Petra Crombag, Dries Willems Utrecht 17 maart 2011

Thema Kleinschalig wonen: waarom ook alweer?

Zorgtotaal beurs 2011

Waarde van de woonplek

• Een plek:• die we op onze eigen manier kunnen inrichten

• waar we ons thuis voelen (blijkt vooral na een vakantie)

• waar we op gewenste momenten bezoek kunnen ontvangen

• waar we zelf de baas zijn

• waar we onze eigen activiteiten (rituelen) doen

• waar we privacy hebben

• waar we onze eigen gekke dingen kunnen doen

Als je psychisch slechter wordt…

• Thuis is vaak geen „thuis‟ meer: mensen voelen

zich niet meer geborgen, veilig

• Slechter eten, vallen, verdwalen…

• Er is steeds meer zorg nodig

• Mantelzorg raakt uitgeput

naar het verpleeghuis!

Verpleeghuis

• Goede zorg aanwezig

• Alles dichtbij

• Medicatie, voeding op orde

• Mantelzorg ontlast

Maar ook:

• Vervreemding, gebrek aan huiselijkheid

• Ander dagritme

• Verveling

• Minder contact met de samenleving

• Minder aandacht voor de persoon

• Mantelzorg komt „op bezoek‟

Kleinschalig wonen = als thuis

Combineert voordelen van thuis en tehuis

• Huiselijk

• Persoonsgericht

• Dienstverlenend

• Belevingsgericht

• Welbevinden bewoner staat voorop

Kenmerken kleinschalige woonvorm

• Groepsgrootte beperkt (6 à 7)

• Veel privacy (eigen woon-slaapkamer, eigen

badkamer)

• Eigen spulletjes

• Bewoners, familie en begeleiders bepalen gang

van zaken

• Cultuur: woon- ipv werkplek, een huishouden

• Vast team voor zorg en welzijn

begeleider is:

• gast bij bewoners (persoonsgerichte en belevingsgerichte

benadering, vraaggericht werken)

• evenwichtskunstenaar (spanning tussen individu en groep,

tussen helpen met de handen op de rug en helpen met de handen

uit de mouwen)

• integraal werker (behalve zorg ook koken, strijken,

schoonmaken, boodschappen doen, activiteiten met bewoners)

• ondernemer (werkt zelfstandig / autonoom en neemt

initiatief)

• professional (ook al ben je voor aardappels schillen niet

opgeleid! )

Wat heb je daarvoor nodig?

• Sociale en relationele vaardigheden (flexibel, geduldig,

creatief)

• communicatieve vaardigheden (onderhandelen,

feedback)

• kunnen reflecteren

• observeren

• zelfstandig kunnen werken

• samenwerken met familie

• maar vooral: er zin in hebben!

Resultaten onderzoek: bewoners in

kleinschalige woonvormen…

• genieten meer van de omgeving

• hebben vaker iets om handen hebben

• zijn zelfstandiger in ADL

• zijn meer sociaal betrokken

• hebben minder vrijheidsbeperkende maatregelen

• vertonen geen aantoonbaar verschil in gedrag en medicatie

dan bewoners in een verpleeghuis

Resultaten: familie in kleinschalige

woonvormen

• wordt vaker geïnformeerd naar de levensgeschiedenis

• Is meer tevreden met het contact met verzorgende

• Krijgen voldoende aandacht aan hun gevoelens

• begeleiders hebben vaker respect voor belevingswereld van hun naaste

• Begeleiders maken minder gehaaste indruk

Maar ook…

• Geen grotere betrokkenheid bij het leven van de bewoner – Afstandelijke familieleden

– Betrokken familieleden

– Overbetrokken familieleden

• Afstandelijkheid en overbetrokkenheid moeilijker te hanteren in ksw

• Geen verschil in functioneren tussen beide groepen mantelzorgers

• Meer onderzoek nodig

Onderzoek bij verzorgenden

• Arbeidstevredenheid in kleinschalige

woonvormen aantoonbaar hoger

• Minder burnoutklachten

• Meer ervaren persoonlijke bekwaamheid

• Werken met meer plezier doordat

– je daar zelfstandig kan werken

– er lagere ervaren werkeisen zijn

– Je veel steun ervaart van collega‟s

Maar ook…

• Sociale steun leidinggevende geen verschil met

verpleeghuis

• Voor ziekteverzuim geen aantoonbaar verschil

Als het aan de verzorgenden ligt: doen!

