Zuiver Water

ZUIVER WATER

onderzocht door

Denise Gons & Merel Witteman

Wat komt er dagelijks via afvalwater van Nederlandse huishoudens na de rioolwaterzuivering terecht in het oppervlaktewater?

Een Nederlander verbruikt per dag 135 liter water. Na gebruik bevat dit water geneesmiddelen, hormonen en andere stoffen zoals weekmakers, brandvertragers, desinfectiemiddelen en geurstoffen. Deze komen vrij uit huishoudelijke producten en verdwijnen met het huishoudelijk afvalwater in het riool.

In de rioolwaterzuivering kunnen deze chemische stoffen maar deels of helemaal niet worden afgebroken. Via het effluent (het ‘gezuiverde’ water dat de rioolwaterzuivering verlaat) komen ze in het oppervlaktewater. Hier krijgen waterorganismen deze stoffen binnen en via de voedselketen verspreiden deze stoffen zich naar grotere dieren. Door ophoping van de chemische stoffen in deze levende wezens (bioaccumulatie) bereiken hoge concentraties van deze stoffen via consumptie de mens. Ook vee drinkt van het oppervlaktewater: via vlees en zuivel komen de chemische stoffen in ons lichaam. Bovendien vormt dit oppervlaktewater een directe bron voor ons drinkwater: zo krijgen we levenslang deze schadelijke stoffen via het kraanwater binnen.

Maar om hoeveel van deze stoffen gaat het eigenlijk? In dit onderzoek is berekend en gevisualiseerd wat er per dag via het afvalwater van Nederlandse huishoudens na de rioolwaterzuivering in het oppervlaktewater terecht komt.

3 562lIjnTjEs cocAïnE

Cocaïne is een sterke stimulant van het zenuwstelsel en leidt tot euforische gevoelens. Oorspronkelijk werk cocaïne gebruikt als geneesmiddel, maar tegenwoordig wordt het gezien als zeer verslavende harddrug.

Tot de cocaïne-achtigen behoren onder andere cocaïne, benzoylecgonine, norbenzoylecgonine en ecgonine methylester

Schadelijke effecten op de mens *Lichamelijke effecten – minder eetlust / seksueel stimulerend / meer energie / snelle ademhaling en een verhoging van de hartslag en bloeddruk / tijdelijke toename van spierkracht en uithoudingsvermogen / lichte stijging van de lichaamstemperatuur / droge (neus)slijmvliezen / stimuleert de stoelgang / de kwaliteit van sperma en eicellen kan afnemen / remt de groei van embryo’s, er is meer kans op vroegtijdige geboorte, groeiachterstand en hersenbeschadiging. Psychische effecten – verhoogt een opgewekte, vrolijke, euforische stemming / heldere gedachtengang / gevoel van zelfverzekerdheid / agressief gedrag

komen per dag via het afvalwater van Nederlandse huishoudens na de rioolwaterzuivering terecht in het oppervlaktewater

* er is nog geen onderzoek gedaan naar de schadelijke effecten op de mens als gevolg van levenslange blootstelling aan kleine hoeveelheden stoffen opgelost in het (drink)water

28 181 KoPPEn KoFFIE

Caffeïne is een stimulerende stof die onder andere voorkomt in koffiebonen, thee, maté, guarana en cacaobonen. Deze stof geeft voornamelijk effecten op de korte termijn of bij grote hoeveelheden op de langere termijn. In de vorm van koffie is caffeïne het meest gebruikte stimulerende middel ter wereld.

Zit onder andere in koffie, thee, chocolade, energydrinks, medicijnen

Schadelijke effecten op de mens *Effecten korte termijn - concentratie neemt toe / vermoeidheid wordt onderdrukt / stimulerende werking op de hersenen, nieren, maag en darmen / werking op de hersenen doet hartslag en ademhaling toenemen / de maag maakt meer verteringsssappen en maagzuur aan / door de werking op de nieren moeten mensen eerder plassenEffecten lange termijn – slapeloosheid / rusteloosheid / het kan de maag irriteren / versnelde hartslag, hartkloppingen, versnelde ademhaling / kan al bestaande angsten paniekklachten verergeren



16 909 PIjnsTIllERs

NSAID’s (afkorting van Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs) zijn ontstekingsremmende pijnstillers. Naast ontstekingsremming hebben veel NSAID’s ook een pijnstillend en koortsverlagend effect. Het is te gebruiken bij pijn waarbij ook sprake is van een ontsteking, zoals bij gewrichtspijn, reumatoïde artritis, ziekte van Bechterew en jicht. Bovendien bij migraine, hoofdpijn en menstruatieklachten. Het wordt soms ook gebruikt bij artrose, spierpijn en klachten door griep of verkoudheid. NSAID’s verhinderen het pijnsingnaal dat aan de hersenen doorgegeven wordt. Bovendien remt het onstekingen, waardoor pijn, zwelling en roodheid verminderen.

