Zorgplicht in uitvoering

boomveiligheid in een stedelijke omgeving

Titel Zorgplichtinuitvoering-boomveiligheidineenstedelijkeomgeving

Datum juni2010

Auteurs Ing.BasVisscher,Ir.Ing.RonaldBuiting

Vormgeving EstherNijhuis

BuitingAdvies Wilhelminaweg64 6951BPDIEREN 0313-619042

advies@buiting.nl www.buiting.nl www.doordebomenhetboszien.nl

©BuitingAdvies2010.Allesuitdezepublicatiemagwordenvermenigvuldigden/ofopenbaargemaakt,mitsdebronwordtvermeld.

Zorgplicht in uitvoering

boomveiligheid in een stedelijke omgeving

�

Inleiding 6 Leeswijzer 7

1. Boomveiligheidscontroles en hun plaats binnen de Belgische wetgeving 8 1.1Aansprakelijkheid 9

2. VTA binnen de stadsgrenzen 10 2.1QuickscanAansprakelijkheidsrisico 11 2.2WatisVTA? 12 2.3DoelvandeVTA 12 2.4 InhoudvandeVTA-controle 13

3. Biologische en mechanische gebreken 14 3.1Biologischegebreken 15 3.1.1 Bladkenmerken 15 3.1.2 Takscheutlengte 16 3.1.3 Vertakkingspatronen 17 3.1.4 Dood hout 18 3.1.5 Schimmels 18 3.1.6.Wondovergroeiing 25 3.2Mechanischegebreken 26 3.2.1 Vezelknikken 26 3.2.2 Plakoksel 26 3.2.3 Pechbalk 26

Inhoud

�

3.2.4 Holtes 28 3.2.5 Stabiliteit, adventiefwortels, ontbrekende wortelaanzetten en scheefstand 29 3.3Attentie-enrisicobomenmonitoren 29

4. Rapportage en analyse op basis van VTA 30 4.1VTAvoorindividuelebomen,rijbeplantingofboomgroepen 31 4.2Naderonderzoekaanrisicobomen 31 4.2.1 De trekproef 32 4.2.2 De geluidstomograaf 32 4.2.3 De penetrometer 32 4.2.4 De fractometer 32 4.3Beschermdefloraenfauna 32

5. Literatuur 34

Bijlagen

InleidingDezepublicatieisonderdeelvandedoorBuitingAdviesontwikkeldecursusBoom-veiligheid.Decursusvoorzietboombeheerdersvangemeenten,provinciesenwater-schappened.vankenniseninformatiemetbetrekkingtotdewettelijkvastgelegdeaansprakelijkheid.Hetaansprakelijkheidsrisicoverplichteenboomeigenaartothetvoerenvaneenplanmatigboombeheer.Indienditnoodzakelijkebeheerachterwegeblijftisdeboomeigenaar,indienschadedoorbomenontstaat,aansprakelijk.

�

Depublicatiekandoorboomeigenaren/beheerderswordengebruiktalsnaslagwerkofleidraadbijhetvoerenvaneen‘boomveilig’beheer.Daarnaastbiedtdezepublicatieboomei-genaren/beheerdershandvattenvoorhetzelfstandiguitvoe-renvaneenQuickscanAansprakelijkheidrisico.Metbehulpvandezerisicoanalysekunnen,binnenbijvoorbeeldeenstad,bomenenopstandenmeteenverhoogdaansprakelijkheidsri-sicoeenvoudigensnelinkaartwordengebracht.Doormiddelvanderisicoanalysekanookeenkeuzewordengemaaktwelkebomenenopstandenineersteinstantieinaanmerkingkomenvooreenboomveiligheidsbeoordeling(VTAcontrole).

Daarnaastbehandeltdepublicatieveelvoorkomendebiolo-gischeenmechanischegebrekenaanbomen.Debeschrevengebrekenzijnvoorzienvanfotomateriaalwaardoordeherken-ninginhetveldwordtvereenvoudigd.Deopgedanekenniskandoordeboomeigenaar/beheerderwordentoegepastbijhetaansturenvandedoorhemingehuurdeboomveiligheids-controleur.

LeeswijzerInhoofdstuk1wordtingegaanopvigerendewet-enregel-gevingomtrentaansprakelijkheid.Vragenals:‘waarstaataansprakelijkheidvoorbomenbinnendewetgeving’en‘watkaneenboomeigenaaraanstappenondernemenomaanspra-kelijkstellingtevoorkomen’,wordenindithoofdstukbeant-woord.Inhoofdstuk2wordtingegaanopdeinhoudvaneenboom-veiligheidscontroleendeuitvoeringvaneenQuickscanAansprakelijkheidrisicovoorafgaandaandebomenschouw.Aansluitendwordeninhoofdstuk3enkeleveelvoorkomendebiologische-enmechanischeboomgebrekengepresen-teerd.Totslotwordtinhoofdstuk4ingegaanoprapportageenanalysevantijdensdebomenschouwgeconstateerdegebrekenenwordenenkelemethodenvannaderonderzoekbeschreven.

InheteerstehoofdstukwordteenkleindeelvandeBelgischewetgevingbelicht.Deoorsprongvandeboomveiligheidscontrole(VTA)komtnamelijkvoortuiteenwetsar-tikelopgenomeninhetBurgerlijkWetboek(BW)deelIII.Daarnaastwordtindithoofd-stukingegaanopdeplaatsennoodzakelijkheidvandeVTAbinnenhetwettelijkkadervandeAansprakelijkheid.

1. Boomveiligheids-controles en hun plaats binnen de Belgische wetgeving

�

1.1 AansprakelijkheidAansprakelijkheid,zoalsbedoeldmetbetrekkingtotboom-veiligheid,staatbeschreveninhetBurgerlijkWetboekart.1384.Hetgaathierbijomdebeschrijvingvandezogenaam-deaansprakelijkheidvanzakendiemenonderzijnbewaringheeft:

Menisaansprakelijkvoordeschadewelkewordtveroorzaaktdoordedaadvanpersonenvoorwiemenmoetinstaan,ofvanzakendiemenonderzijnbewaringheeft.Wanneer een zaak een gebrek vertoont is eigenaar of de houder van deze zaak aansprakelijk voor de schade hier-door veroorzaakt aan derden.

Wanneerartikel1384wordttoegepastopbomenleidtdattotdevolgendeconstatering:

Wanneereenboomeigenaarboomonderhoudachterwegelaatenschadeontstaataanpersonenofgoederen–doorbijvoorbeelduitbrekendetakkenofeenomgewaaideboom-isdeboomeigenaarverplichtdeschade,dieeenanderdien-tengevolgelijdt,tevergoeden.

