InhoudAlgemene handleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

1 Inleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Aanleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Doelgroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Doelstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 Onderdelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Aansluiting bij taalprogramma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 Jaarplanning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Didactiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 Differentiatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Handleiding lessen maatschappijoriëntatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 Inleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Doelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 Opbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

3.1 Lesnummer en soort les . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93.2 Titel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93.3 Thema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103.4 Onderwerp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113.5 Tijd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113.6 Materiaal (bij de les). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113.7 Lesdoelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

4 Fasen van de les. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114.1 Verkenning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114.2 Kern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114.3 Terugblik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124.4 Suggesties voor extra activiteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Handleiding lessen sociale competentie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 Inleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 Doelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 Startlessen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 Opbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

4.1 Lesnummer en soort les . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144.2 Titel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144.3 Thema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144.4 Gedragscategorie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154.5 Onderwerp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174.6 Tijd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174.7 Materiaal (bij de les). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174.8 Lesdoelen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

5 Fasen van de les . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185.1 Verkenning en probleemstelling. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185.2 Bedenken en uitproberen van oplossingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195.3 Terugblik. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205.4 Toepassing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205.5 Suggesties voor extra activiteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

6 Houding, intonatie en gezichtsuitdrukking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Literatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

Lesmateriaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

HL-ZieZo/bi-werk/def 08-02-2005 18:30 Pagina 3

4

Algemene handleiding

1 Inleiding

In deze handleiding maakt u kennis met ZieZo. Eerst kunt u lezen voor welke doelgroep ZieZoontwikkeld is en wat de doelstelling is van het lespakket. We gaan in op de aanleiding voor deontwikkeling van dit lespakket maatschappijoriëntatie en sociale competentie. Vervolgens wordtde opbouw van ZieZo uitgelegd. Hierna komt aan de orde hoe u de lessen kunt laten aansluitenop het taalprogramma dat u gebruikt.In het tweede deel van deze handleiding wordt ingegaan op de lessen maatschappijoriëntatie.In het derde en laatste gedeelte komen de lessen sociale competentie aan bod. Hier vindt u ooknadere informatie over de startlessen sociale competentie.

2 Aanleiding

Integratie in de Nederlandse samenleving is een actueel onderwerp. Volwassen allochtonenieuwkomers moeten inburgeringscursussen volgen. Taal is daarbij een belangrijk aandachts-punt, maar als nieuwkomer heb je ook kennis nodig van de Nederlandse samenleving. Dat geldtniet alleen voor volwassenen, maar ook voor kinderen in de basisonderwijsleeftijd. Zij moetenweten waar ze leeftijdgenoten kunnen ontmoeten en hoe ze aan de Nederlandse samenlevingkunnen deelnemen. Juist als je de taal niet goed beheerst, is het fijn om goed voorbereid nieu-we situaties tegemoet te kunnen treden. Binnen de gemeente Rotterdam is integratie van nieuwkomers een belangrijk beleidsonderwerp.De Dienst Stedelijk Onderwijs heeft de CED-Groep de opdracht gegeven om een ‘inburgerings-cursus’ voor allochtone nieuwkomers in de basisschoolleeftijd te ontwikkelen. Met dit lespakketkunnen de leerlingen ontdekken en oefenen hoe ze hier met elkaar en met anderen kunnenomgaan. Ook maken ze kennis met allerlei aspecten van de Nederlandse samenleving, zoalssportclubs, winkels en de bibliotheek.

3 Doelgroep

ZieZo is ontwikkeld voor allochtone nieuwkomers in de leeftijd van zes tot en met twaalf jaar.Deze kinderen zijn vaak op latere leeftijd naar Nederland gekomen, bijvoorbeeld in het kader vangezinshereniging of omdat zij moesten vluchten uit hun moederland. Allochtone nieuwkomers hebben vaak moeite om in een reguliere groep op een basisschoolonderwijs te volgen. Hun taalvaardigheid in het Nederlands is daarvoor nog onvoldoende. Somshebben zij ook weinig of geen onderwijservaring. In speciale eerste opvangklassen worden zijvoorbereid op het volgen van onderwijs in een reguliere groep. Het zwaartepunt in deze eersteopvangklassen ligt bij taalonderwijs. Opvangklassen waarin de leerlingen de hele dag onderwijskrijgen, besteden ook aandacht aan andere onderwijsdomeinen, zoals rekenen en expressie. Deopvangklassen zijn bovendien een ideale plaats om kennis te maken met de Nederlandsesamenleving en de manier waarop mensen in Nederland met elkaar omgaan. Voor deze laatstetwee doelen is dit lespakket ontwikkeld. ZieZo biedt opvangleerkrachten een gestructureerd pak-ket met lessen maatschappijoriëntatie en sociale competentie.