Tot de NSAID’s behoren onder andere ibuprofen, diclofenac en naproxen

Schadelijke effecten op de mens *Lichamelijke effecten – maag- en darmklachten / hoofdpijn / draaierigheid en duizelingen / vermoeidheid / ontsteking in de mondholte / oorsuizen / wazig zien / dikke enkels of polsen / haaruitval / hartvaataandoeningenPsychische effecten – slaperigheid / nachtmerries / slapeloosheid / verwardheid / geheugenstoornissen / nervositeit / angstgevoelens /



88 827 AnTIbIoTIcA PIllEn

Antibiotica zijn medicijnen die heel goed werken tegen infecties veroorzaakt door bacteriën. Ze doden de bacteriën of remmen hun groei. Alleen bij ernstige bacteriële infecties zijn antibiotica zinvol. Vanwege de lage weerstand van dieren in de bioindustrie, krijgen ze vaak preventief antibiotica toegediend. Via de urine bereikt een riante hoeveelheid antibiotica het oppervlaktewater. Bacterien in het water komen hiermee in aanraking en worden hier resistent tegen. Wanneer een bacterie resistent is tegen antibiotica, kan iemand na infectie door die bacterie niet of nauwelijks genezen worden. Er zijn reeds antibioticaresistente bacterien aangetroff en in Utrechts zwemwater... Bovendien is meer dan 10% van de mensheid allergisch voor een of meerdere soorten antibiotica. Al bij lage hoeveelheden kan de reactie zeer heft ig zijn.

Een nadeel van antibiotica is dat ze niet alleen ziekmakende bacteriën vernietigen. Ze kunnen ook nuttige bacteriesoorten in ons lichaam doden. Hierdoor krijgen andere ziekteverwekkers juist een kans. Tot de antibiotica behoren onder andere penicilline, streptomycine en diergeneesmiddelen

Schadelijke eff ecten op de mensLichamelijke eff ecten – maag- en darmklachten / allergische reacties (dit uit zich in rode vlekjes op de huid, jeuk en koorts) / overgevoeligheid voor UV-straling.


2 299 590 000 sIgARETTEn

PAK is een afkorting voor Polycyclische aromatische koolwaterstoffen. PAK zijn een groep van honderden organische stoffen opgebouwd uit benzeenringen, welke vooral bekend zijn vanwege hun kankerverwekkende eigenschappen. PAK ontstaan bij onvolledige verbranding of verkoling van voedingsmiddelen (bbq/aangekoekte pannen), fossiele brandstoffen en hout. PAK hecht zich gemakkelijk in vetweefsels, oftewel praktisch overal in ons lichaam en dat van andere organismen. Via drinkwater en voeding krijgen we PAK binnen.

Komt onder andere voor in afwaswater, bbq, sigarettenas

Schadelijke effecten op de mensLichamelijke effecten – verbindingen aangaan met het DNA / kankerverwekkend (vooral maagkanker) / foetale sterfte / onvruchtbaarheid


31 KWIKThERmomETERs

Kwik is het enige metaal dat vloeibaar is bij kamertemperatuur. Kwik komt van nature niet voor in voedsel, maar het kan er wel in terecht komen omdat het zich via kleinere organismen door de voedselketen verspreidt. Kwik hoopt zich op in het lichaam. Veeproducten bevatten hierdoor aanzienlijke hoeveelheden kwik. Micro-organismen in het water zetten kwik om in methylkwik, een stof die snel geabsorbeerd wordt door alle organismen en zenuwbeschadigingen veroorzaakt. Via accumulatie stapelen de hoeveelheden methylkwik zich op en dat leidt tot nierschade, maagstoornissen, schade aan de ingewanden, uitvallen van de reproductie en DNA veranderingen.