Omaanspraaktekunnenmakenopschadeaanpersonenofgoederendoorbomenentakken,moetdebenadeeldeaantonendatdeboomeigenaar,verwijtbaar,onvoldoendezorgheeftbesteedaandeschadeveroorzakendeboom1.Omeendergelijkeaansprakelijkheidtevoorkomenmoetdeboomeigenaarperiodiekboomveiligheidscontrolesenonderhouduitvoerenenmaatregelennemengerichtophetwegnemenvangebreken.Alleendankandeboomeigenaaraantonendatdezevoldoendezorgaaneenschadeveroorza-kendeboomheeftbesteed.

1Eenhoutachtig,overblijvendgewasmet,op1.30meterhoogtebovenmaaiveld,eendwarsdoorsnedevandestamvanminimaal10centimeter.Ingevalvanmeerstammigheidgeldtdedwarsdoorsnedevandedikstestam(dedwarsdoorsnedevandestamkanpergemeenteverschillen).

2. VTA binnen de stadsgrenzen

Eengrootbomenbestandbrengtmeerrisicometzichmeedanéénindividueleboom.Alsstadishetdaarombelangrijktewetenwaarzichbinnendestadsgrenzenbomenmetgebrekenbevinden.Indithoofdstukwordtingegaanopdeeerstestapbijhetont-wikkelenvaneenplanmatigboomzorgsysteem:deQuickscanAansprakelijkheidsrisico.Doorhetuitvoerenvandequickscanwordtdirectduidelijkwaarbinnendestads-grenzendeaandachtspuntenliggen.Vervolgenswordtingegaanopdenoodzaakeninhoudvaneenboomveiligheidscontrole(VTA).DeVTAisdedirectevervolgstapnahetuitvoerenvandequickscan.Daarnawordenbiologischeenmechanischeboomgebre-kenbeschrevendiewijzenopeenverhoogdschaderisico.Deindithoofdstukopge-danetheoretischekenniskaninhetveldpraktischwordeningezetbijdebeoordelingvanindividuelebomenénopstanden.

11

2.1 Quickscan Aansprakelijksheidsrisico Aanhettoekennenvanmaatregelengerichtophetwegne-menvanhetaansprakelijkheidsrisicozijnnatuurlijkkostenverbonden(zieook:ZorgplichtWandelroutes,modelstudie;Buiting2007).Daaromishetverstandigomalsstadvooraf-gaandaande‘dure’VTAeenQuickscanAansprakelijkheidri-sicouittevoeren.TijdensdeQuickscanAansprakelijkheidsri-sicowordtgekekenopwelkelocatiesbinnendestadnaarallewaarschijnlijkheidbomenenopstandenmeteenverhoogdAansprakelijkheidsrisicoaanwezigzijn.DeVTA-controle(uitgevoerddooreenterzakedeskundige2)kanzichvervol-gensineersteinstantierichtenopdezezogehetenrisicoge-bieden.Omrisicogebiedensnelinkaarttebrengenishetverstandigdevolgendevragentebeantwoorden:

1. Waarbinnendestadbevindenzichdeopstandenmeteen‘nietsdoen’beheerofeenfunctienatuur?

Opstandenwaargeenofweinigbeheeris,ofwaardefunctienatuuraspectbepalendis,hebbeneenverhoogdrisicoopdeaanwezigheidvanbomenmetzowelbiologi-schealsmechanischegebrekenenookdodebomenindebuurtvanwegenenpaden.

2. Waarbinnendestadbevindenzichbosopstanden,lanenenindividuelebomendiealgeruimetijdnietzijnonder-worpenaaneenVTA?

Opstandenwaarlangerdan5jaargeenbeheerisgevoerdvormeneenrisicoinhetkadervandeaansprakelijkheid.Oudereopstandenvormendaarbijeerdereenrisicodanjongeopstanden.Naaraanleidingvanstandplaatsrisicobijlanenenindividuelebomenwordendevolgendecontrolemomentenaangemerkt:

Bomenopintensiefgebruikteplaatsen1xperjaar Bomenhoofdstructuur1xper3jaar. Secundairewegenenbuitengebied1xper5jaar

3. Waarbinnendestadsgrenzenzijnbijdelaatstebeheer-singrepenbewustmaatregelengerichtophetvoorko-menvanschadegenomen(specifiekemaatregelenindemaatregelensetgerichtophetafdekkenvanaansprake-lijkheidsrisico’s)?

Ookdoorinzichtintoegepastemaatregelentijdensdelaatsteingreepkunnendehuidigerisico’speropstand,laanofindividueleboomwordeningeschat.

4. Waarbinnendestadbevindenzichdeoudereopstanden,lanenenindividuelebomen(>80jaar)?

OudereopstandenlanenenbomenvormeninhetkadervandeVTAeengroterrisicodanjongerebeplanting.Degrenslichtdaarbij,afhankelijkvandeboomsoort,rondde80jaar.

NadatdeAansprakelijkheidrisicoanalyseisuitgevoerdisduidelijkwaarzich,binneneenafgebakendgebied,bomen,opstandenensituatiesbevindenmeteenverhoogdrisico.Dezezogehetenrisicogebiedenkomenalseerstinaanmer-kingvooreenVTA-controle.

2. VTA binnen de stadsgrenzen

2Eengecertificeerdboomveiligheidscontroleur,EuropeantreeworkerofEuropeantreetechnician.

12

2.2 Wat is VTA? DeafkortingVTAstaatvoorVisualTreeAssessment,watletterlijkvertaald‘visueleboombeoordeling’betekent.DeVTA-boomveiligheidscontroleisophetgebiedvanboomvei-ligheiddemeestgebruiktecontrolemethode.Demethodeisbeginjaren90ontwikkelddoordeDuitseprofessorClausMattheckenrichtzichophetopsporenvanbiologische-enmechanischeboomgebreken.Biologischeboomgebrekenzeggenhierbijietsoverdeconditievandeboom,terwijlmechanischeboomgebrekenbetrekkinghebbenopstabili-teitenbreukgevoeligheid.NaastdeVTAzijnerookanderemethodenontwikkeldzoalsde‘IntegrierteBaumanalyse’(IBA)vanReinartz&Schlagende‘StatischIntegrierteAbschätzung’(SIA)vanWessolly.MetnamedeIBA-methoderichtzichopstam-enwortelrotenhetreactievermogenvandeboomomopdezerottingsverschijn-selentereageren.DeSIArichtzichmeeropdeomval-enbreekweerstand.Dezeanderemethodenwordenverdernietbesproken.

2.3 Doel van de VTAHeteinddoelvandeboomveiligheidscontroleishetopbou-wenvaneeninzichtelijkeAansprakelijkheidrisicoadministra-tieeneenveilig,goedonderhouden,bomenbestand.Deadministratiemoetzozijnopgezetdatderdeninzichtkrijgenindeconditionelestaatvanhetbinnendestadaanwezigebomenbestand.Deadministratiewordtdaaromvaakgekop-peldaaneenGeografischInformatieSysteem(GIS).BinnenhetGISwordendegeschouwdebomenopkaartgevisuali-seerdengenummerd.Hierdoorisiedereindividueleboomopeenvoudigewijzeinhetveldterugtevinden.Deindividueeltoegekendeboomnummerscorresponderenmetboomnum-mersineenoverzichtstabelwaarindegeconstateerdegebre-kenzijnomschreven.

