Download - 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

Transcript
Page 1: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

2 - 2010

37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 AsfaltAsfalt is een uitgave van de Verenigingtot Bevordering van Werken in Asfalt

Koud asfalt

Wassen

Verdichting

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 13:16 Pagina 1

Page 2: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt.Correspondentie: Postbus 340, 2700 AH Zoetermeer, NederlandBezoekadres: Zilverstraat 69, 2718 RP Zoetermeer, NederlandTelefoon 079-3252225, Telefax 079-3252295E-mail: [email protected], webpagina: http://www.vbwasfalt.org

Redactie: VBW-AsfaltVormgeving: Accentdesign, MijdrechtDruk: Verweij Printing, Mijdrecht

37e jaargang - nummer 2 - juli 2010

ISSN: 0376-6977Overname van artikelen is alleen na overleg met VBW-Asfalt en met bronvermelding toegestaan.

Warm worden van koud asfalt!De aanleg van energiezuinige wegen is een belangrijk onderdeel van hetGelders Klimaatprogramma 2008-2011 ‘Aanpakken en Aanpassen’. In april2010 heeft KWS Infra B.V. een fietspad van koud asfalt aangelegd langs deN310 bij Garderen. In dit project is een asfaltconstructie aangebracht waaraangeen warmte is toegevoegd.

Verdichtingstemperatuur en mechanische eigenschappenDat de dichtheid van asfalt van belang is voor de kwaliteit is algemeenbekend. Evenzo dat de temperatuur tijdens verdichten van belang is voor de noodzakelijke energie om de vereiste dichtheid te bereiken. Bij gelijke einddichtheid heeft de temperatuur aan het begin van het walsen effect op de eigenschappen. Dit inzicht kan grote gevolgen hebben voor de asfalt-verwerking.

Met was gemodificeerd asfalt een bewezen innovatie Met wassen is de productie- en verwerkingstemperatuur tot 30 °C te verlagenmet gelijktijdig een hogere weerstand tegen blijvende vervorming. Hierdoorontstaat een aanzienlijke reductie van CO2 en rook/aërosolen. De lagere viscositeit maakt het mogelijk dat hardere en/of zwaar gemodificeerde bitumen goed verwerkbaar blijven. Bij toevoeging aan traditionele mengsels is minder verdichtingsenergie nodig en kan het uitvoeringsseizoen wordenverlengd.

Lichtgewicht ophoogmateriaal een bewezen techniek voor wegverbredingenEen wegverbreding is uitermate kritisch omdat het ‘aanbreien’ heel preciesmoet plaatsvinden. Elke ongelijkmatige vervorming tussen het oude en het nieuwe werk leidt direct tot een langsscheur in de constructie. Met licht-gewicht ophoogmaterialen is het zettingsverschil te voorkomen.

www.asfaltnet.nl

VBW-Asfalt is initiatiefnemer van www.asfaltnet.nl.

www.asfaltnet.nl is een website van en voor iedereen met belangstelling voor asfalt. Iedereen kan op basis van het community concept asfaltgerelateerde informatie plaatsen of opvragen. Geregistreerde deelnemers ontvangen geregeld een update.

InhoudOp weg 3Annelies van der Kolk Gedeputeerde Klimaat en Milieu, provincie Gelderland

Warm worden van koud asfalt! 4Henk Dijkink; KWS Infra B.V.Berry Bobbink en Peter van Riswijk;Provincie Gelderland

Verdichtingstemperatuur en mechanische eigenschappen 8Frank Bijleveld – Universiteit Twente en Ooms Nederland Holding bv

Met was gemodificeerd asfalt 10Susann Matthaei en Jens Christian Arnold; Sasol Wax GmbH

Lichtgewicht ophoogmateriaal een bewezen techniek voor wegverbredingen 12John Giltjes; Geoblock B.V.

Mini-symposium ACH 15Ton Kneepkens; Infra Quality Support B.V.

Asfalt voor spoorwegen 16Evert de Jong; VBW-Asfalt

Buitenveldertbaan klaar voor de toekomst 18Floris Ackers, Peter Bhairo en NicoRusman; Dura Vermeer Infrastructuur

De binding van ZOAB 20Evert de Jong; VBW-Asfalt

Preventief asfaltonderhoud werkt! 22Ludo van Duuren; ESHA Infra Solutions B.V.

Mededelingen 25

Asfalt en bitumendag 2010 30

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 13:16 Pagina 2

Page 3: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

3 | Asfalt nr. 2, juli 2010

Op weg

Beroepshalve maak ik heelwat kilometers in de auto.Gelderland is naast erg mooiook groot. Het gebruik vande weg is voor mij, net zoalsvoor veel Gelderlanders eennoodzaak. Van wegen moetsnel en veilig gebruik gemaaktkunnen worden. Daar werktde provincie, als wegbeheer-der, hard aan.

Vanuit huis of op de fiets

In mijn functie van gedepu-teerde klimaat en milieu zetik me er voor in dat dit ookzo duurzaam mogelijkgebeurt. Een leefbare aardekan alleen maar blijvenbestaan als we vooral ookminder van alles doen en

bewuster. Daaraan werkenwe door de automobilist enbedrijven te laten nadenkenover bewust autogebruik. Ermoet meer gekozen wordenvoor de fiets voor de korteritten of openbaar vervoer alsalternatief. We moeten thuis-werken daar waar het kan.

Sneller Daarnaast stimuleer ik opallerlei manieren de ontwik-keling van alternatieve brand-stoffen. De fossiele brand-stoffen raken op. Dat leidtertoe dat er schaarste ont-staat, dat de afhankelijkheidvan bepaalde landen groterwordt of dat er geboordwordt op plaatsen waar hetbijna onverantwoord is.

De milieuramp die in mei2010 plaatsvond door deontploffing van het olieplat-form van BP is een dure les.De omwenteling naar duur-zame brandstoffen loopt,maar te traag. Daarom ver-snelt de overheid ontwikke-lingen daar waar het kan.

Koud AsfaltTot slot werkt de provincieaan duurzaam wegbeheerdoor zelf bewuste keuzes temaken. Dat is de reden datwe investeren in duurzameverlichting, doorstroommaatregelen en in de proefmet koud asfalt. Dergelijkevernieuwing kan helpen onzewereld leefbaar te houden.

Iedere dag opnieuwHet milieu, de wereld omons heen verdient ons respecten onze zorg. Voor onszelf,maar meer nog voor de generaties na ons. Want onzekinderen en hun kinderenwillen ook op weg om dewereld te verkennen, handelte drijven en elkaar te ont-moeten. Met de fiets, de bus,de trein én met de auto. Wij moeten ervoor zorgendat dit ook kan. Door iederedag opnieuw te investeren inde toekomst.

Annelies van der Kolk Gedeputeerde Klimaat en Milieu,provincie Gelderland

In mijn vrije tijd ben ik in hart en nieren een fietser.Daar is in onze mooie provincie ook alle aanleidingtoe. Prachtige natuur, rust, ruimte. Langs de groterivieren of op de Veluwe. Ik heb al over vele fiets-paden gereden. Klinkers en natuurlijk ook lekkergemakkelijk fietsen op mooie, geasfalteerde fiets-paden.

Annelies

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 14:49 Pagina 3

Page 4: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

4 | Asfalt nr. 2, juli 2010

De aanleg van energiezuinige wegen is een belangrijk onderdeel van

het Gelders Klimaatprogramma 2008-2011 ‘Aanpakken en Aanpassen’.

In april 2010 heeft KWS Infra B.V. een fietspad van koud asfalt

aangelegd langs de N310 bij Garderen. In dit project is een

asfaltconstructie aangebracht waaraan geen warmte is toegevoegd.

Warm worden van koud asfalt!

In dit programma wordt de koers uit -gezet voor en werken aan een klimaat -neutraal en klimaatbestendig Gelderlandin 2050. In het programma is per thema aangegeven waar de provincie dekomende jaren aan gaat werken en voorhet thema mobiliteit wil de provincieo.a. beleid maken voor de aanleg van‘energiezuinige’ wegen.

DoelHet doel van het project is een koud,verwerkbaar asfaltmengsel te verkrijgenmet een zodanige sterkteopbouw, dat deweg na maximaal twaalf uur berijdbaaris en een sterkte heeft die vergelijkbaar ismet traditioneel asfalt. Concreet betekentdit de uitvoering van een project waarbijeen asfaltconstructie wordt aangebrachtdie geheel bestaat uit koude mengsels.Het uitgangspunt is het toepassen vangrondstoffen die bij omgevingstempera-tuur worden gebruikt – zonder toevoe-ging van warmte – en waarvan hetmengsel in een gangbare asfaltspreid -machine kan worden verwerkt en metstandaard walsmaterieel kan wordenverdicht.

Koud asfalt: pleidooi voorduurzaamheid

De insteek van provincie Gelderlandstaat niet op zich. Ook in Europees verband worden er al jaren pogingenondernomen om asfalttypen te ontwik-kelen die tijdens de productie minderenergie verbruiken en die lagere niveausvan natuurlijke hulpbronnen vereisen.En met succes. De branche staat steedsmeer onder druk om het gebruik vanfossiele brandstoffen en de daarmeegepaard gaande niveaus van geprodu-ceerde CO2 te beperken. En die inspan-ningen beginnen steeds meer tot gunstigeresultaten te leiden.

Medio 2009 vroeg de provincieGelderland aan KWS Infra of er moge-lijkheden zijn om een weg in “KoudAsfalt” aan te leggen. En met KoudAsfalt werd ook echt koud asfalt bedoeld:asfalt dat bij normale buitentemperatu-ren wordt geproduceerd en aangelegd.Een proces waaraan op geen enkelemanier warmte wordt toegevoegd.In het kader van Duurzaam Ondernemenprobeert KWS Infra mogelijkheden tevinden om het gebruik van energie,grondstoffen en ruimte te beperken.

Dat schept verplichtingen om te inno-veren. Het is de ambitie van KWS Infraom goede en effectieve oplossingen terealiseren met minimale bijwerkingenvoor natuur, mens en maatschappij.Daarom paste deze vraagstelling bijzon-der goed in dit MVO-pakket.

Het GeldersKlimaatprogramma

De vraag van de provincie vloeide voortuit het Gelders Klimaatprogramma2008-2011 “Aanpakken en Aanpassen”.

Henk Dijkink; KWS Infra B.V.Berry Bobbink en Peter van Riswijk; Provincie Gelderland

Verwerking in het fietspad langs de N310

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 13:16 Pagina 4

Page 5: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

5 | Asfalt nr. 2, juli 2010

Met het terugdringen van de hoge tem-peraturen bij de asfaltproductie kan eenbelangrijke besparing op het energie -gebruik worden bereikt, wat tevens leidttot betere werkomstandigheden.De asfaltbranche heeft met warme, half-warme en koude asfalttechnologieën eenaantal opties tot haar beschikking omdit doel van duurzaamheid te bereiken.

TerminologieDe asfaltbranche is in Europees verbandbegonnen een aantal technologieën tebundelen. De primaire bundeling ismomenteel gebaseerd op de meng- en

verwerkingstemperatuur. Alle ‘alterna -tieve’ technieken beperken de hoeveel-heid energie die nodig is voor het drogenen verwarmen van mineralen en toeslag-stoffen als vulstof en bitumen. Als vuist-regel kan worden gesteld dat door elketemperatuursverlaging van 10 °C deemissies met ongeveer 50 % worden verlaagd.

VoordelenWat duurzaamheid betreft, bieden eenlagere productie- en verwerkingstempe-ratuur en het gebruik van grotere hoeveelheden secundaire grondstoffen

De onderstaande indeling is gebaseerd opeen richtlijn van de European AsphaltPaving Association (EAPA) waarmee ze haarstandpunt voor de indeling van asfaltmeng-sels weergeeft (Position Paper on WarmMix Asphalt, juni 2009).Warme asfalmengsels‘Warm asfalt’ is asfalt dat in het tempera-tuurgebied van 100 – 140 °C valt.Voor de technologie (d.w.z. de productie-techniek) achter deze producten wordenchemische additieven, organische additie-ven en schuimtechnieken gebruikt. De pri-maire doelstelling van dit proces is het ver-lagen van de viscositeit van het bindmiddeldoor een rheologische modificatie.Halfwarme asfaltmengsels

Halfwarme asfaltmengsels vallen in hettemperatuurgebied van 70 – 100 °C; debasistechnologie is bitumenemulsie ofgeschuimd bitumen. De primaire effectenhiervan zijn respectievelijk de verlaagde vis-cositeit van het bindmiddel door emulsifië-ren of het verkrijgen van een verlaagde vis-cositeit door volume-expansie (opschuimen).

