Zweden. Ongerepte wildernis. Kleine paadjes door uitgestrekte ...

21
Zweden. Ongerepte wildernis. Kleine paadjes door uitgestrekte bossen, kabbelende stroompjes en duizenden meren. Donzige wolken trekken langs de late middagzon. Het licht kleurt het water spookachtig blauw. Rogen Natuurreservaat is een noordelijke, koude wildernis en een uitdaging voor kanoërs. Maar wat een ervaring! Het maakt niet uit dat je kanomaat al een half uur Duitse schlagers zingt. Dit moet het perfecte outdooravontuur zijn. Tot het weer plotseling omslaat. Jullie waren hier al voor gewaarschuwd - binnen een paar minuten kan het kalme water in woeste golven veranderen en de temperatuur sterk dalen. Snel naar de kant? De wind giert over het water en grijpt jullie kano. Sturen, wegsturen van die scherpe rotsen! Het lukt niet om het vaartuig weer onder controle te krijgen. Als een stuk drijfhout worden jullie tegen een scherpe rotspunt geslagen. Je zet je schrap, maar de boot kantelt, schept water en slaat om. (http://oneswedishsummer.weebly.com) Rogen Lake is ijzig koud in september, niet warmer dan een graad of tien. Met moeite krijg je je lichaam in beweging. De kant is vlakbij. In een helder moment grijp je de kano beet en sleept hem naar een rotsachtig strandje. Godzijdank wordt het snel ondieper. Als je nat en rillend op het droge staat, zoek je je kanomaat. Hij is achter je aan gekomen en klemt een waterdichte zak tegen zijn lichaam. Dan slaat de paniek om zich heen. Er zit een flink gat in de kano, in de voorkant, vlak bij de bodem. En jullie spullen zijn gezonken of drijven meters verderop. In een paar minuten is jullie romantische peddelvakantie in een ijskoud avontuur veranderd. Wat nu?

Transcript of Zweden. Ongerepte wildernis. Kleine paadjes door uitgestrekte ...

Page 1: Zweden. Ongerepte wildernis. Kleine paadjes door uitgestrekte ...

Zweden. Ongerepte wildernis. Kleine paadjes door uitgestrekte bossen, kabbelende

stroompjes en duizenden meren. Donzige wolken trekken langs de late middagzon. Het licht

kleurt het water spookachtig blauw. Rogen Natuurreservaat is een noordelijke, koude

wildernis en een uitdaging voor kanoërs. Maar wat een ervaring! Het maakt niet uit dat je

kanomaat al een half uur Duitse schlagers zingt. Dit moet het perfecte outdooravontuur zijn.

Tot het weer plotseling omslaat. Jullie waren hier al voor gewaarschuwd - binnen een paar

minuten kan het kalme water in woeste golven veranderen en de temperatuur sterk dalen.

Snel naar de kant? De wind giert over het water en grijpt jullie kano. Sturen, wegsturen van

die scherpe rotsen! Het lukt niet om het vaartuig weer onder controle te krijgen. Als een stuk

drijfhout worden jullie tegen een scherpe rotspunt geslagen. Je zet je schrap, maar de

boot kantelt, schept water en slaat om.

(http://oneswedishsummer.weebly.com)

Rogen Lake is ijzig koud in september, niet warmer dan een graad of tien. Met moeite krijg

je je lichaam in beweging. De kant is vlakbij. In een helder moment grijp je de kano beet en

sleept hem naar een rotsachtig strandje. Godzijdank wordt het snel ondieper. Als je nat en

rillend op het droge staat, zoek je je kanomaat. Hij is achter je aan gekomen en klemt een

waterdichte zak tegen zijn lichaam.

Dan slaat de paniek om zich heen. Er zit een flink gat in de kano, in de voorkant, vlak bij

de bodem. En jullie spullen zijn gezonken of drijven meters verderop. In een paar minuten

is jullie romantische peddelvakantie in een ijskoud avontuur veranderd. Wat nu?

Page 2: Zweden. Ongerepte wildernis. Kleine paadjes door uitgestrekte ...

Veldgids Zweden

Deze zat in een waterdichte zak, opgeslagen op je e-reader. Maar of je die nog hebt?

Gelukkig heb je de informatie zelf verzameld; het meeste kun je je nog wel herinneren.

Klimaat

Page 3: Zweden. Ongerepte wildernis. Kleine paadjes door uitgestrekte ...

Klimaatgemiddelden

Klimaatgemiddelden voor het zuiden van Zweden. Let er op dat het noorden en oosten

(veel) kouder zijn, het noorden droger is en het zuidwesten wat natter.