Eentweedebelangrijkonderdeelvandeaansprakelijkheidri-sicoadministratievormenderekeningenvanaannemersdiegeconstateerdegebrekenhebbenverholpen.Opdereke-ningenmoetendeuitgevoerdewerkzaamhedenduidelijkwordenomschreven.Ookmoetelkerekeningvaneendatumzijnvoorzien,zodathetmomentvanuitvoeringduidelijkis.

Afbeelding 2.1: hoogtemeter en pi-band, gereedschap

van een boomveiligheidscontroleur

13

2.� Inhoud van de VTA-controleTijdensdeVTA-controlewordteenboomonderzochtopgebreken.Boomgebrekenkunnen,zoalsgezegd,vanbiologi-scheofmechanischeaardzijn.AlsbijeenVTA-controlewordtgekekennaarbiologischesymptomen,wordtbijvoorbeeldgeletopdelengtegroeivannieuwetakken(scheutlengte),bladbezettingofdeaanwezigheidvanpaddenstoelen.Mechanischegebrekenkunnenbestaanuitsymptomendiewijzenopbreukofstabiliteitsproblemen.Voorbeeldendiewijzenopbreukzijnvezelknikken(stam)ofpechbalken(bijtakken).Voorbeeldenvanmogelijkestabiliteitsproblemenzijnhetontbrekenvanwortelaanzettenofdevormingvanextreemveeladventiefwortelsnetonderhetmaaiveld.

TijdenseenVTAwordengebrekenopgespoordengerap-porteerd.Ookwanneerbijeenboomgeengebrekenwordengeconstateerdwordtditvermeld.Uitdeinventarisatiegege-vensblijktookwaarzichbinnenhetbomenbestandatten-tiebomenenrisicobomenbevinden.Attentiebomenwordendaarbijgedefinieerdalsbomenmeteengebrek,waardoordecontrolefrequentiemoetwordenopgevoerd.Risicobomen

zijnbomenwaarvanopbasisvaneenvisuelebeoordelingnietkanwordenvastgesteldofzeveiligzijn.Zulkebomenmoetennaderwordenonderzochtmetspecialistischeappa-ratuur.Ditnaderonderzoekmoetuitwijzenofdaadwerkelijksprakeisvaneenverhoogdrisico.

Afbeelding 2.2: een boom met gebreken?

BijhetuitvoerenvaneenVTAspeelthetherkennenvanbiologischeenmechanischegebrekeneenbelangrijkerol.Vandaardatdebelangrijksteindithoofdstukwordenbesproken.TotslotwordtkortingegaanopdeomgangmetAttentie-enRisicobomen.

3. Biologische en mechanische gebreken

1�

3.1 Biologische gebrekenBijbeoordelingvanbiologischegebrekenwordtgekekennaarblad,scheutlengte,vertakkingpatronen,doodhout,schimmelsendeaan-ofafwezigheidvanwondovergroeiing.

3.1.1 BladkenmerkenBladerenkunnenwordenaangetastdoorschimmels,insectenofkunnengebrekverschijnselenvertonen.Eenveelvoorko-mendeaantastingveroorzaaktdoorschimmelsisdeblad-vlekkenziekte(afbeelding3.1).Bladvlekkenwordenveroor-zaaktdoormeerderesoortenschimmels.Debladvlekkenmetdaarinsporenvandeschimmelzijnnietschadelijkvoordeboom.Deaantastingistijdelijkenalleenvan‘cosmetische’aard.Bladschadeontstaandoorinsectenzorgtvrijwelnooittothetafstervenvaneenboom.Welkanbladschadeervoorzorgendateentochalmindervitaleboomverderverzwakt.

BladverkleuringenvormenbinnendeVTAeenbelangrijkeaanwijzing.Wanneersprakeisvanbladverkleuringbuitendeherfstperiode,kanditwordenveroorzaaktdooreengebrek-verschijnsel,herbiciden-ofzoutschade.Gebrekverschijnselenenherbicidenschadezijnvaaktezienalslichtebladverkleu-ringen.Zoutschadeopenbaartzichdoorafgestorvenblad-moesaanderandenvanhetblad(bruinebladrand).

Bijhetachterhalenvandeoorzaakvandebladverkleuringkandestandplaatsinveelgevallenuitsluitselgeven.Zozijn

bladverkleuringenvanbomenlangsakkersofkassenvaakhetgevolgvanherbicidenenhebbenbomenlangswegenvaaktemakenmetdegevolgenvanstrooizout.Daarnaastisbijbomenindekustzonevaaksprakevaneennatuurlijkontstanezoutschadedoorinvloedvandezoutezeewind(‘zoutstralen’).

Wanneerduidelijksprakeisvangebrekverschijnselen(afbeel-ding3.2)kunnenblad-enbodemmonsterswordenverza-meldvooreennadereanalyse.Deblad-enbodemmonsterskunnendaartoewordenopgestuurdnaardeBodemkundigeDienstvanBelgië(BDB).

Afbeelding 3.1: bladvlekken op esdoorn

Afbeelding 3.2: gebrekverschijnselen

16

3.1.2 TakscheutlengteDetakscheutlengteisdetaklengtedieinééngroeiseizoenbijgroeit(afbeelding3.3).Detakscheutlengteiseengoedemaatvoorhetbepalenvandeconditievaneenboom.Datkaneenvoudigdoordetakscheutlengtevaneen‘tebeoordelen’boomtemetenenvervolgenstevergelijkenmetscheutlengtesvandezelfdesoortenindeomgeving.Opbasisvandezevergelijkingkunnenconclusiesmetbetrekkingtotconditieengroeikrachtvandeonderzochteboomwordengetrokken.

3.1.3 VertakkingspatronenOnvolkomenhedenindekroonopbouwontstaandoordeaanwezigheidvanprobleemtakken.Probleemtakkenzijnbijvoorbeeld:schuurtakken,dubbeletoppen,dikketakken,takparen,takkransen,zuigersenelleboogtakken(zie:afbeel-dingen3.4totenmet3.9).Problemendiedezetakkenveroorzakenkunnenwordenverminderdofwordenweggenomendooreengoedejeugd-begeleidingssnoei.Jeugdbegeleidingssnoeistartdirectnadatgeplantebomenzijnaangeslageneneengoedegroeigaanvertonen.Bijlaanbomenisditmeestalzo’ndriejaar

scheutlengte

Afbeelding 3.3: scheutlengte

Afbeelding 3.9: elleboogtak kastanje

1�

naaanplant.Persnoeibeurtmagbijhetverwijderenvanprobleemtakkennooitmeerdan20%vanhetkroonvolumewordenverwijderd.Nadatdejeugdbegeleidingssnoeiisafgerondvolgtdebege-leidingssnoei.Dezebestaatuithetverwijderenvangevaarlijktakkenendoodhout.