Komt onder andere voor in tandvullingen, verfpigment, thermometers, legeringen, medicijnen, fluorescentielampen, kwikchloride, fossiele brandstoffen, mest, industrieel afvalwater

Schadelijke effecten op de mensLichamelijke effecten – Verstoring van het zenuwstelsel / schade aan hersenfuncties / DNA beschadiging en chromosomale beschadigingen / allergische reacties / spermaschade / geboorteafwijkingen / miskramen / nageslacht met syndroom van down / doofheid/ ongecoordineerde spierbewegingen / geheugenverliesPsychische effecten - persoonlijkheidsveranderingen


41,2 KgPEsTIcIdEn

Bestrijdingsmiddelen zijn stoffen die gebruikt worden om ziekten, plagen of onkruiden in de landbouw te bestrijden of organismen te bestrijden die hinderlijk of schadelijk zijn. Aan het gebruik van pesticiden zijn heel wat risico’s verbonden. De werkzame stof in deze middelen is meestal niet specifiek, zodat niet enkel het te bestrijden organisme, maar ook andere organismen worden vergiftigd. Zelfs in lage, verdunde hoeveelheden kunnen ze al schade veroorzaken. Bovendien versterken ze elkaars schadelijke werking. Gebieden waar geen verontreiniging is door bestrijdingsmiddelen, komen nagenoeg niet meer voor.

Wordt onder andere toegepast in landbouw, tuinbouw en fruitteelt

Schadelijke effecten op de mens *Lichamelijke effecten – kanker / hormonale stoornissen / defecten aan het zenuwstelsel en immuniteitstoornissen / beschadiging aan het genetisch materiaal



751 500 000 AnTIconcEPTIEPIllEn

Hormoonverstorende stoffen verstoren het hormonale evenwicht. Deze stoffen zijn al schadelijk in zeer lage concentraties. Bovendien worden de stoffen niet gemakkelijk afgebroken door de natuur, waardoor deze stoffen zich ophopen in de natuur, dierlijk of menselijk vet. De effecten op dieren zijn enorm (onvruchtbaarheid, hemafroditisme, uitsterving), maar ook mensen hebben direct met deze stoffen te maken omdat ze via dieren in onze voedselketen komen en bovendien in ons drinkwater zitten. De stoffen verspreiden zich snel, waardoor ze nu zelfs een groot risico vormen voor de Noord- en Zuidpool.

Komen onder andere voor in ethinylestradiol (“de pil”), landbouw- bestrijdingsmiddelen, houtverduurzamingsmiddelen, bootverven, additieven in voedingsmiddelen, cosmetica en wasmiddelen, kunstharsen, siliconen, brandvertragers, weekmakers in plastics, oplosmiddelen in verven en lakken, anticorrosiemiddelen, schuimremmers (gebruikt in o.a. rioolwaterzuiveringsinstallaties), additieven in inkt, benzine, rubber, smeermiddelen, kunststoffen en waarschijnlijk in veel andere middelen die nog niet onderzocht zijn.

Schadelijke effecten op de mensLichamelijke effecten – verminderde vruchtbaarheid bij vrouwen / spontane abortus / daling van het aantal spermacellen (verschillende onderzoeken constateren een duidelijke achteruitgang in de vruchtbaarheid bij mannen over de afgelopen 50 jaar, in totaal is de hoeveelheid spermacellen gehalveerd) / minder jongetjes geboren / te kleine penissen / testiskanker en prostaatkanker / borstkanker


2 705sTRIPs FIbRATEn

Fibraten stimuleren de enzymen die een rol spelen bij de opslag, verwerking en verbranding van vet. Hierdoor vermindert de hoeveelheid vet in het bloed. Bovendien hebben fibraten ook een gunstige invloed op de vorm waarin cholesterol zich in het bloed bevindt. Artsen schrijven het voor bij een te hoog vetgehalte in het bloed of een combinatie van een te hoog vet- en een te hoog cholesterolgehalte.

Tot de fibraten behoren onder andere bezafibraat, clofibraat, clofibrinezuur, fenofibraat, gemfibrozil

Schadelijke effecten op de mens *Lichamelijke effecten – huiduitslag / jeuk / haaruitval / overgevoeligheid voor zonlicht / bij vrouwen die borstvoeding geven komt dit middel komt in de moedermelk, en kan bijwerkingen aan het kind geven.