Koude asfaltmengselsDit zijn de onverwarmde mengsels. Ookhier gelden bitumenemulsie en schuimbitu-men als basistechnologie. Koude mengselsworden bij omgevingstemperatuurgemengd.

Echt koud!

Belangstelling en advies tijdens de uitvoering

Het nog bruine oppervlak voor de emulsie isomgeslagen

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 13:16 Pagina 5

Page 6: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

6 | Asfalt nr. 2, juli 2010

halfwarme en koude mengseltechnolo-gieën. En een tot 85 % lagere immissievan fijnstof.

KoudAsfalt mengselHet koude asfaltmengsel (KonwEco2 alsmerknaam van KWS Infra) is ontwik-keld op basis van een speciale bitumen-emulsie in combinatie met cement. Voorhet ontwikkelen van deze emulsie is deexpertise van Esha Infra Solutions inge-schakeld. Zij hebben veel ervaring metemulsies op het gebied van algemene enspeciale toepassingen.

TrajectUitgebreid onderzoek in de tweede helftvan 2009 wees uit dat het gebruik vanmengsels gebaseerd op het principe vansteenmastiekasfalt de voorkeur verdie-nen. Voor het project van de provincieGelderland te Garderen is gekozen vooreen 0/8 deklaag- en een 0/11 onderlaag-mengsel. De componenten voor deze mengselszijn brekerzand, porfiersteenslag 4/8 en8/11. Materialen die bij een asfaltinstal-latie standaard aanwezig zijn. Als bind-middel wordt naast een speciale emulsieeen portlandvliegas-cement gebruikt.Voor de productie is gebruik gemaaktvan de eigen betoninstallatie van KWSInfra Harderwijk.Na een groot aantal proefnemingen inhet laboratorium en twee positief ver-lopen praktijkproeven met het koudeasfalt in 2009 en het voorjaar van 2010op het terrein van de installatie inHarderwijk is in april 2010 de praktijk-proef uitgevoerd.

PraktijkproefEen bestaand fietspad langs de N310Wittenberg-Garderen is gebruikt voor deproef. KWS Infra, vestiging Zwolle,heeft eind 2009 de eerste reconstructie-werkzaamheden uitgevoerd. De daad-werkelijke praktijkproef met 550 tonheeft op dinsdag 27 april 2010 plaatsge-vonden. Ruim anderhalve kilometerfietspad langs de N310 is van een onder-of deklaag voorzien; een deel van hettraject heeft een gecombineerde con-structie van beide lagen.

CO2 - besparingUit een LCA berekening volgt dat in ditproject 8250 kg CO2 is bespaard. Dit iste vergelijken met de uitstoot van eenNederlands huishouden. Of, op een

duidelijke voordelen op korte, middel-lange en lange termijn. Zo is er eenbesparing tot 50 % van brandstof enenergie bij de productie van halfwarmemengsels en een besparing van 95 % bijde productie van koude mengsels.Met secundaire grondstoffen als asfalt-granulaat wordt bespaard op primairegrondstoffen. Daarmee kan er ook worden bespaard op het transport vanzand en grind. Ook qua uitstoot leverendeze alternatieve productiemethoden een aanzienlijke verbetering op: tot 50 %minder uitstoot aan CO2 en NOX voor

Asfalt is geproduceerd in de betoninstallatie van Buil Infra te Harderwijk

Doseren van de emulsie bij de voorgemengde componenten (zand, steen en cement)

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 13:17 Pagina 6

Page 7: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

7 | Asfalt nr. 2, juli 2010

andere wijze geïllustreerd, een equivalentvan de CO2 opname van ongeveer 400bomen die een jaar in de tropen groeien.

Toekomst De eerste bevindingen bij de aanleg vanhet proefvak zijn positief. Om te komentot een product dat geschikt is voor devervolgfase, de toepassing op lichtbelaste(provinciale) wegen, moeten nog enkelestappen in de ontwikkeling van het pro-

duct worden gemaakt. Zo is al vastge-steld dat voor het Koud Asfalt -mengseleen aangepaste verwerkingsmethodewenselijk is. Deze methode zal waar-schijnlijk meer gelijkenis hebben met hetverwerken van een betonmengsel.Afhankelijk van het nog lopende prak-tijk- en laboratoriumonderzoek zal ookmeer duidelijkheid ontstaan in de vraagof nog gesleuteld moet worden aan demengselsamenstellingen. In ieder geval is

duidelijk dat de toepassing van asfalt-granulaat onderdeel van het onderzoekin het vervolgtraject zal zijn.

In de loop van 2010 komen de onder-zoeksresultaten beschikbaar. Hieroverwordt in een latere editie van het bladAsfalt gerapporteerd. De provincieGelderland en KWS Infra zijn van planom een bijeenkomst aan dit onderwerpte wijden.

Resultaat is niet van warm asfalt te onderscheidenVerwerking met traditioneel materieel

Detail verdicht oppervlak

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 13:17 Pagina 7

Page 8: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

8 | Asfalt nr. 2, juli 2010

van dit onderzoek zijn verrassend en leiden tot verdere professionalisering.

ProceduresTijdens het verwerkingsproces van asfaltligt de verdichting van het asfaltmengseltegenwoordig meer en meer onder druk(minder tijd, complexere mengsels, etc.),zodat het te verwachten resultaat somsonzeker is. Het is daarom van belang omnaar een werkwijze te streven waarbijonder verschillende omstandigheden eenmaximaal resultaat wordt bereikt. Dezemethoden en procedures kunnen vervol-

De kwaliteit van het asfalt wordt in hogemate bepaald door de mate van verdich-ting en is daarom in de regelgevingnadrukkelijk vastgelegd. De temperatuurtijdens het walsen bepaalt de noodzake-lijke energie (walstype en walsovergan-gen) die nodig is om de vereiste dicht-heid te bereiken. Maar of de verdich-tingstemperatuur effect heeft op anderekwaliteitsaspecten, en dan vooral defunctionele mechanische eigenschappen,was een vraag. Ooms NederlandHolding bv (ONH) onderzocht dezevraag in ASPARi-verband. De resultaten

gens een aangrijpingspunt vormen voorde asfaltondernemer om zelflerend teworden.

TemperatuurvensterHet onderzoek bij ONH vertrok vanuithet idee dat er een venster van tempera-turen is waarbinnen het verdichtingspro-ces plaats moet vinden om de beoogdemengseleigenschappen uit het ontwerp tebereiken. Dit temperatuurvenster wordtbepaald door de initiële temperatuur ende snelheid van afkoelen. Traditioneelwordt de verdichtingstemperatuur gebaseerd op de bitumenviscositeit bijéén bepaalde temperatuur en de dicht-heid die bij die viscositeit behaald kanworden. Het principe van het temperatuurvenstergaat uit van de verdichtingstemperatuuren de te behalen mechanische eigen-schappen. In dit onderzoek is daaromhet effect van de verdichtingstempera-tuur op de dichtheid en de mechanischeeigenschappen onderzocht.

OnderzoekHet betrof literatuuronderzoek en empi-risch onderzoek, met geavanceerde labo-ratoriumexperimenten en een praktijk-meting. Er is onderzoek gedaan op eenAC 16 base 40/60 (STAB 0/16) zonderPR. De keuze is hierop gevallen omdatdit mengsel vaak onder kritischeomstandigheden verdicht wordt. Omvoldoende homogeniteit te verkrijgen isgeen PR toegepast. In het laboratorium zijn 18 asfaltplatenvan 50 bij 50 cm verdicht met de wals-segmentverdichter bij temperaturenvariërend van 80 °C tot 170 °C.Vervolgens zijn uit elke plaat negen ker-nen geboord. Op deze proefstukken zijneen splijtproef en een triaxiaalproef uit-gevoerd. De splijtproef geeft een indica-

Verdichtingstemperatuur enmechanische eigenschappen

Dat de dichtheid van asfalt van belang is voor de kwaliteit is

algemeen bekend. Evenzo dat de temperatuur tijdens verdichten

van belang is voor de vereiste energie om noodzakelijke dichtheid te

bereiken. Bij gelijke einddichtheid heeft de temperatuur aan het

begin van het walsen effect op de eigenschappen. Dit inzicht kan

grote gevolgen hebben voor de asfaltverwerking.

Frank Bijleveld – Universiteit Twente en Ooms Nederland Holding bv

Walssegmentverdichter Resultaat verdichte plaat

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 13:17 Pagina 8

Page 9: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

9 | Asfalt nr. 2, juli 2010

tie van de weerstand tegen scheurvor-ming en de triaxiaalproef de weerstandtegen permanente deformatie (spoor -vorming).

LaboratoriumresultatenDe streefdichtheid kan bij alle verdich-tingstemperaturen in de range van 80 °Ctot 170 °C behaald worden, eventueeldoor er meer energie in te stoppen. Uit de proeven blijkt dat het asfalt dat is verdicht tussen 140 °C en 150 °C duidelijk een hogere scheurtaaiheid heeft dan de overige platen: 1,0 tot wel2,0 (N.mm)/mm2 hoger. De afname vande scheurtaaiheid kan oplopen tot 35 %wanneer begonnen wordt met verdichtenbuiten het temperatuurgebied van 140tot 150 °C. De verdichtingstemperatuuris dus een belangrijke parameter voor deweerstand tegen scheurvorming bij ditasfaltmengsel. Voor de spoorvormings-gevoeligheid (triaxiaalproef) is geen duidelijke relatie met de verdichtings-temperatuur gevonden.

PraktijkmetingOp een werk in Dirkshorn zijn drieasfaltbanen aangebracht van 80 m langen 4,5 m breed met 8 cm dik STAB 0/16(zonder PR). Bij de eerste baan is begon-nen met verdichten bij 130 °C, bij detweede baan bij 110 °C en de derde baanbij 90 °C. Bij de lagere verdichtingstem-peratuur (90 °C) wordt het weliswaarmoeilijker om de streefdichtheid te beha-len, maar het is bereikt met meer wals-overgangen. Met een linescanner, warm-

tebeeldcamera’s en thermokoppels is hetverloop van de temperatuur gemeten.

Resultaten praktijkmetingOp 34 kernen zijn splijtproeven uitge-voerd waaruit wederom volgde dat descheurtaaiheid en scheursnelheid signifi-cant variëren afhankelijk van de tempe-ratuur waarop het STAB-mengsel ver-dicht is.

Start walsen belangrijkHet verdichten van het onderzochtemengsel moet starten bij een tempera-tuur tussen de 140 °C en 150 °C. Wordtbij hogere of lagere temperaturen methet walsen begonnen dan is het welmogelijk om de streefdichtheid te beha-len, maar verslechteren de scheurtaai-heid en scheursnelheid. Ligt de start vande verdichting buiten het optimale tem-peratuurvenster, dan kan dat leiden toteen afname van 35% van de scheurtaai-heid en 40% toename van de scheur -snelheid. De temperatuur van het asfalt-mengsel tijdens verdichting is dus nietalleen van belang voor het aantal wals-overgangen om de gewenste dichtheid tebehalen. Bij een verschillende tempera-tuur maar gelijke dichtheid zijn demechanische eigenschappen verschillend.

Uitbreiding kwaliteitscontroleAls bij de kwaliteitscontrole uitsluitendde dichtheid wordt beoordeeld, danwordt de in dit onderzoek genoemdekwaliteitsvermindering niet opgemerkt.Het is daarom onvoldoende om alleenop dichtheid te sturen. Ook de tempera-tuur bij de start van de verdichting isvan belang om de kwaliteit beter tebeheersen. Met dit inzicht kan een aan-nemer voor de eigen mengsels een opti-maal temperatuur venster vaststellenwaarmee variaties in kwaliteit – en duslevensduur – worden teruggedrongen.

ConsequentiesDit onderzoek heeft enkele consequentiesvoor de asfaltverwerking. De tempera-tuur waarbij het asfaltmengsel wordt ver-dicht, beïnvloedt mede de mechanischekwaliteit van het mengsel. De tempera-tuur achter de balk van de afwerkmachinemoet dus worden gemeten. Verdichtenbuiten het temperatuurvenster kan leidentot verkorting van de levensduur. Vast -leggen van deze informatie is dus vanbelang. Ontwerpers, zowel technisch alslogistiek, moeten rekening houden met de uitvoering. Het effect van de verdich-tingstemperatuur op de kwaliteit moetworden betrokken. Het uitvoerende per-soneel moet beseffen dat de temperatuurwaarop een asfaltmengsel verdicht wordtvan belang is voor de eindkwaliteit endus het garantierisico.

SlotHet is verstandig is om te werken metverdichtingsvensters en deze vensters te bepalen aan de hand van beoogdemechanische eigenschappen van demengsels in de asfaltverharding.Daarmee kunnen procesbeheersing en eindkwaliteit worden verbeterd enrisico’s worden teruggedrongen.