Afbeelding 3.4: schuurtak

Afbeelding 3.5: dubbele top

Afbeelding 3.6: dikke tak

Afbeelding 3.7: takpaar takkrans

Afbeelding 3.8: zuiger en plakoksel

Afbeelding 3.9: elleboogtak kastanje

18

3.1.� Dood houtDoodhoutontstaatmetnameindevolwassenboomfase.Doodhoutiszowelindezomeralswintergoedteherken-nen.Bijhetuitvoerenvandoodhoutsnoeiwordenalleentakkenmeteendiametergroterdan4cmweggenomen.Doodhoutkleinerdan4cmdiametervormtmeestalgeengevaarvoordeomgevingenkandusblijvenzitten.

3.1.� Schimmels Schimmelszijnsporenplantenzonderbladgroen.Hetover-grotedeelvanhetjaarbevindendeschimmelszichonderdegrondalseenkluwenvanschimmeldraden,ookwelhetmyceliumofzwamvlokgenoemd.Hetvruchtlichaamvaneenschimmelisdepaddenstoel,diezichonderdejuistecondi-tiesopenbaart.BinnendeVTAwordtveelaandachtbesteedaanhetherkennenvandezevruchtlichamen,omdatdeschimmelszelfvrijwelnietwaarneembaarzijn.Inhetkadervandeboomveiligheidsbeoordelingwordenschimmelsindriegroepenverdeeld,teweten:parasieten,symbiontenensaprofyten.

Parasietenzijnschimmelsdieinhunvoedselvoorzieninggeheelafhankelijkzijnvaneen‘gastheer’,bijvoorbeeldeenboom.Parasietenputtenhungastheerlangzaamuit.Uitein-delijkleidtdittothetafstervenvandegastheer.SlechtseenkleindeelvandeinNederlandvoorkomendepaddenstoelenheefteenparasitaireleefwijze.

Symbiontenzijnschimmelsdiemethungastheersamenwer-ken.Symbiontenkomenbijbomenveelvoor(Mycchorhizaofwortelschimmels).Dezeschimmelszijnvooreendeelvanhunvoedselvoorzieningafhankelijkvandeboom.In‘ruil’voordevoedingsstoffen‘ondersteunt’deschimmeldeboombijhetopnemenvanmineralen,vochtofbijhetwerenvantoxischestoffen.

Saprofietenzijnschimmelsdiealleenopdoodhoutleven.Doorhunaanwezigheidwordthetdodehoutlangzaam

verteerd.Schimmelsmetdezelevenswijzezijnvaaklatentopeenboomaanwezigenwordenpasactiefzodraeenboomverzwakt.

BijhetuitvoerenvaneenVTAisvooraldeaanwezigheidvanparasitaireschimmelsvanbelang.Opbasisvanvisuelekenmerkenishetmogelijkonderscheidtemakenindewijzewaaropeenparasitaireschimmeldeboomaantast.Daarbijzijntweemogelijkheden:bruinrot-ofwitrot-aantasting.Visu-elekenmerkenspelendaarbijeenbelangrijkerol.Eenparasi-taireschimmelaantastingmanifesteertzichdaarbijals‘bruinenblokkerig’of‘witenvezelig’.Opbasisvandezekenmerkenwordtgesprokenvanbruinrot(ookwelkubiekrot)ofwitrot(ookwelzachtrot).Hetbruineblokkerigeontstaatdoordat‘bruinrotters’(schim-melsdiebruinrotveroorzaken)celluloseafbreken.Cellu-losezorgtervoordathethouttrekkrachtenkanopvangen.Doordatdecellulosewordtafgebrokenblijftalleendebruinelignineover.Bij‘witrotters’(schimmelsdiewitrotveroorzaken)werktdeafbraaknetandersom.Doordezeschimmelswordtjuistdebruinelignineafgebroken.Deachterblijvendecellu-loseheefteenwittekleur.

Dedeterminatievanalleparasitaireschimmelsopbomenisvooreenbeginnerondoenlijk.DaaromiseenselectiegemaaktopbasisvanonderzoekaanstadsbomeninDuits-land(Reinartz&Schlag,2003).Opbasisvanditonderzoekzijnde6meestvoorkomendeparasitaireschimmelsopstadsbo-menbenoemd:

Honingzwam Armillariaspp.Tonderzwam Ganodermaspp.Zwavelzwam Laetiporus sulphureusKorsthoutskoolzwam UstulinadeustaReuzenzwam MeripilusgiganteusRuigeweerschijnzwam Inonotushispidus

1�

HoningzwamBinnendefamilievandehoningzwammenkomenverschil-lendesoortenvoor,waarvandeEchtehoningzwam,Armil-lariamellea,enSomberehoningzwam,Armillariaostoyae,parasitairzijn.DeHoningzwamiseenzwakteparasietdiezichvanuitdebodemviahetwortelstelselgeleidelijknaarbinnenwerkt.Hettempovandeaantastingisdaarbijafhankelijkvandevitaliteitvandeboom.Tijdensditprocestakeltdekroongeleidelijkaf.Deschimmelleeftalssaprofietvoortnahetafstervenvandeboom

Naam Echte honingzwamArmillaria mellea

Sombere honingzwamArmillaria ostoyae

Type Plaatjeszwam Plaatjeszwam

Groeiwijze Groepuitcentraalpunt Groepuitcentraalpunt

Hoed Gewelfd,5-15cm Stomp,5-20cm

kleur Zachtgeel Geelachtigbruintotgroen

oppervlak Donkergeschubdincentrumhoed Kleineschubben

lamellen Wittotbruinwit Wittotcrèmewit

Steel Cilindrisch,5-15cmhoog,5-15mmbreed Cilindrisch,5-15cmhoog,10-30mmbreed.

kleur Wittotbruinwit Wittotbruinwit

manchet Wit,vliesachtig Wit,vliesachtig,getand

BeeldaantastingMeestalwordenviawortelsenwondencambiumenspinthoutaangetastwaarnawitrotzichuitbreidt.Afstotenvanschorsdoorcambiumaantastingmetzwarterhizomorfenonderschorsenvruchtlichamenopstamvoetenlagestam.

Boomsoorten Loof-ennaaldbomen

Seizoen Vruchtlichaamvanlatezomertoteerstevorst

Type rot Witrot

Afbeelding 3.10: sombere honingzwam

Afbeelding 3.11: echte honingzwam

20

TonderzwamEenaantastingvandeTonderzwambreidtzichvanuitdebodemviadestamvoetnaarbovenuit.Vitalebomenkunnenlangweerstandtegendeaantastingbieden.Deboomcompenseerteenaantastingdoorextradiktegroeiindestamvoet.Eenzijdigeaantastingvormteenverhoogdrisicoopwindworp.

