Met de energieke steun van

op 15 en 16 oktober 2011

Zoogdier gezien?

Zoogdieren vind je overal, ook bij jou in de buurt.

Al laten ze zich niet altijd even makkelijk bewonde-

ren, toch zijn ze er. Soms merk je dat aan de onfortuin-

lijke exemplaren die de kat aan de achterdeur achterlaat

of aan de sporen die hen verraden – denk maar aan een

molshoop, een egelkeutel of een aangeknaagd hazelnootje…

Snuffelt er een zoogdier rond in je tuin of in je geliefkoosde

wandelgebied, laat het ons weten!

Deze brochure geeft bovendien een handvol tips voor een

meer zoogdiervriendelijke buurt.

TOM&CO, alles voor huis- en tuindierenBij TOM&CO vindt u het grootste assortiment artikelen voor al uw huis- en tuindieren tegen de laagste prijzen.

Sinds jaren zijn wij partner van Natuurpunt. Net als zij vinden wij dat de natuur bescherming verdient.

Daarom vindt u bij ons een ruim assortiment voor het welzijn van de tuindieren: nestkastjes, vogeleetbakjes, zaden voor bloemen die insecten aantrekken en vijverproducten.

Alles voor huisdieren

Meer info op tomandco.be

TOM_00142_Natagora_72x210.indd 2 1/06/11 18:26

Trek tijdens het weekend van 15 en 16 oktober mee op zoektocht. Geen eenvoudige klus, want zoogdieren laten zich een stuk moeilijker bewonderen dan pakweg vlinders, vogels of kikkers. Net omwille van hun schuwheid, is het knap lastig om een klare kijk te krijgen op de verspreiding van zoogdieren. Tel je mee, dan breng je niet alleen de zoogdieren in kaart, je geeft ons ineens ook nuttige informatie om zoogdieren nog beter te beschermen. Als ambassadeurs van een kwaliteitsvolle natuur, vertellen zoogdieren bovendien veel over de natuur in jouw buurt.

Geef het door tijdens het landelijke telweekend op 15 en 16 oktober 2011!

Zie je tijdens het telweekend een zoog-dier of valt je oog op één van hun spo-ren? Zoek dan uit om welke soort het gaat en laat het ons weten. Verder in deze brochure leer je alvast alles over de meest voorkomende zoogdieren in Vlaanderen. Vul je telresultaten in op het waarnemingsformulier op de keer-zijde van deze brochure of geef ze door via www.ziezozoogdier.be.

Tijdens het telweekend worden er ook allerlei activiteiten georganiseerd, waarbij je leert hoe je zoogdieren kan herkennen en inventariseren. Muizen levend vangen met triptrap-vallen, vleermuizen opsporen via de batde- tector, eikelmuisnestkastjes controle-ren, sporen zoeken tijdens een wande-ling: het staat allemaal op het program- ma. Meer informatie hierover vind

je op www.ziezozoogdier.be of via info@ziezozoogdier.be. Weten de schuchtere zoogdieren zich zo goed te verschuilen dat je ze tijdens het telweekend niet te zien krijgt? Geen nood, want ook na het telweekend kan je ons nog steeds jouw waarnemingen bezorgen. Trouwens, laat vooral niets je beletten om ook buiten je tuin naar zoogdieren te speuren.

TelleN iS kiNDerSpel

oogdier gezien?

TOM&CO, alles voor huis- en tuindierenBij TOM&CO vindt u het grootste assortiment artikelen voor al uw huis- en tuindieren tegen de laagste prijzen.

Sinds jaren zijn wij partner van Natuurpunt. Net als zij vinden wij dat de natuur bescherming verdient.

Daarom vindt u bij ons een ruim assortiment voor het welzijn van de tuindieren: nestkastjes, vogeleetbakjes, zaden voor bloemen die insecten aantrekken en vijverproducten.