GPS op de walsen

Temperatuurmetingen tijdens de uitvoering

Relatieve scheurtaaiheid per verdichtingstemperatuur (elke kolom is 1 plaat waaruit 6 kernen zijn geboord)

Effect verdichtingstemperatuur op mechanische eindkwaliteit

Rela

tieve s

cheu

rtaaih

eid

[%

]

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0160-170 140-150 100-130 80-100

Aanvangstemperatuur walssegmentverdichting [°C)

Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Arian de Bondt en Radjan Khedoe - Ooms Avenhorn Groep bvAndré Dorée, Henny ter Huerne en Seirgei Miller - Universiteit Twente

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 13:17 Pagina 9

Page 10: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

10 | Asfalt nr. 2, juli 2010

Al meer dan 13 jaar worden Fischer-Tropsch (FT) wassen van Sasobit® overalter wereld met succes toegepast voor hetaanpassen van de bitumeneigenschappenin de wegenbouw. Met FT-wax gemodi-ficeerde asfaltmengsels zijn ingezet voorwegen maar ook bij bijzondere projectenals start- en landingsbanen op vlieg -velden, containeropslagplaatsen, bus-banen, logistieke terminals enzovoort.Het belangrijkste doel om de bitumen -eigenschappen te wijzigen is een duur-zame verbetering van de functioneleeigenschappen van de asfaltverhardingenen/of een verlenging van de levensduurtegen economisch verantwoorde kosten.De belangrijkste eigenschappen zijn indit opzicht de duurzaamheid van hetwegdek; de stroefheid en de weerstandtegen permanente vervorming onderzowel dynamische als statische verkeers-belastingen.

Invloed op de bitumen eigenschappen

FT-was heeft een molecuullengte tussenC40 en C120. Het wordt geproduceerdvolgens het Fischer-Tropsch proces vanaardgas. FT-was voor de wegenbouwgaat bij ongeveer 100 °C over van vloei-baar naar vast en het heeft een smelttra-ject variërend van ongeveer 70 °C tot120 °C. FT-wax verlaagt de viscositeit van bitumen aanzienlijk. Hierdoor kan deproductie- en verwerkings temperatuurworden verlaagd met 30 °C. De stabili-teit van het asfaltmengsel wordt bij toevoeging van de juiste hoeveelheidaanzienlijk verhoogd. Daarnaast heeftFT-was ook invloed op de penetratie en het verwekingspunt (R&K) van bitumen. Uit de tabel volgt dat het verwekings-punt R&K slechts in geringe mate wordt

verhoogd door toevoeging van 1,5 %FT-was. Bij verhoging van de doseringneemt de waarde toe met ongeveer 14,5 °C per procent FT-was. De penetratie neemt anderzijds al sterkaf bij toevoeging van 1,5 % FT-was en bereikt een waarde van ongeveer 40 dmm. Bij 3 % FT-was komt het ver-wekingspunt van de gemodificeerde bitumen overeen met bitumen 10/20 ende penetratie komt overeen met een bitumen 30/45. Het breekpunt Fraassblijft vrijwel ongewijzigd.

Invloed op de asfalteigen-schappen

De toevoeging van FT-was zorgt vooreen verlaging van de viscositeit en daar-mee een betere verwerking omdat erminder verdichtingsenergie nodig is.Gelijkertijd krijgen met FT-was gemodi-ficeerde asfaltmengsels een verhoogdeweerstand tegen blijvende vervormingbij gebruikstemperaturen. Dit effect isduidelijk aangetoond met in Hamburguitgevoerde wielspoorproeven. Door de sterke invloed van FT-was opde viscositeit kan de productietempera-tuur met 30 °C worden verlaagd.Hierdoor reduceert de emissie van CO2

en de uitstoot van rook/aërosolen bij deproductie en verwerking. Lagere tempe-raturen maken het ook mogelijk de weg

Met was gemodificeerd asfal

Opname met elektronenmicroscoop van bitumenB 50/70 met 4 % was.

Eigenschap FT-was (% m/m)0,0 1,5 3,0 4,5

Verwekingspunt (R&K) [°C] 48 52 76 96

Penetratie/25°C [mm/10] 71 48 42 37

Breekpunt Fraass [°C] -7,5 -7,5 -6,5 -7,5

Effect toevoeging FT-was op eigenschappen bitumen 70/100

Susann Matthaei en Jens Christian Arnold; Sasol Wax GmbH

Met wassen is de productie- en verwerkingstemperatuur tot 30 °C

te verlagen met gelijktijdig een hogere weerstand tegen blijvende

vervorming. Hierdoor ontstaat een aanzienlijke reductie van CO2 en

rook/aërosolen. De lagere viscositeit maakt het mogelijk dat hardere

en/of zwaar gemodificeerde bitumen goed verwerkbaar blijven.

Bij toevoeging aan traditionele mengsels is minder verdichtingsenergie

nodig en kan het uitvoeringsseizoen worden verlengd.

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 13:17 Pagina 10

Page 11: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

11 | Asfalt nr. 2, juli 2010

alt een bewezen innovatie

eerder open te stellen voor het verkeer.De eenvoudige verdichting vereist min-der walsverdichting en verhoogt het ver-werkingstempo. Worden de temperatu-ren niet verlaagd dan is het met toevoe-ging van FT-was mogelijk langer te werken bij lagere buitentemperaturen en zo ontstaat een ruimer werkseizoen.

Relaties met harde bituminaen PMB

Met hardere en hoger polymeer gemodi-ficeerde bitumen zijn uiterst duurzameen stabiele asfaltmengsels te ontwerpen.Deze systemen zijn echter relatief hoogviskeus en daarom moeilijk te verwerkenzonder de temperatuur te verhogen. De co-modification FT-was van hooggemodificeerde PmB maakt de verwer-king mogelijk zonder verhoging van detemperatuur.

Ervaring snelweg BirminghamOp snelweg M6 bij Birmingham, UKwas een snelle opening van de weg eenbelangrijke voorwaarde. Enkele dagenafsluiten van deze drukke weg met130.000 voertuigen per dag – waarvan30 % zware vrachtwagens – was nietmogelijk. De weg is in twee nachten tus-

sen acht uur ’s avonds en 5.30 uur ’s morgen volledig gerenoveerd. Pernacht werd 300 m rijbaan vervangen.Het werk bestond uit het frezen van dedek- en tussenlaag waarna de nieuwebinder en deklaag van steenmastiekasfaltis aangebracht. Voor de binder is geko-zen voor een polymeer gemodificeerdebitumen 45 waaraan 3 % FT-was is toe-gevoegd.

Ervaring haven HamburgOp de container terminal Tollerort in dehaven van Hamburg is 70.000 m² binder-en deklaag co-modified met FT-was. De toevoeging van FT-was aan de hooggemodificeerde PmB leidde tot een pene-

tratie waarde van 25 dmm. Deze hard-heid was nodig om te verzekeren dat de vereiste stabiliteit geleverd werd om permanente deformatie te voorkomen,ook in de binderlaag die de zwaarste last moest dragen.

SamenvattingFT-was zorgt voor een minder viskeusmengsel en geeft het een superieure sta-biliteit. Deze mengsels lenen zich om inhoog tempo een verharding met groteweerstand tegen permanente deformatieaan te leggen. Verlaging van de produc-tie- en verwerkingstemperatuur draagtbij aan de terugdringing van de uitstootvan CO2.

Detail oppervlak van asfalt met toegevoegde was net na aanleg

Aanleg van de verharding van de container terminal Tollerort in Hamburg

Spoorvorming van sma 0/11 s in een waterbad op 50 °C.

Bitumen 50/70

Bitumen 50/70 + 3% FT wax

Rela

tieve s

cheu

rtaaih

eid

[%

]

7

6

5

4

3

2

1

00 5.000 10.000 15.000 20.000

Cycles

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 13:17 Pagina 11

Page 12: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

12 | Asfalt nr. 2, juli 2010

Wegverbredingen verhogen de capaciteitzonder dat de structuur van het wegen-net en de ruimtelijke ordening verande-ren. Tracéverkenningen en aankoop vangronden blijven beperkt waardoor ookde procedures tussen het ontwerp endaadwerkelijke uitvoering beperkt kun-nen blijven. Conclusie “wegverbredingenzijn een aantrekkelijke optie om op kortetermijn de mobiliteit te bevorderen”.

In veel situaties betekent een traditionelewegverbreding een verhoging van debelasting op de ondergrond. Deze extrabelasting leidt in gebieden met een slech-te draagkracht tot zettingen die in deloop van de jaren afnemen tot een even-wicht is bereikt. Dit evenwicht is voor de bestaande weg al aanwezig. Zettingonder de verbreding, hoe klein ook,zorgt voor een scheur tussen de oude ende nieuwe constructie. Elke zetting in de ondergrond van de verbreding moetdaarom worden voorkomen.

Belasting en zettingDe traditionele aanpak bestaat uit hetaanbrengen van een zandlichaam metoverhoogte. Na een aantal jaren heeft

de ondergrond de eindzetting bereikt dieberekend is voor de definitieve construc-tie. Dan wordt de overhoogte afgegravenen kan de verharding worden aange-bracht.

Als de belasting op de ondergrond nietverandert, treedt er geen zetting op enkan het werk direct worden uitgevoerd.Dit is mogelijk met lichtgewicht ophoog-materiaal. De vereiste massa is met eenrelatief eenvoudige gewichtsberekeningvast te stellen.

Principe In een gegeven situatie moet een hoeveel-heid slecht draagkrachtige ondergrondworden vervangen door een grondverbe-tering. De massa van de grondverbete-ring en de wegconstructie samen moetgelijk zijn aan de af te voeren massa. De massa van de wegconstructie - defundering met de verharding - is relatiefgroot ten opzichte van de te verwijderengrond. Daarom moet de massa van hetlichtgewicht ophoogmateriaal kleinerzijn dan de af te voren grond. Met eeneenvoudige formule is de massa van hetophoogmateriaal te berekenen:

Als de massa van het ophoogmateriaalvanuit constructieve eisen vast ligt, volgtuit de vergelijking de vereiste hoogte.

TijdwinstIn principe kan direct na de gunning hetgrondwerk beginnen: uitgraven van hetcunet, aanbrengen van de blokken metdaarop de fundering met de verharding.Er hoeft niet jarenlang te wordengewacht tot de eindzetting is bereikt. Die ontstaat niet. Hierdoor kan de uit -gebreide wegcapaciteit vele jaren eerderworden benut.

ConstructieNa uitgraven van het cunet wordt deondergrond vlak afgewerkt en met de eer-ste laag blokken bedekt. Hierop volgen delagen, waarbij de naden verspringen.Als de gewenste hoogte is bereikt wordtop de blokken de (steen)fundering alsdrukverdelende laag aangebracht metdaarop de asfaltverharding. Voor een‘gemiddelde’ rijksweg is een uitvoerings-periode van vier maanden realistisch.Uiteraard exclusief lokale omstandig -heden van kabels, leidingen of verkeers-technische voorzieningen.

ErvaringenIn de loop van de jaren is wereldwijdkennis en ervaring opgedaan (Japan,Scandinavië en USA). Ook in Nederland

Een wegverbreding is uitermate kritisch omdat het ‘aanbreien’

heel precies moet plaatsvinden. Elke ongelijkmatige vervorming

tussen het oude en nieuwe werk leidt direct tot een langsscheur

in de constructie. Met lichtgewicht ophoogmaterialen is het

zettingsverschil te voorkomen.

John Giltjes; Geoblock B.V.

Lichtgewicht ophoogmateriavoor wegverbredingen

Massa af te voeren grond = massa wegconstructie + massa ophoogmateriaal

Aanbrengen blokken

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 13:17 Pagina 12

Page 13: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

13 | Asfalt nr. 2, juli 2010

door langsscheuren worden voorkomen.Deze evenwichtsconstructie is zondertijdverlies te realiseren.

EMVIDoorstroming is een belangrijke factorin het gunningscriterium van EMVI(Economisch Meest VoordeligeInschrijving). Een korte bouwtijd is indat kader erg gunstig. Opdrachtgeverszijn gevoelig voor het eerder opleverenvan de wegverbreding en belonen de

aannemers met extra punten bij deinschrijving van de aanbesteding. Eenandere belangrijke factor is het vermin-deren van de transportkilometers. Met Geoblock vermindert het aantaltransportkilometers met 4/5 deel (eenvrachtwagen zand is ca. 20 m3 eenvrachtwagen Geoblock is 120 m3), bij-komend effect is minder hinder voor deweggebruiker of omwonenden tijdens de uitvoering en een ruime verminderingvan C02.

is EPS op tal van projecten met succesgebruikt. Vooral in veengebieden, waar-bij de drijvende weg het meest tot deverbeelding spreekt. Daarom mag hetgebruik van Geoblock tot de categorievan bewezen technieken worden gere-kend.

