BEGELEIDEN VAN MENSEN DIE ZELFVERWONDEN

- CONTACT MAKEN EN HERSTELLEN -

Dr. Berno van Meijel / Hogeschool INHOLLAND

Ede, 26 mei 2008

INTRODUCTIE

WELKE PROBLEMEN ERVAREN JULLIE IN DE ZORG VOOR PATIËNTEN DIE ZELFVERWONDEN?

WELKE PROBLEMEN ZIJN ER IN DE INTERACTIE TUSSEN ZORGVERLENERS EN PATIËNTEN?

WELKE (EFFECTIEVE) INTERVENTIES ZIJN ER BEKEND TEN AANZIEN VAN ZELFVERWONDEND GEDRAG?

INTERVENTIES:PROBLEEMOPLOSSING: 5 RCT’S (HAWTON ET AL, 2004)

Niet-significante vermindering van zelfverwondend gedrag (wel trend);

Wel een significante vermindering van depressieve symptomen en gevoelens van hopeloosheid (Townsend et al, 2001)

INTERVENTIES:

DIALECTISCHE GEDRAGSTHERAPIE BPS(LINEHAN ET AL/ BOHUS ET AL / VERHEUL ET AL)

Vermindering van: Zelfverwondend gedrag Depressie Angst Dissociatie

INTERVENTIES:PSYCHO-ANALYTISCHE PSYCHOTHERAPIE(BATEMAN & FONAGY, 1999 / 2001)

Individueel of groepsgewijs Borderline PS Significante afname zelfverwonding

INTERVENTIES:

CRISISKAART / CRISISTELEFOON(HAWTON ET AL, 2004)

Niet-significante vermindering van zelfverwondend gedrag

INTERVENTIES:

CONTINUÏTEIT VAN ZORGDREW, 2001

Continue begeleiding door een en dezelfde verpleegkundige bij klinische patiënten.

NIET-EFFECTIEVE INTERVENTIES Intensieve (na-)zorg + outreaching (Hawton et al.,

2004)

Kortdurende opname algemeen ziekenhuis na contact SEH (Hawton et al., 2004)

Toewijzing casemanager aan ambulante patiënten (Clarke et al., 2002)

Outreaching en nazorg huisarts (Bennewith et al., 2002)

Non suïcide contracten (Drew, 2001)

INTERVENTIES: WAT ONTBREEKT?

Onderzoek naar lichaamsgerichte en inspanningsgerichte interventies.

PROJECT ZELFVERWONDING

De ontwikkeling en toetsing van een verpleegkundige interventie gericht op effectieve omgang met patiënten die zelfverwonden.

UITGANGSPUNTEN

1. Belevingsgerichte zorg: zelfverwonding als ‘overlevingsstrategie’ van de patiënt

2. Het doel wordt gesteld door de patiënt (en dat is niet per se stoppen met zelfverwonden)

3. Overstijging van het ‘medische model’4. Vermijding van ‘blaming the victim’5. Verruiming van handelingsrepertoire van

verpleegkundigen: professioneel handelen6. Verruiming van handelingsrepertoire van

patiënten: selfmanagement7. Effectieve communicatie tussen

verpleegkunde en de patiënt: gezamenlijk commitment

DOELEN

1. De bevordering van de communicatie tussen verpleegkundige en patiënt;

2. De vroegtijdige signalering van oplopende stress en (dreigende) zelfverwonding:

3. Het uitvoeren van interventies gericht op het omgaan met stress en (dreigend) zelfverwonden

VORM

Deel A: achtergronddocument met theoretische en praktische onderbouwing

Deel B: werkboek: praktische handleiding voor patiënt en verpleegkundige om samen tot een geïndividualiseerd signaleringsplan te komen.

DE 5 T’S VOOR EFFECTIEVE COMMUNICATIE

Tijd Timing Taal Techniek Taboes

(1) TIJD

Behoefte van de patiënt aan tijdstippen en tijdsduur van contacten;

Onderhandeling met de verpleegkundige over de invulling ervan: ruimte bieden maar ook grenzen stellen.

