cor van den Burg (als bestuurslid)

bij EAS betrokken.

3. WAT DOET EAS NOG MEER?

De Europees Commissie (EC) doet via

EASA voorstellen die het Europees Parle-

ment (EP) en de Raad moeten aannemen.

Om te voorkomen dat EASA zonder kennis

van zake voor ons regelgeving laat invoe-

ren, voert EAS een intense lobby op alle

fronten en worden er workshops met EASA

en de KNVvL georganiseerd.

4. WELKE SUCCESSEN BOEKT EAS?

Zonder het werk van EAS waren de vlieg-

tuigonderhoudregels veel te zwaar geworden,

hadden we moeten betalen voor de instand-

houding van de luchtverkeersleidingorga-

nisatie en was er te strenge regelgeving

voor kleine luchthavens.

5. WAT IS DE TOEKOMSTIGE ROL

VAN EAS?

Het doel van EASA is helder, maar in de

praktijk lijkt EASA meer een doel op zich

te worden. Het bedenken van Europese

regels komt steeds meer op de voorgrond,

waarbij het de vraag is of de veiligheid

hiermee gediend wordt. Als KNVvL moeten

we samen met EAS waken voor oplopende

regeldruk waardoor de luchtsporten het

onnodig zwaar krijgen.

6. KAN EEN LID BIJDRAGEN?

Jazeker, alle Europese belanghebbenden

kunnen commentaar leveren op concept -

regelgeving via de EASA website.

Dit kan namens een vereniging of als

individu. Commentaar moet voorzien zijn

van een goede motivatie en alternatieven.

Samen kunnen we EASA scherp

houden voor de belangen van de kleine

luchtvaart.

VRAGENAAN…

LEON GOMMANS - EASA

6 HOOFDBESTUURSLID LEON GOMMANS IS NAMENS DE KNVVL ACTIEF BEZIG MET HET BEHARTIGEN VAN DE

NEDERLANDSE BELANGEN IN EUROPA. DE EUROPEAN AVIATION SAFETY AGENCY (EASA) IS DAARBIJ DE BELANG-

RIJKSTE ORGANISATIE WAAR HIJ MEE TE MAKEN KRIJGT. LEON WERKT SINDS ZIJN AFSTUDEREN IN 1981 IN DE

AUTOMATISERING, OP DIT MOMENT ALS CHIEF ARCHITECT BIJ HET KLM AUTOMATISERINGSCENTRUM. ZIJN LIEF-

DE VOOR LUCHTSPORTEN WERD OPGEWEKT DOOR MS FLIGHTSIMULATOR OP DE PC, WAARNA HIJ VIA MODEL-

VLIEGEN EN ULTRALIGHTVLIEGEN UITEINDELIJK SENIOR EXAMINER MLA BIJ IVW WAS. Foto’s Frans Herinx

22342-2_ASM 0209.indd 1322342-2_ASM 0209.indd 13 06-05-2009 14:38:1806-05-2009 14:38:18

| Mei 200914

H et is de eerste keer dat een Neder-

lands team meedoet aan deze

uitputtingslag. Deelnemer Ronny

Geijsen en zijn begeleider Hugo Robben zijn

bijzonder blij met de uitnodiging: ‘nu moeten

we het allemaal nog wel waarmaken!’

Gelukkig blijkt de steun aan het Neder-

landse team voor de Red Bull X-Alps al

bijzonder groot. Zo is vliegfanaat Huub

Verton een inzamelingsactie begonnen.

Verton: ‘we hebben het volste vertrouwen

dat Ronny en Hugo iets moois gaan neer-

zetten. Daarom zamelen we geld in om hun

kosten voor training, vervoer, overnachting,

materiaal, communicatiemiddelen en

kaarten te vergoeden, zodat het dáár in

ieder geval niet aan ligt.’ De eerste € 750

heeft Verton reeds overhandigd. Het bestuur

van de afdeling schermvliegen steunt het

initiatief en heeft ook € 500 toegezegd.

Afdelingsvoorzitter Cees van Rest:

‘de deelname van Ronny en Hugo geeft

een geweldige uitstraling aan de sport.

Het zijn twee fantastische piloten die onze

steun verdienen.’ Niet alleen fi nancieel

maar ook materieel kan het Nederlandse

team rekenen op steun. Marcel Beker stelt

namens Moonair een scherm beschikbaar.