Naam DikrandtonderzwamGanoderma australe

Platte tonderzwamGanoderma lipsiense

Type Buisjeszwam

Groeiwijze Groepopinvallenddeelstam

Hoed Dakvormig,10-35cmbreed,tot10cmdik Dakvormig,10-40cmbreed,tot5cmdik

kleur Donkerbruin Dofbruinrood

oppervlak Bobbeliggegroefd,hard Opgeboldmetenkeleconcentrischeringen

lamellen Wittotbruinwit Wittotcrèmewit

Steel Geen Geen

Manchet Geen Geen

Beeldaantasting Nawortelbeschadiging(graafwerkzaamheden)invallenvanstamvoetdelenmetdaaropvruchtlichamen

Boomsoorten Loof-ennaaldbomen

Seizoen Vruchtlichaamgehelejaar

Typerot Witrot

Afbeelding 3.12: dikrandtonderzwam

Afbeelding 3.13: platte tonderzwam

21

ZwavelzwamAantastingvandeZwavelzwamkomtbijveelbomenvoor.Zolanghetcambiumenspinthoutnietwordenaangetastkandeboomdeverliezenaanhoutvolumecompenseren.Uitein-delijkwordenspintencambiumwelaangetastenbreektdeboomopen,waarbijeenblokvormigeverpoederendestruc-tuurzichtbaarworden.Ditluidtdeeindfasevandeboomin.Indezefasezijndebomengevoeligvoorwindworp.

Naam ZwavelzwamLaetiporus sulphureus

Type Buisjeszwam

Groeiwijze Opstamenstamvoet

Hoed Waaiervormigeplateninclustersofgroepen

kleur Geel

oppervlak Bobbeliggegroefd,hard

kleuronderkanthoed Wittotgeelwit

Steel Geen

Manchet Geen

BeeldaantastingNawortelbeschadigingofviawortelstelseldringtdebruinrotschimmelbinnenentastgeleidelijkhetkernhoutaan.Daarnavolgtspintenbast.

Boomsoorten Loof-ennaaldbomen;vooraleikenrobinia

Seizoen Vanafmeienverdwijnenbijvorst

Typerot Bruinrot

Afbeelding 3.15: jong vruchtlichaam

Afbeelding 3.14: oud vruchtlichaam

22

KorsthoutskoolzwamAantastingenvandeKorsthoutskoolzwamzijntijdenshetuitvoerenvandeVTAlastigwaarneembaar.Devruchtlicha-menzijnklein,donkerendaardooronopvallend(zieafbeel-ding3.17).Deaantastingkomtmeestalvooropbeuken.Aantastingkanleidentoteenverhoogdwindworpgevaar.

Naam KorsthoutskoolzwamUstulina deusta

Type Zakjeszwam

Groeiwijze Onregelmatigkorstvormig(stroma),totveledmgroot,

Hoed Waaiervormigehoedvan10-30cmbreed,1-3cmdik

kleur Lichtblauw-grijsmetwittegroeirand,laterdonkergrijstotzwart

oppervlak Jongmeligbestoven,laterverspreidepapillen.

Steel Geen

Beeld aantasting Vanuitoudewortelsbreidthetwitrotzichlangzaamuitnaardestamvoetwaarbijdevitaliteitvandeboomafneemt:kleinbladkortereloten.

Boomsoorten Loofbomen,vooralbeuk,berkenlinde

Seizoen Stromameerjarig

Type rot Witrot

Afbeelding 3.16: korsthoutskoolzwam detail

Afbeelding 3.17: korsthoutskoolzwam

23

Ruige weerschijnzwamVitalebomenhebbeneenhogeweerstandtegeneenaantas-tingvandeRuigeweerschijnzam.Ookisdeaantastingmoei-lijkwaarneembaaromdatvruchtlichamenalleenincidenteelwordengevormd.Pasalsdeschimmeldoorhetspinthoutbreektendebastdoodofveelvruchtlichamenverschijnen,wordtdekansopstambreukgroot.

Naam Ruige weerschijnzwamInonotus hispidus

Type Buisjeszwam

Groeiwijze Vruchtlichaamopstamendikketakken

Hoed Eénjarig,hoef-totconsolevormig,ééntotenkeledm

kleur Okerkleurigbruintotdonker-ofzwartbruin,jongmeteenzwavelgeletotgeelbruinerand

oppervlak Bovenzijderuigviltig-borstelig

buisjes Lichtgeelbruinmetzilverglans;laterdofbruin

Steel Geen

Beeld aantasting Vanuittakverwondingbreidthetwitrotzichlangzaamenonregelmatiguitinhetkernhout.

Boomsoorten Loofbomen,voornamelijkplataan,esenlijsterbes

Seizoen Eénjarig;verschijnenvanafvroegevoorjaar

Type rot Witrot

Afbeelding 3.18: jong exemplaar

Afbeelding 3.19: oud exemplaar

2�

ReuzenzwamDeReuzenzwamisoverhetalgemeenvrijeenvoudigteherkennen.Deaantastingbegintmeestalopéénlocatieenbreidtzichvervolgensronddestamvoetuit.Ophetmomentdatdecirkelwordtgeslotenisdekansopwindworpzeergroot.

Naam ReuzenzwamMeripilusgiganteus

Type Buisjeszwam

Groeiwijze Meerderehoedennaastenbovenelkaardieeenwaaiervormentot80cmbreedaanenopvoetboom.

Hoed Waaiervormighoedvan10-30cmbreed,1-3cmdik

kleur Grauwgeelbruintotroodbruinmetconcentrischekleurringen

oppervlak Ruwenkorrelig

buisjes Crèmekleurig,verkleurtbijaanraking

Steel Kort

Beeldaantasting Vanuitoudewortelsbreidthetwitrotzichlangzaamuitnaardestamvoetwaarbijdevitaliteitvandeboomafneemt:kleinbladkorterescheuten.

Boomsoorten Loof-ennaaldbomen

Seizoen Vanafvoorjaarenverdwijnenbijvorst

Typerot Witrot

Afbeelding 3.20: reuzenzwam rondom stamvoet

Afbeelding 3.21: reuzenzwam detail

2�

3.1.6.WondovergroeiingWondovergroeiing(callusvorming)isdereactievaneenboomopeenbeschadigingvandebastenonderliggendweefsel(zieafbeelding3.22wondovergroeiing).Doormiddelvandewondovergroeiingsluitdeboomdewondaftegenziekteverwekkers.Desnelheidwaarmeeeenwondover-groeit,zegtveeloverdeconditievandeboom.