Continuïteit van zorg bij afwezigheid van de eerstverantwoordelijke verpleegkundige

(2) TIMING (TEMPO)

Verwachtingen die aan de patiënt worden gesteld: - delen van emoties, - reguleren van stress, - deelnemen aan therapie- onderdelen,- verdragen van fysieke nabijheid.

(3) TAAL

Patiënten vinden het vaak moeilijk uitdrukking te geven aan emoties

Verpleegkundigen moet de uitingen van de patiënt juist leren interpreteren;

Vermijding van (medisch) jargon door de verpleegkundige;

(4) TECHNIEKEN

Aandacht voor mogelijkheden, kracht en autonomie

De patiënt aan het woord over eigen motivaties en overlevingsstrategieën;

Humor en relativering.

(5) TABOES

Welke zijn de ‘geheimen’ waar niet over gesproken mag worden?

Over welke thema’s wil de patiënt juist wel graag praten (maar krijgt zij daar niet de gelegenheid voor)?

Welke thema’s worden door de verpleegkundige vermeden?

Welk stilzwijgen hangt er binnen het collegiale team van verpleegkundigen en teamleden?

HULPMIDDELEN VOOR GOEDE COMMUNICATIE

Vragenformulier 5 T’s

Aanvullende lijst met moeilijke gespreksonderwerpen (taboes)

Tijdslijn met levensgebeurtenissen

Peilen van onmiddellijke behoeften: wat werkt wel en wat werkt niet in moeilijke tijden?Meeting Immediate Needs Inventory –Crisis (Potter e.a. 2005)

VROEGSIGNALERING: DOEL

Het leren kennen van het proces van zelfverwonden van de patiënt

Leren anticiperen op stressbronnen

Vroegtijdig maatregelen nemen om verdergaande desintegratie tegen te gaan

Alternatieven te vinden voor het zelfverwonden.

VROEGSIGNALERING: METHODE

Onderzoek naar uitlokkers- conflicten- verlaten of afgewezen worden- positieve gebeurtenissen (aandacht)- confrontatie met eisen / verwachtingen- agressief gedrag van anderen- grensoverschrijdend gedrag

VROEGSIGNALERING: METHODE

Onderzoek naar signalen van oplopende stress:

- gevoelens: leegheid, boosheid, angst …- gedachten: ‘ik doe alles fout!’- gedragingen: verbreken oogcontact, trillen…

PROCES VAN ZELFVERWONDEN

stress

tijdF0 F2 F3

drempel10

0

zelfverwonden

F1

VROEGSIGNALERING: HULPMIDDELEN

Zelfverwondingsvragenlijst (Claes et al., 2004)

Zelfbeschadigingslijst (Nijman et al., 2004)

Het 5G schema: Gebeurtenis – Gedachten – Gevoelens – Gedrag – Gevolg

FORMULEREN VAN ACTIES: OVERZICHT

Afreageren van spanningen Creëren van veiligheid Ontspanning en positieve lichaamsbeleving Verdringing nare gedachten en beelden Herstel contact met de realiteit Lichaamsgrens en/of pijngrens opzoeken Alternatieve (creatieve) uitingsvormen

ACTIES: HULPMIDDELEN

‘Doos met Attributen om Contact te houden’ (DAC) : veiligheid en contactherstel

‘De 15 minutenregel’: uitstel van zelfverwonden

‘De alles behalve je zelfverwonden-regel’:

rituelen volgen … maar niet zelfverwonden

… EN ALS HET NIET TE VERMIJDEN IS.

Adviezen om schadelijke gevolgen te beperken:

Stellen van grenzen in de ernst van de zelfverwonding

Vermijden van infecties Wondverzorging Bescherming en steun door derden

VERVOLG

Effectiviteitsonderzoek

Project ‘Met mij alles goed’