Alles voor huisdieren

Meer info op tomandco.be

TOM_00142_Natagora_72x210.indd 2 1/06/11 18:26

eekhoorns in een versnipperd landschap

De rode eekhoorn (Sciurus vulgaris) is erg herkenbaar door zijn oorpluimpjes en zijn grote pluimstaart. Ze hebben zich goed aangepast aan het samenle-ven met mensen. Je vindt ze niet alleen in bossen, maar ook in parken en zelfs in tuinen. Misschien eet er wel een eek-hoorn mee van je voederplank in de win-ter. in tegenstelling tot wat veel men-sen denken houden eekhoorns namelijk geen winterslaap.De aanpassing aan ons steeds dichter bevolkte landschap heeft ook nadelen. Doordat ze veel in de buurt van mensen voorkomen, raken ze ook regelmatig in contact met ons verkeer. in sommige gebieden moeten ze dagelijks de weg

oversteken naar tuinen om voldoende voedsel te vinden. Het verkeer is een belangrijke doodsoorzaak voor de dieren. Ga met ons mee op zoek naar eekhoorns. Dit kan door je voederplank in de gaten te houden of ga eens op zoek in een park met oude bomen in de buurt. Of – min-der leuk – kijk eens langs de wegen voor verkeersslachtoffers. Misschien vind je daar ook wel een steenmarter of een bunzing...

in het spoor van de zoogdieren

kijk je tijdens het wandelen af en toe eens aandachtig naar de grond, dan

vind je er vast allerhande sporen. Zo zijn modderige paadjes de uitgelezen plek om pootafdrukken van zoogdie-ren te zoeken. Onder een hazelaar, den of spar kan je dan weer op zoek gaan naar aangeknaagde hazelnoten en den-nen- of sparappels. Soms tref je ook een nest aan; van een klein, uit grashalmen gevlochten dwergmuizennestje tot een diep uitgegraven vossenburcht. Andere sporen zoals keutels vertellen alles over het zoogdier dat langsliep. Ook even omhoog kijken (daar, een eekhoorn-nest!) of een blik werpen onder een houtmijt of in een rommelhoekje loont beslist de moeite. Wedden dat je zo één of ander zoogdier weet te verrassen?

Op zoek naar

zoogdieren!

Eekhoorn

De eekhoorn met zijn prachtige pluim-staart vind je het vaakst in de buurt van bomen. Veelal verraadt hij zijn aanwe-zigheid door achteloos achtergelaten etensresten, zoals opgepeuzelde ha-zelnoten en dennenappels op de grond. De pelskleur van de ‘rode eekhoorn’ kan sterk variëren – van rood over grijs, bruin en zandkleurig tot zelfs zwart. en dan laten we de soms sterk gelijkaar-dige ‘exotische eekhoorns’ die almaar vaker in Vlaanderen voorkomen, nog buiten beschouwing.

EgelNeen, de uiterst stekelige egel valt be-slist met geen enkel ander zoogdier te verwarren! Vooral ’s nachts gaat hij op pad, zoekend naar insecten, regenwor-men, slakken, rupsen en ander lekkers. Zo komt hij in tuinen bijzonder graag snoepen van… de kattenbrokken. Maar opgelet met een schoteltje melk, want dat verdraagt deze stekelige jongen niet!

MolMollen hebben een cilindrisch lichaam dat, behalve de snuit en de schopvor-mige graafpoten, volledig bedekt is met zwartgrijze haren. Vaak zie je eerder zijn sporen – molshopen en de gangen net onder de grond, de zogenaamde ‘mollenritten’ – dan het diertje zelf. in tegenstelling tot de onregelmatig ge-vormde aardhopen van woelratten, die een ingang langs opzij hebben, kenmer-ken molshopen zich door een opening in het midden die zich achter de mol sluit wanneer hij zich opnieuw ingraaft.

Haas en konijnZoek de verschillen! Hazen zijn bedui-dend groter dan konijnen en hebben langere achterpoten. Bovendien zijn hun oren langer dan hun kop en hebben ze zwarte tippen. Opvallend is eveneens dat hazen ‘lopen’, terwijl konijnen ‘hup-pelen’. Graafsporen en keutels – die van de haas zijn trouwens dubbel zo groot als die van het konijn – verraden vaak hun aanwezigheid. enkele konijnenziek-tes, zoals myxomatose, zorgden ervoor dat je vandaag de dag opvallend meer hazen dan konijnen telt.