Klimaatgemiddelden - http://www.klimaatinfo.nl/zweden/

Voor Rogen Natuurreservaat gelden de volgende gemiddelden:

Links: max., min. en gemiddelde temperatuur; Rechts: neerslagstatistieken en kans op zon.

Page 4: Zweden. Ongerepte wildernis. Kleine paadjes door uitgestrekte ...

Eetbare flora en fauna

Een handige website is de Zweedse Wildplukkalender. Hier kun je zoeken op maand en

moeilijkheidsgraad van herkenbaarheid.

Bekende, veelvoorkomende planten

Er zijn zo’n 250 eetbare wilde planten in Zweden, maar ze zijn niet allemaal even

veelvoorkomend of voedzaam. In het zuiden groeien veel planten die ook in Nederland

bekend zijn. Dat maakt het zoeken iets makkelijker. Hieronder een kleine selectie (met de

Zweedse naam tussen haakjes).

Van links naar rechts: Wilgenroosje (http://mfnf.nl), Weegbree (http://bioplek.org),

Brandnetel, Paardebloem (Permacultuur Nederland) en Herik (foto uit eigen archief)

● Wilgenroosje (Mjölke) - Blad rauw, koken als groente of thee van trekken. Wortel

kan rauw en gekookt. Bloemknoppen zijn ook eetbaar. Goed voedsel in tijden van

nood. Groeit ook in het noorden van Zweden. Bloeit van juli t/m september. Wortel

kan googst worden in april of in de herfst.

● Weegbree (Groblad) - Koken als spinazie. Weegbreeblad (blad kneuzen) helpt om

wonden sneller te helen (ook bij irritatie door brandnetelwonden of insectenbeten).

Kouwen op weegbreedblad doet lusteloosheid verdwijnen. Groeit vaak in de buurt

van brandnetel. Jaarrond.

● Brandnetel (Brännässla) - Rijk aan vitamine A, C, ijzer, kalk en eiwit. Reinigt het

lichaam. Bladeren koken of thee van zetten. Juni t/m oktober.

● Paardebloem (Maskros) - Rijk aan vitaminen en mineralen. Bladeren rauw of koken

als spinazie. Wortels stoven. Stengels niet eten. Bladeren jaarrond, wortels kunnen

het beste in herfst en winter gegeten worden, bloemen in april en mei.

● Herik (Åkersenap) - Bladeren rauw of koken als spinazie. Bloemknoppen bereiden

als broccoli. Eetbaar in voorjaar en zomer. Herik lijkt veel op Knopherik (wilde radijs),

maar deze heeft witte of gele, paars dooraderde bloemen. Kan op dezelfde manier

bereid en gegeten worden.

Page 5: Zweden. Ongerepte wildernis. Kleine paadjes door uitgestrekte ...

Bomen

In Zweden is aan naaldbomen geen gebrek. Daarnaast is de Berk een handige,

veelvoorkomende boom.

Links: Den, Rechts: Berk (https://bomengids.nl)

● Den (Tall) - Een belangrijke bron van vitamine C die jaarrond beschikbaar is.

Kauwen op jonge, groene naalden of thee van zetten (niet te lang koken, dat maakt

de vitamine kapot!). Geldt ook voor andere naaldbomen, zoals de Spar en Larix.

Oppassen met Taxus, die op een naaldboom lijkt en giftig is!

● Berk (Björk) - Aan tondel geen gebrek! Berk levert ook drinkbaar, voedzaam sap

(water en suiker). Blad kan van maart t/m juni gebruikt worden als groente of om thee

van te trekken. In het hoge noorden en tegen de boomgrens kruipt de Berk als een

struik over de grond.

Bessen

Zweden plukken zelf vaak bessen. Bessen zijn rijk aan vitamine C. Sommige zijn giftig maar

onderstaande zijn goed te herkennen en rauw te eten:

Van links naar rechts: Kruipbraam, Blauwe bosbes, Rozenbottel, Framboos (Permacultuur

Nederland)

● Kruipbraam (Hjortron) - 51 Kcal/100g - In vochtige, moerasachtige gebieden.

Bestand tegen temperaturen tot wel -40! Vanaf juni herkenbaar aan zijn witte

bloemetjes. Rijpe, goudgele vruchten in juli en augustus.

● Blauwe bosbes (Blåbär) - 75 Kcal/100g - Aan een lage struik (20-50 cm). Vruchten

van juli t/m oktober.