Onderzoek Maastricht 2010

Verschil tussen KSW en verpleegafdeling

• Effecten op Bewoners:

– Kwaliteit van leven gelijk in KSW en verpleegafdeling

– Bewoners hebben meer om handen in KSW

– Bewoners in KSW meer sociaal betrokken

– In KSW wel meer doelloos gedrag, mede door minder medicatie en

minder vrijheidsbeperkende maatregelen

– In KSW meer privacy

• Effecten op familie en mantelzorg:

– Mantelzorgers en familie voelen zich geruster

– Positieve ervaringen met huiselijkheid en privacy en eigen regie

• Effecten op verzorgenden

– Hogere arbeidstevredenheid en motivatie, meer autonomie, minder

burnout in KSW

– Meer ervaren sociale steun in KSW

Kunst bij dementie en PG

• Voor bewoners: aanvaarden dat je iets niet

meer kunt of niet snapt, regie uit handen geven

aan vertrouwd iemand in een vertrouwde

omgeving

• Voor verzorgenden: ondersteunen bij het uiten

van een wens, bij het niet snappen of niet meer

kunnen, de regie overnemen in de geest van

bewoner

Maar ook…

• Het vertrouwde instituutsdenken loslaten

• Fouten durven maken – en daarvan leren

• Stiekem geen kleine verpleeghuisjes creëren

• Voor de leidinggevenden: te durven vertrouwen

op de medewerkers

Of…

• Denken dat kleinschalig wonen het paradijs is

(mensen zijn er wel op weg naar toe…)

Kenmerken van KSW

• Vast team medewerkers => bewoners en medewerkers leren elkaar

goed kennen

• Zelf koken

• Opstaan, naar toilet gaan, naar bed gaan wanneer de

bewoners dat wil

• Blijven wonen tot aan de dood

• Eigen inrichting van woon-slaapkamer met eigen spullen

• Dagelijkse gang van zaken door bewoners en team bepaald

• Geen uniform

• Uitgaan van een visie met de behoeften van de bewoners

centraal

• Zorg is georganiseerd conform een huishouden met huiselijke

sfeer.

Tips voor KSW

• Over medewerkers:

“bereid medewerkers goed voor op KSW, door ze tijdig te informeren

en bij de plannen te betrekken. Ze hoeven niet vooraf “getraind” te

zijn.

Vilans biedt train-de-trainer programma aan, zodat direct

leidinggevenden met hun medewerkers zelf bijeenkomsten kunnen

houden.

• Over vrijwilligers en KSW:

Ook in kleinschalig wonen zijn vrijwilligers onmisbaar. Zorg dan ook

voor een goede betrokkenheid bij het zorgteam en duidelijke

afspraken over wat ze doen.

Tips voor KSW - 2

• Over betrekken van familie bij KSW:

de grootste winst maak je in het begin, door duidelijk te zijn in de

verwachtingen die je van familie hebt, en wat de familie van de

werkers kan verwachten.

Overbetrokken familieleden, die zich intensief met de dagelijkse

gang van zaken willen bemoeien, vragen om een zorgvuldige

benadering: respecteren voor wat zij doen, maar wel grenzen

stellen als het om andere bewoners gaat.

• Over bewoners:

Bewoners nemen in een KSW verschillende rollen aan: leiders,

zondebok, bliksemafleider, grappenmaker, de beschermende, de

wijste, degene die voorgaat in gebed, de huishoudelijke klusser.

Als begeleider ben je afwisselend bemiddelaar, regisseur,

groepsmanager, scheidsrechter, gehechtheidsfiguur. Dat maakt

het werk heel dynamisch.

Tips voor KSW - 3

• Over inrichting en bouw:

Zorg voor een toegankelijke locatie en een aantrekkelijke tuin,

zodat bewoners zelfstandig en veilig naar buiten kunnen. Door een

levendige omgeving komt er ook meer bezoek. Gebruik spullen van

de bewoners in de gemeenschappelijke huiskamer voor meer

herkenning en huiselijke sfeer voor de bewoners

• Over domotica:

veel domotica wordt niet gebruikt omdat medewerkers er niet

mee uit de voeten kunnen. Betrek hen tijdig bij de keuze voor de

juiste domotica.

28