Huismuis en bosmuisDe (bruin)grijze huismuis is met haar grote oren en lange, kale staart onge-twijfeld een bekend gezicht. Ze komt overal in Vlaanderen voor, denk maar aan de keuteltjes in de voorraadkast… De bosmuis heeft daarentegen een wit-te buik en een (geel)bruine rug, met een scherpe overgang tussen beide. Deze ‘Mickey Mouse’ heeft behalve grote oren ook opvallend grote ogen. On-danks wat de naam doet vermoeden, vind je haar niet alleen in het bos, maar ook in schuurtjes, tuinhuisjes, garages, op zolders, …

HuisspitsmuisSpitsmuizen hebben een zeer spitse snuit en piepkleine oogjes. De huis-spitsmuis is een algemene verschijning in de Vlaamse tuinen en komt soms zelfs ook binnenshuis voor. Ze heeft een donkergrijze rug en een lichtgrijze buik. De oorschelpen zijn goed zicht-baar en op de staart staan lange haren. Deze insecteneter laat zich makkelijk herkennen door haar heel hoge gepiep en sterke muskusgeur.

Vosiedereen kent de vos, maar wie heeft er ooit al eens één gezien? Zijn pels is veelal roodbruin met een witte of grijzige buikzijde. Vandaag tref je hem overal in Vlaanderen, zelfs in de stad. Tal van sporen wijzen op zijn aanwezig-heid: burchten in taluds, pootafdruk-ken, keutels op bospaden en… dood-gebeten pluimvee in slecht beveiligde kippenrennen.

SteenmarterDe steenmarter is terug van wegge-weest! Dit prachtige, elegante roof-dier ter grootte van een kat heeft een donker- tot vaalbruine vacht met bleke ondervacht en een kenmerkende witte (soms gele) vlek op borst en voorpoten. Marters zijn dol op warmte en zoeken dan ook schuren en zolders op om te schuilen. Vaak worden ze opgemerkt omwille van hun lawaaierige jongen, geurhinder of knaagschade aan onder-meer isolatie. Soms doen ze zich ook tegoed aan eieren, kippen, duiven en ander pluimvee.

BunzingDe vacht van deze ‘grote broer van de hermelijn en de wezel’ is overwegend bruinzwart, met een opvallend grijswit kopmasker en grijswitte oorranden. Het kopmasker en de kin- of keelvlek zijn soms minder uitgesproken of ont-breken gewoonweg. Hoewel weten-schappelijk bewijs ontbreekt, vermoedt men dat de bunzingpopulatie ernstig achteruit is gegaan in Vlaanderen.

ReeDit middelgrote hoefdier, met een schouderhoogte van 60 tot 75 cm, heeft een vosrode zomervacht, in het najaar wisselend naar een grijsbruine wintervacht. in tegenstelling tot andere hertachtigen (denk maar aan edelhert en damhert) hebben reeën geen staart. Behalve hun witte achterwerk hebben ze ook opvallend grote oren, grote ogen en een vrij spitse snuit met een zwarte neus. Met wat geluk kruis je hun pad in het bos of bemerk je ze bij valavond aan de bosrand.

DwergvleermuisDe meeste huizen krijgen al eens vleer-muizen op bezoek. in spouwmuren, rol-luikkasten, onder dakpannen en achter gevelplanken brengen ze de dag door. in huizen tref je meestal de gewone dwerg-vleermuis aan, met zijn 4 tot 9 gram één van de kleinste vleermuissoorten in Vlaanderen. Meer weten over vleer-muizen: neem dan eens een kijkje op www.natuurpunt.be/vleermuizenwerk-groep.

Voor nog meer informatie over deze en vele andere zoogdiersoorten kan je terecht op www.ziezozoogdier.be

• Voorzie volop nest- en schuilgelegenheid in de vorm van een takkenhoop, een houtstapel, een holle boom, een berg losse bla-deren, een oud schuurtje of zolder, een dichte kruid- en struik-begroeiing en allerlei klimplanten zoals kamperfoelie en klimop. Ook kunstmatige schuilplaatsen zoals een eikelmuisnestkast of egelhuisje worden graag in gebruik genomen als nieuwe woonst.