Page 6: Zweden. Ongerepte wildernis. Kleine paadjes door uitgestrekte ...

● Rozenbottel (Nypon) - 95 Kcal/100g - Verspreid een heel herkenbare rozengeur.

Roze bloemen bloeien in juni en juli. Vruchten (de bottels) zijn rozeoranje en in

augustus/september te plukken.

● Framboos (Hallon)- 68 Kcal/100g - Nauw verwant aan Braam (die ook eetbaar is).

Van de bladeren kun je thee zetten. Vruchten van juni t/m augustus en oktober.

Korstmossen: Rendiermos (Manlav)

Typisch voor arctische gebieden (noorden van Zweden). In de winter kan voedsel schaars

zijn in het hoge noorden, en dan komen korstmossen van pas. Ze worden door de Sami

gegeten en hebben menig ontdekkingsreiziger in leven gehouden. Let wel op, rendiermos

bevat giftige licheenzuren die de maag irriteren. Je kunt deze neutraliseren door het mos

een nacht in water te laten weken en daarna goed te koken.

Rendiermos (http://woodcraftsurvival.com)

Langs de waterkant

Let er bij waterplanten op dat het water schoon is! Indicaties voor een potentieel slechte

waterkwaliteit zijn: dode vissen of kadavers, veel algen of de bovenstroomse nabijheid van

landbouwgrond.

Van links naar rechts: Waterkers (http://rubriek.nl), Lisdodde (http://naturfakta.se) en wortels

(wildplukwiki), Riet (http://riet.com) en wortels (wikicommons),

● Waterkers (Vattenkrasse) - Bevat veel calcium, foliumzuur, ijzer, vitamine A en C.

Bloeit van maart t/m oktober.

Page 7: Zweden. Ongerepte wildernis. Kleine paadjes door uitgestrekte ...

● Lisdodde (Kaveldun) - De wortel bevat veel zetmeel. Oogsten van november t/m

februari. Tien tot twintig minuten bakken in open vuur (as of hete kolen). De jonge

scheuten van april t/m juni als salade eten. Het pluis van de rijpe aar (zomer) is goed

tondel. Vaak te vinden aan de rand van meren en langzaamstromende riviertjes. Niet

langs grote open wateren.

● Riet (Vass) - De wortel is gekookt eetbaar (jaarrond). In de stengel zit een eetbare,

suikerrijke gom die je van maart t/m juni kunt eten. In de bloeiperiode (juli t/m

oktober) herkenbaar aan de bruine pluim.

Vissen

Vissen is onder Zweden een gangbare manier om eten in het wild te verzamelen. In de

meren en rivieren kun je zo’n 37 soorten vangen, waaronder snoek, snoekbaars en baars,

zalm en forel. Alle zoetwatervissen zijn eetbaar. Langs de zuidkust kun je goed vissen op

zalm. En langs de westkust vind je kabeljauw, makreel, zeeforel, zeekreeften en oesters. Vis

is rijk aan vitamines (A, B, D), mineralen, eiwitten en gezonde vetten.

Het visseizoen loopt in het zuiden van april t/m november en in Lapland van mei t/m oktober.

Daarna zul je moeten ijsvissen: een gat van zo’n 15cm doorsnede in het ijs boren, aas aan

een lijn in het gat laten zakken en op en neer bewegen op verschillende dieptes.

Page 8: Zweden. Ongerepte wildernis. Kleine paadjes door uitgestrekte ...

Let op! Niet eten!

Paddenstoelen

Zweden plukken zelf regelmatig paddenstoelen. Hiermee is het oppassen geblazen, want er

zijn veel giftige soorten! Laat ze maar gewoon staan. Het zijn goede smaakmakers, maar ze

hebben weinig voedingswaarde. Ben je toch van plan paddenstoelen te gaan plukken? De

paddenstoelen die je absoluut moet mijden, vind je in deze brochure:

http://www.giftinformation.se/globalassets/publikationer/svampbroschyr/engelska-english.pdf

Planten, bessen en bomen

● De bessen van Hulst (Holly) en de Sneeuwbes (Snöbär) zijn giftig.

● Bij de bomen werd ook Taxus (Idegran) al even genoemd: deze lijkt op naaldbomen

zoals de Spar en Den, maar is dit niet. Blad, schors en bessen (rood) zijn giftig.

● Pas op met de Reuzenbereklauw (Jätteloka). Deze kan ernstige brandwonden

veroorzaken.

● Ook de veelvoorkomende Brem (Kvast) en Klimop (Murgröna) zijn niet eetbaar.

