11

Zuinigere verlichting in de corporatiesector

www.flatopled.nl

Maarten Corpeleijnmaarten@huurenergie.nl

06-25051750

22

Wie is Maarten Corpeleijn• 13 jaar onafhankelijk energie-adviseur van

woningverhuurders• Sinds 2014: Huur & Energie Consult• Project zonnig huren: cocreatie uitrol zonnepanelen• Beleid, rekenmodel, aanbesteding, projectmanagement,

bewonerscommunicatie• Dus onafhankelijk van leverancier/installateur

33

Agenda• Kennismaken

– Functie– Ervaring met verlichting – Wensen / ambities / vragen

• Filmpje• Conclusies “flat op led-rapport”• Kunt u hier iets mee?

44

Film

55

Project flat op led• 14 woningcorporaties samen op pad• Ervaringen inbrengen, vragen stellen, businessplannen

doorrekenen• Resultaat: publieke rapportage• Mijn ambitie: van pilots naar regulier beleid en versnelde

uitrol

66

Resultaten businessplan• Waar is besparingspotentieel?• Rendement?• Investeringen?• Plan van aanpak

77

Waar is besparingspotentieel?

88

Van makkelijk naar moeilijk1. Lamp uitdraaien2. Lamp vervangen door slimmere lamp of lamp met minder vermogen3. Armatuur vervangen4. Schakelen en dimmen aanpassen5. Plek van armaturen aanpassen

99

1. Veel verlichting kan uit of minder• Politiekeurmerk vraagt vaak minder dan wordt

uitgevoerd– Buiten voor complex 1 lichtpunt (geen eisen aan hoeveel)– Elke deur op galerij 1lamp t.b.v. herkenning wie aanbelt– Galerij goed en gelijkmatig verlicht (geen eisen aan hoeveel)– Niet altijd op goede plek– PKVW aangepast eind 2014

• “Het lijkt hier wel een kerstboom”

1010

1. Beperken licht• Beperk licht(hinder)

– Slechte spreiding licht– Verkeerde plek lamp (niet op looprichting)

• Alleen wanneer nodig – Minder lichtintensiteit, meer reflectie / spreiding– Lampen alleen aan wanneer nodig

• Galerijen: 6-18 u niet, 18-23 u wel, 23-6u half/om en om?• Bergingen/garage/…: als er mensen lopen

1111

2. Lamp vervangen• Moet armatuur worden omgebouwd?• Hoe lang gaat armatuur mee?• Wisselende ervaringen

1212

3. Armatuur vervangen en schakelen

1313

4. Bestaande lampen vragen vaak meer vermogen dan gedacht wordtArmatuur Lichtbron Watt

Vermoeden op basis van naam

Watt werkelijkheid systeemvermogen inclusief voorschakelapparatuur

afwijking

Opbouwarmatuur IP65 1x 11W conventioneel (compactlamp, rechthoekig)

TC-S G23 11W compact fluorescentie lamp

11 16 45%

Opbouwarmatuur IP54 1x 8W conventioneel (korte tl, rechthoekig armatuur)

T16 G5 8W mini fluorescentie lamp

8 13 63%

1414

4. Verlichting schakelen• Grote besparingen op elektraverbruik

– Garages en bergingen– Maar ook: galerijen / trappenhuizen / achterpaden / entreedeuren

• Kies armaturen die schakelen aan kunnen

1515

5. Slimmer ophangen

1616

5. Slimmer ophangen

1717

Armatuurvervanging / slim schakelen

Rendement voor huurder en verhuurder?Investeringscapaciteit?

1818

Armaturen LED zijn duurder in afschrijving• Armaturen LED duurder dan regulier• (uitgaande van zelfde specs qua slagvastheid e.d.)• Als lamp stuk, hele armatuur vervangen• Dus (als altijd aan) na 13 jaar i.p.v. na 20 jaar hele

armatuur– Garantie 5 jaar, met meting na 5 jaar

1919

Besparing op onderhoud is vaak voor corporatie• Rekent u lampvervanging door in servicekosten?

• Nee? besparing voor corporatie• Ja vaste prijs per jaar besparing voor corporatie• Ja per stuk (nacalculatie) besparing voor huurders

2020

Besparing op onderhoud is vaak voor corporatie• Langere vervangingscyclus

– Continu brandend: 1 jaar/ 1,5 jaar – Niet continu brandend: 2 jaar– Starters: 4 jaar

• kostenbesparing op tijd van huismeesters / externen / huurders

• All in kosten: – Piepsysteem: bewoner belt, wordt doorgeschakeld, opdracht,

uitvoering, facturatie, …

2121

Terugverdientijd vaak 1 – 5 jaar• Welke situatie oud en welke nieuw?• Armaturen afgeschreven of niet?• Wie betaalt de onderhoudskosten?• Energiebesparing telt wel of niet mee?