Afbeelding 3.22: wondovergroeiing

26

3.2 Mechanische gebrekenBijbeoordelingvanmechanischegebrekenwordtgezochtnaarverschijnselendiewijzenopstabiliteitsproblemenen/oftakbreuk.Veelvoorkomendemechanischegebrekenzijngoedherkenbaar.Hetgaatdanbijvoorbeeldomvezelknikken,plakoksels,pechbalken,holtes,overmatigevormingvanadven-tiefwortels,ontbrekenvanwortelaanzettenenscheefstand.

3.2.1 VezelknikkenVezelknikkenzijnhorizontaleplooienindestamvaneenboom(zieafbeelding3.23).Deplooienkunnenwijzenopeenholteofverzwakkingvandehoutstructuur.Dooropdestamtekloppenmeteenhoutenhamerkandeaanwezigheidvaneeneventueleholteofverzwakkingeenvoudigwordenaangetoond.

3.2.2 Plakoksel Eenplakokseliseenverzwaktetakaanhechtingdieontstaatdoordateentakdichttegendedoorgaandespilmee

omhooggroeit.Diktegroeivandetakendoorgaandespildruktdetakalshetwarevandedoorgaandespilaf.Doordezedrukontstaanaanweerszijdevandeaanhechtingdekenmerkende‘oren’of‘wangen’Doordeslechteaanhech-tingisdekansopuitbrekenveelgroterdanbijgoedaange-hechtetakken.Dooreengoedejeugdbegeleidingssnoeikandeontwikkelingvaneenplakokselwordenvoorkomen.Ophetmomentdateenplakokselwordtaangetroffenmoetenaltijdaanvullendemaatregelenwordengenomen.Bijeenkleinetakkanhetgevaarwordenweggenomendoormiddelvansnoeien.Indiendeplakokseleenzwaregesteltakbetreft,biedthetplaatsenvaneenkroonverankeringuitkomst(zieafbeeldingen3.26).

3.2.3 PechbalkEen‘pechbalk’of‘takmetlengtescheuren’ontstaatdoordateengesteltakophetuiteindetezwaarwordt(zieafbeelding3.25).Doordegroteneerwaartsekrachtscheurtdetakengaat‘openstaan’.Pechbalkenvormeneenverhoogdrisicoop

Afbeelding 3.23: vezelknik Afbeelding 3.24: uitgebroken plakoksel Afbeelding 3.25: pechbalk

2�

breuk.Indieneenboomlangeenzwaregesteltakkenheeftkanhetpreventiefaanbrengenvaneenkroonverankeringhetontstaanvanpechbalkentegengaan.

Afbeelding 3.23: vezelknik Afbeelding 3.24: uitgebroken plakoksel Afbeelding 3.25: pechbalk

Afbeelding 3.26: boom met aangebrachte

kroonverankering

28

3.2.� HoltesHetontstaanvanholtesindestamvanbomeniseenproceswaarbijenigetijdverstrijkt.Deeerstestapishetontstaanvanbastschade.Bastschadekandaarbijwordenveroorzaaktdoorweers-,antropogeneofdierlijkeinvloeden(zieafbeel-dingen3.27t/m3.29).Denkbijvoorbeeldaanblikseminslag,velschadeofschadedoorspechten.Doorhetdoorbrekenvandebastontstaateeninvalspoortvoorziekteverwekkerszoalsschimmels.Bastschadeheeftnietaltijdeenholtetotgevolg.Wanneereenboomoptijdeenafgrendeling(callus)vormt,leidtbasschadeniettotholtevorming.

Wanneerdeafgrendelingnietoptijdgevormdwordt,kunnenschimmelshoutrotveroorzaken,metalsgevolginrottingvandestam.Bomenmetholtes,waarbijnog1/3restwandvandestraalaanwezigiskunnenalsveiligbeoordeeldworden(afhankelijkpersoortenvorm).Eenboommeteenholtehoeftdusnietperdefinitieonveiligtezijn.

Eenboommetholteiswelaltijdeen‘attentieboom’.Datbete-kentdatdeboomcontrolefrequentiemoetwordtopgevoerd,waardoordeontwikkelingvandeholtegemonitoordwordt.Wanneeruitmonitoringsgegevensblijktdatdeholtetegrootwordtzijnaanvullendemaatregelennoodzakelijk.

Afbeelding 3.27: Blikseminslag

2�

3.2.� Stabiliteit, adventiefwortels, ontbrekende wortelaanzetten en scheefstandStabiliteitsproblemenopenbarenzichdoorhetontbrekenvanwortelaanzetten,aanwezigheidvanadventiefwortelseneventuelescheefstand.

Bomenzonderwortelaanzetten(destamstaatalshetwarealseen‘paal’indegrond)hebbeneenverhoogdstabiliteitsri-sico.Wanneerdaarnaastnetondermaaiveldveeladventief-wortelsaanwezigzijniseenstabiliteitsprobleemeenfeit.

Vormingvanadventiefwortels(afbeelding3.30:adventief-wortels)wijstnamelijkophetafstervenvangestelwortels.Hetverliesvangestelwortelswordtdoordeboomgecom-penseerddoordevormingvanadventiefwortels.Deadven-tiefwortelszijnintegenstellingtotgestelwortelsoppervlak-kigverankerd.Bomenmetstabiliteitsproblemenkunnentijdenseenstormdirectomvallenmaarkunnenooklang-zaamscheefzakken(zieafbeelding3.31:scheefstand).Bijtwijfelrondomdestabiliteitwordenbomenvoorzienvaneenloodje(draadjemetgewicht).Doordeafstandvanhetloodjetenopzichtevandestamperi-odiektemonitorenwordtbepaaldofeenboomsteedsverderscheefzakt.

3.3 Attentie- en risicobomen monitorenTijdenseenVTAgeconstateerdeaantastingenhoevennietperdefinitieeendirectgevaarvoordeomgevingopteleveren.Dooreenboommeteenbiologischofmecha-nischgebrektebestempelenalsattentie-ofrisicoboom,endaarmeedeonderzoeksfrequentieoptevoeren,kanhetreactievermogenvandeboomopdeaantastingwordengemonitoord.Indienblijktdateenboomzichgoedvaneenaantastingherstelt,zelfstandigdanweldoormiddelvanenkeleboomtechnischemaatregelen,dankanwordenbeslo-tenomdecontrolefrequentieweerterugtebrengennaarhetoudeniveau.

Afbeelding 3.28: aanrijdschade

Afbeelding 3.29: veegschade veroorzaakt door zwijnen

Afbeelding 3.31: scheve boom met loodje

Afbeelding 3.30: adventiefwortels en ontbrekende wortelaanzetten

�. Rapportage en analyse op basis van VTARapportage,gegevensverwerkingenanalysevormeneenbelangrijkonderdeelvandezorgvuldigopgezetteVTA.Alshulpmiddel,bijrapportageinhetveld,kunnenstandaardopnameformulierenwordengebruikt.SindsdeopkomstvandeVTAzijndiverseformulierenontwikkeld.Indithoofdstukwordtingegaanopdeinhoudvaneen‘werkbaar’VTA-formulierenopdetenemenstappenindien‘naderonderzoek’wordtaanbevolen.