Van links naar rechts: Hulst (http://tuinkalender.wordpress.com), Sneeuwbes, Taxus

(bomengids), Reuzenbereklauw, Brem (Wikipedia) en Klimop (http://nudge.nl)

Er zijn veel meer niet-eetbare planten, bessen en bomen. Pluk daarom alleen wat je kent!

Page 9: Zweden. Ongerepte wildernis. Kleine paadjes door uitgestrekte ...

Gevaarlijke fauna

Zweden kent weinig levensbedreigende dieren, tenzij je allergisch bent voor bijen, wespen,

adders, etc. Wel is er een aantal dieren waar je rekening mee moet houden.

Mug (Mygga)

Niet gevaarlijk, wel irritant. Het muggenseizoen loopt van juli t/m half augustus. Muggen zijn

het meest talrijk bij meren en stilstaande plassen en steken vooral tijdens de schemering.

Om steken te voorkomen: was zweet van je lichaam, smeer je in met Zweedse muggenolie,

blijf in de zon en de wind zitten, maak een vuur en trek lichte loszittende kleding aan.

Teek (Fästing)

Misschien wel de grootste bedreiging. Doordat noordelijke gebieden steeds warmer worden,

rukt de teek op en duurt het tekenseizoen (vroeger maart-november) langer. Teken kunnen

het Boreliavirus (ziekte van Lyme) overbrengen. Probeer besmetting te voorkomen: draag

lange kleding, gebruik insectenwerende middelen (DEET) en verwijder een eventuele teek

met een tekentang binnen 24 uur.

Daarnaast kunnen Zweedse teken ook besmet zijn met het virus Tekencefalitis (ook FSME

of TBE genoemd). De besmetting kan ongemerkt voorbij gaan, of griep veroorzaken. Een

klein deel van de besmette mensen krijgt één tot drie dagen na de griepsymptomen een

hersenontsteking. Tegen Tekenfecailitis kun je je inenten.

Links: teken; Rechts: in sommige (maar niet alle!) gevallen ontstaat na besmetting met

Borelia een rode kring rond de beet

Groot wild

Eland (Älg), Bruine Beer (Björn), Wolf (Varg), Lynx (Lodjur), Veelvraat/Wolverine

(Frossare), Wild Zijn (Vildsvin)

Deze dieren zijn over het algemeen erg schuw en zullen geen gevaar vormen. Alleen

wanneer ze zich bedreigd voelen, kunnen ze agressief zijn. Beren vind je vooral in de

noordelijke bos- en berggebieden en kunnen agressief zijn als ze uit hun winterslaap komen.

Let er bij beren op dat je geen afval laat slingeren en bewaar geen eten in je tent. Geluid

maken is vaak voldoende om dieren af te schrikken.

Page 10: Zweden. Ongerepte wildernis. Kleine paadjes door uitgestrekte ...

Situatie

Probleem: een flink gat in de kano, gestrand in de wildernis

Grootste Risico’s: onderkoeling, voedseltekort, onherbergzaam terrein

Uitrusting: kano en reservepeddel, tondel en fire steel, kaart en kompas, hengel,

waterdichte zak (30L) met kleding, poncho’s, touw, klapzaag, een blikje doperwten en een

zakmes

Onderkoeling voorkomen

Het liefste wil je meteen een uitweg zoeken, maar je dwingt jezelf om stil te staan en na te

denken. Onderkoeling is het grootste gevaar na een kano-ongeluk. Jullie zijn nat, koud en

het begint donker te worden. In de waterdichte zak zit jullie kleding (inclusief twee dikke

wollen truien). Dus jullie doen snel je doorweekte kleren uit, trekken droge aan en maken

een vuur. Tondel en een fire steel zaten gelukkig in je binnenzak - zoals het hoort.

Dan inventariseren jullie de schade. Het gat in de kano is minstens een voet groot. Je

kanomaat trekt de waterdichte zak open.

‘Fuck, geen reparatiespullen en geen slaapzakken,’ zegt hij.

‘Wat wel?’

‘Nog twee droge t-shirts, de poncho’s, wat touw, de klapzaag, een blikje doperwten,

zakmes… Dat is alles.’

‘Shit.’

‘Ja.’

Er staat nog steeds een flinke wind en je blijft rillen. Je kunt de kano als shelter gebruiken.

Voorzichtig tillen jullie de boot naar het vuur en kantelen hem tegen de wind. Dan gaan jullie

er half onder liggen - Indianenstijl. Met het touw en de poncho’s improviseren jullie een

afdakje schuin over de kano om zoveel mogelijk warmte vast te houden.