• Hoe meer voedsel in je tuin, hoe meer (zoog)diersoorten je er zal aantreffen. Voor de insecteneters voorzie je allerlei bloe-men die insecten aantrekken, voor de planteneters de no-dige kruidachtige gewassen, voor de vruchteneters allerhande fruit-, bessen- en notendragende struiken en bomen. Ook slakken en regenwormen worden graag gegeten. Bedenk wel dat sommige zoogdieren dol zijn op kippen en ander pluim-vee. De kippenren goed afsluiten of de beestjes ’s avonds opsluiten in het hok kan alvast heel wat onheil vermijden.

• Zorg voor een vijvertje of een badje met water, zodat (zoog)- dieren kunnen drinken. let er wel op dat de zijkanten voldoende glooiend zijn of dat er een uitstapje is – een plankje is meestal al voldoende – zodat er geen verdrinkingsgevaar is.

• Zonder is gezonder! Gebruik geen herbiciden of pesticiden, want die krijgen de dieren allemaal mee binnen met hun voedsel. De sproeimiddelen stapelen zich zo op in de voedselketen, met alle gevolgen vandien. Alternatieven kan je vinden op www.durftuinierenzonder.be.

• in een natuurlijke tuin met enkele wilde hoekjes en variatie in kruiden-, struik- en boomsoorten vinden niet alleen zoogdieren, maar ook tal van andere dieren een thuis. Zo werk je meteen mee aan het behoud van de biodiversiteit, de natuurlijke planten- en dierenrijkdom, bij jou in de buurt.

Help de zoogdieren

een handje

enkele zoogdiervriendelijke tips

Nog meer tips kan je nalezen op www.ziezozoogdier.be

Veldgids Europese zoogdierenPrijs: 33,00 euro, leden 29,70 euro

Aan de nieuwe Veldgids europese zoogdieren zal iedere natuurliefheb-ber, van vakantieganger tot professi-onal, veel plezier beleven. Het is niet alleen een complete, praktische de-terminatiegids, maar ook een prachtig

naslagwerk. Nog niet eerder werden alle zoogdieren van europa tot aan de oostelijke grenzen van de landen van de europese Unie zo fraai en overzichtelijk in één gids bijeen-gebracht.

NatuuronderzoekersPrijs: 10,00 euro, leden: 9,00 euro

Ook aan de kleine natuurliefhebbers wordt gedacht. Voor hen selecteer-den we een leuk boekje vol weetjes, tips en activiteiten. Daarin kom je te weten hoe je een echte zoogdieren-zoeker wordt. Vossen, konijnen, hazen,

vleermuizen… Geen enkel zoogdier heeft na het lezen van dit boekje nog geheimen. Bovendien komt het in een handig waterdicht kaftje, waardoor de onderzoekers zo de natuur in kunnen.

Natuur.winkelStationstraat 40 (stationsplein) • 2800 Mechelen015-43 16 88 winkel@natuurpunt.be • www.natuurpunt.be/winkel

Openingsuren:woensdag en vrijdag: 10u-17u30zaterdag: 10u-17u

Meer info

De bescherming van de zoogdieren in Vlaande-ren begint bij het in kaart brengen van hun ver-spreiding en het bepalen

van hun status. Sommige soorten zijn echter moeilijk te herken-nen of te vinden, of zijn zo algemeen dat de meeste mensen de waarneming van deze soorten zelfs niet doorgeven.

De zoogdierenwerkgroep wil hierin verandering brengen en informeert zowel het brede publiek als specialisten via cursus-sen, voordrachten, educatieve folders, rapporten, thematische excursies, studiedagen en een uitgebreide website. Van het op-sporen van hamsterburchten of hazelmuisnesten, over braak-ballen pluizen of ’s avonds met een zaklamp op zoek gaan naar zoogdieren, tot waarnemingen inzamelen via dit telweekend: de zoogdierenwerkgroep organiseert tal van activiteiten die onze zoogdieren in de kijker plaatsen.

Zoogdierenwerkgroep

V.U

. Will

y Ib

ens,

Cox

iest

raat

11, 2

800

Mec

hele

n •

Foto

graf

en: T

ine

Wou

ters

; Vild

a • R

ollin

Ver

linde

, Yve

s Ada

ms,

Misj

el D

ecle

er, L

udo

Goo

ssen

s; G

oede

le V

erbe

ylen

; Mic

hel V

isken

s; M

aart

en Ja

cobs

; Pau

l Van

Dae

le; B

ob V

ande

ndrie

ssch

e; L

uc M

eert

; Die

ter P

lu

• Als lid ontvang je 4 keer per jaar Natuur.blad, ons

ledenblad boordevol informatie over de natuur in Vlaan-

deren.