Geoblock, herbruikt EPSEPS is een product van aardolie (piep-

schuim) met een extreem lange levens-

duur. De fabrikanten kampten met het

probleem dat er veel materiaal, bijvoor-

beeld van verpakkingen, terug moest

worden genomen. Met dit materiaal

bleek het mogelijk weer blokken te

vervaardigen die geschikt zijn voor de

wegenbouw. Deze blokken kregen de

naam Geoblock. Geoblock is te onder-

scheiden van het EPS door de gele kleur

die het materiaal krijgt bij het herge-

bruik.

Stap verder: wegverbredingMet al deze ervaringen is het mogelijkeen stap verder te zetten en ook wegver-bredingen te maken. Een wegverbredingis uitermate kritisch omdat het ‘aanbrei-en’ heel precies moet plaatsvinden. Elkeongelijkmatige vervorming tussen hetoude en nieuwe werk leidt direct tot eenlangsscheur in de constructie. Met licht-gewicht ophoogmateriaal als Geoblockis het mogelijk een evenwichtsconstruc-tie te realiseren zonder zettingen waar-

iaal een bewezen techniek

Wegverbreding met zand Wegverbreding met Geoblock

Aanleg lichtgewicht landhoofden voor de kruising over het spoor op de zettingsgevoelige ondergrond bij Alphen aan den Rijn.

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 13:17 Pagina 13

Page 14: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

14 | Asfalt nr. 2, juli 2010

Duurzaam inkopenGerecycled EPS past binnen het Cradleto Cradle beginsel, en voldoet aan devoorwaarden opgesteld binnen VROMLAP2. De stichting Geoblock heeftonlangs voor VROM een LCA uitge-voerd met cijfermateriaal dat kan wor-den gebruikt als invoer voor DuboCalc.Ook zijn de resultaten geschikt voor o.a.de C02 ladder.Volledig hergebruikt EPS is een maatvoor het duurzaam inkopen zoals deoverheden vanaf 2010 hanteren.Geoblock wordt gemaakt van herge-bruikt EPS materiaal dat anders zoumoeten worden verbrand of gestort endraagt zo bij aan duurzaam materiaal-gebruik.

ActualiteitHet Ministerie van Verkeer en Water-staat wil verschillende snelwegen op

korte termijn uitbreiden van 2 x 2 naar2 x 3 rijstroken. Voorbelasten met zandduurt al snel twee à drie jaar bij gebruikvan drainagesystemen. Deze tijd kangewonnen worden met lichtgewicht

ophogingen. Zo kan Geoblock bijdragenaan een snelle verbetering van de mobili-teit tegen aanvaardbare kosten en is ooknog duurzaam.

AandachtspuntenEen duurzaam succes vereist een gedegenonderzoek naar de ondergrond. Draag -kracht en draagkrachtverschillen moetenzeer zorgvuldig worden onderzocht enberekend. Klink in de constructie is echter geen factor. Tijdens de uitvoeringmoet er goed rekening mee wordengehouden dat het lichte materiaal gevoe-lig is voor wind en water. Binnenkortverschijnt de update van CROW publi-catie 150 met meer informatie over deuitvoering. Bij het stapelen is de maat-vastheid van de blokken geen probleemen kunnen strak tegen elkaar wordengeplaatst, met uiteraard verspringendenaden. Bij die werken waar de grond-waterstand hoog is, zijn waterdoorla -tende Geoblock blokken mogelijk of iseen tijdelijke bronbemaling tijdens deuitvoering een optie. Geoblock is een bewezen technieken diede mobiliteit dient door een snelle aanleg.

Bewerking bij productie EPS

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 13:17 Pagina 14

Page 15: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

15 | Asfalt nr. 2, juli 2010

Techniek van morgenDe presentaties werden verzorgd doorGerard Oude Lansink namens de ACH,Jacob Groenendijk van KOAC-NPC,Henny Ter Huerne van de UniversiteitTwente en Ton Kneepkens van InfraQality Support. Doel van alle presenta-ties was om de klant duidelijk te makendat binnen de asfaltbranche altijd wordtnagedacht over de techniek van morgen.

KennisontwikkelingDuidelijk werd dat asfaltproductie meeris dan alleen maar mengen van mineraalmet bitumen. Het belang van de intro-ductie van CE markering en de stappen

Leden van VBW-Asfalt organiseren geregeld bijeenkomsten voor

relaties om ontwikkelingen te presenteren. Zo nodigde de Asfalt

Centrale Hengelo haar relaties uit voor een minisymposium op

21 april j.l. waar werd ingegaan op innovatie, duurzaamheid

en productontwikkeling. Behalve de relaties was ook het eigen

personeel aanwezig waarmee een gelijk kennisniveau ontstaat

en het onderlinge contact goed verloopt.

Mini-symposium ACH“Zicht op duurzaam asfaltbeton vanaf nu…”

die op grond van de kennis die asfaltcen-trales hiermee ontwikkelen werd scherpneergezet. Daarbij werd ook duidelijkdat dit vooral investeringen aan de voor-zijde van het productieproces betekenten dat de klanten van asfaltproductendaar ook weet van moeten hebben.

Kwaliteit bij uitvoeringMaar er zijn meer ontwikkelingen die de moeite waard zijn. Zo tonen de resul-taten van ASPARi, een samenwerkingtussen de Universiteit Twente en eenaantal aannemers, dat er bij de verwer-king van asfalt nog een wereld te winnenis aan kwaliteitssprongen vooruit.

Immers, uiteindelijk wordt de kwaliteitvooral buiten gemaakt, op het werk op de nieuw te maken of te renoveren weg. Dat vraagt naar betere monitoring van dieprocessen. Anders zijn de inspanningenvan CE proeven vooraf ook verspildeinvesteringen.

Duurzaam denkenAls laatste issue is ook de innovatie-drang en de aanjagers hiervan naderbelicht: duurzaamheid, milieu. Hetbelang van de verwijdering van PAK-houdend asfaltbeton uit de keten kreeghierbij de aandacht met daarbij ook eenduidelijke oproep aan de opdrachtgeverszuiver naar deze problematiek te kijkenen verantwoordelijkheid te nemen. Maar ook de ontwikkeling van duur-zaam denken werd belicht, waarbij dewegenbouwer meer moet beschouwendan sec de civieltechnische kwaliteit vanasfalt. Het gaat immers om meer danalleen asfalttechnologie. LCA, MRPI,CO2 zijn aspecten die steeds nadrukkelij-ker worden betrokken bij de infra.

Zelfde taalEn daarbij is het zaak dat de overheid,de asfaltproducent en de verwerker eenzelfde taal spreken. Daarom zijn bijeen-komsten als deze middag van belangzodat de klanten van asfaltbeton in hetnoorden een goed beeld hebben vanasfalt nu en in de toekomst.

Ton Kneepkens; Infra Quality Support B.V.

De ‘Vertrouwen’ lost steenslag bij de Asfalt Centrale Hengelo

Een ontspannen sfeer tijdens de presentaties

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 13:17 Pagina 15

Page 16: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

16 | Asfalt nr. 2, juli 2010

Enige decennia geleden is in Europa,Japan en de Verenigde Staten gestart metde aanleg van een netwerk van hogesnel-heidstreinen. Ook Nederland is sinds2010 via de hogesnelheidslijn op hetEuropese netwerk aangesloten. Eén vande belangrijkste eisen aan de hoge snel-heidstrein is dat de spoorstaven zo vlak

mogelijk moeten liggen. De trein moetmet snelheden van meer dan 300 km peruur kunnen passeren en elke oneffenheidis bij die snelheden schadelijk. Vanuithet onderhoud is het noodzakelijk datdeze vlakheid ook blijvend wordt gega-randeerd. De dienstregeling laat nauwe-lijks ruimte voor herstelmaatregelen.

Opbouw spoorconstructieOm de vlakheid te bereiken en te garan-deren is in diverse landen onderzoekgedaan naar mogelijke constructies.Constructies waarvan de ondergronduiteraard zettingsvrij moet zijn en deklink van de ophogingen bij ingebruik-name volledig uitgewerkt moet zijn. De onderbouw van het spoor bestaat,van bovenaf gezien, uit de spoorstavenop dwarsliggers die in het ballastbed liggen. Het iets flexibele ballastbed voor-komt extreem hoge piekspanningen inde constructie bij het passeren van detrein. De stalen wielen op het stalenspoor veroorzaken een soort hamer-aambeeld effect waarvan de pieken dusmede in het wat flexibele ballastbedworden afgevlakt. Het traditionele ballastbed bestaat uitlosgestorte maar zoveel mogelijk ver-dichte steen met als voordeel dat het meteen onderstopper eenvoudig is te onder-houden. Het nadeel is dat het onder-houd telkens terugkeert.

Lastspreiding De last van de passerende treinen moetnaar de ondergrond worden gespreid.Hoe lager en gelijkmatiger de spannin-gen op de ondergrond zijn, hoe mindervervorming van de ondergrond.

Aanbrengen van een lastspreidende laagonder het ballastbed kan daarom veelvoordeel opleveren. Die lastspreidendelaag moet homogeen zijn en gedurendede gehele levensduur van de spoorbaanfunctioneren. Daarom is onderzocht wat de mogelijk-heden zijn van een lastspreidende laagvan asfalt. Vanuit de wegenbouw isimmers al bekend dat asfalt kilometers-lang homogeen en uitermate vlak kanworden aangelegd.

Blijvende vlakheid is een primaire eis aan het spoor, de rails.

Elke plaatselijke afwijking is direct voelbaar en een schadepost voor

de trein. Hoe sneller de trein rijdt hoe zwaarder de eisen aan de

vlakheid, waarbij de hogesnelheidstreinen die met honderden

kilometers per uur passeren de zwaarste eisen stellen. Asfalt kan een

bijdrage leveren om de vlakheid te borgen. Buitenlandse ervaringen

bewijzen het voordeel van een asfaltconstructie.

Evert de Jong; VBW-Asfalt

Asfalt voor spoorwegen

De Shinkansen kent een gemiddelde vertraging van slechts 24 seconden per rit; 99,5 procent van detreinen rijdt op tijd.

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 13:17 Pagina 16

Page 17: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

17 | Asfalt nr. 2, juli 2010

ConstructiesHet lijkt op het eerste gezicht logisch omde rails direct op het asfalt aan te bren-gen. De dan optredende piekspanningenleiden echter tot snelle slijtage, onge-wenste trillingen en geluid. Demping tus-sen rails en constructie kan dit onvol-doende opvangen. Daarnaast zijn er noggeen geschikte bevestigingssystemen.Dwarsliggers als intermediair zijn voor-alsnog dus noodzakelijk. Ook metdwarsliggers direct op het asfalt moetendempingsconstructies worden aange-bracht. Met dit systeem zijn ondermeerin Duitsland veel ervaringen opgedaan,zij het op trajecten waar langzaam gere-den wordt.De meest gebruikelijke opbouw bestaatuit het aanbrengen van een asfaltcon-structie met daarop het ballastbed alsoverbrugging naar de dwarsliggers. Dezeconstructie heeft de flexibiliteit van detraditionele oplossing en het voordeeldat er onder het ballastbed geen vervor-ming ontstaat.

DuurzaaamheidEen volledig ingebouwde asfaltconstruc-tie wordt niet belast door UV-licht. Omhet hemelwater af te voeren wordt debovenzijde onder afschot aangelegd. Dedichte asfaltlaag zorgt niet alleen vooreen droge ondergrond maar blijft zelfook droog. Belastingen door de passeren-de treinen zijn korte pulsen en de span-ningen zijn via de dwarsliggers en hetballastbed al behoorlijk afgezwakt. Hetaantal belastingen is op een zeer intensiefbereden traject nog steeds beperkt tenopzichte van een snelweg. De belastingenop de ingebouwde laag asfalt zijn dusaanzienlijk minder dan op een weg.Mede op basis van de ervaringen kan ervan worden uitgegaan dat de asfaltcon-structie vele decennia functioneert.

VoordelenEen vlakke asfaltconstructie vormt eenperfecte basis om een ballastbed vanconstante dikte aan te brengen. Eendikte die gedurende de levensduur vande constructie ook constant blijft. Eenonderlaag van asfalt zorgt voor een snel-le afbouw van de spanningen naar deondergrond. Al vlak onder het asfalt isde spanning grotendeels afgebouwd. Het asfalt vormt een waterafsluitendelaag waardoor vochtschommelingendoor regenwater in de laag onder hetballastbed worden voorkomen.Transport van fijne gronddeeltjes door‘pumping’ van de passerende treinenblijft achterwege. Het ballastbed wordtgoed ondersteund en de gelijkmatigeconstructie bij aanleg blijft constantgedurende de levensduur. Deze constanteopbouw zorgt ook na vele decennia vooreen constante drukverdeling zonder tril-lingsverschillen of veranderingen in despoorbuigstijfheid.