Situatie inschatten

Pas als jullie warm en droog bij het vuur zitten, bespreken jullie wat er moet gebeuren:

1. zorgen dat het vuur aan blijft - jullie zijn ongedeerd (geen wonden, schrammen of

kneuzingen) en krijgen weer gevoel in je vingers en tenen. Maar zodra de zon

ondergaat, zakt de temperatuur richting vriespunt. Omdat jullie geen slaapzakken en

tent meer hebben, is het vuur de enige warmtebron.

2. locatie bepalen en een strategie bedenken - in september is het rustig in Rogen en

de kans dat jullie iemand tegenkomen is klein. Het kanoseizoen loopt ten einde. Een

kompas en kaart zit in je binnenzak.

3. eten verzamelen - op 250 gram doperwten kom je niet heel ver.

Page 11: Zweden. Ongerepte wildernis. Kleine paadjes door uitgestrekte ...

Locatie en mogelijkheden

Bij het laatste avondlicht inspecteren jullie de kaart.

Het meer oversteken?

Jullie moeten terug naar Käringsjön, jullie startplaats en het enige dorpje in Rogen

Natuurreservaat. Maar je kunt ook naar de overkant van het meer. Op ongeveer drie

kilometer varen ligt een campingplaats met hut (Rogenstugan) en noodtelefoon. Maar omdat

het weer op het meer plotseling om kan slaan en het water ijzig koud is, kan de oversteek

gevaarlijk zijn - dat hebben jullie aan den lijve ondervonden.

● ± 3km varen

Page 12: Zweden. Ongerepte wildernis. Kleine paadjes door uitgestrekte ...

● Risico: watertemperatuur <10 graden, niet-waterdicht vaartuig → onderkoeling

Of te voet terug?

Gaan jullie te voet dan zijn jullie zeker drie dagen kwijt. De precieze tijdsduur is moeilijk in te

schatten omdat er op het eerste stuk geen gemarkeerde wandelpaden zijn. Wel zijn er

onderweg twee noodshelters (zonder telefoon). Vanaf de tweede shelter loopt er een

gemarkeerde wandelroute naar Rogenstugan. Teruglopen is misschien onmogelijk: je hebt

geen goede wandelkaart en het terrein is rotsachtig met soms steile hellingen of erg drassig.

● ± 20km lopen

● Risico: rotsachtig/drassig terrein, geen gemarkeerde wandelroutes, nauwelijks eten

● Onderweg twee noodshelters

Page 13: Zweden. Ongerepte wildernis. Kleine paadjes door uitgestrekte ...

Een kano repareren...in de wildernis

Terugvaren is de snelste en makkelijkste optie, maar of dat ook veilig is? Het reparatieset is

gezonken en - stom - je hebt geen Duct Tape in je survivalkit. Kunnen jullie op één of andere

manier toch die kano repareren? Of is er een andere manier om het meer over te steken?

Je kunt op verschillende manieren een gat in een kano repareren. Het komt er bij al deze

manieren op neer dat je het volgende nodig hebt:

1. een stuk reservemateriaal, bast, hout, plastic, o.i.d. om het gat af te dichten.

2. iets om de naden/afdichting weer waterdicht te maken. Denk aan:

● lijm of tape die in reparatiekits mee wordt geleverd;

● Duct Tape. Is officieel niet watervast. Maar als je de kano goed droogwrijft

voor je de Duct Tape erop plakt, gaat het zeker een aantal dagen mee.

Teer maken

Als je geen Duct Tape, lijm of andere reparatiemiddelen bij je hebt, kun je eventueel zelf

teer maken van hars. Dit werd vroeger onder andere gebruikt om de naden van

berkenschorskano’s te dichten. Let op dat dit heel veel tijd kost en dat de lijm niet even goed

aan alle materialen hecht! Als je het teer rond een stok draait en hard laat worden, kun je het

meenemen en bij verhitting weer als teer gebruiken. (Op Youtube zijn veel instructiefilmpjes

te vinden).

Ingrediënten:

● een flinke hoeveelheid dennenhars (zoek op plekken waar de boom beschadigd is).

Het kan je zeker een dag kosten om voldoende hars te verzamelen;

● dierenkeutels (meestal worden konijnenkeutels gebruikt). De vezels in de keutels

zorgen ervoor dat de lijm goed bindt;

● houtskoolpoeder. Dit zorgt voor een beter structuur van de lijm.

