Yoga als levenskunst

B.K.S. Iyengar Yoga als levenskunst De weg

naar heelheid, innerlijke vrede en totale vrijheid

B.K.S. Iyengar Yoga als levenskunst

Altamira

[Light on Life]

™xHSTAQJy637136z

‘Yoga maakt het mogelijk opnieuw een gevoel van heelheid in het leven teontdekken, waarbij je niet het gevoel hebt dat je constant bezig bent debrokstukken aan elkaar te passen. Yoga zorgt voor een innerlijke vrede dieniet wordt verstoord en vertroebeld door de eindeloze spanningen enworstelingen van het leven. Door yoga kan men een nieuw soort vrijheidvinden waarvan je misschien niet eens wist dat ze bestond.’ – citaat uit deinleiding

Yoga als levenskunst beschrijft in zeven hoofdstukken de weg naar heelheid,innerlijke vrede en totale vrijheid. B.K.S. Iyengar, door de BBC geroemd als‘de Michelangelo van yoga’, roept de lezer op ‘de grote stroom over testeken van de oever van onwetendheid naar de oever van kennis enwijsheid’. Vijftig jaar geleden kwam Iyengar naar het Westen om Licht telaten schijnen op Yoga. Nu presenteert hij in dit indrukwekkende boek zijnervaringen van een halve eeuw om Licht te laten schijnen op het Leven.

B.K.S. Iyengar is een van ’s werelds vooraanstaande yogaleraren en de schrijver van het bestverkopende yogaboek aller tijden, Yoga Dipika (Light on Yoga). Hij heeft cultuuriconen en wereldleiders onderwezen enook duizenden leraren, die zijn modernisering en verfijning van de yoga totin alle uithoeken van de wereld hebben verspreid. Hij was een van de eersteleraren die yoga in het Westen introduceerden en er zijn nu wereldwijdhonderden centra waar Iyengar-yoga wordt onderricht. Royalties dievoortvloeien uit de verkoop van dit boek schenkt de auteur aan goededoelen in zijn geboortedorp Bellur, Karnataka (India).

Yoga als levenskunst [Light on Life]

iyengar-yoga def_Opmaak 1 12-12-11 14:22 Pagina 1

3

Yoga als levenskunst De weg naar heelheid, innerlijke vrede en totale vrijheid

b.k.s. iyengarmet John J. Evans en Douglas Abrams

Iyengar herdruk.indd 3 14-12-2011 13:54:38

4 yoga als levenskunst

Nota bene

Dit boek is alleen bedoeld ter referentie, niet als een medisch handboek. Het dient slechts om je te helpen op goede informatie gebaseerde beslissingen te nemen ten aanzien van je ge-zondheid. Als je vermoedt dat je een medisch probleem hebt, raden we je sterk aan deskun-dige medische hulp te zoeken.Het noemen van specifieke bedrijven, organisaties of autoriteiten in dit boek betekent niet dat deze door de uitgever worden goedgekeurd, noch dat zijzelf het in dit boek gestelde on-derschrijven.Internetadressen en telefoonnummers die in dit boek worden gegeven, klopten op het mo-ment dat het boek ter perse ging.

Voor de officiële website van de Iyengar Yoga Association (V.K.), inclusief zoeklijsten met alle UK Certified Iyengar-leraren, raadpleeg www.iyengaryoga.org.uk.In Nederland kun je terecht bij de B.K.S. Iyengar Yoga Vereniging Nederland (iyvn); raadpleeg www.iyengaryoga.nl.

Tweede druk 2012

© 2005 by B.K.S. Iyengar. All rights reserved.Oorspronkelijke titel: Light On Life

Published by arrangement with Rodale Inc., Emmaus, PA, USA

Voor het Nederlandse taalgebied:© 2007 Uitgeverij Altamira, Postbus 317, 2000 AH Haarlem

(e-mail: [email protected])Uitgeverij Altamira maakt deel uit van de Gottmer Uitgevers Groep BV

Vertaling: Rudi JansmaAdviezen: B.K.S. Iyengar Yoga Vereniging Nederland

Omslagontwerp: Ivar HamelinkFoto’s omslag en binnenwerk: met dank aan B.K.S. Iyengar

Vormgeving binnenwerk: Coen MulderDruk en afwerking: HooibergHaasbeek, Meppel

isbn 978 90 6963 713 6 | nur 726

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbe-stand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mecha-nisch, door fotokopieën, opnamen of een andere manier, zonder voorafgaande schrifte-lijke toestemming van de uitgever.

www.altamira.nlwww.diepmagazine.nl


7

Inhoud

Woord vooraf 8

Inleiding: Vrijheid wacht ons 12

hoofdstuk 1 De reis naar binnen 25

hoofdstuk 2Stabiliteit –

Het fysieke lichaam (Asana) 44

hoofdstuk 3Vitaliteit –

Het energielichaam (Prana) 93

hoofdstuk 4Helderheid –

Het mentale lichaam (Manas) 140

hoofdstuk 5Wijsheid –

Het intellectuele lichaam (Vijnana) 185

hoofdstuk 6Gelukzaligheid –

Het goddelijke lichaam (Ananda) 231

hoofdstuk 7Leven in vrijheid 276

Asana’s voor emotionele stabiliteit 322

Register 326



Woord vooraf

Als dit boek betrouwbaar wil zijn moet het vooral één punt duide-lijk maken, namelijk: door vasthoudende, niet-aflatende oefening kan iedereen de yogareis maken en het doel van verlichting en vrij-heid bereiken. Krishna, Boeddha en Jezus vertoeven in ieders hart. Ze zijn geen filmsterren, louter opgehemelde idolen, maar belang-rijke, inspirerende figuren, wier voorbeeld navolging verdient. Ze werken als onze rolmodellen van vandaag de dag. Net zoals zij Zelf-verwerkelijking bereikten, kunnen wij dat ook.

Je denkt misschien dat je de uitdaging die voor je ligt niet aan zult kunnen. Ik wil je verzekeren dat je dat wél kunt. Ik ben iemand die vanuit het niets begon; ik was in veel opzichten in een nadeli-ge positie. Na veel tijd en moeite begon ik ergens te komen. Ik rees letterlijk op vanuit de duisternis naar het licht, van dodelijke ziekte naar gezondheid, van ruwe onwetendheid naar eenwording met de oceaan van kennis, en dat alles door middel van één ding, namelijk de vurige volharding in de kunst en wetenschap van yogabeoefening (sadhana). Wat voor mij geldt, zal ook voor jou gelden.

Tegenwoordig is er bovendien het voordeel dat er veel begaafde yogaleraren zijn. Toen ik met yoga begon, was er helaas geen wij-ze en vriendelijke leraar om me leiding te geven. Mijn eigen Guru weigerde ook maar één van mijn onschuldige vragen over yoga te beantwoorden. Hij instrueerde me niet zoals ik dat met mijn stu-denten doe door hen stap voor stap leiding te geven in de uitvoe-ring van een asana. Hij eiste eenvoudigweg dat ik een bepaalde yo-gahouding aannam en liet het aan mij of zijn andere studenten over om uit te zoeken hoe we dat moesten aanpakken. Misschien was dat een stimulans voor een paar eigenzinnige eigenschappen van me, die er, samen met een onwankelbaar geloof in yoga, voor zorgden dat ik geestdriftig doorzette. Ik ben een hartstochtelijk en gepassi-oneerd mens en misschien wilde ik aan de wereld laten zien dat ik geen waardeloos individu was. Maar veel meer dan dat wilde ik uit-


9

vinden wie ik was. Ik wilde inzicht krijgen in die mysterieuze en verbazingwekkende ‘yoga’, die ons onze diepste geheimen zou kun-nen onthullen, net zoals het die van het ons omringende heelal en onze plaats daarin als vreugdevolle, lijdende en verwarde menselij-ke wezens onthulde.

