Transitie: van krimp kerennaar krimp accomoderen

Drenthe

16 september

www.twitter.com/janrotmans

Welke krimp hebben we het over?

Krimp

demografische krimp

economische krimp

bestuurlijke krimp

ecologische krimp

Voorontwikkeling

Stabilisatie

2050

Duurzame energievoorziening

Acceleratie

Take-off

Start ‘energietransitie’(proces)

1980 2001 2010

Huidige situatie

tijd

Multi-fase analyse energietransitie

20 - 30 jaar

DoorontwikkelingsfaseVoorontwikkelingsfase

20 - 30 jaar

Transitie naar duurzame samenleving

”

Wijdverspreide toepassing van het nieuwe paradigma

Kant

elpu

nt

Strijd tussen het oude en nieuwe paradigma

Afbraak en opbouw van instituties

Tijd

Opb

ouw

van

duur

zam

e sa

men

levin

gl

We zitten hier

Consolidatie

Demografische transitie

wetmatigheid

voorontwikkelingsfase: hoge geboorte – en sterfte cijfers

take-off & versnellingsfase: hoog geboorte, laag sterftecijfer

stabilisatiefase: laag geboorte, laag sterfte cijfer

bijproduct:

vergrijzing en ontgroening

Demografische transitie

determinanten

economische groei

welvaarts toename

sociale modernizering

[scholing, zorg, vrouwelijke participatie, urbanisering]

bevolkingsbeleid

Demografische transitie

vervangingsniveau

2.1 kinderen per vrouw

daar onder neemt bevolkingsomvang af

huidig vervangingsniveau is ca. 1.75

tientallen jaren daarna daalt de bevolking

vervangingsniveau komt niet meer boven 2.1

bevolkingsdaling onvermijdelijk

Conclusie

bevolkingsdaling is onontkoombaar

vergrijzing en ontgroening onvermijdelijk

is niet te beïnvloeden door welk beleid ook

migratie?

Gevolgen Demografische Krimp

daling omvang bevolking

daling aantal huishoudens

daling beroepsbevolking

Maatschappelijke Gevolgen

voorzieningen niveau onder druk

[sportvereniging, bibliotheek, winkels, scholen, cultuur]

woningvoorraad onder druk

[leegstand, woningprijzen dalen, aanbod groter dan vraag]

economie onder druk

[meer banen dan mensen, concurrentie om arbeidskrachten]

Is het nou erg?

niet noodzakelijkerwijs

vergt creativiteit & innovatie

herverdeling van (minder) middelen

ander paradigma

Schaalsprong ruimtelijke schaalsprong

op groter schaalniveau organiseren

mentale schaalsprong

krimp en niet groei als uitgangspunt

Schaalsprong

op meerdere schaalniveaus schaken

economisch: op bovenregionaal niveau

voorzieningen: op regionaal niveau

gemeenschappen: op lokaal niveau

energie: snijdt dwars door niveaus

transitie betekent:

nieuwe spelers, nieuwe spelregels

en dus een nieuw spel

Parkstad Limburg

7 gemeenten die Parkstad regio vormen

in 2003 visie ‘Op Hete Kolen’

krimp als uitgangspunt [80.000 mensen minder]

(Eu)regionaal economisch perspectief

nog steeds leidraad voor transitiebeleid

Lessen

samenwerking op regionaal niveau is vereiste

krimp zie je ruim van te voren aankomen

mentale acceptatie van krimp is moeilijk

dwingt tot heroriëntatie op regio

regionaal belang groter dan gemeentelijk belang

gebruik krimp als hefboom

Lessen

voorbij de ontkenning is belangrijkste stap

visie en strategie zijn sleutelinstrumenten

werk met koplopers en niet met peloton

innovatieruimte is belangrijk

geef koplopers mentale ruimte

Krimpbeleid

Krimp Paradox

zie je decennia van te voren aankomen

lange termijn focus

staat niet op het netvlies van burgers

korte termijn focus

planning versus ontkenning

Krimp Paradox

wordt gepercipieerd als iets negatiefs

groeiparadigma zit diep in ons DNA

fundamentele denkomslag nodig

niet iedereen kan denkomslag gelijktijdig maken

organisch groeien

Samenleving 2.0

oude structuur nieuwe structuur

verticaal horizontaal

hiërarchisch netwerken

top-down bottom-up

centraal decentraal

zuilen gemeenschappen

Sturing 2.0

oude sturing nieuwe sturing

mono-actor sturing netwerksturing

controle, beheersing adaptief, anticipatief

zekerheid onzekerheid

simplexiteit complexiteit

regisseren faciliteren

Krimp & Burgerparticipatie

Organisch Ontwikkelingstraject

- krimp bewustzijn moet geleidelijk groeien

- denkomslag kost tijd en ruimte

- neem de tijd en ruimte

- werk in fasen

- draagvlak geleidelijk aan opbouwen

Proces Innovatie

- ga niet uit van breed draagvlak

- ga uit van smal maar diep draagvlak

- werk volgens selectieve participatie

- werk met koplopers met regiobelang voor ogen

- ontwikkel geleidelijk breder draagvlak

Analogie met Watertransitie

- enorme waterbergingsopgave

- aantal polders moet onder water worden gezet

- veel weerstand tegen ontpoldering

- groot verhaal over polders in Nederland ontbreekt

vergt innovatief participatief proces

Koplopers

friskijkers & dwarsdenkers

mensen die ‘out of the box’ denken

mensen die al innovatief bezig zijn

bedrijfsleven, kennis, overheid, NGO’s, intermediairs

géén belangenvertegenwoordigers

Visie-Actie-Strategie

ontwikkel visie met friskijkers en dwarsdenkers

neem krimp als uitgangspunt voor visie

neem glocalisering als uitgangspunt voor visie

vertaal visie in organisch ontwikkelingsstrategie

vertaal strategie in voorbeeldprojecten

decentraal duurzaam wordt dé trend

gemeenschappen gaan energie opwekken / beheren

energie maar ook voeding, water, afval, zorg

wordt ook mede bepalend voor ruimtelijke inrichting

bedrijven, organisaties, burgers, wijken, buurten, straten

samenredzaamheid, zelforganiserend vermogen

Glocalisering

ca. 400 plannen voor lokale energiecoöperaties

energiebedrijven in allerlei soorten en maten

provincies, gemeenten, energiebedrijven, burgers

combinatie van zon/wind/warmte en smart grid

van produceren tot exploiteren tot faciliteren

van duurzame energie

Glocalisering

groot, uitdagend, inspirerend verhaal

contra-intuïtief

kleine verhalen die dicht bij mensen staan

Verhalen

krimp versus groei

glocalisering versus globalisering

gemeenschap versus individuen

diversiteit versus uniformiteit

bottom-up versus top-down

Contra-intuïtief

Rol van Overheid

inhoud

groot verhaal vanuit heldere visie over toekomst Drenthe

stel kaders voor ontwikkeling op basis van visie

maak verhaal klein en van en voor mensen

proces

uitgekiend innovatief participatief proces opzetten

werk met koplopers en niet met belangenbehartigers

maak gemeenschappen mede eigenaars van regio

Rol van Overheid

agenderen

faciliteren [géén regie!]

verbinden

schakelen

organisch ontwikkelen

Conclusie

demografische transitie van groei naar krimp is onontkoombaar

vergt fundamentele omslag in denken en doen voor Drenthe

organische ontwikkeling is nodig voor schaalsprong

selectieve participatie en geleidelijke draagvlakontwikkeling

overheid faciliteert deze transitie [dienend leiderschap]