11,5 Kg lood

Lood en loodverbindingen staan bekend om hun giftigheid en milieugevaarlijkheid. Lood belemmert de chlorofylsynthese van planten en accumuleert (hoopt zich op) in planten en dieren. Vrouwen reageren gevoeliger op lood dan mannen. Kinderen reageren het gevoeligst op lood. De effecten uiten zich in een lager IQ, gedragsveranderingen en concentratiestoornissen (ADHD).

Komt onder andere voor in batterijen, verven, beeldschermen, antivlokmiddel in brandstof, waterleidingen, glas in lood ramen, daken, productie van fossiele brandstoffen, vis aas

Schadelijke effecten op de mensLichamelijke effecten – kolieken / grauwe huidskleur / verlammingen / neurologische defecten / onvruchtbaarheid / kanker / menstruatie-stoornissen / spontane abortus

komt per dag via het afvalwater van Nederlandse huishoudens na de rioolwaterzuivering terecht in het oppervlaktewater

2,5 Kg chlooRFEnolEn

Chloorfenolen worden goed door ons lichaam opgenomen. Via ons drinkwater, maar ook via de huid (douchen/zwemmen) komen de stoffen in ons lichaam. Bij laboratoriumonderzoek bleek een lagere dosis juist meer kankerverwekkend te zijn dan hoge dosissen. De stof is dus extra giftig wanneer hij in lage concentratie (verdund) voorkomt, zoals dat in ons water is.

Komt onder andere voor in desinfecterende- en bestrijdingsmiddelen

Schadelijke effecten op de mensLichamelijke effecten – toxiciteit voor de voortplanting, embryotoxiciteit en teratogeniciteit / prenatale abortus / kleiner nageslacht / leukemie en andere vormen van kanker / oogletsel / huidletsel / longoedeem / defecten aan centrale zenuwstelsel


12 731AnTIdIAbETEsmEdIcIjnEn

Metformines zijn verlagers van bloedglucose. Het verbetert de gevoeligheid van de lever en de spieren voor insuline. Hierdoor wordt meer glucose in de leven en spieren opgeslagen en verdwijnt het teveel aan glucose uit het bloed. Ook blijkt metformine de kans op een eisprong te verhogen. Hierdoor is de kans op een zwangerschap groter. Artsen schrijven het voor bij diabetes mellitus (suikerziekte) en bij verminderde vruchtbaarheid.

Andere antidiabetesmedicijnen zijn onder andere diabex en diaformin

Schadelijke eff ecten op de mens *Lichamelijke eff ecten – maagdarmklachten / verminderde eetlust / wazig zien / smaakstoornissen / huiduitslag / leveraandoeningen / ernstige veranderingen in het bloed (een melkzuuracidose, hierbij verandert de zuurgraad van uw bloed)


* er is nog geen onderzoek gedaan naar de schadelijke eff ecten op de mens als gevolg van levenslange blootstelling aan kleine hoeveelheden stoff en opgelost in het (drink)water

16 120AnTI EPIlEPTIcA PIllEn

Anti-epileptica zijn middelen tegen epilepsie. De werkzame stof zorgt dat de toestroom van chloride-ionen in de hersenen wordt stopgezet en zo een epilepsie-aanval voorkomen kan worden.

Anti epileptica staan op in de top 5 van de gevaarlijkste stoff en in het oppervlaktewater in Nederland. Van deze stof zijn ecotoxicologische gegevens bekend. Anti-epileptica reageren met andere geneesmiddelen in het water. Bekend is dat anti epileptica additief werken met fi braten in het water, en dus samen gift iger zijn dan apart. De stoff en zijn slecht af te breken en worden ook in drinkwater aangetroff en. De gevolgen van een levenlang kleine hoeveelheden van deze stof binnenkrijgen zijn voor mensen vooralsnog onbekend.

Aangezien epilepsie optreedt bij en door een verhoogde prikkelbaarheid van zenuwcellen hebben al deze middelen op de een of andere manier een dempende werking op (delen van het) centraal zenuwstelsel. Er zijn sporen van anti epileptica aangetroff en in vissen, waar het medicijn een ongewenste uitwerking op heeft , wat zich bijvoorbeeld uit in het trage vluchtgedrag en sterft e.