AansluitingenAsfalt kan in principe oneindige lengtenvormen maar in het traject komenonherroepelijk discontinuïteiten in devorm van viaducten, tunnels en zekerstations voor. De constructieve oplossin-gen bij de overgangen die daar vereistzijn, staan in principe los van de keuzevoor een asfalt onderlaag en hoeven indit kader niet te worden uitgewerkt.

ProjectenDe Japanners gebruiken asfalt vanaf1960 als onderlaag en voor deShinkansen bullet treinen is deze con-structie de norm. Het asfalt heeft op ditspoortraject mede de functie van water-afsluitende laag. In de late jaren van1970 is op hogesnelheidslijn Rome -Florence gekozen voor een asfaltlaag.

Op basis van de goede ervaringen is ookvoor de 850 km lange treinverbindingvan Turijn naar Salerno voor deze con-structieopbouw gekozen. In Duitsland isasfalt ingezet voor minder zwaarbelastetrajecten waarvoor de dwarsliggersdirect op het asfalt zijn geplaatst. Rond1980 is in de VS het goederentransportper spoor geliberaliseerd. Sindsdien zijnhet volume, inkomsten en tonnages totongekende niveaus gestegen. Dit heeftook de investeringen in een stelsel voorde railinfrastructuur van personen tus-sen steden met een onderlinge afstandtot 300 km doen groeien. Aan de kwali-teit van deze verbindingen in de zin vancomfort, snelheid en veiligheid wordenhoge eisen gesteld. Vanwege de goedeprestaties en het beperkte onderhoudwordt vaak een asfaltlaag in de con-structie opgenomen. Er zijn honderdenkilometers op deze wijze uitgevoerd.In Frankrijk is de hogesnelheidsverbin-ding tussen Parijs en Straatsburg in aan-bouw. Daar wordt geëxperimenteerdmet een zwaar geïnstrumenteerd driekilometer lang proefvak van asfalt.

Bijzonder in dit laatste project is dat hetproefvak ook gebruikt wordt om kennisop te bouwen over de aanleg van ultra-snelle snelwegen.

Mogelijkheden in NederlandDe buitenlandse ervaringen leren datook – of juist – bij wisselende onder-gronden een asfaltconstructie de span-ningen naar de ondergrond snel afbouwten ongelijkmatige vervormingen van deondergrond voorkomt. Voor supersnelleverbindingen (trein, bus of auto) is eenvlakke basis voorwaarde. Een basis dievele tientallen jaren ook vlak moet blij-ven. Asfalt blijkt probleemloos veledecennia te functioneren.

Dwarsliggers direct op het asfalt

Ballastbed tussen dwarsliggers enasfaltconstructie

ASFALT

ONDERGROND

ASFALT

BALLAST

ONDERGROND

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 13:17 Pagina 17

Page 18: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

Buitenveldertbaan klaar voor de toekomst

Floris Ackers, Peter Bhairo en Nico Rusman; Dura Vermeer Infrastructuur

18 | Asfalt nr. 2, juli 2010

Van 6 tot en met 23 april heeft deCombinatie Dura Vermeer/Imtech grootonderhoud (GOH) uitgevoerd aan de 45 meter brede en 3.450 meter langeBuitenveldertbaan op AmsterdamSchiphol Airport. Cluster 27 zoals hetwerk heette, werd qua planning opge-deeld in vier deelwerken (GOH TDZ 27,GOH Rijbaan E4-N, GOH Rijbaan A14en Renovatie baanstation A2) en moestqua logistiek aan de zwaarste eisen vol-doen. De datum waarop de vliegtuigenweer van de verharding gebruik moestenkunnen maken, was namelijk al vantevoren vastgelegd.

VoorbereidingHet laatste grote onderhoud aan deBuitenveldertbaan (baan 09-27) dateertvan 2003. De werkzaamheden zijnonderdeel van een meerjarig onder-houdscontract dat de Combinatie DuraVermeer/Imtech met de luchthaven heeftafgesloten. Het groot onderhoud werdin de maand april uitgevoerd vanwegede kans op hogere temperaturen en min-der neerslag. Gedurende de werkzaam-heden was de baan buiten gebruikgesteld en werd het vliegverkeer op deandere start- en landingsbanen afgehan-deld. Het ontwerp en bestek van deGOH werken waren in een bouwteamverband door de Combinatie Dura

Vermeer Imtech en de N.V. LuchthavenSchiphol opgesteld. Dit gold ook voorhet operationele en logistieke draaiboek.Bijzonder is dat het gehele werkterreinlandzijdig is gemaakt, omzoomd doorcirca drie kilometer aan periferie hek-ken.

Polymeer gemodificeerdasfalt

Vanwege de intensieve belasting ener-zijds en de toekomstige beschikbaarheidanderzijds is bij de baanrenovatie poly-meer gemodificeerd asfalt (PMA) toege-past. Het PMA heeft verbeterde eigen-schappen tegen scheur- en spoorvor-ming. Opdrachtgever N.V. Lucht-havenSchiphol stelde specifieke eisen aan hetasfalt die zijn gebaseerd op samenstel-ling, holle ruimte, vullingsgraad, duur-zaamheid en de weerstand tegen descheur- en spoorvorming. Peter Bhairo,wegenbouwkundig adviseur van de afde-ling Kwaliteitsdienst/Advies en Ontwik-keling van Dura Vermeer Infrastructuur:‘Door de juiste keuze van de bouwstof-fen en de samenstelling zijn de optimaleeigenschappen verkregen. We hebbeneen vooronderzoek in het laboratoriumuitgevoerd waarbij het asfalt ook func-tioneel wordt getest bij extreme tempera-turen van 0 ºC voor de scheurvormings-weerstand en bij 60 ºC voor de weer-

stand tegen spoorvorming. Het asfalt isook intensiever verdicht dan bij een nor-male wegverharding het geval is.’

VliegveldverhardingDe opbouw van een vliegveldverhardingverschilt qua dikte en opbouw sterk vanconventionele wegverhardingen. Ditwordt hoofdzakelijk veroorzaakt doorde aard en soort van de uitgeoefendebelastingen en de frequentie van het aantal vliegtuigbewegingen. Het start -gewicht van vliegtuigen ligt al snel op400 ton en met de komst van de A380kan dit zelfs oplopen tot circa 600 ton.De verhardingsconstructie moet in staatzijn om deze enorme belastingen tespreiden naar de natuurlijke onder-grond, zonder dat het zelf bezwijkt.

UitvoeringDe bovenste vijf centimeter van hetasfalt is met twee frezen met een werk-breedte van respectievelijk 3,80 m en2,20 m verwijderd. Plaatselijk is ook detussenlaag verwijderd over een dieptevan vijf centimeter. Om een optimalekwaliteit van het eindproduct en in hetbijzonder de langsnaden te verkrijgen ishet asfalt met drie asfaltspreidmachinesnaast elkaar aangebracht. Voor het ver-krijgen van een optimale verdichting zijn tien walsen ingezet. De koude langs -naden zijn verticaal afgesneden met eensnijmes aan de wals en het overtolligmateriaal is verwijderd. De opstaanderanden werden behandeld met een poly-meer gemodificeerde bitumenemulsiewaardoor een optimale hechting en verdichting nabij de langsnaad werd verkregen.

MetenTijdens de verwerking verrichtte deCombinatie Dura Vermeer/Imtech diverse

Aanleg en renovatie van vliegvelden is altijd spectaculair.

Grote oppervlakken en een strak tijdschema zijn de belangrijkste

kenmerken. Daarnaast gelden voor vliegvelden afwijkende

belastingen ten opzichte van de wegen. De Buitenveldertbaan

van Schiphol is in april 2010 gerenoveerd.

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 13:17 Pagina 18

Page 19: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

19 | Asfalt nr. 2, juli 2010

metingen om de kwaliteit van het eind-product te beoordelen. De eindcontrolebestond uit het beoordelen van de samen-stelling, de laagdikte en de verdichtings-graad. Vanuit functioneel oogpunt istevens de vlakheid en stroefheid gemetenen gecontroleerd.

StroefheidAan de stroefheid van start-en landings-banen stelt de Inspectie Verkeer enWaterstaat (IVW) strenge eisen. Omhieraan te kunnen voldoen is de baanvoorzien van een speciale oppervlak-behandeling (anti-skid). Deze laag heeftmet zijn fijne textuur het doel de water-favoer tussen band en verhardingsopper-vlak te verbeteren.

Renovatie technologie inbaanstation

Gelijktijdig met het groot onderhoudwerd de renovatie van de technischevoorzieningen in het baanstation A2 uit-gevoerd. Dit baanstation is het elektrotechnisch‘knooppunt’ voor alle elektrotechnischevoorzieningen op en rond de landings-baan, waaronder landingsverlichting.Baanstation A2 is volgens systems engi-neering uitgevoerd. Het baanstation A2is in vier weken van binnen helemaalgesloopt en opnieuw opgebouwd, inclu-sief testen en (opnieuw) in bedrijfstellen.De werkzaamheden in het station gingen24 uur per dag door om de einddatum terealiseren.

Doordat de renovatie van het baansta-tion leading was in de planning, is hetfreeswerk in een continue dienst uitge-voerd. De rest van het werk is in dag-uren (ook weekend) uitgevoerd. Het werk is uiteraard conform planningopgeleverd.

Hoeveelheden:TDZ E4-N1 A14 totaal

Frezen (m2) 15.000 42.950 7.000 64.950

Asfalt (ton) 2.300 11.111 2.200 15.611

Antiskid (m2) 12.000 12.000

Lampen (stuk) 121 180 60 361

secundaire kabel (m1) 2.230 2.300 2.365 6.895

relining (m1) 165 165

riool (m1) 1.200 1.200

drain (m1) 4.000 4.000

Rioolreiniging en inspectie (m1) 2.200 2.200

Grote oppervlakken en weidse uitzichten op vliegvelden

Vier asfaltsets in echelon voor een naadloos resultaat

Tijdens de uitvoering lijkt het beeld soms rommelig

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 13:17 Pagina 19

Page 20: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

De binding van ZOAB

Evert de Jong; VBW-Asfalt

20 | Asfalt nr. 2, juli 2010

Nu al zelfstandig studeren op (reken)-modellen en mogelijke criteria is nietnodig en mogelijk verloren energie. Wel kan het voordeel opleveren om deelte nemen aan een project waar modellenop hun bruikbaarheid worden getoetst. Zo is nu al bekend op welke projectenDuboCalc wordt getoetst. De resultaten worden breed besprokenen gepubliceerd zodat iedereen overdezelfde informatie kan beschikken.

Open gedachtewisselingNa de plenaire sessie waaierden de deel-nemers uit over parallelsessies waar deauteurs van de papers een korte toelich-ting gaven en met de aanwezigen ingesprek gingen. Daarbij vielen een paardingen op. Allereerst de open gedachte-wisseling. Opdrachtgevers, leveranciers,aannemers en medewerkers van adviesen ingenieursbureaus gingen zo objectiefmogelijk in op de mogelijkheden om de kwaliteit te verbeteren. De bijdragenvarieerden van resultaten van weten-schappelijk onderzoek in het laborato-rium via praktijkmetingen tot algemenebeleidsafwegingen. In de sessies werdendeze ook aan elkaar gekoppeld.

Veel aandacht voor ZOABInhoudelijk viel op dat erg veel aandachtging naar ZOAB. Dertig jaar na degrootschalige uitrol blijkt het op tal vangebieden nog steeds een boeiend pro-duct. Natuurlijk waren de ervaringenvan de afgelopen twee winters daarmede aanleiding toe. Maar ook de resul-taten van onderzoeken die al eerderwaren ingezet droegen bij aan verhogingvan de inzichten in het gedrag. Actuelevragen werden in een ontspannen sfeerbesproken met soms verrassende ant-woorden. Het is al jaren bekend dat bijde uitvoering van reparatievakken de

Sandra Erkens (midden) overhandigt de prijs voor de beste paper aan Gerbert van Bochove (rechts) enzijn co-auteurs Antoon de Graaf (niet op de foto) en Ron van der Aa (links).

Duurzaam inkopenDe criteria zijn in de wegenbouw voor-alsnog beperkt. Maar tal van berichtenover systemen, modellen, afwegingen endergelijke doen de ronde. Na een korteverkenning raak je het spoor al snel

bijster. Harald Versteeg van Rijkswater-staat kon, namens de groep vele betrok-ken organisaties, gelukkig melden dat al die ontwikkelingen stapsgewijs en insamenwerking met alle betrokkenenworden uitgewerkt.