– Verbruik / jaar: 22, 12 of 6 cent per kwh?

• Rendabel voor corporatie?– Verhouding investering led / regulier– Vervangingskosten led-armatuur na 13 jaar (gedaald?)– Besparing op lampvervanging gedurende 20 jaar– Besparing op klachten / piepsysteem handling (nu niet in

businesscase)

2222

Niet in geld uitdrukbare baten• Meer comfort• Meer (of minder) molest/diefstalproof (?)• Afvalreductie, co2-reductie

2323

Rekensheet meegeleverd veelvoorkomende situaties• Huidige situatie (armaturen, lampen, branduren,

schakeling, …)• Huidig beleid (wie vervangt, hoe vaak)• Huidige kosten (energie, onderhoud)

• Toekomstige situatie/beleid/kosten

• Investering van oud naar nieuw

• Rendement

2424

Voorbeelden rendement

2525

Voorbeeld parkeergarage (5.8)

2626

Voorbeeld parkeergarage (5.8) • Huidige situatie:

– Conventioneel armatuur 18 W lamp (25 W verbruik)– Tijdgeschakeld– Onderhoud en afschrijving per armatuur: 26 euro per jaar

• Nieuwe situatie:– Armatuur 15 W– Aanwezigheidsdetectie en daglichtdetectie– Onderhoud nul– Afschrijving 3 euro per jaar (want 10 % branduren per dag)

2727

Voorbeeld parkeergarage (5.8) • Investering 16*157 euro = 2,500 euro• Terugverdientijd

– Besparing onderhoud / investering: 8 jaar– Besparing onderhoud / meerinvestering: 3 jaar – Besparing onderhoud en energie / investering: 5 jaar– Besparing onderhoud en energie / meerinvestering: 5 jaar

2828

Voorbeeld bergingsgang (5.11)• Huidige situatie:

– 24 uur per dag aan– 13 W vermogen

• Nieuwe situatie:– 7 W vermogen– Aanwezigheid schakelen

• Terugverdientijd: 2 tot 5 jaar

2929

Voorbeeld bergingsgang (5.11): minder armaturen (van 6 naar 3)?

3030

Voorbeeld galerij (5.12) • Huidige situatie:

– Conventioneel armatuur 13 W verbruik– Tijdgeschakeld– Onderhoud en afschrijving per armatuur: 15 euro per jaar

• Nieuwe situatie:– Armatuur 7 W– Daglichtgeschakeld plus aanwezigheidsdetectie

• 10% van de tijd 100 % vermogen• 90 % van de tijd 20 % vermogen

– Onderhoud nul– Afschrijving 6 euro per jaar

3131

Voorbeeld galerij (5.12) • Terugverdientijd

– Besparing onderhoud / investering: 18 jaar– Besparing onderhoud / meerinvestering: 12 jaar – Besparing onderhoud en energie / investering: 13 jaar– Besparing onderhoud en energie / meerinvestering: 8 jaar

3232

Investeringscapaciteit?Prioritering van gelden

3333

Beleid meeste corporaties• Led scoort goed op TCO, dilemma:

– MJOB werkt met afschrijving in 25 jaar– Eerste investering hoger dan bedrag voorzien in MJOB, dus

gebeurt niet• Schakelen verlichting:

– Bewegingsdetectie parkeergarages/bergingen meestal bij nieuwbouw en renovatie

– Galerijen en trappenhuizen alleen schemerschakeling• Wie betaalt de lampvervanging en hoe vaak (cyclus 3

jaar? In combinatie met piepsysteem?)

3434

Investeringsvraagstuk: led rendabeler dan al uw andere energie-investeringen

maatregel investering besparing per jaar (onderhoud en energie)

Terugverdientijd Extra baat

led 250 70 3,6zonnepanelen 3.200 420 7,6isolatie van F naar B 10.000 350 28,6 comfortnul op de meter 60.000 1200 50,0 comfort

3535

Investeringsvraagstuk: “klein geld”• Corporatie 4,000 appartementen• Jaarlijkse kosten lampvervanging en afschrijving:

40*4,000 = 160,000 euro• Investering alles op led: 300 * 4,000 = 1,2 miljoen euro• 1 ton per jaar, 1 % van de MJOB

– Gelijk aan 5 woningen gerenoveerd (20.000 euro)– Gelijk aan 1,6 passiefhuisrenovaties (60,000 euro)

3636

Hoe starten?