Ik leerde door oefening, kreeg wat kennis op grond van ervaring en investeerde mijn kennis en begrip weer om nog meer te leren. Door de juiste richting te volgen en met hulp van een van nature ge-voelig waarnemingsvermogen was ik in staat mijn kennis verder uit te breiden. Zo verwierf ik een groeiende verzameling van verfijn-de ervaringen die ten slotte de essentie van de kennis van yoga voor mij onthulde.

Het koste me werkelijk tientallen jaren om de diepte en wer-kelijke waarde van yoga te leren begrijpen. Heilige teksten onder-steunden mijn ontdekkingen, maar het was niet zo dat zij het pad van wegwijzers voorzagen. Wat ik door yoga heb geleerd, heb ik ook door middel van yoga ontdekt. Ik ben echter geen selfmade man. Ik ben alleen wat tweeënzeventig jaar van toegewijde yoga sadhana van me heeft gemaakt. Elke bijdrage die ik aan de wereld heb geleverd, is de vrucht van mijn sadhana.

Deze sadhana heeft me de standvastige doelgerichtheid gege-ven om zelfs in tijden van beproeving door te gaan. Mijn afkeer van een gemakkelijker levensstijl hield mij op het rechte pad, maar ik heb nooit iemand gemeden, want ik heb het licht in ieders ziel le-ren zien. Yoga deed mij de grote stroom oversteken van de oever van onwetendheid naar de oever van kennis en wijsheid. Het is niet overdreven om te zeggen dat ik wijsheid heb verworven dankzij de beoefening van yoga, en de gratie van God heeft de lamp van de in-nerlijke kern binnen in mij ontstoken. Dit maakt het mij mogelijk datzelfde zielenlicht in alle andere wezens te zien.

Jullie, mijn lezers, moeten begrijpen dat jullie al een basis heb-ben gelegd. Het begin is je reeds aangegeven en niemand weet wel-ke heelheid en gelukzaligheid je uiteindelijk zult bereiken. Als je

woord vooraf



een nobel pad betreedt en je daaraan houdt, kun je het uiteindelij-ke doel bereiken. Wees geïnspireerd, maar niet trots. Stel je doelen niet te laag, want dan zul je ze missen. Richt op een hoog doel en je zult de drempel van gelukzaligheid bereiken.

Patanjali, over wie je in dit boek veel zult lezen, wordt be-schouwd als de vader van de yoga. In werkelijkheid was hij voor-zover we weten een yogi en een geleerde die geschoold was in ver-schillende wetenschappen, die rond de vijfde eeuw voor Christus in India leefde en die bestaande kennis van leven en praktijk van de yo-gi’s bij elkaar voegde en uitwerkte. Hij schreef de Yoga Sutras, let-terlijk een leidraad van aforismen over yoga, bewustzijn en de men-selijke staat van zijn. Patanjali verklaarde ook de relatie tussen de natuurlijke wereld en de diepste en transcendente ziel. (Voor dege-nen die hun literatuurstudie verder willen uitbreiden, heb ik in de tekst verwijzingen naar zijn grote werk opgenomen. Zie mijn boek Light on the Yoga Sutras of Patanjali).

Wat Patanjali zei, is van toepassing op mij en zal dat ook op jou zijn. Hij schreef: ‘Met het verschijnen van deze waarheid zal een nieuw leven beginnen. Oude ongewenste indrukken worden ter-zijde gelegd en we zijn beschermd tegen de schadelijke effecten van nieuwe ervaringen.’ (Yoga Sutras, hoofdstuk I, vers 50.)

Ik hoop dat mijn eigen bescheiden afkomst en gewoonheid als bron van bemoediging zal dienen wanneer je deze waarheid zoekt en een nieuw leven begint. Yoga heeft mijn leven omgevormd van een parasitair tot een doelgericht leven. Later inspireerde yoga me om deel te nemen aan de vreugde en verhevenheid van het leven die ik aan duizenden mensen presenteerde zonder onderscheid van re-ligie, kaste, geslacht of nationaliteit. Ik ben zo dankbaar voor wat yoga van mijn leven heeft gemaakt dat ik het altijd met anderen heb willen delen.

In deze geest bied ik mijn ervaringen door middel van dit boek aan in de hoop dat met vertrouwen, liefde, vasthoudendheid en doorzettingsvermogen je de zoete smaak van yoga zult proeven.


11

Draag de vlam voort zodat hij het zegenrijke licht van de kennis van de echte werkelijkheid op toekomstige generaties kan overbrengen.

Dit boek dankt zijn ontstaan en voltooiing aan een aantal men-sen die samenwerkten om het tot zijn uiteindelijke vorm te bren-gen, zodat ik het nu aan jou kan presenteren. Ik wil in het bijzon-der mijn dank betuigen aan Doug Adams van Idea Architects, John J. Evans, Geeta S. Iyengar, Uma Dhavala, Stephanie Quirk, Daniel Rivers-Moore, Jackie Wardle, Stephanie Tade en Chris Potash. Ik dank ook de uitgever, Rodale, voor de verspreiding van het boek onder het brede publiek; met hen deel ik alle lof en verdienste.

Yoga was mijn Bestemming, en de afgelopen zeventig jaar is yoga mijn leven geweest, een leven dat was versmolten met de be-oefening, de filosofie en het onderwijzen van de kunst van yoga. Zo-als bij elke bestemming en zoals bij alle grote avonturen heb ik plaat-sen bezocht die ik me nooit had kunnen voorstellen voordat ik eraan begon. Voor mij is het een ontdekkingsreis geweest. In historische termen was het een herontdekking, die echter werd ondernomen vanuit een uniek perspectief: vernieuwing binnen bestaande gren-zen. Deze laatste zeventig jaren hebben mij meegenomen op een Binnenwaartse Reis naar een visioen van de Ziel. Het boek bevat mijn triomfen, worstelingen, veldslagen, mijn verdrietige en mijn vreugdevolle momenten.

Vijftig jaar geleden kwam ik naar het Westen om Licht te laten schijnen op Yoga. Nu presenteer ik in dit boek mijn ervaringen van een halve eeuw om Licht te laten schijnen op het Leven. De popu-lariteit van yoga en mijn bijdrage aan de verspreiding van zijn lessen zijn een grote bron van bevrediging voor mij. Maar ik wens niet dat de wijdverspreide populariteit van yoga een belemmering wordt voor de diepgang die het aan de beoefenaar heeft te bieden. Vijftig jaar na mijn eerste reis naar het Westen en na zoveel toegewijde be-oefening van yoga door velen, wens ik nu de yogareis in zijn totali-teit met je te delen.

Het is mijn diepe verlangen dat mijn einde jouw begin kan zijn.

woord vooraf



Inleiding: vrijheid wacht ons

Toen ik een halve eeuw geleden India verliet en naar Europa kwam, staarde het publiek met open mond naar de presentatie van de li-chaamshoudingen van yogasana. Men zag ze als een of andere exo-tische vorm van contorsionisme. Precies deze zelfde asana’s zijn nu omarmd door miljoenen mensen over de hele wereld en de fysie-ke en therapeutische weldaad ervan vindt alom erkenning. Dit is op zichzelf al een buitengewone transformatie, want yoga heeft in de harten van veel mensen een vuur ontstoken.

Ik begon zeventig jaar geleden met yoga, toen spot, verwerping en regelrechte afkeuring het lot waren van iemand die de yogazoek-tocht ondernam, zelfs in India, het land waar yoga ontstaan is. Heus, als ik een sadhu was geworden, een heilige bedelmonnik die langs de grote wegen van Brits-Indië trok met een bedelnap in de hand, zou ik minder spot en meer respect hebben ontvangen. Er was een mo-ment waarop mij werd gevraagd een sannyasin te worden en de we-reld te verzaken, maar ik weigerde. Ik wilde als een normale huisva-der leven met alle beproevingen en problemen die daarbij horen en mijn yoga delen met gewone mensen die, net als ik, werk, een part-ner en kinderen hadden. Ik was gezegend met alledrie, inclusief een lang en vreugdevol huwelijk met wijlen mijn geliefde vrouw Rama-mani, en met kinderen en kleinkinderen.