Een groot deel van de lessen vereist een basale kennis van de Nederlandse taal. Leerlingen diemeer dan tien weken onderwijs hebben gevolgd in een opvangklas in Nederland (vergelijkbaarmet eind cursus 1-niveau van Prisma) kunnen deze lessen volgen. Dit geldt voor alle lessenmaatschappijoriëntatie en 24 lessen sociale competentie.

HL-ZieZo/bi-werk/def 08-02-2005 18:30 Pagina 4

Om ook nieuwkomers die net in Nederland aangekomen zijn te laten meedoen met ZieZo zijnzestien startlessen ontwikkeld. Deze lessen zijn gedeeltelijk non-verbaal. Met speelse werkvor-men wordt hierin bijvoorbeeld aandacht besteed aan samenwerken en helpen. In deze startles-sen krijgen de leerlingen daarnaast de gelegenheid standaardzinnen te leren die toepasbaar zijnin verschillende situaties. De lessen zijn geschikt voor de hele opvanggroep. Leerlingen die netin Nederland zijn, kunnen de lessen volgen samen met leerlingen die hier al langer verblijven.Behalve voor de specifieke opvang van nieuwkomers is ZieZo ook inzetbaar voor speciale scha-keltrajecten in het basisonderwijs, met name voor leerlingen die gedurende hun schoolloopbaangebaat zijn bij een tijdelijke intensieve vorm van onderwijs. Een aantal kenmerken van de methode is hierbij van belang:� ZieZo biedt een basispakket voor maximaal een jaar.� ZieZo is zeer flexibel inzetbaar, onder andere door de vrije volgorde van lessen.� ZieZo is thematisch van opzet.� De onderdelen maatschappijoriÎntatie en sociale competentie zijn onafhankelijk van elkaar te

gebruiken.

4 Doelstelling

De doelstelling van ZieZo is tweeledig:� kennismaken met aspecten van de Nederlandse samenleving. De lessen maatschappij-

oriëntatie hebben hierop betrekking;� kennismaken met de manier waarop mensen in Nederland met elkaar omgaan. Alle lessen

sociale competentie, inclusief de startlessen, zijn daarop gericht.Met ZieZo krijgen de leerlingen kennis en vaardigheden aangereikt waarmee ze zich sneller enbeter kunnen redden in het contact met leeftijdgenoten en volwassenen in hun omgeving. Ze zul-len zich hierdoor sneller ‘thuis’ voelen in Nederland.

5 Onderdelen

ZieZo bestaat uit een handleiding voor de leerkracht, pictogrammen, praatplaten en een werk-schrift voor de leerlingen. In de handleiding vindt u algemene informatie en alle lesbeschrijvingen. De lesbeschrijvingenbeginnen met zestien startlessen sociale competentie. Alle leerlingen, ook de zogenaamde ‘niet-aanspreekbaren’, kunnen met deze lessen meedoen.Na de startlessen volgen 48 lessen die vooral geschikt zijn voor leerlingen die een basale ken-nis van de Nederlandse taal hebben (eind cursus 1-niveau van Prisma), overeenkomend metongeveer tien weken taalonderwijs in Nederland. Deze lessen vallen uiteen in twee delen: er zijn24 lessen maatschappijoriëntatie en 24 lessen sociale competentie. Steeds wordt een les maat-schappijoriëntatie gevolgd door een les sociale competentie. Deze twee lessen vormen een paardat in dezelfde week aangeboden wordt. In de lessen sociale competentie komen verschillendewerkvormen voor, die soms ondersteund worden met illustraties of een beeld- of stripverhaal. Deillustraties zijn na de les opgenomen. Voor een grote groep kunt u deze illustraties eventueelkopiëren, zodat de leerlingen er in groepjes naar kunnen kijken. De beeld- en stripverhalen staanin het werkschrift.Bij alle lessen sociale competentie horen pictogrammen; in de lesbeschrijvingen aangeduid alspicto’s. Deze picto’s laten zien om welk onderdeel van sociale competentie het in de les gaat.Deze onderdelen van sociale competentie noemen we de gedragscategorieën. Op pagina 15vindt u een overzicht van de acht gedragscategorieën en de bijbehorende picto’s. Aan het eindvan iedere les sociale competentie hangt u de juiste picto op in de klas.Bij sommige lessen maatschappijoriëntatie horen praatplaten. Ze worden op verschillende