3737

Stappenplan: 1 de voorraad en kansen in beeld• Ogen en oren

– Complexbeheerders zien en horen alles– Vragen bewonerscommissies

• Analyse laaghangend fruit– Waar hoge onderhoudskosten– Elektraverbruik per meter (22 of 6 cent per kwh)– Parkeergarages, bergingen, trappenhuizen zonder

tijdschakeling• De flats in: kijken in eigen complexen en eventueel bij goede

voorbeelden• Resultaat: investeringsvoorstel met opties

3838

Stappenplan: 2 van beleid naar uitrol• Bepaal kaders in directiebesluit

– Rendementseisen– Relatie reguliere cyclus (Niet 10 jaar wachten op

complexrenovatie…)– Relatie onderhoudsbegroting: nu investeren om in vijf jaar

terug te verdienen• Kost en baat bij elkaar brengen

• Uitvoering van bundel projecten, van pilot naar uitrol– Bewoners / bewonerscommissies

• Relatie met reguliere cyclus

3939

Testen

4040

achtergrondsheets

4141

Werkelijke kosten in beeld• Meerinvestering kan niet worden af- of weggeschreven

– Bij renovatie is het all-in-post– Bij conditiemeting (hoe vaak doen we dat?) ook– Bij vervanging stuk armatuur is het soms kosten, soms bedrag

• Dus: kosten naar boven krijgen– Bestaande budgetten / uitgaven uitsplitsen– Bewijzen dat het kan (cases met ervaringen)

4242

Als je nu onderhoudskosten doorrekent, wil je dat blijven doen. Servicekosten??

Aanpak Voor wie? Reguliere lamp-vervanging Huurder

Reguliere armatuur-vervanging Corporatie

Vervangen door led-armatuur Grotendeels corporatie, lamp voor huurder

Retrofit, vervangen led-lamp met aanpassing armatuur

Grotendeels corporatie, Lamp voor huurder Huurder

Schakelapparatuur t.b.v. uitzetten/dimmen/… Corporatie Externe of eigen energie bv investeert o.b.v. vaste jaarlijkse fee (licht huren)

??

4343

Uitvoering: variant planmatig doen• deltaWonen, Wooninvest, Sint Joseph, Wonen Zuid• Bij armatuurvervanging pas je de goede technieken toe voor

huurders, daar ben je (moreel) toe verplicht• Uiteindelijk gaat het om woonlasten• Het is weinig geld: reserveer jaarlijks 10 euro per appartement

in de onderhoudsbegroting, dan is over 10 jaar alles LED.• Vastleggen in vervangingscontracten, en onderhoud er op

aanpassen• Nadeel: hierbij worden armaturen vervroegd afgeschreven?

4444

Uitvoering: variant in PvE, natuurlijke momenten• Bij renovaties is er vaak geen focus op, weinig relatie, geen

volume, geen expertise (projectleider, aannemer, installateur)• Bij afschrijving armaturen: wanneer is dat, wie bepaalt dat, is

er dan geld en zo ja hoeveel, welke volumes?

4545

Wie vervangt en wie betaalt onderhoudskosten nu?

wie vervangt? \ wie betaalt? corporatie (niet doorgerekend) huurder (wel doorgerekend)externe (40 euro per uur) hoge kosten, dus zuinigere armaturen bespaar

op externe kostenmag het van de huurcommissie? Iets anders doorrekenen dan voorheen

huismeester (25 euro per uur?) mag je kosten van huismeester in de businesscase trekken of is het not-done om hierop te bezuinigen?

hele huismeester wordt deels doorbelast, en mag het van de huurcommissie

afstand tot de arbeidsmarkt (17,50 euro per uur)

businesscase minder gunstig, neemt externe partij ook mensen met afstand tot de arbeidsmarkt

mag het van de huurcommissie? Iets anders doorrekenen dan voorheen

bewoners zelf (0 euro per uur) zuinigere armaturen niet terug te verdienen. Arbeidskosten zijn nul, alleen kosten logistiek en lamp e.d.

zuinigere armaturen niet terug te verdienen. Arbeidskosten zijn nul, alleen kosten logistiek en lamp e.d.