Zicht op gezinshuizen in tijden van Corona

Tweede rapportage signaalpunt

“Gezinshuisouders en kinderen in gezinshuizen hebben het extra zwaar in deze periode. Het is van belang om de ondersteuning van gezinshuisouders zo snel mogelijk weer op te starten. Ook zijn de

gezinshuiskinderen gebaad bij herstel van de bezoekmomenten met hun familie.” – directeur-bestuurder Esther de Vrij

14-5

-202

0

van 7

2

14 mei 2020 Tussenstand signaalpunt Zorgbelang Fryslân Geachte betrokkene, Sinds eind maart hebben we via het signaalpunt rondom zorg in Coronatijd meerdere verhalen binnengekregen, besproken en gebundeld. Voor deze tweede rapportage hebben we signalen opgehaald onder gezinshuisouders. Zij zorgen 7 dagen per week, 24 uur per dag voor kinderen die niet bij hun biologische ouders kunnen wonen. Zij nemen deze kinderen op in hun gezin. Door de coronamaatregelen valt een deel van de ondersteuning van deze ouders weg en komt er extra belasting bij doordat ze het onderwijs thuis in veel gevallen op zich hebben genomen. Op basis van signalen in de eerdere rapportage en van onze vertrouwenspersonen jeugd hebben we deze groep vanuit Zorgbelang Fryslân door middel van een vragenlijst actief bevraagd om te zien hoe het met hen gaat. Ruim de helft van de door ons benaderde gezinshuisouders in Friesland heeft meegewerkt. Hieronder leest u de belangrijkste bevindingen van dit onderzoek. Duidelijk zwaardere belasting van gezinshuisouders door de coronamaatregelen Uit het onderzoek blijkt dat tweederde van de gezinshuisouders een zwaardere arbeidsbelasting ervaart door de coronamaatregelen. Daarnaast voelt ruim 40% van de gezinshuisouders zich psychisch zwaarder belast door de coronamaatregelen. Slechts bij drie van de respondenten is er geen ondersteuning weg gevallen in de gezinshuizen. Bij de rest is er één of meer vormen van ondersteuning weggevallen. Bij ruim 30 procent is ambulante hulp komen te vervallen. Bij ruim 40 procent van de gezinnen is de huishoudelijke hulp komen te vervallen. Bij bijna de helft van de gezinnen is andere ondersteuning komen te vervallen. Hierbij werden veelal ondersteuningsmogelijkheden om de gezinshuisouders te ontlasten genoemd, zoals het vervallen van de mogelijkheid om kinderen bij een vast logeeradres onder te brengen of om een vaste vervanger in te schakelen. Maar ook dingen als intervisie of systeemtherapie ter ondersteuning van de gezinsouders zijn weggevallen. Daarbij heeft een aantal gezinshuizen te maken gehad met ziekteverzuim van begeleiders. Ook maakte het werken met corona protocollen en de daaruit volgende dilemma's het werk van de gezinshuisouders zwaarder in deze periode. Contact met biologische ouders/familie Bijna driekwart van de gezinshuisouders loopt vanwege de coronamaatregelen (extra) tegen bepaalde dingen aan. Met name het verplicht stil leggen van bezoekmomenten met de biologische ouders van de kinderen levert spanning op in de gezinshuizen. Het ontbreken van bezoekmomenten met hun familie is voor veel kinderen moeilijk te accepteren. Voor de gezinshuisouders is het moeilijk om de