Het leven van een gezinshoofd is niet gemakkelijk – dat is het nooit geweest. Voor de meesten van ons is het vaak ploeteren en lijden, en velen worden geplaagd door fysieke en emotionele pijn, stress, droefenis, eenzaamheid en zorgen. Hoewel we vaak denken dat de problemen worden veroorzaakt door de eisen van het mo-derne leven, heeft het menselijk leven altijd dezelfde strubbelingen en dezelfde uitdagingen gekend: de kost verdienen, een gezin op-voeden en een zin en doel in het leven vinden.

Dit zijn altijd de uitdagingen geweest die wij mensen ontmoe-ten en ze zullen dat altijd zijn. Als dieren bewandelen we de aarde.


13

Als dragers van een goddelijke essentie bevinden we ons te midden van de sterren. Als mensen zijn we daartussen gevangen, op zoek naar de verzoening van de paradox van hoe we ons pad over de aar-de moeten gaan terwijl we tegelijk streven naar iets dat van diepere en permanentere aard is. Veel mensen zoeken deze grotere Waar-heid in de hemel, maar die is veel dichterbij dan de wolken. Zij ligt binnen in ons en kan door iedereen worden gevonden op zijn of haar Binnenwaartse Reis.

De meeste mensen willen eigenlijk hetzelfde. Ze willen gewoon een goede lichamelijke en geestelijke gezondheid, begrip en wijs-heid, vrede en vrijheid. Vaak scheuren onze middelen om aan deze fundamentele behoeften te voldoen op de naden van elkaar doordat er aan ons wordt getrokken door de verschillende en vaak strijdige eisen van het menselijke leven. Yoga zoals het door de wijzen werd begrepen is ontworpen om al deze menselijke behoeften te bevre-digen in een allesomvattend en naadloos geheel. Het doel ervan is niets minder dan de integriteit van één-zijn te verkrijgen – één-zijn met onszelf en als gevolg daarvan één-zijn met alles dat voorbij ons-zelf ligt. We worden de harmonieuze microkosmos in de universe-le macrokosmos. Eén-zijn, wat ik vaak integratie noem, is de basis voor heelheid, innerlijke vrede en uiteindelijke vrijheid.

Yoga maakt het mogelijk opnieuw een gevoel van heelheid in het leven te ontdekken, waarbij je niet het gevoel hebt dat je con-stant bezig bent de brokstukken aan elkaar te passen. Yoga zorgt voor een innerlijke vrede die niet wordt verstoord en vertroebeld door de eindeloze spanningen en worstelingen van het leven. Door yoga kan men een nieuw soort vrijheid vinden waarvan je misschien niet eens wist dat ze bestond. Voor een yogi betekent vrijheid dat je niet wordt gebombardeerd door de dualiteiten van het leven en de ups and downs en genoegens en pijnen daarvan. Het betekent ge-lijkmoedigheid en uiteindelijk dat er een innerlijke serene kern van ieders wezen is die altijd in contact staat met het onveranderlijke, eeuwige oneindige.

inleiding: vrijheid wacht ons



Zoals ik reeds heb gezegd, kan iedereen beginnen aan de Bin-nenwaartse Reis. Het leven zelf zoekt vervulling, zoals planten naar het zonlicht zoeken. Het Universum bracht het Leven niet voort in de hoop dat het falen van velen het succes van weinigen zou bena-drukken. In spiritueel opzicht leven we tenminste in een democra-tie, een maatschappij van gelijke kansen.

Yoga is niet bedoeld als een religie of dogma voor één bepaalde cultuur. Terwijl yoga aan Indiase bodem ontsprong, is het bedoeld als een universeel pad dat openligt voor ieder, ongeacht geboorte of achtergrond. Patanjali gebruikte de term sarvabhauma – univer-seel – zo’n 2500 jaar geleden. We zijn allemaal mensen, maar ons is geleerd onszelf te zien als westerlingen of oosterlingen. Als we aan onszelf werden overgelaten, zouden we gewoon individuele men-sen zijn, niet Afrikanen, Indiërs, Europeanen of Amerikanen. Om-dat ik uit India kom, heb ik onvermijdelijk bepaalde Indiase karak-tertrekken overgenomen van de cultuur waarin ik werd grootge-bracht. Dat doen we allemaal. Er bestaat geen verschil in de ziel – die ik de Ziener noem. Het verschil ontstaat alleen door de ‘kle-dij’ van de Ziener: het idee over het zelf waarmee we ons omhul-len. Breek daar doorheen. Voed het zelf niet met verdeling zaaien-de ideeën. Dat is wat yoga onderwijst. Als jij en ik elkaar ontmoe-ten, vergeten we onszelf – onze cultuur en onze status. Er zijn geen scheidingen en we spreken van geest tot geest, van ziel tot ziel. We verschillen niet in onze diepste behoeften. We zijn allemaal mensen.

Yoga erkent dat de manier waarop ons lichaam en onze geest werken door de millennia heen weinig is veranderd. De manier waarop we binnen onze huid functioneren, is niet ontvankelijk voor veranderingen in tijd en plaats. In het functioneren van onze geest, in onze manier van met elkaar omgaan, treden van nature spannin-gen op, net zoals bij geologische breuklijnen. Als er geen aandacht aan wordt besteed, zal dat er altijd toe leiden dat er dingen misgaan, hetzij op het persoonlijke dan wel op het collectieve vlak. Het hele streven van het yogische, filosofische en wetenschappelijke onder-


15

zoek is daarom geweest de aard van het zijn te onderzoeken, om op de spanningen van het leven te kunnen reageren zonder allerlei schokken en problemen.

Yoga beschouwt hebzucht, geweld, luiheid, overdaad, trots, lust en angst niet als onuitwisbare vormen van een erfzonde die erop gericht zijn ons geluk ruïneren – of waar we zelfs ons geluk op moeten baseren. Ze worden gezien als natuurlijke, zij het onwel-kome manifestaties van de menselijke aard en een lastige bestaans-toestand, die moeten worden opgelost, niet onderdrukt of ontkend. Ons gebrekkige waarnemings- en denkmechanisme is geen oorzaak van leed (hoewel het leed veroorzaakt), maar een gelegenheid om te evolueren, om een innerlijke evolutie van het bewustzijn te on-dergaan die ons streven naar wat we individueel succes en algemene vooruitgang noemen ook in een duurzame vorm mogelijk zal ma-ken.

Yoga is het reglement voor het spel van het Leven, maar in dit spel hoeft niemand te verliezen. Het is moeilijk en je moet hard trainen. Je moet bereid zijn zelfstandig te denken, waar te ne-men en correcties aan te brengen en om zo nu en dan tegenslagen te overwinnen. Het vraagt eerlijkheid en gestage toepassing en bo-venal liefde in je hart. Als je graag wilt weten wat het betekent om mens te zijn tussen aarde en hemel, als je graag wilt weten waar je vandaan komt en waar je heen zult kunnen gaan, als je naar geluk en vrijheid verlangt, heb je de eerste stappen op de Binnenwaartse Reis reeds gezet.

Aan de regels van de natuur kan niet worden getornd. Ze zijn onpersoonlijk en onverbiddelijk. Maar toch spelen we ermee. Door de uitdaging van de natuur aan te gaan en deelnemer te worden in het spel begeven we ons op een stormachtige, opwindende reis waarvan het profijt evenredig is met de hoeveelheid tijd en energie die we erin steken – waarvan het geringste is dat we in staat zijn zelf onze schoenveters vast te maken wanneer we tachtig zijn, en het hoogste de gelegenheid om de essentie van het leven zelf te proeven.