Tot de anti epileptica behoren onder andere carbamazepine, valproïnezuur, lamotrigine, gabapentine, topiramaat, pregabaline, levetiracetam, fenytoïne, fenobarbital, paraldehyde

Schadelijke eff ecten op de mens Lichamelijke eff ecten – misvormingen in de lever / nieraandoeningen / vermindering werking anticonceptiepil / veel nog onbekend


280 dodElIjKE dosEsEUThAnATIcA

Barbituraten hebben een sterk dempende werking op het centrale zenuwstelsel, variërend met de dosis van lichte sedatie (kalmerend effect) tot een diepe (onomkeerbare) coma en dood. Barbituraten worden toegepast als slaapmiddel, kalmeringsmiddel, anti-epilepticum, inductiemiddel bij narcose en euthanaticum (euthanasie). Barbituraten waren een berucht zelfmoordmiddel, bij overdosering treedt er coma met demping van de ademhaling op. Barbituraten zijn fysiek en psychologisch zeer verslavend, en worden voornamelijk in het illegale circuit gebruikt. Barbituraten worden tevens in de veterinaire praktijk gebruikt, met name voor euthanasie.

Tot de barbituraten behoren onder andere brallobarbital, butalbital en cyclobarbital

Schadelijke effecten op de mensEr is geen data beschikbaar over de lange termijngevolgen van het binnenkrijgen van deze kleine hoeveelheden. Toch staan deze stoffen wel in de top 5 van de meest schadelijke stoffen in het oppervlakte water en kunnen deze niet gefilterd worden uit het drinkwater.


1,1 KgbRAndVERTRAgERs

Brandvertragers, ook wel vlamvertragers genoemd, zijn chemische stoffen die worden toegevoegd aan produkten om ervoor te zorgen dat de brandbaarheid van deze produkten vermindert. De stoffen bestaan voornamelijk uit organobroomverbindingen die het milieu verstoren vanwege de vorming van toxische gassen. De broomhoudende vlamvertragers zijn tegenwoordig verboden om te produceren, maar ze komen nog steeds in ons afvalwater voor en komen zo via het oppervlaktewater in ons drinkwater terecht. De stoffen zijn slecht afbreekbaar en hopen zich in organismen op, via accumilatie krijgen wij via ons voedsel grote hoeveelheden binnen. Bij veldonderzoek vond men niet 1 organisme dat geen brandvertragers opgehoopt in zich had. Eenmalige inname van zo’n stof kan geen kwaad, maar de toxiteit stijgt met het aantal innamen! Brandvetragers zijn kankerverwekkend. Bij onderzoek in Amerika hadden alle meewerkende personen sporen van brandvertragers in hun lichaam.

Komt onder andere voor in textiel, computers, meubelbekleding en tv’s.

Schadelijke effecten op de mensLichamelijke effecten – kankerverwekkend / komt voor in moedermelk / defecten aan motoriek / lager IQ


94 cAdmIUmbATTERIjEn

Cadmium is een niet biologisch afbreekbaar metaal. Cadmium, opgelost in water, wordt vooral aan proteïnen gebonden en kan zo de fotosynthese van planten beperken. Waardoor er minder zuurstof in de lucht komt. Op het waterleven heeft cadmium een groei belemmerende werking. Cadmium accumuleert in organismen, waardoor de waarden in het water redelijk laag blijven. De toxiciteit van cadmium en zijn verbindingen is heel hoog. Cadmiumverbindingen gelden over het algemeen als sterk waterbedreigend. Ze zijn niet alleen gevaarlijk voor waterorganismen, maar ook voor de mens via het drinkwater en voeding.