● Verhoudingen: 3 delen hars, 1 deel keutels, 1 deel houtskoolpoeder

Kook de hars au bain marie (liefst in een blik - dit recept ruïneert je pan). Als het gesmolten

is, roer je de keutels en houtskoolpoeder er doorheen. Goed doorkoken tot het een

stroperige substantie wordt. Van het vuur halen, een beetje af laten koelen en op de naden

van de afdichting aanbrengen.

Je kunt eenzelfde soort teer uit berkenschors koken, maar dit is een nog

arbeidsintentiever proces. Het beste advies luidt daarom: vergeet je reparatieset en/of Duct

Tape niet (en bindt het vast aan de boot)!

Page 14: Zweden. Ongerepte wildernis. Kleine paadjes door uitgestrekte ...

Een nieuw vaartuig maken

In sommige gevallen is het onmogelijk om terug te lopen naar de bewoonde wereld. Er zijn

geen paden, het terrein is erg bergachtig, er is een klif of de begroeiing is zo dicht dat het zo

goed als onbegaanbaar is. Als je geen reparatie uit kunt voeren, zul je

een een nieuw vaartuig moeten bouwen.

Het maken van een kano kost een leek dagen. Bovendien heb je er

het juiste gereedschap voor nodig. Een interessante techniek - waar

nauwelijks gereedschap aan te pas komt - is het uithollen van een

boomstam door er gaten in te branden met gloeiendhete kolen

(http://www.instructables.com/id/All-natural-burn-out-

bowl/?ALLSTEPS). Hiermee kun je niet alleen een kano maken, maar bijvoorbeeld ook een

kom waar je water in kunt opvangen. Ook kun je met relatief weinig gereedschappen een

kano van berkenschors maken.

Kano van een tarp maken

Een minder arbeidsintensieve manier is een kano bouwen van een tarp. Het kost je een

halve tot een hele dag, en je kunt er met twee personen in varen

(https://www.youtube.com/watch?v=sujYuLMjnH0).

> Van buigbare, beendikke dennentakken maak je een frame

> Hier vouw je de tarp omheen

> Met dunnere dennentaken (alternatief: riet) verstevig je het frame (dit worden de

zogenaamde ribben van de kano)

Vlot van een poncho maken

Als je geen tarp, maar wel een poncho hebt, kun je op een vergelijkbare manier een kleiner

ponchovlot maken. Deze kan niet veel gewicht hebben, dus het kan zijn dat je je spullen

achter moet laten (of hier een apart vlot voor moet bouwen). (Instructies:

http://www.bladeforums.com/forums/showthread.php/839204-Poncho-Tarp(doughnut)-raft)

Page 15: Zweden. Ongerepte wildernis. Kleine paadjes door uitgestrekte ...

Ponchovlot (www.wilderness-survival.net)

> Steek een aantal takken in cirkelvorm in de grond. Maak een binnen- en

buitencirkel.

> Weef buigzame twijgen tussen de rechtopstaande takken door en maak een donut.

> Bindt de twijgen op meerdere plaatsen stevig vast met een paar stukken touw.

> Verwijder de stokken. Leg de donut op je poncho; het hoofdgat komt in het middel

van de donut.

> Knoop het hoofdgat stevig dicht.

> Vouw de poncho om de donut.

Houten vlot bouwen

En natuurlijk kun je een houten vlot bouwen. Je kunt de pressure bars-techniek gebruiken,

waarbij je een stapel boomstammetjes tegen elkaar klemt door er boven en onder een

boomstam haaks op te bevestigen:

Pressure Bars-techniek (www.7deltat.com)

Page 16: Zweden. Ongerepte wildernis. Kleine paadjes door uitgestrekte ...

De strategie

Varen is minder intensief dan lopen, maakt het makkelijker om de spullen te vervoeren en

jullie willen de kano niet achterlaten. Daarom willen jullie toch proberen om het gat te

dichten.

> Je propt eerst één van de poncho’s in het gat.

> Daar tegenaan duw je de waterdichte zak.

> Als je nu de kano te water laat, zal de druk van het water de zak weer in de boot

duwen. Dat is niet de bedoeling. Je hebt een stok nodig om de zak te ‘ stempelen’ -

tegendruk te bieden. Dat doe je als volgt: je legt een stuk schors over de zak om de

druk te verdelen, en daar tegenaan een stok die je haaks in de boot klemt, zodanig

dat hij de schors tegen de zak, en daarmee de zak tegen het gat gedrukt houdt.