5

HL-ZieZo/bi-werk/def 08-02-2005 18:30 Pagina 5

momenten in de lessen ingezet. Dit is steeds in de lesbeschrijving aangegeven.Het werkschrift voor de leerlingen bevat twee spellen en een werkblad bij de startlessen. Daarnaastbestaat het werkschrift uit werkbladen met oefeningen bij de lessen maatschappijoriëntatie en beeld-en stripverhalen bij de sociale competentielessen. De oefeningen zijn korte verwerkingsopdrachten,waarin de leerlingen actief aan de slag gaan met de informatie uit de les maatschappijoriëntatie.

6 Aansluiting bij taalprogramma

Een veelgebruikt taalprogramma voor nieuwkomers in opvangklassen is het Prisma Project. Metuitzondering van de startlessen sluiten de lessen in ZieZo aan op de thema’s die het PrismaProject ook gebruikt: school (week 1), wonen (2), lichaam (3), natuur (4), rondom school (5), vrijetijd (6), gevoelens (7) en feest (8). Voordeel hiervan is dat de lessen minder geïsoleerd zijn engoed ingebed worden in het totale curriculum van een eerste opvangklas. Ook kan in de lessende woordenschat gebruikt worden die in de Prisma-lessen aangeleerd wordt.De volgorde van de lessen in ZieZo komt overeen met de volgorde van de thema’s in het PrismaProject. Zo kunt u driemaal acht weken maatschappijoriëntatie- en sociale competentielessengeven die aansluiten bij het Prisma-thema. Bent u in week 2 (wonen), dan hebben de Prismataal/leesprogramma’s betrekking op wonen én de lessen maatschappijoriëntatie en socialecompetentie ook. Het verdient dus aanbeveling de lessen van ZieZo te laten corresponderenmet het Prisma-thema.Ook qua organisatie sluit ZieZo aan op het Prisma Project: het jaar is opgedeeld in vier perio-den van tien weken. Elke periode van tien weken bestaat uit acht lesweken en twee toets- enherhaalweken. De extra activiteiten die bij iedere ZieZo-les beschreven zijn kunt u doen op over-gangsmomenten gedurende de week en in de toets- en herhaalweken van iedere periode.Ook als u een ander taalprogramma of andere methoden gebruikt, kunt u met ZieZo aan de slag.De koppeling met het Prisma Project is niet dwingend. De lessen zijn ook uitstekend los in te zet-ten. U heeft dan meer vrijheid bij het bepalen van de volgorde van de lessen. U kunt bijvoorbeeldaansluiten op de actualiteit of op andere onderwerpen die in uw groep aan de orde komen.

7 Jaarplanning

Er zijn verschillende mogelijkheden om ZieZo in te zetten in het schooljaar. Het totale lespakket ZieZo bestaat uit 64 lessen. De sociale competentielessen zijn verdeeld inzestien startlessen en 24 gewone lessen. Daarnaast zijn er 24 lessen maatschappijoriëntatie. Bijde ontwikkeling is uitgegaan van een rooster, waarin tweemaal per week ruimte is om ZieZo-lessen te geven. In 32 schoolweken kunt u dan 64 lessen geven.

Startlessen� Er zijn zestien startlessen voor de gehele groep. Deze zijn gedeeltelijk non-verbaal. � Door het minimale woordgebruik sluiten deze lessen niet aan op de Prisma-thema’s. � Uitgaande van twee lessen per week nemen de lessen een periode van acht weken in beslag.Het ligt voor de hand om de startlessen te geven op het moment dat er veel nieuwe instroom is.Vaak is dit aan het begin van het nieuwe schooljaar. De startlessen kunnen echter ook op eenander moment in het schooljaar gegeven worden. Door de opbouw en inhoud van deze lessengaan de leerlingen zich veilig en vrij voelen in de groep.