Komt onder andere voor in rode pigmenten voor verf/keramiekglazuur/email nickel-cadmium batterijen, grote accu’s, zonnecellen, pvc plastic, elektrische apparaten, productie van zink, meststoffen, fotografie, verzinkte dakgoten, recycling van ijzer en staal

Schadelijke effecten op de mensLichamelijke effecten – groeibelemmerende werking / beschadigingen van de nieren, longen en het beenmerg / kanker / mutatie van celmateriaal / eiwit tekort / afwijkingen bij de foetus / verstoorde spermaproductie


12 896XTc PIllEn

Amfetamine werkt stimulerend op zowel het lichaam als de geest doordat het inwerkt op het centrale zenuwstelsel en het sympathische (autonome) zenuwstelsel. Amfetamine bootst de werking van verschillende stoffen in het sympathische zenuwstelsel na en het zorgt ervoor dat er extra veel vrijkomt en dat dat extra lang door werkt. Activering van het sympathische zenuwstelsel vindt normaal gesproken plaats bij gevaar of spanning. Het lichaam moet klaar zijn om snel te reageren, de stofwisseling krijgt even minder prioriteit en het hongergevoel verdwijnt.

Tot de amfetamines behoren onder andere XTC, MDMA, speed, ritalin, concerta

Schadelijke effecten op de mens *Lichamelijke effecten – motorische onrust / verhoogt hartslag en bloeddruk / overbelasting hart- en bloedvaten / vermoeidheid / slapeloosheid / onderdrukt eetlust / gewichtsverlies / erectieproblemen Psychische effecten - paranoïde wanen / depressieve gevoelens



117 234bETAbloKKERs

Bètablokkers vormen een groep van geneesmiddelen in de hematologie en cardiologie. Ze verlagen de bloeddruk, vertragen de hartslag en verminderten de zuurstofbehoefte van het hart. Ook vertragen ze de prikkelgeleiding door de zenuwen en verminderen ze de prikkelbaarheid van de hartspier. Artsen schrijven dit middel voor bij hoge bloeddruk, hartkrampen, hartritmestoornissen, migraine, te snelle schildklierwerking, hartfalen en hartinfarct.

Tot de bètablokkers behoren onder andere metoprolol, sotalol en propranol

Schadelijke effecten op de mens *Lichamelijke effecten - bloeddrukverlaging / verminderde activiteit van het hart / vertraging van de hartslag / vermindert de doorbloeding van met name handen en voeten / verergering van astma / moeheid / hoofdpijn / slecht slapen / impotentie / afname libidoPsychische effecten - levendige dromen / depressie



128 732 slAAPPIllEn

Benzodiazepins werken remmend op de hersenactiviteit. Ze worden in de geneeskunde toegepast om hun sederende (kalmerende, slaapbevorderende) en anxiolytische (gevoelen van angst verminderende) eigenschappen. Ze zorgen voor kalmering, slaperigheid en spierverslapping.

Komen onder andere voor in slaapmiddelen zoals Oxazepam en Temazepam, en in angstverminderende middelen zoals Diazepam en Bromazepam.

Schadelijke effecten op de mens *Lichamelijke effecten – beter (in)slapen / sufheid / hoofdpijn / vermoeidheid / katterig leeg gevoel / duizeligheid Psychische effecten - nervositeit, angsten en zorgen worden minder / afname concentratie- en reactievermogen / onverschilligheid / somberheid / minder interesse in seks



Rioolwaterzuiveringinstallaties zijn lang niet in staat, om alle chemicaliën uit afvalwater te verwijderen. Een groot aantal chemische stoffen komt daardoor tóch in het oppervlaktewater terecht: dit heeft op termijn grote gevolgen voor mens en natuur.

De verspreide en relatief beperkte informatie over schadelijke stoffen in ons afvalwater, maakt het moeilijk om gedetailleerde conclusies te trekken en eenduidige uitspraken te doen over de risico’s. Hoewel er nog geen harde bewijzen zijn, kunnen de chemische stoffen in ons oppervlaktewater bij mensen ingrijpende gevolgen hebben. Deze stoffen komen terug in ons drinkwater, zuivelproducten, vis en vlees. We worden in feite constant blootgesteld aan hormoonverstoorders, chemicaliën en andere schadelijke stoffen. Als we niet voorzichtig zijn kan op den duur een serieus probleem ontstaan, vooral gezien het feit dat veel stoffen persistent zijn en zich kunnen ophopen in weefsel. Over veel stoffen is nog erg weinig bekend en van veel stoffen is ook niet bekend in welke concentraties zij voorkomen in het oppervlaktewater. Dat geldt ook voor de afbraakproducten van stoffen. Stoffen die in de eerste instantie niet erg toxisch lijken kunnen soms afbraakproducten hebben die veel toxischer zijn. Organismen worden in de natuur nooit aan één afzonderlijke stof blootgesteld maar altijd aan een combinatie van stoffen. Over de gecombineerde toxiciteit van verschillende stoffen samen is nog weinig bekend. Over het algemeen lijken de effecten optelbaar te zijn; maar soms kunnen stoffen hun onderlinge werking ook versterken. Kortom, dit probleem is van onvoorstelbare grootte.