van 7

3

kinderen dit contact te ontzeggen, sommigen liggen hier wakker van. In sommige situaties wordt het contact met familie inmiddels mondjesmaat weer opgestart. Wegvallen van school en dagopvang Het sluiten van de scholen heeft impact op de gezinshuizen, zeker in combinatie met het wegvallen van ondersteuning. Gezinshuisouders geven hier verschillende dingen over aan. Zo is in een sommige gevallen de noodopvang voor kinderen met complexe problemen niet of niet snel genoeg op gang gekomen, waardoor de belasting thuis hoog werd. Ook is noodopvang in de vakantie in sommige gevallen niet beschikbaar. Noodopvang is niet altijd een oplossing volgens de kinderen en gezinshuisouders. Kinderen/jongeren missen het contact met hun vrienden van school en willen zo gewoon mogelijk zijn. Daarom willen ze juist geen gebruik maken van de noodopvang. Beter zou volgens hen de noodopvang op de eigen vertrouwde school door de eigen leerkrachten geboden kunnen worden. De combinatie van thuis lesgeven en de extra taken die erbij komen is soms lastig. Het ontbreekt aan tijd om voldoende ondersteuning te kunnen bieden. Daarbij krijgen de kinderen/jongeren weinig huiswerk waardoor de resterende tijd samen ingevuld moet worden. Ook zorgt het wegvallen van school voor negatieve gevolgen voor de kinderen/jongeren. Het vraagt veel van ze om zich aan te passen aan nieuwe vormen van digitaal thuisonderwijs. Sommigen worstelen met een lage frustratietolerantie, anderen met het ontbreken van de vaste structuur en/of het contact met andere kinderen. Het ontbreken van school geeft kinderen/jongeren extra tijd om na te denken, sommigen willen dit juist niet. Soms scheiden kinderen/jongeren school en thuis normaal gesproken heel duidelijk van elkaar in verschillende werelden. Dit loopt nu veel meer door elkaar heen en kan lastig zijn. Soms geeft het wegvallen van school juist lucht. Zo gaf een gezinshuisouder aan dat ze het doordat de scholen dicht zijn ontspannender vindt omdat de kinderen beter in hun vel zitten door het thuisonderwijs. Daarbij is het niet alleen het thuisonderwijs dat maakt kinderen dat sommige kinderen beter in hun vel zitten. Het niet meer hoeven reizen van het één naar het ander is voor sommige kinderen/jongeren prettig. Houden aan de maatregelen Uit de reacties op de vragenlijst blijkt dat het voor gezinshuisouders zelf iets makkelijker is om de maatregelen vol te houden dan dat zij denken dat het voor de kinderen/jongeren is. Ruim 30 % van de gezinshuisouders vindt het (enigszins) moeilijk om zich aan de maatregelen te houden ten opzichte van ruim 40% van gezinshuisouders die denken dat het voor de kinderen/jongeren moeilijker vol te houden is. Ook bij de open vragen geven gezinshuisouders aan dat het met name voor de jongeren moeilijk is om zich aan de maatregelen te houden. Doordat ze de hele dag op elkaars lip zitten lopen de spanningen