31

�.1 VTA voor individuele bomen, rijbeplanting of boomgroepenEengoedeVTA-opnamestartmethetlokaliserenenopkaartzettenvandetebeoordelenboom.Tijdensdezeeerstestapwordenalletemonitorenbomenvaneenindividueelboom-nummervoorzien.Doelvandezeeerstestapisdatdebeoor-deeldebomenaltijdkunnenwordenteruggevonden.Datisvangrootbelang,omdatbijeventueleschadeenaansprake-lijkheidsstellingde‘VTA-historie’vandeschadeveroorzaken-deboomeengroterolspeelt.

Nadatlokaliseringheeftplaatsgevonden,allebomenopkaartstaanenvaneenindividueelnummerzijnvoorzien,kanwordengestartmetdewerkelijkeVTA:hetbeoordelenvandeboomveiligheidvanindividuelebomen.

BijhetuitvoerenvandeVTAishetverstandingeenstan-daardformuliertegebruiken(zieBijlage1:VTAopnamefor-mulieren).IndemeesteVTA-formulierenwordtdeboominverschillendeonderdelenopgedeeld.Daarbijwordtonderscheidgemaaktinkroon,stamenstamvoet.Achteriedervandezeafzonderlijkeboomonderdelenwordenveelvoorkomendegebrekenopgesomd.Wordtzo’ngebrekbijdebeoordelingaangetroffendankandatophetformulierwordenaangevinkt.Ookkunnennaderespecificatieswordentoegevoegd.Indiengeengebrekenzijngenoteerdwordtdeboomtijdensdevolgenderegulierecontroleopnieuwbeoor-deeld.Indienwelgebrekenzijngenoteerd,moetwordenvastgesteldofdirectingrijpennoodzakelijkisofdatdeboom

hetetiketAttentieboomofRisicoboomkrijgt.Alletenemenofreedsondernomenmaatregelenwordenverwerktindeadministratie.

�.2 Nader onderzoek aan risicobomen Wanneereenboomopbasisvaneenvisueleboombeoorde-lingnietalsveiligkanwordenbeoordeeldissprakevaneenRisicoboom.Naderonderzoekmoetdanuitwijzenofaanvul-lendemaatregelennoodzakelijkzijn.

Hetnaderonderzoekwordtmeestaluitgevoerddooreenbedrijfmetspecialistischeapparatuur.Aanditnaderonder-zoekzijndaardoorvrijwelaltijdhogekostenverbonden.Naderonderzoekisdaaromalleenaandeordewanneerhetombijzonderesolitairebomenoflaanbomengaat.Voornaderonderzoekzijnverschillendemethodenontwikkeld.Demeestgangbaremethodenzijndetrekproef,degeluidsto-mograaf,depenetrometerendefractometer.

32

�.2.1 De trekproefDetrekproefwordtingezetophetmomentdatonzekerheidbestaatoverdestabiliteitvandeboom.Tijdenseentrekproef(afbeelding4.1trekproef )wordendehoogte,trekhoogteentrekkrachtgemeten.Bijeentrekproefisdemaximalekrachtdieopeenboomwordtgesimuleerdvergelijkbaarmetwind-kracht12Bft(windsnelheidvan32,7m/s).

�.2.2 De geluidstomograafDegeluidstomograafwordtingezetbijonzekerheidoverdeaanwezigheidofgroottevaneenholte.Bijonderzoekmeteengeluidstomograafwordensensorenrondomdestamgeplaatst.Desensorenvangengeluidsignalenopdietijdenshetonderzoekdoordestamwordengezonden.Doordatgezondhouthetgeluidsignaalsnellergeleidtdandoodhoutkandoormiddelvaneencomputeranimatieeendwarsdoor-snedevandestamwordengetekend(zieafbeelding4.2)

�.2.3 De penetrometerDepenetrometer(afbeelding4.3penetrometer)wordtinge-zetomdebodemverdichtingopeengroeiplaatstemeten.Opeenanalogemeterisdeindringingsweerstandaftelezen.Op

groeiplaatsenwaardebodemverdichtingbovende3MPa/cm²komtishetvooreenboomnietmeermogelijkomtewortelen.Groeiplaatsverbeteringbiedtinditsoortgevallenuitkomst.

�.2.� De fractometerDefractometer(afbeelding4.4fractometer)iseeninstru-mentdatwordtingezetomdebreukgevoeligheidvaneenstamofgesteltaktemeten.Voorafgaandaandemetingishetnoodzakelijkeersteenhoutmonstermeteenaanwas-boortenemen(afbeelding4.5aanwasboor).Hethout-monster(afbeelding4.6boorkern)wordtgebruiktomderadiale-tangentiale-,endrukkrachtentemetendiehethoutkanweerstaantothetmomentwaarophetbreekt.Demeetwaardenwordenafgelezenopeenanalogeschaalver-delingenkunnengeïnterpreteerdwordenmetbehulpvan,perboomsoortontwikkelde,tabellen.Opbasisvandetabelkanpersoortwordenbepaaldofsprakeisvaneenverhoogdrisicoopbreuk.

�.3 Beschermde flora en faunaWanneereenboomeengevaarvoordeomgevingvormtenboomtechnischemaatregelengeenuitkomstbiedenis

Afbeelding 4.1: trekproef Afbeelding 4.2: geluidstomograaf

33

kapdeenigeuitweg.Voorafgaandaandekapishetechternoodzakelijkdeboomtecontrolerenopverblijfplaatsenvanbeschermdedieren.HetcontrolerenopverblijfplaatsenkomtvoortuithetSoortenbesluit.HetSoortenbesluitinhaarhuidigevormisinwerkinggetredenop15mei2009.HetbesluitstreeftdebeschermingvandeinBelgiëlevendewildefloraenfaunana.Indieneenboommetverblijfplaatsvaneenbeschermdesoortgekaptmoetwordeniseenontheffingaan-vraagnoodzakelijk.

Afbeelding 4.3: penetrometer

Afbeelding 4.4: fractometer

Afbeelding 4.5: aanwasboor

Afbeelding 4.6: boorkern

�. Literatuur

3�

BoekenBomenenwet,doormr.B.M.Visser,1995Utrecht,Bomenstichting,4eherzienedruk.HandboekBoomveiligheid,C.MatteckenH.Breloer,1994

StadsbomenVademecumdeel1:Beleidenplanvorming,J.Atsma,1996,Arnhem,IPCGroeneRuimte,2edruk.

StadsbomenVademecumdeel2A:Groeiplaatsaspecten,G.J.vanProoijen,2006,Arnhem,IPCGroeneRuimte,1edruk.