Dit grote probleem heeft nog maar weinig Nederlanders bereikt. Er is een gat is tussen wetenschappelijk onderzoek en de vertolking naar de maatschappij. De gegevens zijn wel beschikbaar, maar niet tastbaar. Bij de consument bestaat een grote behoefte aan informatie over schadelijke stoffen in dagelijkse producten. De uitkomst van dit onderzoek is een begrijpbare visualisatie van het probleem en een brug tussen wetenschappelijke resultaten en de maatschappij. Door aantallen weer te geven in alledaagse maten wordt de consument zich bewust van de omvang van het probleem.

conclUsIE

lITERATUURAa, N.G.F.M., E. Dijkman, L. Bijlsma, E. Emke, B.M. van de Ven, A.L.N. van Nuijs, P. de Voogt (2010) Drugs of abuse and tranquilizers in Dutch surface waters, drinking water and wastewater – results of screening monitoring 2009. RIVM rapport 703719064 1)

Aa, N.G.F.M van der, H. Blaak, M.H.M.M. Montforts, J.A.C. Schalk, J.F. Schijven, F.M. Schets, B.H. Tangena, B.M. van de Ven, J.F.M. Versteegh, S. Wuijts (2010) Antenne Drinkwater 2010 – Informatie en ontwikkelingen. RIVM rapport 703719061

Aa, N.G.F.M. van der, van de Veerdonk, Rutjes, van de Ven, Versteegh, Tangena, Wuijts Antenne Drinkwater 2011 – Informatie en ontwikkelingen. RIVM rapport 703719084

Aa, N.G.F.M. van der, G.J. Kommer, G.M. de Groot, J.F.M. Versteegh (2008) Geneesmiddelen in bronnen voor drinkwater – monitoring, toekomstig gebruik en beleidsmaatregelen. RIVM rapport 609715002Aa, M van der, E. Dijkman, B. van de Ven, A. van der Steegh (RIVM) (2011) drugs en kalmeringsmiddelen in het oppervlaktewater. In H2O 14/15 (2011)

Apotheek.nl : een website van de KNMP, de beroeps- en brancheorganisatie van apothekers. Geraadpleegd op 19-06-2011.

Beelen, E. van (2007). Diergeneesmiddelen; een potentieel gevaar voor de drinkwaterproductie? Het waterlaboratorium, Haarlem.

Berg, G van den, S de Rijk, A. Abrahamse, L. Puijker (2007) Bedreigende stoffen voor drinkwater uit de Maas; samenvatting; KWR 07.055. KIWA, Nieuwegein.

Blaak H, Schets FM, Italiaander R, Schmitt H en de Roda Husman AM (2010) Antibioticaresistente bacterien in Nederlands oppervlaktewater in veeteeltrijk gebied. RIVM rapport 703719031, Rijksinstituut voor volksgezondheid en Milieu, Bilthoven.

Derksen, J.G.M. en J. Lahr (2003). Review oestrogenen en geneesmiddelen in het milieu – stand van zaken en kennislacunes. STOWA rapport 2003-09

Derksen, A., B. van der Wal, B. Palsma (2007) Stand van zaken rond hormoonverstorende stoffen in oppervlakte water. In: H2O (9)

Derksen, A., van Weeren, B.J. (2009) Nieuwe stoffen in ons water. STOWA 2009-07, Utrecht.Drugsinfo.nl : Trimbos Instituut: Netherlands Institute of Mental Health and Addiction. Database met informatie over drugs. Geraadpleegd op 19-06-2011

Hekster, F., M. Mons (2004) Prioritering hormoonverstorende stoffen voor waterbeheerders / prioritaire geneesmiddelen voor waterbeheerders. Rapport 2004-W04 ISBN 90.5773.258.0

H2O (2011). Zorgen over waterkwaliteit door EU-beleid voor toelating gewasbeschermingsmiddelen. H2O 9, rubriek actualiteit.