Mijn yogareis

De meeste mensen die beginnen met het beoefenen van yogasana, de yogahoudingen, doen dat om praktische en vaak lichamelijke redenen; misschien vanwege een of ander medisch probleem zo-als een slechte rug, een sportblessure, hoge bloeddruk of artritis. Of misschien komt het voort uit een breder belang dat te maken heeft met het verwerven van een betere levensstijl, of om spannin-gen, gewichtsproblemen of verslaving aan te pakken. Heel weinig mensen beginnen met yoga omdat ze geloven dat ze er spirituele verlichting mee kunnen bereiken; in feite zijn een heleboel mensen nogal sceptisch over het hele idee van spirituele zelfverwerkelijking. Eigenlijk is dit niet verkeerd, want het betekent dat de meeste men-sen die door yoga worden aangetrokken praktische mensen zijn die praktische problemen en doelen hebben – mensen die zijn gewor-teld in het dagelijks leven, mensen met een gezond verstand.

Toen ik met yoga begon, had ook ik geen besef van de grote-re heerlijkheid van yoga. Ook ik was op zoek naar de lichamelijke voordelen ervan, en het waren deze die werkelijk mijn leven red-den. Als ik zeg dat yoga mijn leven redde, overdrijf ik niet. Het was yoga waardoor ik opnieuw geboren werd vanuit ziekte in gezond-heid, vanuit zwakheid in kracht.

Ten tijde van mijn geboorte, in december 1918, in India werd India net als zoveel landen geteisterd door een wereldomvattende griepepidemie. Mijn moeder leed zelf aan de ziekte toen ze van mij in verwachting was en als gevolg daarvan kwam ik als een zieke-lijk kind ter wereld. Ik had dunne armpjes en spillebeentjes en mijn buik stak onbevallig uit. Ik was in feite zo zwak dat men niet dacht dat ik zou overleven. Mijn hoofd placht naar beneden te hangen en alleen met grote inspanning kon ik het rechtop krijgen. Mijn hoofd was onevenredig groot in vergelijking met de rest van mijn lichaam en ik werd vaak geplaagd door mijn broertjes en zusjes. Ik was het elfde van dertien kinderen, van wie er slechts tien in leven bleven.


17

Deze zwakheid en ziekelijkheid kenmerkten mijn hele jeugd. Als jongen leed ik aan talrijke kwalen, inclusief regelmatige aanval-len van malaria, tyfus en tuberculose. Zoals zo vaak het geval is bij zieken, ging mijn slechte gezondheid gepaard met een sombere ge-moedstoestand. Ik werd vaak overvallen door diepe melancholie en ik vroeg me af of het leven wel de moeite waard was.

Ik groeide op in het dorp Bellur in het district Kolar in de Zuid-Indiase staat Karnataka, een kleine agrarische gemeenschap van zo’n vijfhonderd mensen die in hun onderhoud voorzagen door het verbouwen van rijst, gierst en wat groenten. Mijn familie had het echter beter getroffen dan de meeste andere omdat mijn vader een klein stukje land had geërfd en bovendien een overheidssalaris ver-diende als schoolmeester in een iets groter dorp in de buurt. Bellur had toen geen eigen school.

Toen ik vijf was verhuisde mijn familie van Bellur naar Banga-lore. Mijn vader had van jongs af een blindedarmontsteking en was daar nooit voor behandeld. Toen deze kort voor mijn negende ver-jaardag opnieuw de kop opstak, werd dit hem fataal. Mijn vader riep mij aan zijn ziekbed en vertelde me dat hij zou sterven nu ik negen werd, net zoals zijn vader was overleden toen hij bijna ne-gen jaar oud was. Hij vertelde me ook dat hij in zijn jeugd erg hard had gevochten en dat ik ook in mijn leven hard zou moeten vech-ten, maar dat ik uiteindelijk gelukkig zou worden. Ik mag wel zeg-gen dat mijn vaders profetie zowel wat betreft de strijd als het ge-luk bewaarheid zou worden. Er ontstond destijds een groot vacuüm in het gezin en er was geen sterke hand om mij door mijn ziekelijk-heid en mijn school heen te helpen. Ik verzuimde vanwege mijn ge-zondheid de school even vaak als ik er naartoe ging en ik raakte ach-ter met mijn studie.

Ondanks het feit dat mijn vader onderwijzer was, behoor-de mijn familie tot de brahmaanse kaste – de priesterkaste in India waarvan de leden bij hun geboorte zijn voorbestemd tot een religi-eus leven. Kenmerkend voor een brahmaan is dat hij leeft van wat




mensen hem offeren, van betaling voor het uitvoeren van religieuze ceremonieën en misschien van steun van een rijke of aristocratische familie of persoon. In overeenstemming met de Indiase traditie hu-wen brahmanen gewoonlijk binnen andere brahmaanse families via een gearrangeerd huwelijk. En dus werd mijn zusje toen ze elf was uitgehuwelijkt aan een ver familielid van ons, Shriman T. Krish-namacharya. Dit was een uitstekende partner, want hij was een ach-tenswaardig en beroemd geleerde in zowel filosofie als Sanskriet. Nadat hij zijn academische studies had afgerond, had Krisnamacha-rya vele jaren in de Himalaya in Nepal doorgebracht, vlak bij de Ti-betaanse grens, waar hij zich bezighield met de studie van yoga on-der instructie van Shri Ramamohana Brahmachari.

De maharadja’s, de Indiase koningen, leefden destijds in grote burchten en gingen per olifant op tijgerjacht op hun leengoederen, die veel groter waren dan de meeste Europese landen. De maharad-ja van Mysore hoorde over de geleerdheid van mijn zwager en zijn bekwaamheid in yoga en was erg in hem geïnteresseerd. Hij nodig-de mijn zwager uit om aan zijn Sanskrietcollege te doceren en zette later een school voor yoga op in zijn indrukwekkende Jaganmohan-paleis. De maharadja vroeg Krishnamacharya zo nu en dan ook om andere steden te bezoeken om de boodschap van yoga aan een bre-der publiek bekend te maken. Het was tijdens een van die reizen in 1934, toen ik zo’n veertien jaar oud was, dat mijn zwager mij vroeg uit Bangalore naar Mysore te komen en een tijdje bij zijn vrouw (mijn zuster) en het gezin door te brengen terwijl hij weg was. Toen mijn zwager terugkeerde en ik hem toestemming vroeg om terug te gaan naar mijn moeder en mijn andere broers en zusters, stelde hij in plaats daarvan voor dat ik in Mysore zou blijven om aan yoga te werken teneinde mijn gezondheid te verbeteren.

Omdat hij zag dat mijn gezondheid erg zwak was, raadde mijn zwager me een strak regime van yogaoefeningen aan om mij in vorm te krijgen en me de kracht te geven waarmee ik de beproevin-gen en uitdagingen van het leven aan zou kunnen tegen de tijd dat ik


19

volwassen zou zijn. Als mijn zwager ook mijn diepere spirituele en persoonlijke ontwikkeling beoogde, zei hij dat destijds niet. De si-tuatie en de tijd leken gunstig te zijn en ik begon aan mijn training in de yogaschool van mijn zwager.

Dit bleek een van de belangrijkste keerpunten in mijn leven: het moment waarop het lot mij tegemoet trad en ik het kon omarmen of me er van afkeren. Zoals bij zoveel mensen het geval is, gaan zul-ke cruciale momenten zonder veel ophef voorbij, maar blijken ze het startpunt te zijn van jaren van gestage arbeid en groei. En zo ge-beurde het dat mijn zwager, Shriman T. Krishnamacharya mijn ge-eerde guru werd en de plaats innam van mijn moeder en wijlen mijn vader als mijn effectieve beschermer.

Tijdens deze periode in mijn leven moest ik onder meer yo-gademonstraties geven voor het hof van de maharadja en bezoeken-de hoogwaardigheidbekleders en gasten. Het behoorde tot de taken van mijn guru om te voorzien in de zedelijke en godsdienstige vor-ming en het vermaak van het gevolg van de maharadja, door zijn stu-denten – ik was een van de jongsten daarvan – op de proef te stel-len en te laten zien hoe zij hun lichamen in zeer indrukwekkende en verbazingwekkende houdingen konden strekken en buigen. Tijdens die oefeningen ging ik tot aan mijn grenzen om aan mijn plicht je-gens mijn leraar en beschermer en zijn hoge verwachtingen te vol-doen.