van 7

4

extra op. In sommige gevallen, zoals bij een kind met depressieve klachten maken de gezinshuisouders andere keuzes door toe te staan dat er met bepaalde vrienden contact is. De meivakantie levert hierbij in sommige gezinshuizen extra druk op. De kinderen/jongeren gaan zich hierdoor nog meer vervelen. Ontbreken van een uitlaatklep In ruim de helft van de gezinshuizen ervaart men door de coronamaatregelen meer spanningen. Meerdere gezinshuisouders benoemen de verveling en het ontbreken van een uitlaatklep zoals sporten of vrienden zien als een belangrijk probleem. De spanningen kunnen oplopen doordat je veel op elkaars lip zit. De afwezigheid van een uitlaatklep maakt dit nog lastiger. In sommige gevallen leidt dit tot het tijdelijk weglopen van kinderen/jongeren. Omgaan met veel veranderingen tegelijk is lastig In het bovenstaande is het al een aantal keer zijdelings aan bod gekomen. De coronamaatregelen zorgen voor veel veranderingen in de routines van veel van de kinderen/jongeren, denk aan geen bezoek van/aan familie, geen school, geen sport, vrienden minder of niet zien en aanpassen aan het thuisonderwijs. Zeker bij kinderen/jongeren met complexe problemen heeft dit veel impact. Het vraagt veel inspanning van de gezinshuisouders om hen hierbij goed te begeleiden. In meerdere gevallen wordt door de gezinsouders benoemd dat zij in nood wel terug kunnen vallen op hulp van achterliggende instanties. Beschermende middelen Zoals op veel plekken in de zorg speelt de discussie over beschermende middelen ook, op beperkte schaal, onder gezinshuisouders. Met name ter voorbereiding op een mogelijke uitbraak worden deze middelen gemist. Verwachtingen ten opzichte van de overheid 20% van de respondenten geeft aan dat de overheid voldoende oog heeft voor wat er speelt in de gezinshuizen. Zo geven gezinshuisouders aan dat de inspectie voor Gezondheidszorg en jeugd actief contact opneemt om te horen wat er speelt. Ook is er noodopvang geregeld en zijn er duidelijke richtlijnen. Al is het soms wel puzzelen om deze toe te passen. Ruim 40% staat neutraal tegenover de vraag of de overheid voldoende oog heeft voor de gezinshuizen. Ze zijn er minder mee bezig of redden zichzelf. Ook geven ze aan dat het voor iedereen lastig is en dat er bij hen in ieder geval in financiële zin geen onrust heerst. Bijna 40% geeft aan dat ze van mening zijn dat de overheid onvoldoende oog heeft voor de gezinshuizen. De antwoorden richten zich met name op de impact die het thuis verzorgen van onderwijs heeft als je 24/7 zorgt voor kinderen met complexe problemen. Zeker als aanvullende ondersteuning ook wegvalt. Hier zien zij gaten die bijvoorbeeld de noodopvang niet, of niet voldoende, oplost vanwege de complexe problematiek van de kinderen.

van 7

5

Een enkeling noemt onvoldoende oog voor financiële impact van de maatregelen. Bijvoorbeeld door kosten die gemaakt worden voor inhuur van extra personeel of het niet toekomen aan de eigen opleiding terwijl de betaling van het collegegeld wel doorloopt. Weten waar je terecht kunt met knelpunten Ruim 70% van de gezinshuisouders geeft aan dat ze weten bij wie ze terecht kunnen als ze knelpunten ervaren door de coronamaatregelen. Zij voelen zich gesteund door gezinscoaches, gedragswetenschappers en/of door de organisaties waar zij bij aangesloten zijn. Zij ontvangen duidelijke informatie en protocollen. Een krappe 30% geeft aan dat zij niet goed weten bij wie ze terecht kunnen bij knelpunten. De groep zelfstandige gezinshuizen maakt hier een relatief groot aandeel van uit. Positieve insteek Wat duidelijk naar voren komt in de reacties van de gezinshuisouders is dat ze positief blijven en het vooral met elkaar zo gezellig mogelijk proberen te houden. Wat daarbij helpt, geven een aantal gezinshuisouders aan, is dat ze veel ruimte in en om hun huis hebben waardoor de kinderen/jongeren veel buiten kunnen spelen en hun gang kunnen gaan. Veel gezinshuisouders geven aan dat deze periode voor iedereen zijn uitdagingen kent, zo ook voor hen. Ze blijven positief en hopen dat er snel meer ruimte komt. Conclusie: Uit het onderzoek wordt zichtbaar dat gezinshuisouders een zeer veerkrachtige groep zijn die zich in moeilijke omstandigheden vol blijven inzetten om een veilig thuis te bieden aan de kinderen in hun zorg. Tegelijkertijd ervaren ze wel degelijk een zwaardere belasting, zowel qua werkdruk als psychisch. Met name ruimte voor henzelf om even afstand te nemen en eigen dingen te kunnen doen komt in het gedrang. Op de langere termijn kan dit hun veerkracht aantasten. Het is daarom van belang om oog te hebben voor het werk dat zij verrichten onder lastige omstandigheden en snel passende oplossingen te bieden op het moment dat zij knelpunten aangeven. In dat kader is het belangrijk om te monitoren hoe het opstarten van school zal verlopen. Ook is het van belang dat er indien er behoefte aan beschermend materiaal is, hierin voorzien wordt. Gezinshuisouders moeten veilig hun werk kunnen doen. Bij ziekte van de gezinshuisouders komt het gezinssysteem in zijn geheel onder druk te staan. Ook willen we hier graag een suggestie van een van de gezinshuisouders onder de aandacht brengen om de opstart van het bezoek van familie veilig te laten verlopen: zorg, daar waar hier behoefte aan is, voor de mogelijkheid voor een externe ontmoetingsruimte, zodat familiebezoek niet in het eigen huis hoeft plaats te vinden of op publieke plekken (die deels nog gesloten zijn).