Lessen maatschappijoriëntatie en sociale competentie� Er zijn 24 lessen maatschappijoriëntatie en 24 lessen sociale competentie.� Iedere week is er één les maatschappijoriëntatie en één les sociale competentie. Deze slui-

ten qua thema op elkaar aan.

6

HL-ZieZo/bi-werk/def 08-02-2005 18:30 Pagina 6

� De lessen sociale competentie zijn bedoeld voor leerlingen met een basale kennis van deNederlandse taal. Ze zijn te verbaal voor leerlingen die minder dan tien weken eerste opvang-onderwijs in Nederland hebben gevolgd. Omdat kinderen vooral leren door te observeren enimiteren, kunt u overwegen om deze ‘niet-aanspreekbaren’ wel - passief - te laten deelnemenaan de lessen.

Schematisch kan een schooljaar er zo uitzien:

Week 1-10 8 weken * 2 startlessen sociale competentie = 16 lessen

Week 11-20 8 weken * (1 les maatschappijoriëntatie + 1 les sociale competentie) = 16 lessen

Week 21-30 idem = 16 lessen

Week 31-40 idem = 16 lessen

Totaal 40 weken = 64 lessen

Het overvolle rooster van de opvangklassen zal niet altijd toelaten dat er twee lessen per weekgegeven worden. U kunt dan zelf een keuze maken, afhankelijk van de behoeften van de groep ofvan de actualiteit. U kunt er ook voor kiezen om één les per week te geven, bijvoorbeeld de eneweek een les maatschappijoriëntatie en de andere week een les sociale competentie. In dat gevalis het belangrijk om de lessen sociale competentie zo te selecteren dat alle gedragscategorieënaan bod komen (zie pagina 17 voor een overzicht). Bovenaan iedere les is de behandeldegedragscategorie vermeld. Daarmee kunt u de lessen selecteren, waar uw groep de meestebehoefte aan heeft.Aan het eind van iedere les vindt u suggesties voor vervolgactiviteiten. Bij de lessen maat-schappijoriëntatie is hier altijd het werkblad vermeld, maar ook andere verwerkingsactiviteiten.Daarnaast worden buitenschoolse activiteiten genoemd, zoals bezoek aan een bibliotheek ofeen winkel. Ook bij de lessen sociale competentie staan aan het einde van iedere les extra verwerkingsac-tiviteiten, bijvoorbeeld een creatieve activiteit of een spel dat u met de leerlingen kunt spelen. Inde startlessen vindt u hier vaak verschillende spelletjes, waarmee de leerlingen de bedoeldevaardigheden in een andere situatie kunnen oefenen.

8 Didactiek

In ZieZo worden twee didactische modellen gebruikt: het authentieke instructiemodel en hetconstructivistische proces van constructie, interactie en reflectie. Het authentieke instructiemodel gaat uit van betekenisvolle kennis, die aansluit bij de bele-vingswereld van kinderen. Het model bestaat uit de volgende fasen: introductie van een pro-bleem - zoeken naar oplossingen - uitwisseling en instructie - inoefening - verwerking (Cöp e.a.,1998/9). In het proces van constructie, interactie en reflectie gebeurt constructie van nieuwe kennis doorhet activeren van voorkennis en door introductie van de probleemstelling. In het interactie-gedeelte wordt kennis uitgewisseld door oplossingen te presenteren en te vergelijken. In dereflectiefase kijken de leerlingen terug op het leerproces (Nelissen, 1998). Beide modellen vindtu terug in de fasen van de les.