‘Ronny krijgt als een van drie piloten de

speciaal ontworpen Gin Boomerang

6 XAlps XS versie. Dit zijn de beste wed-

strijdmachines speciaal voor deze extreme

race’, aldus Beker. Via www.redbullxalps.

com is de complete race te volgen.

OP 19 JULI AANSTAANDE START IN SALZBURG DE RED BULL X-ALPS 2009: EEN EXTREME

EN UITDAGENDE TOCHT VOOR SCHERMVLIEGERS. MET SLECHTS EEN SCHERM EN EEN

PAAR WANDELSCHOENEN MOETEN ZIJ DE ALPEN OVER STEKEN OM DRIE WEKEN LATER

TE FINISHEN IN MONACO. VLIEGEND OF LOPEND, DE RACE GAAT DAG EN NACHT DOOR,

IN WEER EN WIND.

Steun voor eerste Nederlands team X-Alps

Tekst Erik Louwes Foto’s Ronny Geijsen en Leonardo B. da Silveria

Ook de Nederlandse deelname aan

de Red Bull X-Alps 2009 steunen?

Maak minimaal € 10 over naar rekening

92.85.51.296 ten name van H.M. Verton

te Yerseke onder vermelding van X-Alps.

HELP RONNY & HUGO

DE ALPEN OVER!

22342-2_ASM 0209.indd 1422342-2_ASM 0209.indd 14 06-05-2009 14:38:2706-05-2009 14:38:27

| Mei 2009 15

agenda en verderEVENEMENTEN 20092e Dutch Balloon ThrophyWanneer: 20 t/m 24 mei

NK Deltavliegen deel 1Wanneer: 21- 24 mei

NK ZweefvliegenWanneer: 21 t/m 31 mei

World Air GamesWanneer: 7 – 13 juni

Luchtmachtdagen Wanneer: 19 en 20 juni

WK DeltavliegenWanneer: 20 juni – 4 juli

Vliegangstweekend AviodromeWanneer: 20 en 21 juni

WK Zweefvliegen juniorenWanneer: 24 juni t/m 3 juli

Legendarische Londen – Melbourne Race Fly-in AviodromeWanneer: 4 en 5 juli

Op Vakantie! AviodromeWanneer: 4 juli t/m

6 september

Teuge 2-daagse zweef-vliegwedstrijdWanneer: 11 en 12 juli

BankGiro Loterij Airtour AviodromeWanneer: 11 juli t/m

23 augustus

WK modelvliegsport F1 SeniorWanneer: 19 – 26 juli

Red Bull X-AlpsWanneer: vanaf 19 juli

WK modelvliegsport F3DWanneer: 20 – 26 juli

24e Friese Ballonfeesten in JoureWanneer: 22 t/m 26 juli

EK modelvliegsport F2Wanneer: 26 juli –

3 augustus

NK Deltavliegen deel 2Wanneer: 2 - 8 augustus

BankGiro Loterij AirshowWanneer: 29 augustus

Luchtvaartberoepen- en opleidingenmarkt AviodromeWanneer: 26 september

Op de hoogte blijven van het laatste nieuws van de KNVvL?

Alles weten rondom de kleine luchtvaart: invoering van de

transponder, de Natura2000 gebieden of de sportprestaties van

de luchtsporters? Meld u nu aan voor de digitale nieuwsbrief

en ontvang om de week het laatste nieuws in uw mailbox.

Ga naar www.knvvl.nl.

Momenteel is er een behoorlijk aantal leden dat via auto-

matische incasso betaalt. Dit zorgt ervoor dat zij hun nieuwe

sportkaart vaak in december al ontvangen. Dit jaar wordt de

nieuwe ledenadministratie gerealiseerd. Wij zouden graag

zien dat, indien u dit nog niet heeft, u ons machtigt de lid-

maatschapsgelden aan het eind van het jaar automatisch van

uw rekening af te laten schrijven. Zo zorgt u ervoor dat u uw

sportkaart op tijd in huis heeft en dat u nooit te laat bent met

betalen. Mocht u dit voor volgend jaar willen regelen, dan

verzoeken we u om een mailtje te sturen aan leden@knvvl.nl.