Op mijn achttiende werd ik naar Puna gestuurd om de yogaleer te verspreiden. Daar sprak ik de taal niet en ik had er geen sociale banden, geen familie, vrienden en ook geen vast werk. Alles wat ik op dat moment had, was mijn oefening in asana, de yogahoudingen – en dat zelfs zonder de ademhalingsoefeningen van pranayama, zon-der teksten en zonder yogafilosofie.

Ik begon aan de beoefening van asana als iemand die een zeil-tocht om de wereld aanvangt terwijl hij nauwelijks weet hoe hij met de boot moet omgaan, en zich daar uit alle macht aan vastklampt en alleen troost vindt bij de sterren. Hoewel ik wist dat anderen




die tocht eerder hadden gemaakt, had ik niet de beschikking over hun kaarten. Het was een ontdekkingsreis. In de loop der tijd kreeg ik een paar kaarten in handen die meestal honderden of duizenden jaren geleden waren getekend, en ik ondervond dat mijn ontdek-kingen daarmee overeenkwamen en ze bevestigden. Ik ging opge-beurd en met nieuwe moed door om te zien of ook ik verre landen in zicht kon krijgen en het schip beter zou kunnen besturen. Ik wil-de nauwkeurig elke kustlijn in kaart brengen, de diepte meten van iedere zee, bij toeval terechtkomen op prachtige onbekende eilan-den en aantekeningen maken van iedere verraderlijke klif of getij-denstroom die onze navigatie op de oceaan van het leven bedreigt.

Op deze manier werd het lichaam mijn eerste instrument om te weten te komen wat yoga inhield. Het langzame proces van verfij-ning begon toen en zet zich tot op de dag van vandaag voort in mijn beoefening. Tijdens dit proces leverde de yogasana me enorme li-chamelijke voordelen op en hielp me van een ziekelijk kind op te groeien tot een redelijk fitte en behendige jonge man. Mijn eigen li-chaam was het laboratorium waarin ik de weldaden van yoga voor de gezondheid zag, maar ik kon al zien dat het voor mijn hoofd en hart evenveel profijt zou opleveren als voor mijn lichaam. De dank-baarheid die ik voel voor dit grote goed dat mij redde en opbeurde, is niet te overschatten.

Jouw yogareis

Dit boek gaat over het Leven. Het is een poging om voor jou en andere spirituele zoekers licht te werpen op de weg. Het doel is een pad uit te stippelen dat iedereen kan volgen. Het biedt adviezen, methoden en een filosofisch kader op een niveau dat zelfs een begin-neling in de beoefening van yoga kan begrijpen. Het biedt geen ver-korte paden of loze beloften aan de lichtgelovigen. Het heeft meer dan zeventig jaar van constante toepassing gekost om te komen waar ik nu ben. Dat betekent niet dat je zeventig jaar nodig hebt om de


21

resultaten van yogabeoefening te oogsten. Yoga geeft vanaf de aller-eerste dag geschenken. Dit profijt kan zelfs door onervaren begin-nelingen worden ervaren, die voelen dat er iets begint te gebeuren op een diep niveau in hun lichaam, in hun geest en zelfs in hun ziel. Sommigen beschrijven deze eerste geschenken als een nieuw gevoel van lichtheid of kalmte of vreugde.

Het wonder is dat deze geschenken na zeventig jaar nog steeds toenemen voor mij. De voordelen van de beoefening kunnen niet altijd worden voorzien. Als ze komen, is het vaak als onverwachte gulle gift in een vorm die je niet had verwacht. Maar als je denkt dat het bij yoga draait om leren je tenen aan te raken of zelfs op je hoofd te gaan staan, heb je het meeste van die gulheid, het meeste van yo-ga’s zegeningen en schoonheid gemist.

Yoga maakt het creatieve potentieel van het Leven los. Het doet dat door een structuur voor zelfrealisatie aan te brengen, door te la-ten zien hoe we vooruitgang kunnen boeken op de reis en door het openbaren van een heilig visioen van het Ultieme, van onze God-delijke Oorsprong en onze uiteindelijke Bestemming. Het Licht dat yoga op het Leven werpt, is iets bijzonders. Het is transforme-rend. Het verandert niet alleen de manier waarop we dingen zien; het transformeert de persoon die ziet. Het brengt kennis en verheft haar tot wijsheid.

Het Licht op het Leven dat we hier beschouwen is onvervalst in-zicht, zuivere waarheid (satya) die, verbonden met geweldloosheid, het leidend beginsel was van Mahatma Gandhi en de wereld voor al zijn bewoners veranderde.

Socrates riep ons op onszelf te leren kennen. Jezelf kennen be-tekent dat je je lichaam, geest en ziel kent. Yoga, zeg ik vaak, is als muziek. Het ritme van het lichaam, de melodie van de geest en de harmonie van de ziel scheppen de harmonie van het leven. De Bin-nenwaartse Reis maakt het voor je mogelijk ieder van deze aspec-ten van je wezen te onderzoeken en te integreren. Vanuit je fysie-ke lichaam zul je naar binnen reizen om ‘subtiele lichamen’ te ont-




dekken: je energielichaam, waar je adem en je emoties verblijven; je mentale lichaam, waar je je gedachten en obsessies de baas kunt worden; je intellectuele lichaam, waar intelligentie en wijsheid ge-vonden kunnen worden; en je goddelijke lichaam, waar je een glimp kunt opvangen van de Universele Ziel. In het volgende hoofdstuk zullen we deze oude yogische routekaart van de lagen van ons we-zen begrijpen. Voordat we iedere laag in een eigen hoofdstuk na-der beschouwen, moeten we eerst ons begrip van de Binnenwaart-se Reis en hoe deze de traditionele acht ledematen of kroonbladen van de yoga vormt, verdiepen. We moeten ook de relatie leren zien tussen de natuur en de ziel; yoga stelt de ene niet boven de andere, maar ziet ze als onafscheidelijk verbonden, zoals aarde en lucht aan de horizon onafscheidelijk met elkaar verbonden zijn.

Je hoeft de vrijheid niet in een verafgelegen land te zoeken, want zij bestaat in je eigen lichaam, hart, geest en ziel. Verlichte emanci-patie, vrijheid, onvermengde en onbesmette gelukzaligheid wach-ten je, maar je moet de keuze maken de Binnenwaartse Reis te aan-vaarden om dat te ontdekken.


23jouw yogareis

Yoga als levenskunst


25

Parivrtta Janu Sirsasana

een

De reis naar binnen

Spirituele realisatie is het doel dat in ieder van ons leeft op de zoek-tocht naar onze goddelijke kern. Die kern is, hoewel niemand er ooit van verstoken is, latent in ons aanwezig. Het is geen uiterlijke zoektocht naar een Heilige Graal achter de horizon, maar een Binnen-waartse Reis om het onze innerlijke kern mogelijk te maken zichzelf te onthullen.

Om uit te vinden hoe we ons meest innerlijke wezen kunnen onthullen, hebben wijze mensen de diverse lagen van het bestaan onderzocht, te beginnen bij het lichaam, en dan verder via de geest en de intelligentie naar uiteindelijk de ziel. De yogareis leidt ons van onze buitenkant, het lichaam, naar het centrum van ons wezen, de ziel. Het doel is om de verschillende lagen te integreren, zodat de innerlijke goddelijkheid naar buiten straalt als door helder glas.

Kosa’s – De lagen van het zijn

De yoga onderscheidt vijf verschillende niveaus of lagen van het zijn (kosa’s), die volledig geïntegreerd en in harmonie moeten zijn om heelheid te verwezenlijken. Wanneer deze subtiele lagen in dishar-



monie zijn, worden ze vuil zoals een spiegel die doffe beelden van de zintuiglijke en sensuele wereld weerkaatst. De spiegel reflec-teert wat er zich in de wereld rondom ons bevindt, in plaats van dat hij het heldere licht van onze innerlijke ziel uitstraalt. Dan ervaren we ziekte en wanhoop. Ware gezondheid vereist niet alleen het ef-fectief functioneren van de fysieke buitenkant van ons wezen, maar ook de vitaliteit, kracht en gevoeligheid van de subtiele niveaus bin-nen in ons.