Op 23 en 24 juni kwam de top van de Nederlandse wegbouwkundigen

in Papendal bij elkaar om kennis uit te wisselen tijdens de Infradagen.

Als start zijn drie presentaties gehouden over algemene thema’s die

als kader voor de ontwikkelingen gelden: contractregelgeving,

CE-markering en duurzaam inkopen. Contractregelgeving en

CE-markering ontwikkelen zich en moeten daarom goed gevolgd

worden. Duurzaam inkopen is uit de fase van verkenning gekomen

en maakt vanaf begin 2010 onderdeel uit van de gunning.

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 13:17 Pagina 20

Page 21: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

21 | Asfalt nr. 2, juli 2010

walsen ook op het oude ZOAB rijdenwaardoor deze versneld schade ver-toond. Voorschrijven van een uitvoe-ringsmethode om dit te voorkomen pastniet meer in deze tijd. RijkswaterstaatOost-Nederland gaat voorschrijven datde walsen niet meer op het oude asfaltmogen rijden. Een functionele eis waar-van de effecten op de kwaliteit van deaansluiting van nieuw op oud tot discus-sie leiden. Deze discussie vond zowelplaats tijdens de sessie waar dit aan deorde werd gesteld maar ook tijdens deaansluitende gesprekken in de pauzes.Daarbij werden de voorlopige resultatenvan de vakken die tijdens de winter opde A58 zijn gerealiseerd betrokken. Resultaat van de gesprekken is dat deaanpak van de directie Oost-Nederlandkans van slagen heeft. Daarnaast werdenvele discussies gevoerd over de kwaliteit,

eigenschappen en levensduur van ZOAB.Deze grote aandacht maakte het ZOABtot het bindende element.

Uitvoering dominant voorkwaliteit

Het effect van de uitvoering op de terealiseren kwaliteit is nog steeds domi-nant. De ASPARi projecten bieden eenschat aan informatie die de komendejaren mogelijk tot een kwaliteitssprongkunnen leiden.

Beschikbaarheid informatieBeheer en beschikbaarheid van de grotehoeveelheid informatie blijft een puntvan zorg zo bleek aan het eind van dedagen. Als voorbeeld mogen de Infra -dagen zelf dienen. Werden de bijdragenin het verleden in boeken beschikbaargesteld. Enige jaren terug werd overge-

stapt op de CD als drager en na 2008konden de papers worden gedownloadvan de website. Tot de webbeheerderdeze verwijderde. Gelukkig zijn ook diebijdragen weer op de website terugge-plaatst. Evenals de bijdragen van deinfradagen 2010 zijn ze te downloadenvan www.crow.nl/nl/Congressen/infrada-gen2010/Bijdrage.html

Beste paperEen hoogtepunt van de Infradagen wasde uitreiking van de beste paper. Deze istoegekend aan Gerbert van Bochove vanBreijn B.V. voor zijn bijdrage ‘Blaasvor -ming in asfalt op viaducten van betonmet EPS lichamen’. André Dorée gaf alsvoorzitter van de begeleidingscommissieaan dat er vele goede papers waren maardie van de winnaar daartussen een heelbijzondere plaats innam. En niet alleenvanwege de titel die op meerdere manie-ren kan worden uitgelegd.

Mooie dagenHet waren twee mooie dagen van hardwerken. In ongeveer 75 bijdragen heb-ben specialisten hun onderwerp uitge-werkt. Tijdens de besprekingen kwamental van vragen naar voren waarovermoest worden nagedacht en tijdens depauzes werd daarop voortgeborduurd.Daarmee is een enorme hoeveelheid ken-nis uitgewisseld. Dat dit in een ontspan-nen en collegiale sfeer plaatsvond heeftook bijgedragen aan de onderlinge con-tacten.

Eddy Westdijk van het CROW kondigdein zijn slotwoord aan dat in 2012 devolgende werkdagen worden gehouden.Dat wordt voor sommigen een drukkeweek omdat aansluitend de ‘7th interna-tional conference on Cracking inPavements’ in Delft plaatsvindt.

De begeleidingscommissie besprak de thema’s op het hoogtepunt van de winter.

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 13:17 Pagina 21

Page 22: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

Preventief asfaltonderhoud

Ludo van Duuren; ESHA Infra Solutions B.V.

Bitumen in het asfalt veroudert waardoor het oppervlak van het asfalt

verschraalt en rafeling of lichte scheurvorming ontstaat. Als de draag-

constructie nog voldoet is het op peil brengen van de bitumeneigen-

schappen aan het oppervlak een optie om de levensduur te verlengen.

Om de effecten te beoordelen vond een evaluatie van projecten plaats.

De afgelopen winter heeft de kwaliteitvan het asfalt geen goed gedaan. Velewegbeheerders moeten deze zomer forsinvesteren om de ontstane schade weerte repareren. Voor Esha Infra Solutionswas dat de reden om de toestand van dewegen die de afgelopen jaren preventiefzijn onderhouden eens extra nauwkeurigte beoordelen.

VerouderingAsfalt, met name het bitumen in hetasfalt, veroudert onder invloed van UVstraling van de zon, zuurstof, strooizouten belastingen door het verkeer. Het bitumen verhardt, wordt bros (depenetratiewaarde neemt af). De veroude-ring toont zich aan het oppervlak doorschraalheid, steenverlies, rafeling en lichte scheurvorming. Bij open asfalt-mengsels verloopt dit proces progressief.In veel gevallen is de toestand van deweg nog goed (profiel, draagkracht)maar begint de deklaag tekenen van slijtage te vertonen. Dat is het juistemoment om het asfalt te voorzien vaneen pentackbehandeling.Dunne open deklaag een paar dagen na behandeling.

22 | Asfalt nr. 2, juli 2010

Details van DAB in 2010.

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 13:17 Pagina 22

Page 23: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

d werkt!

Waarom PentackPentack is een speciaal ontwikkelde bitumenemulsie waar verjongende eigen-schappen zijn ingebracht. Deze verjon-gende eigenschappen zorgen ervoor dathet bitumen in de deklaag vrijwel deoorspronkelijke penetratiewaarde terug-krijgt waardoor de flexibiliteit toeneemten hechtingseigenschappen verbeteren.

De bitumenemulsie zorgt er voor dat opdichte mengsels het wegoppervlak eendichte textuur krijgt en de kleine scheur-tjes worden gevuld. Water en vorst krij-gen daardoor geen grip op de deklaag.In open mengsels verbetert de hechtingvan het bitumen aan de steen en wordende breukvlakjes tussen de steen en hetbitumen hersteld. Door deze behande-ling met een interval van circa vier jaaruit te voeren blijft het wegdek in topcon-ditie tegen relatief geringe kosten.

UitvoeringPentack wordt aangebracht door debitumenemulsie computergestuurd ophet wegoppervlak te spuiten. Om de

stroefheid op peil te houden wordt daar-na het asfalt licht afgestrooid.

Kosten versus duurzaamheidHet preventief onderhouden van asfaltpast uitstekend in de duurzaamheidsdoelstellingen van de overheid. Eenrekenmodel toont aan dat indien delevensduur na een preventieve behande-ling wordt verlengd, dit positieve gevol-gen heeft op de life cycle kosten van eenasfaltverharding. Een LCA (life cycleanalyse) heeft aangetoond dat het pre-ventief gebruik van Pentack een positievebijdrage levert ten opzichte van de con-ventionele onderhoudstechnieken.

Project Ede In het voorjaar 2009 schreef gemeenteEde een design en construct aanbeste-ding uit voor een wegonderhoudsprojectin een aantal woonwijken en straten.Een verlenging van de levensduur, kos-ten en minimale overlast voor de bewo-ners was een belangrijk onderdeel vande projectvraag. NTP Infra schreef inmet een ontwerp van Orbis advies buro

waarin het onderhoudssysteem Pentackvan Esha Infra Solutions centraal stond,en kreeg de opdracht.

Mark van Teylingen van gemeente Ede:“Voor de woonwijk Maandereng (aan -gelegd medio jaren tachtig) waren we opzoek naar een onderhoudsmaatregel diede levensduur van het asfalt zou kunnenverlengen tegen minimale kosten. We hebben een aantal partijen gevraagdeen plan met uitvoeringsvoorstel temaken.” Onderliggende doelstelling vande gemeente was om eens ‘out of thebox’ te denken. De weging heeft plaats-gevonden op basis van levensduur, kosten en plan van aanpak betreffendeuitvoering en communicatie. Al eerderhad de gemeente Ede de spoortunnel inde Keesomstraat en het open asfalt vande Klinkenbergerweg voorzien van eenverjongingsbehandeling.De ervaringen met het product warengoed en de gemeente had er het volstevertrouwen in.In de zomer van 2009 is circa 65.000 m2

asfalt met Pentack behandeld.

23 | Asfalt nr. 2, juli 2010

Links onbehandeld oppervlak. Rechts behandeld

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 14:53 Pagina 23

Page 24: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

EvaluatieNa de winter zijn in Ede de wegengeschouwd waaronder ook die metPentack waren behandeld. Mark vanTeylingen: “We waren zeer blij dat wevoor de winter de wegen behandeld hebben. Als we dat niet gedaan haddendan was de vorstschade vele malen groter geweest dan nu en hadden wezelfs enkele deklagen compleet moetenvervangen. Het was goed te zien welkewegen wel en geen behandeling gehadhadden. De met Pentack behandeldewegen hadden niet of nauwelijks vorst-schade”.Dezelfde resultaten ondervonden degemeenten Vlaardingen, Castricum,Duiven, Utrecht en Groningen alsmedede provincie Gelderland. In Castricumbleken de kruisingsvlakken van deOranjelaan, die uit verkeersoverwegin-gen niet waren behandeld, na de winterrijp voor een reconstructie. Ruud vanZijl: “Na behandeling met Esha Pentackis de Oranjelaan de enige straat in degemeente waar geen schade door devorst op ontstaan is.”Uit de schouwing van de in 2006 inUtrecht behandelde wegvakken blekende resultaten significant op zowel dedicht asfaltbeton in de Josephstraat alsde open deklagen op Churchilllaan bijde Prins Clausbrug. De open dunne deklaag van de N326van de provincie Gelderland leek debeoogde levensduur niet te gaan halenen de provincie besloot het vak bijWijchen in 2009 van Pentack te voor-zien. Na de strenge winter van 2009-2010 bleek de rafeling niet te zijn toege-nomen. Reden voor de provincieGelderland om in 2010 meer wegen pre-ventief te behandelen.Bij Woudenberg in de provincie Utrechtis in 2008 een open dunne deklaag

behandeld die de garantietermijn nietdreigde te halen. Ondanks de twee stren-ge winters van de afgelopen jaren blijftdeze deklaag in een acceptabele staat.Als laatste van deze projecten het tank-station Bijleveld langs de A12 bij DeMeern waar in 2006 diverse stukkenDAB zijn behandeld. In 2010 is duidelijkwaar te nemen dat de onbehandeldestukken lichte rafeling vertonen, terwijlde textuur van de behandelde opper-vlakken nog vrijwel dicht is.

RijkswaterstaatOok Rijkswaterstaat onderkent de wer-king van het product. Voor rafelings-klasse 1 op ZOAB wordt Pentack alregelmatig toegepast. Binnen het

Innovatie Project Wegbeheer (IPW) wor-den binnenkort projecten gestart om metcyclisch onderhoud de kwaliteit van hetZOAB en tweelaags ZOAB voor langereperioden te waarborgen. Op de TU-Delft zijn onderzoeken uit -gevoerd naar de oorzaken van winter-schade. In aanvulling daarop heeft Eshade TU-Delft opdracht geven voor funda-menteel wetenschappelijk onderzoeknaar de effecten van preventief asfalton-derhoud met Pentack. Doel is om para-meters vast te stellen die kunnen wordeningevoerd in het LOT, het LevensduurOptimalisatie Tool van Rijkswaterstaat. Op deze manier kan in de toekomst derestlevensduur na een pentackbehande-ling worden vastgesteld.

24 | Asfalt nr. 2, juli 2010

Licht afstrooien met zand vanwege (aanvangs)stroefheid

Op voorgrond behandeld oppervlak en het donkere, licht gerafelde vlak is onbehandeld. (Tankstation Bijleveld)

Project Utrecht. Links wel behandeld en rechts onbehandeld.

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 13:17 Pagina 24

Page 25: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

25 | Asfalt nr. 2, juli 2010

Aanpassing systeem warm in warm

Op maandag 21 juni 2010 werd in Oostwold-Scheemda in

één werkgang aan weerszijden van het zwarte asfalt een

rode fietsstrook aangebracht. Aan de Vögele 1900-2 zijn

twee bakken bevestigd waaruit het rode asfalt via een

hydraulisch aangedreven vijzel gedoseerd voor de balk

wordt gelegd. De binnenschotten zijn eveneens hydraulisch

verstelbaar.