De interactie uit het constructivistische model heeft consequenties voor de lesbeschrijvingen: erstaan veel vragen in de lesbeschrijvingen, die u kunt stellen aan de leerlingen. Vaak vindt u ach-ter de vraag tussen haakjes mogelijke antwoorden. De lessen bevatten geen teksten met een‘betoog’, bijvoorbeeld over het nut en de noodzaak van een lesdoel als ‘elkaar helpen’. Als deleerlingen zelf ontdekken hoe ze dingen kunnen doen, hechten ze hieraan meer waarde. Ook isde kans groter dat zij de lesdoelen zullen toepassen als zij ze zelf ontdekken. Het is dus niet de

7

HL-ZieZo/bi-werk/def 08-02-2005 18:30 Pagina 7

bedoeling dat u vertelt ‘hoe het moet’. Als enige Nederlander in de klas kunt u wel vertellen watin Nederland de gewoonte is. De leerlingen moeten echter gestimuleerd worden om hun eigenmanier te vinden. Dit vraagt een open houding, die ruimte laat voor de inbreng en zienswijze vande leerlingen. Maar het vraagt ook van u dat u de leerlingen uitlokt om te vertellen wat zij alweten, kunnen, vinden en willen. Dit wil niet zeggen dat alles uiteindelijk mag: met elkaar komje tot een optimale manier om met de probleemstelling van die les om te gaan. Hierbij is reflec-tie een belangrijk hulpmiddel.Reflectie, nadenken over je eigen handelen, is dan ook een volgend uitgangspunt van ZieZo. Inde lessen is kunnen (of leren) reflecteren een belangrijk hulpmiddel om de lesdoelen te berei-ken. Natuurlijk moet bij interactie en reflectie rekening gehouden worden met leeftijd en het taal-niveau van de leerlingen. Daarom zijn bij de terugblik vaak ook vragen geformuleerd die de leer-lingen stimuleren om na te denken over wat zij geleerd hebben.

9 Differentiatie

Doordat (bijna) alle leerlingen uit de groep meedoen aan de lessen ZieZo, wordt een grootberoep gedaan op uw leerkrachtvaardigheden ten aanzien van differentiatie. U moet echter nietalleen differentiëren naar taalvaardigheidsniveau, maar ook naar leeftijd. Alle kinderen moetenleren omgaan met elkaar, maar aan jonge kinderen worden toch andere eisen gesteld dan aanoudere kinderen. In de lessen is hiermee rekening gehouden door situaties te schetsen waarinkinderen uit iedere leeftijdscategorie zich kunnen herkennen. Het is aan u om bijvoorbeeld eencompliment te geven voor een antwoord van een zevenjarige, terwijl u bij een elfjarige leerlingdoorvraagt als deze hetzelfde antwoord zou geven.

In de startlessen in ZieZo ligt de nadruk op non-verbale communicatie. Deze klassikale lessenzijn speciaal bedoeld om de niet-taalvaardige leerlingen ook aan de ZieZo-lessen te kunnenlaten meedoen. Afhankelijk van de samenstelling van de groep kunt u aan het begin van zo’nnon-verbale les de extra verantwoordelijkheid geven aan (oudere) taalvaardige leerlingen om deminder taalvaardigen te helpen. Soms kennen deze lessen een differentiatie op taalvaardigheidsniveau. De minst taalvaardigendoen dan bijvoorbeeld een vaardigheidsoefening, terwijl de meer taalvaardige leerlingen metelkaar praten en discussiëren.

Tips voor differentiatie naar taalvaardigheidsniveau� Schenk voldoende aandacht aan de minder taalvaardige leerlingen. Geef hen de tijd om een

antwoord te bedenken. De formulering van hun bijdragen is minder belangrijk dan de inhoud. � Een aantal startlessen leidt tot het aanleren van standaardzinnetjes aan de minder taal-

vaardige leerlingen. De gegeven standaardzinnen zijn goede voorbeelden, maar als de leer-lingen zelf met een even goed of beter idee komen, is het beter om dat te gebruiken. Dat sluitdan blijkbaar beter aan bij hun belevingswereld. Zorg er wel voor dat deze standaardzinnenkort en eenvoudig zijn. Taalvaardige leerlingen kunt u vragen om variaties op de stan-daardzinnen te bedenken. U mag van deze leerlingen verwachten dat ze deze stan-daardzinnen in een talige context plaatsen.

� ZieZo-lessen zijn geen mondelinge taallessen. Uitbreiding van de woordenschat is geen doel.U kunt daarom overwegen om - waar nodig - leerlingen met dezelfde taalachtergrond in huneigen taal te laten overleggen. Ze moeten echter wel in het Nederlands hun ideeën aan derest van de groep overbrengen.

8

HL-ZieZo/bi-werk/def 08-02-2005 18:30 Pagina 8