De meesten van ons beschouwen ons ‘lichaam’ als louter onze fysieke vorm: onze huid, beenderen, spieren en inwendige organen. Voor de yoga is dit echter alleen de buitenste laag van ons lichaam ofwel de annamaya kosa. Het is dit anatomische lichaam dat de an-dere vier subtiele lichamen of kosa’s omsluit.

De kosa’s omringen elkaar als de rokken van een ui of van Rus-sische poppen waarbij de ene in de andere past. Ze omvatten ons energetisch lichaam (pranamaya kosa), ons mentale lichaam (mano-maya kosa), ons intellectuele lichaam (vijnanamaya kosa) en uitein-delijk het gelukzalige of ziellichaam (anandamaya kosa). Wanneer deze lagen niet met elkaar in één lijn staan of met elkaar botsen, ko-men we onvermijdelijk in aanraking met de vervreemding en frag-mentatie die in onze wereld zoveel ellende veroorzaakt. Als we daarentegen in staat zijn om de verschillende lagen van ons lichaam in één lijn te brengen en met elkaar in harmonie te brengen, ver-dwijnt de fragmentatie en treedt er integratie en eenheid op. Het fysieke lichaam (annamaya kosa) moet worden verbonden met, en daarmee een indruk achterlaten op, het energetische of organische lichaam (pranamaya kosa), het organische lichaam moet overeen-stemmen met het mentale lichaam (manomaya kosa), het mentale lichaam met het intellectuele lichaam (vijnanamaya kosa), en het in-tellectuele lichaam met het gelukzalige lichaam (anandamaya kosa). Evenzo geldt dat als er geen communicatie is tussen het gelukzalige en het fysieke lichaam, het gelukzalige lichaam zijn verlichting niet op de beweging en de activiteit van het fysieke lichaam kan overdra-


27

gen, en dan is er sprake van duisternis in het leven en niet van Licht op het Leven.

De afbakening tussen de verschillende lagen is in wezen hypo-thetisch. We zijn unieke en integrale wezens. Niettemin moet er, om de integratie en heelheid te bereiken die we wensen, communi-catie plaatsvinden van binnen naar buiten en van buiten naar binnen omdat iedere laag overgaat in de volgende. Alleen dan zijn we sa-mengebonden tot één functioneel menselijk wezen. Als dat niet zo is, ervaren we desintegratie en fragmentatie, en dat maakt het leven ongemakkelijk en verwarrend.

Het is essentieel voor de yogareiziger om de noodzaak van inte-gratie en evenwicht in de kosa’s te begrijpen. Zo moeten het men-tale en het intellectuele lichaam (manomaya kosa en vijnanamaya kosa) effectief functioneren opdat we kunnen observeren en analy-seren wat er gebeurt in het fysieke en het energetische lichaam (an-namaya- en pranamaya kosa) en we erover kunnen nadenken en een nieuwe ordening kunnen aanbrengen.

Het fysieke lichaam is niet gescheiden van onze geest en onze ziel. Er wordt niet van ons verwacht dat we ons lichaam verwaarlo-zen of ontkennen, zoals sommige asceten suggereren. Ook moeten we ons niet fixeren op ons lichaam – ons sterfelijke zelf. Het doel van yoga is om ons onsterfelijke Zelf te ontdekken. De beoefening van yoga leert ons om volledig te leven – fysiek zowel als spiritueel – door het ontwikkelen van de verschillende lagen.

Ik hoop dat je als je verder leest, gaat begrijpen dat als ook jij op de juiste wijze en met de juiste instelling yoga beoefent er zich veel grotere voordelen en radicalere veranderingen zullen voordoen dan alleen lichamelijke soepelheid. Er vindt geen vooruitgang plaats in de richting van uiteindelijke bevrijding zonder transformatie, en dit is het belangrijkste punt in het leven van ieder mens, of ze yoga be-oefenen of niet. Als we kunnen begrijpen hoe onze geest en ons hart werken, hebben we een kans dat we de vraag: ‘Waarom blijf ik al-maar dezelfde oude fouten maken?’ kunnen beantwoorden.

de reis naar binnen



De opzet van dit boek ontleent zijn vorm aan de landkaart die de ouden ons hebben nagelaten. De inhoud berust op hun kennis en gebruik van technieken. Het menselijke wezen is een continuüm: er zijn geen grijpbare grenzen tussen de kosa’s en er zijn geen grenzen tussen het lichaam, de geest en de ziel. Maar voor ons gemak en om ons te helpen tijdens onze reis beschrijft de yoga ons in termen van deze afzonderlijke lagen. We moeten ze ons voorstellen als de in el-kaar overgaande kleuren van een regenboog. We volgen de traditi-onele beschrijving van de vijf lichamen of kosa’s en hebben deze be-spreking verdeeld in vijf centrale hoofdstukken, genaamd ‘Stabili-teit – Het fysieke lichaam’ (annamaya kosa), ‘Vitaliteit – Het ener-gielichaam’ (pranamaya kosa), ‘Helderheid – Het mentale lichaam’ (manomaya kosa), ‘Wijsheid – Het intellectuele lichaam’ (vijnana-maya kosa) en ‘Gelukzaligheid – Het goddelijke lichaam’ (ananda-maya kosa).

In deze hoofdstukken bespreken we de diverse stadia van de Binnenwaartse Reis als we de Natuur (prakrti) ontdekken, inclusief het fysieke lichaam en de Ziel (purusa). Als we de Ziel onderzoe-ken, moeten we in gedachten houden dat deze onderzoekstocht zal plaatsvinden binnen in de Natuur (het lichaam), want dáár bevin-den we ons en dat is wat we zijn. Ons specifieke veld van onderzoek is ons zelf, van de huid tot het onbekende centrum. Yoga houdt zich bezig met deze fusie van de natuur en de ziel omdat dit de essentie is van het menselijk leven met al zijn uitdagingen, tegenspraken en vreugden.

Leven tussen aarde en lucht

Zoals gezegd, leven wij mensen tussen de twee werkelijkheden van de aarde en de lucht. De aarde staat voor alles wat praktisch, mate-rieel, grijpbaar en geïncarneerd is. Het is de kenbare wereld, objec-tief kenbaar via ontdekkingstochten en waarneming. We nemen al-lemaal deel aan deze wereld en de kennis ervan via de enorme voor-


29

raad aan opgeslagen collectieve ervaring. Er is één woord voor dit alles, en wel Natuur, Prakrti in het Sanskriet. Zij is samengesteld uit vijf elementen, die we karakteriseren als aarde, water, vuur, lucht en ruimte (ook wel ether genoemd). Als gevolg daarvan en analoog daaraan is het lichaam opgebouwd uit deze zelfde vijf ele-menten, wat de reden is waarom we de term prakrti ook voor het lichaam gebruiken. Als ruimteonderzoekers stenen mee terugbren-gen van de maan en wetenschappers die bestuderen, bestuderen ze de Natuur. Als we de temperatuur aan de oppervlakte van de zon berekenen, observeren we de Natuur. Of we nu de planetaire of de kosmische Natuur bestuderen, het is de Natuur. Zo’n studie is ein-deloos fascinerend omdat de Natuur zo’n enorme verscheidenheid kent. En zij is niet alleen vol van verscheidenheid, maar zij veran-dert ook voortdurend, dus er is altijd iets nieuws te zien. Ook wij zijn deel van de Natuur en daarom voortdurend aan verandering on-derhevig, dus we kijken steeds naar de Natuur vanuit een ander ge-zichtspunt. We zijn een klein stukje van voortdurende verandering, kijkend naar een oneindige hoeveelheid van voortdurende verande-ring. Geen wonder dat dat opwindend is. Het belangrijkste wat we over de Natuur kunnen leren, zijn de inherente en ingeboren wet-ten volgens welke zij functioneert.