> De andere poncho bind je zo strak als lukt met een stuk touw om de punt van de

boot. De waterdruk werkt hier de goede kant op en zal de poncho steviger tegen de

boot aanduwen.

Daarna stuur je je kanomaat op pad voor een testvaart. Voorzichtig peddelt hij langs de

oever heen en weer. Heel langzaam sijpelt er water door het dichtgeklemde gat naar binnen,

maar de hoeveelheid is verwaarloosbaar. Je stapt bij hem in de kano en jullie varen nog een

kwartier om te testen of de afdichting niet loslaat. Je krijgt er vertrouwen in. Toch durven

jullie de oversteek nog niet te wagen. Jullie besluiten langs de oever van het meer naar het

zuiden te varen, naar de eerste noodshelter. Hier vernauwt het water en is de oversteek

smaller.

Conclusie: probeer met de spullen die je hebt toch een reparatie uit te voeren. Test deze

uitvoerig tot je er van verzekerd bent dat je de risico’s voldoende klein zijn om de gok te

wagen. Dit zal van situatie tot situatie verschillen.

Page 17: Zweden. Ongerepte wildernis. Kleine paadjes door uitgestrekte ...

Eten

De magen beginnen inmiddels aardig te rammelen. Het blikje doperwten hebben jullie al

lang soldaat gemaakt. (Je hebt het blik bewaard zodat je deze later kunt gebruiken om water

te koken.)

Rogen Natuurreservaat is kaal en onherbergzaam. Er groeien Dennen en Berken en jullie

hebben een paar blauwe bosbessen verzameld. Veel meer is er niet. In Käringsjön liepen

jullie wel een paar vissers tegen het lijf; volgens hen was Rogen Lake één van de beste

visplekken van Zweden. Enthousiast door hun verhalen kochten jullie een hengel en bonden

deze in de boot vast. Tot je verrassing is hij onder de banken van de kano blijven steken.

Nooit gedacht dat je daar ook echt iets mee zou doen.

Terwijl je kanomaat een vuur maakt, werp je de hengel uit. Nadat je een uur verwachtingsvol

naar de dobber hebt gestaard, wordt hij eindelijk onder water getrokken. Beet! Je werpt de

hengel opnieuw uit terwijl je kanomaat de vis aan een stok boven het vuur hangt.

Ondertussen heeft hij ook wat dennennaalden verzameld en thee gezet. De honger is weer

een beetje gestild.

Een hengel maken

Het is handig om wat visgerei in je survivalkit te hebben. Maar hoe maak je daar een hengel

van? Een simpele versie:

> Zoek een stevige maar flexibele tak die lang genoeg is om de lijn van de oever te

houden (1 tot 1,5x je lichaamslengte). Droge takken die op de grond liggen zijn vaak

niet geschikt. Zijn er alleen droge, onbuigzame takken, kies dan een dikker formaat.

> Snijd oneffenheden van de tak.

> Bevestig het visdraad aan de basis van de stok, niet aan de punt. Dit voorkomt dat

je hengel breekt als je een grotere vis vangt. Maak het visdraad een beetje nat, dat

knoopt makkelijker.

> Wikkel het visdraad rond de stok naar voren, geleid hem door een paar

schroefoogjes (die je in de stok draait), kies een stok met een vork aan het einde

waar je de lijn over laat lopen of verzin zelf een handig systeem. Er zijn veel

manieren. Het is handig - maar niet noodzakelijk - als je de lijn een beetje soepel

naar je toe kunt trekken zodat je hem op spanning kunt houden.

Page 18: Zweden. Ongerepte wildernis. Kleine paadjes door uitgestrekte ...

> Bevestig de haak aan het einde van het draad.

(www.fishingcairns.com.au)

> Verzwaar de lijn met een aantal loodjes. Je hebt vaak een tang nodig om deze

rond het visdraad vast te klemmen (denk aan een multitool). Een goede afstand

tussen de haak en de loodjes is zo’n 20cm (maar let ook op de waterdiepte). De lijn

moet zwaar genoeg zijn om de haak te laten zinken.

> Bevestig eventueel een dobber aan de lijn. Niet noodzakelijk, maar wel handig om

goed te kunnen zien of een vis hapt. Deze kun je van alles maken dat drijft - wees

creatief! De dobber moet voldoende drijfvermogen hebben om niet door het lood

omlaag getrokken te worden. Maar houd er rekening mee dat de vis hem makkelijk

onder water moet kunnen trekken.