Kuiper, R., T. Lycklama (2003). Hormoonverstorende stoffen – achtergronden en voorbeelden, consumentenonderzoek en positie waterorganisaties. Stichting Reinwater.Lenntech.nl, waterbehandelingssystemen, TU Delft. Veel informatie over stoffen in het water. Geraadpleegd op 19-06-2011.

Martindale (2008). The complete Drug Reference. Electronic, international drug reference from the Pharmaceutical Press, London, UK.

Mons, M.N., A.C. Hoogenboom en T.H.M. Noij (2003) Pharmaceuticals and drinking water supply in the Netherlands. BTO 2003.040. Kiwa, Nieuwegein

Rademaker, W., M. de Lange (2009) De risico’s van geneesmiddelen in het aquatisch milieu. In: H2O / 5 - 2009

Rijs, G.B.J., R.W.P.M. Laane, G.J. de Maagd (2003) Voorkomen is beter dan genezen – een beleidsanalyse over geneesmiddelen en het watermilieu. RIZA/RIKZ rapport 2003.037 / 2003.048RIZA rapport 2005.005 ketenaanpak van probleemstoffen, tabel Overzicht ‘nieuwe’ stoffen, toepassingen en eigenschappen.

Schrap, S.M., G.B.J. Rijs, M.A. Beek, J.F.N. Maaskant, J. Staeb, G. Stroomberg, J. Tiesnitsch (2003) Humane en veterane geneesmiddelen in Nederlands oppervlaktewater en afvalwater. RIZA rapport 2003.023. Ministerie van verkeer en waterstaat, Directoraat – Generaal Rijkswaterstaat, RIZA, Lelystad.

Schrap, M., G. Stroomberg (2007) rapportage pilot antibiotica screeningtest – Antibiotica in Oppervlaktewater en afvalwater.

Slaats, N., M. Blokker, A. Versteegh. (2008) Eerste inventarisatie van gemeten concentraties lood,koper, nikkel en chroom in drinkwater. In: H2O / 3 – 2008

Vergouwen, A.A., M.J. Hehenkamp, M.J.M. Vissers, B.H. Jannink (2011) Gebiedstudie geneesmiddelen provincie utrecht STOWA 2011-09 ISBN 987.90.5773.518.9

Versteegh, J.F.M., A.A.M. Stolker, W. Niesing en J.J.A. Muller (2003). Geneesmiddelen in drinkwaterbronnen; Resultaten van het meetprogramma 2002; RIVM rapport 703719004. RIVM, Bilthoven.

Versteegh, J.F.M., N.G.F.M. van der Aa, E. Dijkman (2007) Geneesmiddelen in drinkwater en drinkwaterbronnen – resultaten meetprogramma 2005/2006 1)

VROM-Inspectie. De waterkwaliteit van het drinkwater in Nederland in 2006. RIVM rapport 703719022

1): meetresultaten overgenomen en gebruikt voor berekeningen.

BEREKENINGEN:Hoe komen we aan deze (grote) hoeveelheden schadelijke stoffen?

Er zijn wetenschappelijke onderzoeken gedaan naar de concentratie van bepaalde stoffen in het effluent (gezuiverde water) van de rioolwaterzuivering. Wij hebben die waarden gebruikt om te berekenen hoeveel van een bepaalde stof er in Nederland per dag via het huishoudelijke afvalwater in het oppervlaktewater terecht komt. Dat hebben we als volgt gedaan.

De gemiddelde Nederlander verbruikt dagelijks 135 liter kraanwater. Er wonen 16,7 miljoen mensen in Nederland. Per dag verbruiken al deze Nederlanders samen (16,7 x 135=) 2 254 500 000 liter water. Bijvoorbeeld, een onderzoek stelt een cocaïne concentratie in effluent vast van 79 ng/L (1 Nanogram = 0,000 000 001 gram). Dat betekend dat er per dag (2 254 500 000 x 0,000 000 079 =) 178,1 gram cocaïne via het gezuiverde huishoudelijk afvalwater in het oppervlaktewater terecht komt. De gemiddelde dosis cocaïne is 50 mg (1 mg = 0,001 gram), in totaal zitten er dus (178,1/0,05 =) 3 562 lijntjes cocaïne per dag in het water.

Zuiver Water

Documents

Transcript of Zuiver Water