Al honderden jaren voor Patanjali zijn Yoga Sutra’s schreef, pro-beerden Indiase yogi’s een patroon te herkennen in de schijnbaar chaotische fluctuaties van de Natuur. De oneindige variëteit aan na-tuurlijke verschijnselen geeft de indruk van chaos, maar, zo vroe-gen ze zich af, is het mogelijk dat de wetten die de niet-aflatende onstuimigheid van de Natuur beheersen in feite ordelijk en begrij-pelijk zijn? En als we kunnen begrijpen hoe ze werken, zou het dan niet mogelijk zijn dat wij uit de chaos tot orde zouden kunnen ko-men? Alle spelen zijn zonder betekenis als je de regels niet kent. Als je ze kent, kan het spel heel leuk zijn. Je krijgt nog steeds een paar klappen en je verliest een paar keer, maar je neemt er nu tenminste aan deel; je speelt het spel. Yoga zegt dat je het spel met het lichaam

de reis naar binnen



en met het zelf speelt. Door te spelen, leer je de regels kennen en als je je daaraan houdt, heb je een veel grotere kans op succes in het leven, en om verlichting en vrijheid te bereiken.

Dus de mensheid staat met zijn beide voeten stevig op de grond, zoals in Tadasana (berghouding), en met zijn hoofd in de lucht. Maar wat bedoelen we dan met de lucht? Het is duidelijk dat ik daarmee niet de atmosfeer van de aarde bedoel of een andere plaats die een fysiek bestaan heeft, hoe ver weg die ook mag zijn. Ik had kun-nen zeggen ‘onze voeten op de aarde en ons hoofd in de hemel’. Veel talen hebben niet twee verschillende woorden voor lucht en hemel, zoals in het Engels. Het woord ‘hemel’ is nuttig: het suggereert iets wat niet van fysieke aard is. Dit opent verschillende mogelijkheden: a) dat de hemel volmaakt is, zoals niets wat van fysieke aard is vol-maakt kan zijn, daar alle verschijnselen instabiel zijn; b) dat hij Uni-verseel is – dat wil zeggen Eén, terwijl de Natuur een veelheid is, zoals we kunnen zien aan haar diversiteit; c) dat hij Overal is, Al-omtegenwoordig, want omdat hij niet fysiek van aard is, is hij niet beperkt of gedefinieerd door plaats; d) dat hij een boven al het an-dere verheven Werkelijkheid of Eeuwigheid bezit. In yoga wordt het lichaam beschouwd als werkelijk substantieel, terwijl de veran-dering van onszelf en de ontsluiering van de onmetelijke lucht bin-nen in ons cit-akasha, letterlijk ‘de visie van ruimte zelf’, wordt ge-noemd.

Alles wat van fysieke aard is, verandert voortdurend en daarom is de werkelijkheid ervan niet constant, niet Eeuwig. De Natuur is in deze zin als een actrice die alleen verschillende rollen speelt. Zij doet nooit haar kostuums uit en verwijdert nooit haar schmink, en gaat niet naar huis, maar verandert steeds en onophoudelijk van rol. Dus met de Natuur weten we nooit precies waar we aan toe zijn, vooral ook omdat wij er een deel van uitmaken.

De niet-fysieke Werkelijkheid, hoe moeilijk ook te bevatten, moet het voordeel hebben eeuwig te zijn en altijd hetzelfde. Dit heeft een consequentie. Alles wat werkelijk en onveranderlijk is,


31

biedt ons een vast punt, een oriëntatie, als het perfecte noorden op een kompas. En hoe werkt een kompas? Door een aantrekking tus-sen het magnetische noorden en een magneet in dat kompas. Dat kompas zijn wijzelf. Zo kunnen we afleiden dat er een Universe-le Werkelijkheid in onszelf bestaat die ons in lijn brengt met een Universele Realiteit die overal elders is. Onthoud die term ‘in lijn brengen’. Door dit in lijn brengen van mijn lichaam ontdekte ik het in lijn brengen van mijn geest, mijn zelf en mijn intelligentie. Het in lijn brengen van het buitenste lichaam of de buitenste laag (kosa) met het meest innerlijke is de manier om onze persoonlij-ke Werkelijkheid in contact te brengen met Universele Werkelijk-heid. De Vastasutra Upanishad zegt: ‘De juiste belijning van de lede-maten wordt geprezen als de kennis van Brahman (God).’ Van zelfs nog vroeger datum, in de Rig Veda, vinden we: ‘Iedere vorm is een beeld van de oorspronkelijke vorm.’ We hebben gezien dat deze Werkelijkheid niet veranderlijk is in Tijd of beperkt door Ruimte. Ze is vrij van beide. Hoewel onze reis plaatsvindt in tijd en ruim-te, zullen we dus, als we ooit het einde ervan bereiken en oog in oog komen met de verheven niet-fysieke realiteit, niet in de tijd en ruimte zijn zoals we die kennen.

De Universele Ziel (Purusa) en de Natuur (Prakrti)

Ik heb tot hier toe met opzet vermeden de gangbare vertaling voor de niet-fysieke werkelijkheid te gebruiken, omdat het noemen er-van de mensen gewoonlijk doet ophouden zelf na te denken. In het Sanskriet is het woord hiervoor Purusa, in het Nederlands kunnen we het de Kosmische of Universele Ziel noemen. Het woord Ziel heeft meestal zulke sterke religieuze bijbetekenissen dat mensen het zonder erover na te denken accepteren dan wel verwerpen. Ze vergeten dat het eenvoudig ons woord voor een bestendige werke-lijkheid is. Het is logisch, maar blijft in onze geest puur een concept totdat we de werkelijkheid ervan in onszelf ervaren.

de reis naar binnen



Terecht associëren we deze bestendige werkelijkheid met on-zelfzuchtige liefde, die is gebaseerd op de waarneming dat er een-heid is, en geen verschil. De kracht van de liefde van een moeder komt voort uit haar eenheid met het kind. Eenheid kent geen be-zit, aangezien bezitten een dualistische toestand is die mij als bezit-ter en hetgeen ik bezit omvat. De ziel is onveranderlijk, eeuwig en constant; hij blijft altijd als getuige aanwezig, geworteld in goddelij-ke oorsprong en eenheid. De hele beoefening van yoga heeft te ma-ken met het onderzoek naar de relatie tussen Prakrti en Purusa, tus-sen de Natuur en de Ziel. Het gaat erom, om naar ons oorspron-kelijke beeld terug te keren, te leren leven tussen aarde en hemel. Dat is de netelige positie waarin de mens verkeert, onze vreugde en ons verdriet, onze redding of onze val. De Natuur en de Ziel zijn met elkaar vermengd. Je kunt ook zeggen dat ze met elkaar gehuwd zijn. Via de juiste beoefening van asana en pranayama en de ande-re kroonbladen van yoga ervaart de beoefenaar (sadhaka) de com-municatie en verbinding tussen de twee. Voor de gemiddelde mens lijkt het misschien dat een huwelijk tussen Natuur en Ziel een re-latie van strijd en wederzijds onbegrip moet zijn. Maar door nauw contact met beide komen ze nader tot elkaar, wat leidt tot een geze-gende verbintenis. Deze verbintenis verwijdert de sluier van onwe-tendheid die onze intelligentie verhult. Om deze verbintenis te ver-krijgen, dient de sadhaka zowel naar binnen te kijken als naar bui-ten, naar het raamwerk van de ziel, het lichaam. Hij dient een on-derliggende wet te leren begrijpen, of anders zal hij een slaaf blijven van de Natuur, en de Ziel zal nooit meer zijn dan een mentaal con-cept. Alles wat bestaat in de macrokosmos is te vinden in de micro-kosmos, ofwel het individu.

De acht kroonbladen van yoga

Er zijn acht kroonbladen van yoga die zich stap voor stap voor de beoefenaar ontvouwen. Deze zijn de uiterlijke ethische disciplines


33

(yama); innerlijke ethische voorschriften (niyama); houdingen (asa-na); adembeheersing (pranayama); beheersing en terugtrekking van de zintuigen (pratyahara); concentratie (dharana); meditatie (dhy-ana) en gelukzalige eenwording (samadhi). We noemen deze de kroonbladen van yoga omdat ze op elkaar aansluiten als de bloem-bladen van een lotusbloem, om samen een schitterend geheel te vormen.