• Natuurpunt nodigt je uit om deel te nemen aan de

plaatselijke werking. Je blijft op de hoogte via het

plaatselijke contactblad.

• Je kan – met het hele gezin – gratis deelnemen

aan alle geleide wandelingen en fietstochten van

Natuurpunt.

• Je geniet 10 % ledenkorting bij aankoop van boeken,

verrekijkers e.a. producten in de Natuur punt-winkel.

• Je ontvangt een aantrekkelijk welkomstpakket met

daarin onze fraaie Natuur. gids met 66 uitgestippelde

wandelingen en fietstochten in de mooiste natuurgebie-

den van Vlaanderen en Wallonië.

• in het welkomstpakket vind je ook een CD met de meest

voorkomende vogelgeluiden.

Je mooiste avontuur begint hier!

Word lid van NatuurpuntSamen met ruim 88 000 gezinnen geef je zo een krachtig signaal aan de overheid. Jouw lidmaatschap stelt ons in staat om méér natuur te beschermen. Het lidgeld bedraagt 24 euro voor het hele gezin.

Meer info: NatuurpuntStudie(zoogdierenwerkgroep)•Coxiestraat11•2800Mechelen•015-297244

info@zoogdierenwerkgroep.be•www.zoogdierenwerkgroep.be

Lid worden kan door een bericht van domiciliëring te downloaden via www.natuurpunt.be of door 24 euro over te

schrijven op rekening 230-0044233-21 (IBAN = BE17 2300 0442 3321 • BIC = GEBABEBB) van Natuurpunt met

vermelding ‘nieuw lid actie zoogdieren’.

WAARNEMINGSFORMULIER ‘Zoogdier gezien?’

Soort aantal* bosmuis

bunzing

dwergvleermuis

eekhoorn

egel

haas

huismuis

huisspitsmuis

konijn

mol

ree

steenmarter

vos

(Als je een zoogdier waarneemt dat niet in de lijst staat,

mag je dit hier onderaan toevoegen)

Ben je lid van Natuurpunt? ja neeStuur mij een gratis infopakket over lidmaatschap van Natuurpunt

Datum of periode

Naam en voornaam: Straat en huisnr.:postcode en gemeente: e-mail: Tel.:

* (max. aantal verschillende individuen)

Geef je waarnemingen van het telweek-end zo snel mogelijk door. Zo kunnen we vrij snel na het telweekend al een stand van zaken opmaken.

Goed om weten: ook indien je geen en-kel zoogdier hebt waargenomen tijdens het weekend, mag je dit melden! Je kan dit doen door een soort te selecteren en als aantal ‘0’ in te vullen. Ook na het tel-weekend mag je nog waarnemingen van zoogdieren doorgeven via dit formulier of via de website.

Je hebt een zoogdier of sporen ervan gezien, maar je bent niet zeker om welke soort het gaat? Voeg een nauwkeurige beschrijving van je waarneming toe of stuur een mailtje naar info@zoogdierenwerkgroep.be, en we proberen je te helpen bij de determi-natie. Foto’s van het dier of van sporen (zoals pootafdrukken, vraatsporen of keutels) kunnen ook handig zijn!

Veel telplezier!

Geef je waarnemingen bij voorkeur door via www.ziezozoogdier.beofperpostnaarNatuurpunt•ZieZoZoogdier•Coxiestraat11•2800Mechelen

mijn tuin (zelfde adres als onderaan)

andere locatie:..............................................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................................................................

(geef hier een zo nauwkeurig mogelijke omschrijving van locatie en gemeente, zodat we deze gemakkelijk op de kaart kunnen terugvinden,

kaartje bijvoegen mag ook)

locatie

Welke soorten zijn hier welkom en voor welke wil je extra maatregelen nemen? .............................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................................

Welke soorten zijn hier niet welkom en waarom niet? ............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................................