Voordeel van deze aanpassing op een bestaande techniek is

dat precies de juiste hoeveelheid wordt aangebracht.

Mededelingen

Aan weerszijden geplaatste bakken met vijzels

Resultaat: een ‘naadloze’ hoge kwaliteit

CPD wordt CPR

De CPD, de Nederlandse richtlijn bouwproducten, wordt

omgezet in de CPR (Construction Product Regulation).

Regulation is een verordening. Daarmee wordt in Europees

verband een veel zwaarder gewicht toegekend aan de

inhoud. De vrijblijvendheid die sommige lidstaten bij de uit-

werking van de CPD zich nog meenden te kunnen permitte-

ren is voorbij.

Gelijktijdig wordt aan de zes bestaande essentiële eisen een

zevende toegevoegd: sustainability. In het Nederlands duur-

zaamheid. Duurzaamheid is in dit verband veel meer omvat-

tend dan ‘langer meegaand’. Onder duurzaamheid wordt

meer verstaan de elementen als opgenomen in het criteria-

document wegen. De basis voor het inkopen op duurzaam-

heid van de overheden.

Oprichting platform voegovergangen

Op 27 april 2010 is het platform voegovergangen opgericht.

Het platvorm is bedoeld om kennis en ervaringen over

duurzame en goed functionerende voegovergangen en

opleggingen te verzamelen en te delen. Naast het verstrek-

ken van adviezen gaat het platform voorlichting geven,

onderzoek initiëren en zorgen voor ontwikkeling van richt -

lijnen voor ontwerp en uitvoering. Het platform wordt

gefaciliteerd door CUR Bouw & Infra en CROW.

Vocht bij asfaltproductie

Om het vocht in het aggregaat bij de asfaltproductie te

verwijderen is energie nodig. Ballast- Nedam Sustainability

Services B.V. heeft een concept ontwikkeld waarbij de rest-

warmte bij de productie wordt gebruikt om het aggregaat

voor te drogen. Daarbij worden de afgassen van het doeken-

filter naar de opvoerband tussen de bunkers en de droog-

trommel gevoerd. De drooginstallatie is relatief eenvoudig

te integreren in bestaande installaties. Deze aanpak past bij

uitstek binnen de meerjarenafspraak (MJA3) die de overheid

heeft met de asfaltindustrie om te komen tot reductie van

het energiegebruik.

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 13:17 Pagina 25

Page 26: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

26 | Asfalt nr. 2, juli 2010

Mededelingen

Veilig leveren van bitumen

Eurobitume heeft de handleiding ‘Veilig leveren van

bitumen Benelux’ uitgebracht. Deze handleiding is opgesteld

om de veiligheid van personen die betrokken zijn bij

transport, overslag en opslag van bitumen te waarborgen.

Daarnaast wordt aandacht besteed aan milieu, leverings-

voorwaarden, procedures, opleidingen en documentatie.

De handleiding is gebaseerd op Europese Regelgeving en

aan gevuld met ervarin-

gen. Per onderdeel

staat aangegeven op

welke wet of bron de

tekst van de richtlijn is

gebaseerd. De hand -

leiding is verkrijgbaar

bij Eurobitume en kan

als pdf worden

gedownload van

www.eurobitume.eu

en de bibliotheek van

www.asfaltnet.nl.

KIWA en BMC zijn samengegaan

KIWA heeft de stichting BMC overgenomen. De activiteiten

van BMC zijn ondergebracht in de bouwdivisie van KIWA

Nederland B.V. Voor de certificaathouders van BMC veran-

dert alleen dat ook andere diensten via één loket behandeld

worden.

Stille wegdekkenCROW Publicatie 287

Geluidsreducerende wegdekken zijn meestal de beste maat-

regel, zowel uit juridisch, economisch als praktisch oogpunt

om geluidhinder terug te dringen. Dit concludeert de werk-

groep ‘Stille wegdekken in de CROW publicatie 287 ‘Stille

wegdekken’. Deze publicatie is te beschouwen als een hand-

boek met de actuele informatie over geluid en wegdekken‘.

Daarnaast is het, mede door de opbouw, een leidraad voor

wegbeheerders met praktische aanwijzingen voor ontwerp,

aanleg en beheer. Het biedt een raamwerk voor het vastleg-

gen van eisen in een vraagspecificatie. De publicatie behan-

delt afwegingen bij de keuze voor het type wegdek en geeft

richtlijnen voor de aanbesteding en de afnamecontrole.

Verder geeft het inzicht in de werking, de realistisch te ver-

wachten geluidreducties en een onderbouwd verloop van

die reducties in de tijd.

De publicatie is

voor € 59,00

te bestellen via

www.crow.nl/shop.

P-HBO cursus HAN

In de wegenbouw zijn nieuwe methoden ontwikkeld voor

ontwerp, productie, verwerking en controle. De Hogeschool

van Arnhem en Nijmegen (HAN) organiseert een post-HBO

cursus waarin op zes donderdagen de mogelijkheden, ont-

werp en controle van duurzame wegen worden behandeld.

De veelzijdige cursus omvat ondermeer asfalttechnologie,

geokunststoffen, milieuregelgeving (incl. geluid), overgan-

gen, onderhoud, funderingen.

Meer informatie en aanmelden:

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Ruitenberglaan 26, 6826 CC Arnhem, T 026 3658365

E [email protected], W www.han.nl

Nieuwe ontwikkelingen in de wegenbouw

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 13:18 Pagina 26

Page 27: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

27 | Asfalt nr. 2, juli 2010

MRPI-certificaat voor LEAB

MRPI staat voor Milieu Relevante Product Informatie.

Een MRPI-certificaat bevat tien milieuparameters variërend

van CO2 uitstoot en verzuring tot waterverontreiniging.

Via gestandaardiseerde protocollen, vergelijkbaar met een

Life Cycle Analysis (LCA) worden van een product deze

parameters vastgesteld onder toezicht van de stichting MPRI.

Als alles voldoet aan de normen en een controle heeft

plaatsgevonden wordt een certificaat afgegeven. De getallen

op het certificaat kunnen worden gebruikt als invoer in soft-

wareprogramma’s als DuboCalc om de milieu-impact van een

project te berekenen.

BAM Wegen bv heeft met LEAB (Laag Energie Asfalt Beton)

het eerste MRPI-certificaat voor asfalt ontvangen.

Op 18 juni 2010 is op de Beneluxlaan te amstelveen 5.000 ton LEAB aangebracht. Hiermee is ten opzichte van traditioneel asfalt circa 23 tonCO2 gereduceerd

Grondroerdersregeling (WION)

Van het mechanische verrichten van werkzaamheden in de

ondergrond moet vooraf een graafmelding worden gedaan

bij de Dienst voor het kadaster en de openbare registers.

Deze verplichting is vastgelegd in de WION (Wet Informatie-

Uitwisseling Ondergrondse Netten). Deze wet is nader uitge-

werkt in de ‘Richtlijn zorgvuldig graafproces’ van het CROW,

gebruikelijk aangeduid als de grondroerdersregeling. Hieruit

blijkt dat alle mechanische werkzaamheden, met uitzonde-

ring van het graven met een schep, onder de regeling vallen.

Dus ook het slaan van een paal in de berm voor een tijdelijk

bord of graafwerkzaamheden in een particuliere tuin.

In de memorie van toelichting op de WION wordt de onder-

grond gedefinieerd als “het deel van de aarde vanaf het

maaiveld tot circa 10 kilometer diepte”. De vraag was of

een asfaltverharding deel uitmaakt van de ondergrond.

Agentschap Telecom, onderdeel van het ministerie van

Economische Zaken, is belast met het toezicht en de inter-

pretatie van de WION. VBW-Asfalt heeft met het Agentschap

Telecom overleg gevoerd over het risico van beschadiging

van kabels en leidingen bij werkzaamheden in asfaltverhar-

dingen. De uitkomst van dit overleg is ingebracht bij de

behandeling van een bezwaarschrift tegen een opgelegde

boete wegens het niet doen van een graafmelding bij het

nemen van boorkernen. Uit de uitspraak en de motivering

van het Agentschap Telecom volgt dat de asfaltverharding

op de ondergrond ligt en derhalve buiten het bereik van

de WION valt.

Voor het nemen van boorkernen is dus geen graafmelding

vereist.

Thema Abiotische Broeikas- Aantasting Humane Ecotoxiciteit Ecotoxiciteit Fotochemische Verzuring Vermestinguitputting effect ozonlaag toxiciteit water terrestrisch oxidant-

(zoetwater) vorming

Eenheid (equivalenten) kg Sb kg CO2 kg cfk11 kg 1,4DB kg 1,4DB kg 1,4DB kg ethyl kg SO2 kg PO4-3

Productiefase 6,4 E-01 3,7 E+01 9,3 E-06 8,5 E+00 9,4 E-01 4,4 E-02 7,3 E-03 2,0 E-01 2,5 E-02

Levering 3,0 E-02 5,3 E+00 6,6 E-07 1,5 E+00 2,8 E-01 5,9 E-03 1,2 E-03 3,5 E-02 7,3 E-03

Afdankfase 1,4 E-02 5,3 E+00 3,0 E-07 7,3 E+01 6,5 E-01 1,9 E-03 3,0 E-04 3,0 E-03 1,2 E-02

Milieuprofiel LEAB

Milieumaten LEAB

Thema Grondstoffen Energie Emissies Afval niet gevaarlijk Afval gevaarlijk

Eenheid jaar -1 MJ jaar -1 kg kg

Productiefase 3,8 E-11 5,4 E+02 8,0 E-10 4,7 E-01 5,7 E-02

Levering 8,2 E-13 3,0 E+01 9,3 E-11 1,7 E-03 1,0 E-02

Afdankfase 1,8 E-12 6,4 E+01 1,6 E-10 4,1 E-03 2,5 E-02

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 13:18 Pagina 27

Page 28: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

28 | Asfalt nr. 2, juli 2010

Dinsdag 7 december 2010De Flint in Amersfoort

Asfalt en bitumendag 2010De dag begint om 9.00 uur met ontvangst op de expositie waarna om 9.30 uur het congresdeel begint. Het afsluitende aperitief op de expositie eindigt om 17.30 uur.

Programma:Opening Dagvoorzitter: André Molenaar; TU-Delft

De emissieloze weg Hans Rammler; BAM Wegen B.V.Energiewinning uit bermen Harm Beerda; Oosterhof-Holman B.V.Internationale ontwikkelingen Max von Devivere; Eurovia

De Standaard 2010 Wim Rollfs of Roelofs; Gemeente AmsterdamBeheer en onderhoud

Herstelmogelijkheden bij winterschade Robbert Naus; Dura Vermeer B.V. en Rinus Kok; KWS Infra B.V.Voorkomen van winterschade Sieger Dijkstra; Kon. Sj. Dijkstra B.V.De duurzame weg László Vákár; Movares

Ervaringen andere gebieden Sybrand van der Zwaag; TU-Delft/IOP Self healing materialsHealing van asfalt Martin van de Ven; TU-DelftOIA, Ontwerp Instrumentarium Asfaltverhardingen Bert Thewessen; Grontmij B.V.

Rolweerstand en wegoppervlak Gerbert van Bochove; Breijn B.V.Effect wegoppervlak op kosten weggebruiker Jacob Groenendijk; KOAC-NPCWegdekbeheersysteem VIM Vlaams Instituut voor Mobiliteit

SluitingAperitief

Exposanten• AAC Floors • H4A Bouw & Infra B.V. / AKC B.V. • Ammann Benelux B.V. • Aveco de Bondt B.V. • BEL Wegenbouwservice B.V. • Benninghoven Benelux B.V. • Bituned B.V. • CITEKO civiele techniek B.V.• CROW • ESHA Infra Solutions B.V. • Geoblock • Geos Constructive Testing N.V. • Janssen de Jong B.V. / Coldmix B.V. • Imbema Denso B.V. • Interlab B.V. • J. Rettenmaier Benelux • KOAC-NPC • Koninklijke Sjouke Dijkstra B.V. • Koudasfalt van den Broek B.V. • Latexfalt B.V. • Liberty Gasturbine Holland B.V. • Lunzen B.V. • Nynas N.V. • Ooms Construction bv • Precia-molen • P.Q. Corporation Ltd • Rotim Steenbouw B.V. • Sasol Wax GmbH • Schagen Infra B.V. • Scholz Benelux B.V. • SHELL • SOMA Bedrijfsopleidingen • S&P Clever Reinforcement Company • Stirling Lloyd Ltd • Streetprint Nederland vof • Ten Cate Geosynthetics B.V. • Tensar International en Joosten Kunstoffen • Topcon B.V. • Total Nederland N.V. • Triflex B.V. • Van der Spek Vianen B.V. • Ventraco Chemie B.V. • Wirtgen Nederland B.V. • Zematra B.V.