Vermeld hierin uw naam, adres, woonplaats, uw lidnummer

en (bank)rekeningnummer én dat u ons machtigt het bedrag

van uw rekening af te schrijven. Uiteraard kan dit ook per post.

Stuur uw machtiging naar de KNVvL, ter attentie van de

Leden administratie. Dit kan tot 1 juni naar het volgende adres:

Jozef Israëlsplein 8, 2596 AS te Den Haag. En daarna naar

ons nieuwe adres: Houttuinlaan 16a, 3447 GM Woerden.

Na ontvangst van uw machtiging sturen wij u een bevestiging

en heeft u vanaf volgend vliegseizoen weer één zorg minder.

Alvast vriendelijk bedankt voor de moeite,

KNVvL fi nanciële administratie

HANDIG: automatische incassoNOOIT MEER VERGETEN UW LIDMAATSCHAP TE BETALEN?

ALTIJD OP TIJD UW NIEUWE SPORTKAART ONTVANGEN?

BETAAL NU VIA AUTOMATISCHE INCASSO.

Ontvang de knvvl nieuwsbrief

DE KNVVL VERHUIST!

22342-2_ASM 0209.indd 1522342-2_ASM 0209.indd 15 06-05-2009 14:38:3706-05-2009 14:38:37

Na ruim een halve eeuw neemt de KNVvL afscheid van

het pand aan het Jozef Israëlsplein in Den Haag. Generaties

KNVvL-leden zijn met dit gebouw opgegroeid, dus een

afscheid mag niet onopgemerkt voorbijgaan. Op zaterdag-

ochtend 19 oktober 1957 verrichtte Prins Bernhard, bescherm-

heer van de KNVvL, de offi ciële opening. De KNVvL bestond

toen vijftig jaar. Buiten stond de Luchtmachtkapel aangetreden

en de Prins inspecteerde een erewacht van de Jeugd

Luchtvaart Brigade (JLB). Anneke de Lange, dochter van

de voorzitter van het jubileumcomité en zweef vliegpionier

L.A. de Lange, bood de Prins de sleutel van het gebouw

aan. Eenmaal binnen ondertekende de Prins de oorkonde,

die in de hal van het gebouw tot de dag van de verhuizing

herinnerde aan de opening.

Sindsdien is veel veranderd, in het gebouw en binnen de

KNVvL. Vermoedelijk heeft alleen de kamer van de Algemeen

Secretaris (directeur) steeds dezelfde bestemming gehouden.

De bibliotheek, destijds op de begane grond, vertrok naar

het Aviodome. Een publieksbalie kwam en verdween en de

clubsalon onderging een metamorfose. Ook de afdelings-

secretariaten zijn binnen het pand meer dan eens verhuisd.

En toen het aantal werknemers afnam werd ook een deel

van het gebouw verhuurd. Thans is dat alles voorbij. Maar

het Jozef Israëlsplein zal bij v elen in herinnering blijven.

Afscheid Jozef Israëlsplein 8Tekst Harm J. Hazewinkel

Het pand van de KNVvL

op het Jozef Israëlsplein.

Hanneke de Lange presen-

teert de Prins de sleutel van

het Verenigingsgebouw

In de clubsalon, spreker is de vroegere secretaris (1910-1926)

van de KNVvL, jhr. V.d. Berch v. Heemstede.

PER 1 JUNI IS ONS NIEUWE ADRES:

KONINKLIJKE NEDERLANDSE

VERENIGING VOOR LUCHTVAART

HOUTTUINLAAN 16A

3447 GM WOERDEN

Verhuisbericht

In verband met deze verhuizing is het kantoor in de periode van

25 mei tot en met 5 juni beperkt bereikbaar. Daarnaast zal mogelijk

de uitgifte van nieuwe brevetten in deze periode enige vertraging op

kunnen lopen. Denkt u eraan deze tijdig te verlengen? Uiteraard

zullen wij ernaar streven de overlast tot een minimum te beperken.

Ons nieuwe telefoonnummer en meer informatie over de verhuizing

kunt u vinden op onze website, www.knvvl.nl.

Met vriendelijke groet,

Bestuur en medewerkers van de KNVvL

Geachte leden, DE KNVVL VERHUIST!

22342-2_ASM 0209.indd 1622342-2_ASM 0209.indd 16 06-05-2009 14:38:3806-05-2009 14:38:38