StadsbomenVademecumdeel3A:Boomcontroleenonderzoek,G.J.vanProoijen,2002,Arnhem,IPCGroeneRuimte,1edruk.

StadsbomenVademecumdeel3B:Boomverzorgingengroeiplaatsverbetering,G.J.vanProoijen,2004,Arnhem,IPCGroeneRuimte,1edruk.

StadsbomenVademecumdeel3C:Ziektenenaantastingen,G.J.vanProoijen,2007,Arnhem,IPCGroeneRuimte,1edruk.

StadsbomenVademecumdeel4:Boomsoortenengebruikswaarde,J.J.C.Janssen,2006,Arnhem,IPCGroeneRuimte,1edruk.

Tuinenlandschap,themanummer11a,Schimmelsenboombeheer,Reinartz&Schlag,2003.

Zorgplichtwandelroutes,modelstudie,A.Heinen,R.Buiting,Dieren,2007.

Internet beeldmateriaalwww.tuinenlandschap.nlwww.soortenbank.nlwww.piusfloris.nlwww.wikipedia.orgwww.obtadelinde.nlwww.knnv.nlwww.flickr.comwww.nu.nlwww.zeinstraboomverzorging.nlwww.hoogstamboomgaard.bewww.uwboom.nlwww.wikimedia.comwww.juvidat.be

OverigTreedoctor,CDuitgegevendoorhetLeonardodaVinciproject

Bijlagen

3�

VTA-opnameformulier voor solitaire bomen en laanbomen

LocatieDatumopnameNaamcontroleurBladnummerBoomnummer 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10BoomsoortDBHTakvrijedoorgangKroon Bladbezetting

ScheutlengtePechbalkPlakokselZuigerDoodhoutTakkrans

Stam BeschadigingHolteScheurVerdikkingSchimmelRibScheefstand

Stamvoet BeschadigingWortelaanzetMaaiveld

Conclusie RisicoAttentie

Attentie boomBoomnummer 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10Controlefrequentie(jaren)

Risico boomBoomnummer 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10Typenaderonderzoek1

Maatregel

Boomnummer Opmerkingen

1Bijvoorbeeldtrekproef,bodemonderzoek,nemenbladmonstersenz.

38

Toelichting VTA-opnameformulier voor solitaire bomen en laanbomen

Locatie Naamstraatoflaanofvak/afdelingscode

Bladnummer Volgnummerindienmeerdan10bomen

Boomnummer Reedsingevuld

Boomsoort Ei,bu,be,es,ed,am,li,el,gd,dg,la,enz.

DBH Diameterincmop1,3m

Takvrijedoorgang Hoogteonderstetakbijdoorgang(m)

Kroon Bladbezetting %normaletoestand

Scheutlengte %normalelengte

Pechbalk Diameter(cm)

Plakoksel Diameter(cm)

Zuiger Diameter(cm)

Doodhout Diameter(cm)vanaf4cm

Takkrans j/n

Stam Beschadiging %omtrek

Holte Diameter/aantal

Scheur j/n

Verdikking j/n

Schimmel j/n

Rib j/n

Scheefstand Gradenhellingshoek

Stamvoet Beschadiging %omtrek

Wortelaanzet j/n

Maaiveld N(nee)/S (scheuren)/O(ongelijkmaaivelddoorliftwortels)

Conclusie Risico j/n

Attentie j/n

Ditformulierwordtgebruiktvoordeindividuelebeoordel-ingvansolitairebomen,bomeninlaanverbandofbomendieinderandvaneenopstandstaanenvoorVTAinaanmerkingkomen.

Deopnameisanalooggekoppeldaaneengedigitaliseerdopnamesysteem(GIS).Perboomwordenparametersgeno-teerddiebepalenofdeboomaldannietextraaandachtver-eistofeenrisicovoordeomgevingvormt.

Ingevalvanextraaandacht,attentieboom,wordtdecontrolefrequentieinjarenaangegeven;ditkanvariërenvan0,5(2xperjaar)tot2(elke2jaar).Eenboombeoordeeldalsrisicoboomwordtvolgensdetoegekendemaatregel(en)behandeld.

3�

VTA-opnameformulier voor bosranden

Toelichting VTA-opnameformulier voor bosranden

Datumopname

Naamcontroleur

Beheerseenheid

Vak

Afdeling

OpstandkenmerkenSoortenboomfase

Soorten

Hoogtegemiddeld

Dbhgemiddeld

GemiddeldeH/Dverhoudingopstand

Nemenmaatregelenopstandniveau

1 Stabiliteitdunninguitvoeren

2 Velleninstabieleopstanddelen

3 Nietsdoen

Risico bomen aanwijzen m.b.v. VTA-opnameformulier voor solitaire bomen en laanbomen.

Nummer

1

2

3

Conclusie

Opditformuliervindtderegistratieplaatsvanpotentieelgevaarlijkebosrandenindebeheerseenheid.Inhetalgemeenwordtditgevaarveroorzaaktdoorindividuelebomen,maarerkanooksprakezijnvan‘opstandgevaar’.Vanopstandge-vaarissprakewanneerhetbosinstabielis.De(in)stabiliteitvanhetbos(H/Dverhoudingofstabili-teitsparameter)kanwordenberekendmetbehulpvande

gemiddeldeboomhoogte(H)enboomdiameter(D)vandetebeoordelenopstand.DegemiddeldeH/Dverhoudingvaneenopstandkanwordenberekenddoorvan5willekeurigebomenindeopstanddehoogteendiameterincentimeterstemeten.Doordeverkregenparameterstemiddelen(delendoor5)krijgtmendegemiddeldehoogte(Hgem)engemid-deldediameter(Dgem)(allesincentimeters).Wanneerde

�0

HgemwordtgedeelddoorDgem(incentimeters!)wordtdestabiliteitsparameterbekend.

OpstandenmeteenH/D>dan100kunnenmassaalvallenbijstorm,ijzelensneeuw.‘Opstandgevaar’moetverholpenwordenmetmaatregelenopopstandniveau.Maatregelenkunnenbestaanuithetontwikkelenvanstabielebomendoorselectiefvrijstellentothetvellenvaninstabieleopstandsde-len.

Echter,vaakzalgevaarbestaanuitbomen,takkenoftoppendievanuitdebosrandopwegenenpadenvallen.Bijdebosrand-VTAgaatheteromallegevaarlijkeenpotentieelgevaarlijkebomenteidentificerenineenstrookvan1,5keerdeboomhoogtevanafeenpad.Voordezebosrand-VTAkangebruikgemaaktwordenvanhetVTA-opnameformuliervoorsolitairebomenenlaanbomen.

Notities

BuitingAdviesWilhelminaweg646951BPDIEREN0313-619042

advies@buiting.nlwww.buiting.nlwww.doordebomenhetboszien.nl