Informatie en aanmeldingDe kosten voor deelname bedragen € 160,- (excl. BTW) per persoon. Aanmelding is mogelijk door overmaking van € 190,40 (€ 160,- plus € 30,40 BTW) per deelnemer op rekening 65.73.61.283 van de ING bank t.n.v. VBW-Asfalt met demededeling ‘Asfalt en bitumendag 2010’ en de na(a)m(en) van de deelnemer(s). Deelnemers die een factuur wensen,kunnen dit aan VBW-Asfalt doorgeven

Meer informatie VBW-AsfaltPostbus 3402700 AH ZoetermeerE [email protected]

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 13:18 Pagina 28

Page 29: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

29 | Asfalt nr. 2, juli 2010

Asfaltbedrijf ‘De IJsselmeerpolders’ B.V.Asfaltstraat 25, 8211 AC Lelystad,tel. 0320-22 66 13, fax 0320-24 69 25

Asfaltverwerking Noord B.V.Postbus 107, 7800 AC Emmen,tel. 0591-62 25 08. fax 0591-62 78 61

Avema Wegenbouw B.V.Postbus 6, 3790 CA Achterveld,tel. 0342-45 13 36, fax 0342-45 11 41

Ballast Nedam Asfalt B.V.Postbus 183, 3769 ZK Soesterbergtel. 033-460 22 80, fax 033-460 22 81

BAM Wegen B.V.Postbus 2419, 3500 GK Utrecht,tel. 030-287 68 76, fax 030-287 68 09

Dura Vermeer Infrastructuur B.V.Postbus 96, 2130 AB Hoofddorp,tel. 023-569 23 02, fax 023-569 23 24

Koninklijke Sjouke Dijkstra B.V.Postbus 136, 9350 AC Leektel. 0594-552400, fax 0594-552499

Echter Asfalt Centrale B.V.Postbus 70, 6100 AB Echt,tel. 0475-48 14 92, fax 0475-48 88 41

Aannemingsmaatschappij Van Gelder B.V.J.P. Broekhovenstraat 36, 8081 HC Elburg,tel. 0525-65 98 88, fax 0525-68 54 71

H4A Bouw & Infra B.V.Postbus 46, 4540 AA Sluiskil,tel. 0115-47 18 64, fax 0115-47 19 92

Heijmans Wegenbouw B.V.Postbus 380, 5240 AJ Rosmalen,tel. 073-543 66 11, fax 073-543 59 13

Huberts Wegenbouw B.V.St. Annastraat 6, 6524 GA Nijmegen,tel. 024-322 16 44, fax 024-324 07 15

Jaartsveld Infra B.V.Postbus 119, 7050 AC Varsseveld,tel. 0315-32 51 51, fax 0315-32 88 71

Jansma Wegen en Milieu B.V.Postbus 591, 9200 AN Drachten,tel. 0512-33 40 70, fax 0512-52 24 32

Janssen de Jong Infra B.V.Postbus 6014, 5960 AA Horst,tel. 077-397 61 00 fax 077-397 61 11

MNO Vervat B.V.Postbus 185, 2150 AD Nieuw-Vennep,tel. 0252-62 86 28, fax 0252-62 86 00

Mourik Groot-Ammers B.V.Postbus 2, 2964 ZG Groot-Ammers,tel. 0184-66 72 00, fax 0184-66 23 16

NTP Infra B.V.Postbus 81, 8050 AB Hattem,tel. 038-444 16 81, fax 038-444 52 72

W. van den Oetelaar B.V.Vorleweg 19, 5451 GC Mill,tel. 0485-45 33 34, fax 0485-45 35 88

Ooms Construction B.V.Postbus 1, 1633 ZG Avenhorn,tel. 0229-54 77 00, fax 0229-54 77 01

Oosterhof Holman Infra B.V.Postbus 6, 9843 ZG Grijpskerk,tel. 0594-28 01 23, fax 0594-21 28 83

Rasenberg Wegenbouw B.V.Postbus 3105, 4800 DC Breda,tel. 076-578 97 89, fax 076-571 47 81

Reef Infra B.V.Postbus 355, 7570 AJ Oldenzaal,tel. 0541-58 41 11, fax 0541-52 22 05

Roelofs Wegenbouw B.V.Postbus 12, 7683 ZG Den Ham,tel. 0546-67 88 88, fax 0546-67 28 25

Wegenbouwbedrijf J. de Rooij en Zonen B.V.Molensteijn 23, 3454 PT De Meern,tel. 030-666 90 50, fax 030-666 90 60

Schagen Infra B.V.Postbus 619, 8000 AP Zwolle,tel. 038-477 17 41, fax 038-477 31 62

B.V. Aannemings- en Handelsmij Schapers & Zn.Keizersveer 15, 4941 TA Raamsdonksveer,tel. 0162-51 25 51, fax 0162-52 22 79

KWS Infra B.V.Postbus 217, 4130 EE Vianen,tel. 0347-35 73 00, fax 0347-35 74 00

Temmink Infra en Milieu B.V.Postbus 346, 7570 AH Oldenzaal,tel. 0541-51 15 55, fax 0541-51 15 65

Versluys & Zoon B.V.Dammekant 89/91, 2411 CB Bodegraven,tel. 0172-61 92 35, fax 0172-61 64 88

Zeeuwse Asfalt OndernemingPostbus 8003, 4330 EA Middelburg,tel. 0118-63 78 00, fax 0118-63 90 37

Zwammerdam Grond en Wegen B.V.Postbus 2001, 2470 AA Zwammerdam,tel. 0172-61 92 32, fax 0172-61 70 03

Leden van VBW-Asfaltjuli 2010

Ere-LedenIng. L.W.M. van DruenenIng. A.M. de Rijke

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 14:55 Pagina 29

Page 30: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

30 | Asfalt nr. 2, juli 2010

Donateursvan VBW-AsfaltAMMANN Benelux B.V.Postbus 94, 6000 AB Weerttel. 0495-45 31 11, fax 0495-45 32 22

B.E.L. Wegenbouwservice B.V.Lokkerdreef 37, 4879 ND Etten-Leurtel. 076-503 28 48, fax 076-501 88 68

Benninghoven Benelux B.V.Amsteldijk-Noord 172, 1422 XZ Uithoorntel. 0297-52 62 22, fax 0297-52 03 64

BituNed B.V.Reeuwijkse Poort 310A, 2811 NV Reeuwijktel. 0182-39 91 12, fax 0182-39 91 17

Bomag GmbHPostfach 1155, D 56135 Boppard, Duitslandtel. 00-496742100333, fax 00-496742100107

Burtec B.V.Postbus 1020, 3430 BA Nieuwegeintel. 030-601 96 60, fax 030-606 69 56

Cementbouw Zand & Grind B.V.Postbus 1603, 5860 AA Warnssumtel. 0478-53 77 65, fax 0478-53 77 64

De Beijer Kekerdom B.V.Postus 64, 6566 ZJ Millingen a/d Rijntel. 0481-43 91 11, fax 0481-43 91 50

De Hoop Handel B.V.Postus 19, 4530 AA Terneuzentel. 0115-68 09 11, fax 0115-61 41 59

Deutsche BP Europa SE Wittener Strasse 45, D-44789 Bochum, Duitslandtel. + 49 234 315 264 5, fax + 49 692 222 170 413

Devo Bouwstoffen B.V.Postbus 8, 6670 AA Zettentel. 085-489 00 40, fax 085-489 00 41

Esha Infra Solutions B.V.Postbus 70038, 9704 AA Groningentel. 050-551 64 44, fax 050-551 62 77

Esso Nederland B.V.Postbus 1, 4803 AA Bredatel. 076-529 10 00, fax 076-522 11 77

Interlab B.V.Penningweg 32D, 4879 AG Etten-Leurtel. 076-502 25 40, fax 076-501 47 33

Kuwait Petroleum Nederland B.V.Postbus 1310, 3180 AH Rozenburgtel. 0181-285222, fax 0181-263494

Latexfalt B.V.Postbus 6, 2396 ZG Koudekerk aan den Rijntel. 071-341 91 08, fax 071-341 59 46

Lunzen B.V.Postbus 72, 3770 AB Barneveldtel. 0342-412841, fax 0342-413549

Metso Dynapac IHCCBox 504, SE-37123 Karlskrona, Swedentel. +46 455 30 60 00, fax +46 455 30 60 30

Nederlandse Freesmaatschappij B.V.Communicatieweg 10, 3641 SE Mijdrecht tel. 0297-28 26 22, fax 0297-28 60 22

NEVULPostbus 259, 2100 AG Heemstedetel. 023-548 14 82, fax 023-548 14 99

NYNAS N.V.Excelsiorlaan 87, BE-1930 Zaventem, Belgiëtel. 0032-2-7251818, fax 0032-2-7251091

J. Rettenmaier BeneluxVoorsterallee 114, 7203 DR Zutphentel. 0575-51 03 33, fax 0575-51 99 50

Rheinbraun Benelux N.V.Roomstraat 36, BE-9160 Lokeren, Belgiëtel. +32 9 3482684, fax +32 9 3489431

Rotim Steenbouw B.V.Julianaplein 31, 5211 BB ’s-Hertogenboschtel. 073-612 12 11, fax 073-614 00 09

Sagrex B.V.Postbus 3060, 5203 DB ’s-Hertogenboschtel. 073-640 11 90, fax 073-640 11 55

Scholz Benelux B.V.Postbus 356, 6700 AJ Wageningentel. 0317-61 70 44

Shell Nederland Verkoopmaatschappij B.V.Postbus 79, 2900 AB Capelle a/d IJsseltel. 0900-20 27 70, fax 010-300 24 57

Van Gompel Straalbedrijf B.V.Postbus 29, 5570 AA Bergeijktel. 0497-54 18 87, fax 0497-54 24 70

Topcon Europe Positioning B.V.Postbus 10031, 7301 GA Apeldoorntel. 055-579 14 92, fax 055-579 02 89

Total Nederland N.V.Postbus 294, 2501 BC ’s-Gravenhagetel. 070-318 04 11, fax 070-318 04 33

Van der Spek Vianen B.V.Postbus 61, 4130 EB Vianentel. 0347-36 26 66, fax 0347-372 28 74

Wirtgen Nederland B.V.Postbus 63, 4250 DB Werkendamtel. 0183-44 92 37, fax, 0183-44 92 38

Wynmalen & Hausmann B.V.Postbus 70, 6666 ZH Heterentel. 026-479 05 79, fax 026-479 05 09

Zand- en Grindhandel Verkaik v.o.f.Postbus 423, 3760 AK Soesttel. 035-602 00 00, fax 035-602 98 99

Bestuur en bureauVBW-AsfaltBestuurVoorzitter: ir. H. BeerdaSecretaris: ing. W. KoningsPenningmeester: ing. G.W.J. Veenhof Bestuursleden: ing. H.J. van der Kamp

ing. J.H. Rasir. J.D.R. Sloos

BureauDirectie: ir. H.A.N. BoomarsWet- en Regelgeving/Technologie: ir. H. RoosPubliciteit en p.r.: ing. E.J. de JongSecretariaat: M. Vrolijk

DoelstellingenVBW-AsfaltVBW-Asfalt is een vereniging van asfaltverwer-kende bedrijven in Nederland.De vereniging stelt zich ten doel het toepassen van het product asfalt te bevorderen, alsmedeom als branchevereniging de belangen vanhaar leden nationaal en internationaal te behartigen. De vereniging tracht haar doel tebereiken door:• het bevorderen van het positieve imago van

het product asfalt;• het scheppen van een optimaal klimaat voor

een zo breed mogelijke toepassing van hetproduct asfalt;

• het bevorderen en het promoten van demogelijkheden van het product asfalt in deketen van grondstofproducenten tot en metde eind gebruiker;

• het in nationaal en internationaal verband bevorderen van de bekendheid van de ledenals maatschappelijk betrokken en verant-woorde ondernemers.

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 13:18 Pagina 30

Page 31: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 13:18 Pagina 31

Page 32: 7672 VBWasfalt 2:000000 VBWasfalt#NR2 06...2 - 2010 37e jaargang - nummer 2 - juli 2010 Asfalt Asfalt is een uitgave van de Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt Koud asfalt

Vereniging tot Bevordering van Werken in Asfalt.Postbus 340, 2700 AH Zoetermeer, Nederland, Bezoekadres: Zilverstraat 69, 2718 RP Zoetermeer,

Telefoon 079-3252225, Telefax 079-3252295, E-mail: [email protected], webpagina: http://www.vbwasfalt.org

7672_VBWasfalt_2:000000_VBWasfalt#NR2_06 01-07-2010 13:18 Pagina 32