van 7

6

Overige signalen jeugdzorg Behalve in gezinshuizen wonen er ook kinderen in jeugdzorginstellingen. Deze instellingen hebben we niet meegenomen in ons onderzoek omdat de zorg hier geleverd wordt door teams van professionals die elkaar afwisselen. De belasting van deze medewerkers is daarmee anders. En de mogelijke gevolgen voor de kinderen/jongeren daarmee ook. De vertrouwenspersonen jeugd van Zorgbelang Fryslân hebben met deze jeugdzorgmedewerkers regelmatig contact. In deze rapportage nemen we daarom ook kort een aantal signalen mee die we opvangen vanuit de jeugdzorginstellingen. Moeite om de kinderen/jongeren binnen te houden De jeugdzorgmedewerkers geven in contacten met onze vertrouwenspersonen aan dat het zeer lastig is om de jongeren iedere dag binnen te houden. De dag invulling van de jongeren vanuit school is niet dekkend, waardoor jongeren een uitvlucht zoeken. Jongeren verlaten hierdoor de groep ondanks het benoemen van de regels en maatregelen. Er is vervolgens geen zicht op welke jongeren met elkaar in contact komen en of er voldoende afstand wordt gehouden. Vervolgens komen jongeren terug op de groep en komen in aanraking met elkaar en de medewerkers. Gebrek aan beschermend materiaal Medewerkers in jeugdzorginstellingen geven aan dat er voor hen geen beschermende maatregelen genomen zijn. Medewerkers worden blootgesteld aan de risico's die de jongeren nemen doordat ze in contact komen met anderen en daarna met hen. Medewerkers ervaren hierin lastige situaties. Jongeren die na periode thuis weer op de groep komen In bepaalde situaties hebben ouders er in eerste instantie voor gekozen om hun kinderen gedurende de coronamaatregelen in de thuissituatie op te vangen. Het was toen moeilijk te overzien hoelang de maatregelen zouden gaan duren. Naarmate de maatregelen langer duren, wordt het voor ouders te belastend. Hierdoor zijn ouders in overleg gegaan met de leefgroepen. De leefgroepen hebben vervolgens de jongeren opnieuw geplaatst. Dit heeft invloed op de groepsvorming en ondersteuning van de jongeren op de groep. Voor medewerkers is hierdoor een extra aanpassing nodig om de groepen voldoende te kunnen ondersteunen.

van 7

7

Over het signaalpunt De maatregelen rondom COVID2019 hebben grote impact op de toegankelijkheid van zorg, en daarmee ook op kwaliteit van leven. Komt deze ernstig in het geding door de maatregelen? Maakt u zich grote zorgen over de gezondheid van uzelf of een ander door de maatregelen? Of heeft u juist een goed voorbeeld van aangepaste zorg? Laat het ons weten. https://www.zorgbelang-fryslan.nl/corona/ Zorgbelang Fryslân zal u blijvend informeren over de signalen die ons bereiken. De verhalen worden geanonimiseerd gedeeld met het ministerie van VWS en betrokken stakeholders, om zo met elkaar ook in deze crisistijd blijvend met elkaar te werken aan kwaliteit van zorg en leven in Fryslân. Heeft u vragen over deze bevindingen van het signaalpunt? Neem contact op met projectleider Nynke Wilbrink: 085 4 832 433