Natuurlijke materialen:

> Als je geen draad hebt, kun je deze van plantenvezels (b.v.b. brandnetel) maken.

> Als lood kun je bijvoorbeeld een steentje in stof wikkelen en aan de lijn bevestigen.

> Als haak kun je het lipje van een frisdrankblikje, een paperclip, veiligheidsspeld of

ander buigzaam stukje metaal gebruiken. Scherpe botjes, doornen of takken kunnen

ook werken.

Page 19: Zweden. Ongerepte wildernis. Kleine paadjes door uitgestrekte ...

Vissucces

Vis vangen kan lastig zijn als je niet de juiste materialen gebruikt en weinig ervaring hebt.

Daarom hieronder een paar tips:

● Vissen zitten vaak dicht bij de oever, tussen stenen of onder omgevallen bomen. Ze

zijn ook gevoelig voor stroming - baaien, inhammen en andere obstakels zijn goede

visplekken.

● Bij warm weer zwemmen vissen dieper, bij koud weer komen ze naar de oppervlakte

om zich aan de zon te warmen.

● Let er bij het kiezen van en plek verder op dat je de vis makkelijk uit het water kunt

trekken.

● Probeer zo min mogelijk geluid te maken en zorg ervoor dat je geen schaduw

creëert. Dit schrikt vissen af.

● Controleer of je haak nergens achter kan blijven hangen.

● Wormen, maden, larven, rupsen, insecten, slakken of reepjes vis/kleine visjes zijn

goed aas. Maar bessen, maïskorrels, stukjes deeg, kaas en worst werken ook.

● Natuurlijke materialen kunnen prima werken, maar een sterke lijn en goede haak

vergroten het vissucces aanzienlijk. Zorg er daarom voor dat je tenminste visdraad

en een haak in je survivalkit hebt.

Zodra je beet hebt, haal je de hengel van een 90 graden- naar een 45 gradenpositie ten

opzichte van je lichaam. Dit zorgt ervoor dat de haak in de bek van de vis blijft steken. Dan

haal je de lijn in. Houdt hem op spanning.

Vis klaarmaken

Zo maak je een vis klaar:

> Dood de vis door hem met zijn kop tegen een steen of boom te slaan.

> Van achter naar voor over de buik opensnijden, ingewanden eruit halen (foto:

Yahoo)

> Een paar keer goed schoonspoelen.

> Roosteren, bakken in een pannetje, of stomen in aluminiumfolie (als je dat toevallig

bij de hand hebt).

> Ruim het visafval goed op zodat hier geen ongewenste dieren op af komen!

Page 20: Zweden. Ongerepte wildernis. Kleine paadjes door uitgestrekte ...

Terugkeer

De volgende dag is het windstil en zonnig. Je controleert de afdichting - alles is nog in orde.

Dan laten jullie de boot te water. Na een uur langs de oever gevaren te hebben, is de

overkant nog minder dan een kilometer weg. Jullie besluiten de oversteek te wagen. Met

succes. Al snel hebben jullie veilig de andere oever bereikt. En dan kom Rogenstugan

eindelijk in zicht!

Tot slot

Nog wat opbeurende inspiratie! Een korte impressie van kanoën en bushcraften in Rogen

Natuurreservaat: https://www.youtube.com/watch?v=heOoN1-o9hA

Page 21: Zweden. Ongerepte wildernis. Kleine paadjes door uitgestrekte ...

Praktijkdeel

Vissen is onder Zweden een gangbare manier om eten in het wild te verzamelen. In het

laatste deel van de casus al wat uitgebreider aandacht aan de techniek van het vissen

besteed. In het praktijkdeel wil ik:

1. De theorie omtrent vissen toelichten (10 min.):

a. Voedingswaarde en eetbare vissen (korte herhaling van wat al gezegd is over

het eten van dieren)

b. Een visplek kiezen

c. Aas

d. Een vis binnenhalen

e. Een hengel maken: benodigde materialen + waar moet je rekening mee

houden?

f. Alternatieve vismethoden: fuik, net, schepnet, harpoen/speer, ijsvissen

2. Verschillende manieren laten zien waarop je een hengel kunt maken (15 min.):

a. Simpele lijn aan een stok

b. Geleidingssysteem: stok met oogjes (deze maak ik thuis en neem ik mee)

c. Een haak aan een visdraad knopen: twee manieren

d. Lood, dobber en aas bevestigen

3. Als er tijd voor is, zouden de deelnemers zelf een hengel kunnen maken van

materialen uit hun survivalkit + extra materialen die ik meeneem (30 min.).