Als we onze reis maken door de innerlijke lagen (kosa) in het li-chaam, van de opperhuid tot het innerlijkste zelf, zullen we ieder van de acht kroonbladen of stadia van yoga tegenkomen en onder-zoeken die in de Yoga Sutra’s worden beschreven. Voor de zoeker naar Waarheid zijn deze stadia vandaag de dag nog even belangrijk als in de dagen van Patanjali. We kunnen niet verwachten dat we de lagen zullen begrijpen en harmoniseren zonder de voorschriften en oefeningen waarin wordt voorzien door de acht kroonbladen. Ik zal ze hier kort noemen, maar ze zullen in de volgende hoofdstukken uitgebreider worden besproken.

De yogareis begint met de vijf universele morele geboden (yama). We leren op deze manier controle uit te oefenen over onze handelingen in de uiterlijke wereld. De reis vervolgt met vijf stap-pen van zelfreiniging (niyama). Deze hebben betrekking op onze in-nerlijke wereld en zintuigen en helpen ons zelfdiscipline te ontwik-kelen. We zullen deze door het hele boek heen bespreken, maar in het begin dienen ze om ons gedrag jegens anderen en onszelf te be-teugelen. Deze ethische voorschriften blijven ons altijd begeleiden, van het begin tot het einde van de yogareis, want de demonstratie van iemands spirituele verwerkelijking ligt nergens anders in dan hoe men zich beweegt tussen zijn medemensen en met hen omgaat.

Ten slotte mag het doel van yoga de uiteindelijke vrijheid zijn, maar zelfs voordat die is bereikt, is er een groeiende ervaring van grotere vrijheid naarmate we steeds meer zelfbeheersing, gevoelig-heid en gewaar-zijn ontdekken die het ons mogelijk maken het leven te leiden waar we naar streven: een achtenswaardig leven; zuive-

de reis naar binnen



re, eerlijke menselijke relaties; hartelijkheid en broederschap; vertrouwen; onafhankelijkheid; blijdschap om het geluk van anderen; en gelijkmoedigheid in het aangezicht van onze eigen tegenslagen. Vanuit een toestand van menselijke goedheid kunnen we ons ont-wikkelen tot grotere vrijheid. Vanuit twijfel, verwarring en verdor- venheid kunnen we dat niet. Vooruitgang in yoga is morele voor-uitgang, meer om praktische redenen dan in de zin van een oordeel. Het is bijna onmogelijk om van ‘slecht’ naar ‘het beste’ te springen zonder via ‘goed’ te reizen. Naarmate onwetendheid verdwijnt, blijkt ‘goed’ bovendien een oneindig comfortabeler plek te zijn om te vertoeven dan ‘slecht’. Wat we ‘slecht’ noemen, is onwetend-heid in actie, wat bij wijze van overlevingsstrategie alleen in het duister floreert.

Het derde kroonblad van yoga is de beoefening van lichaamshou-dingen (yogasana), waarover het volgende hoofdstuk van dit boek zal gaan. Asana onderhoudt de kracht en gezondheid van het li-chaam en zonder deze kan weinig vooruitgang worden geboekt. Het houdt het lichaam ook in harmonie met de natuur. We weten alle-maal dat de geest het lichaam beïnvloedt, bijvoorbeeld ‘je zit in de put’, of ‘hij laat zijn hoofd hangen’. Waarom zou je het niet, zo zegt de yoga, andersom proberen – de geest binnen te komen via het li-chaam. ‘Kin omhoog, schouders achteruit en rechtop staan’ geeft uitdrukking aan deze benadering. Zelfontwikkeling door middel van asana is de brede poort naar de innerlijke terreinen die we moe-ten onderzoeken. Met andere woorden, we gaan proberen asana te gebruiken om de geest te vormen. We moeten ontdekken waar ie-dere laag van ons zijn naar verlangt en deze voeden overeenkomstig zijn subtiele behoeften. Tenslotte is het de innerlijke of meer ver-fijnde kosa die de lagen eromheen ondersteunt. In yoga zouden we zeggen dat het subtiele voorafgaat aan het grove, of dat geest voor-afgaat aan materie. Maar yoga zegt dat we ons eerst moeten rich-ten op het buitenste of het eerste, meest gemanifesteerde, dat wil zeggen de benen, de armen, de wervelkolom, de ogen, de tong en


35

de tastzin om de gevoeligheid te ontwikkelen om binnenwaarts te gaan. Hierom opent asana het hele spectrum van de mogelijkheden van yoga. Er kan geen sprake zijn van de realisatie van existentiële, goddelijke gelukzaligheid zonder de ondersteuning van het geïncar-neerde voertuig van de ziel, het met voedsel en water gevoede li-chaam, van de beenderen tot de hersenen. Als we de beperkingen en dwangimpulsen ervan gewaar kunnen worden, kunnen we die ontstijgen. We weten allemaal wel wat ethisch gedrag is, maar om yama en niyama op de diepere niveaus te kunnen uitvoeren, moeten we de geest cultiveren. We hebben voldoening, rust, kalmte en on-zelfzuchtigheid nodig, kwaliteiten die men moet verdienen. Het is asana die ons de fysiologie van deze deugden leert.

Het vierde kroonblad van yoga gaat over de ademtechnieken of pranayama (prana = vitale of kosmische energie, ayama = ver-lenging, uitbreiding). De ademhaling is het vehikel van het bewust-zijn en dus leren we door trage, gelijkmatige observatie en distribu-tie ervan onze aandacht te onttrekken aan externe verlangens (vasa-na) en die te richten op oordeelkundig, intelligent gewaar-zijn (praj-na). [In de yogafilosofie wordt onderscheid gemaakt tussen bewust-zijn (Sanskriet citta, Engels consciousness) en gewaar-zijn (Sanskriet prajna, Engels awareness). Gewaar-zijn is het aanvoelen, het besef dat ontstaat vanuit zintuigelijke waarneming, en maakt deel uit van het veelomvattender bewustzijn. Vert.] Als de ademhaling de geest tot stilte brengt, zijn onze energieën vrij om zich los te maken van de zintuigen en binnenwaarts te buigen om zich met verhoogd, dy-namisch gewaar-zijn te richten op de innerlijke zoektocht. Pranay-ama wordt niet door wilskracht gedaan. De adem moet worden ver-leid en overgehaald, zoals je een paard in de wei niet vangt door er-achteraan te jagen, maar door stil te blijven staan met een appel in je hand. Zo onderwijst pranayama bescheidenheid en bevrijdt het ons van hebzucht of de zucht naar de resultaten van ons handelen. Niets kan worden geforceerd; het gaat volledig om ontvankelijkheid.

Het terugtrekken van de zintuigen in de geest (pratyahara) is het

de reis naar binnen



vijfde kroonblad van yoga, ook genaamd het scharnier van de uiter-lijke en innerlijke zoektocht. Helaas gebruiken we onze zintuigen, ons geheugen en onze intelligentie verkeerd. We laten de potentië-le energieën daarvan naar buiten stromen zodat ze verstrooien. We zeggen wel dat we het domein van de ziel willen bereiken, maar het blijft een groot touwtrekken. We gaan naar binnen noch naar bui-ten, en dat ondermijnt onze energie. We kunnen het beter doen.

Door onze zintuigen naar binnen te trekken, zijn we in staat be-heersing, stilte en rust van de geest te ervaren. Dit vermogen om de geest zacht tot stilte te brengen is essentieel, niet alleen voor medi-tatie en de innerlijke reis, maar ook voor het nuttig en waardevol functioneren van de intuïtieve intelligentie in de uiterlijke wereld.

De laatste drie kroonbladen of stadia zijn concentratie (dharana), meditatie (dhyana) en totale absorptie (samadhi). Deze drie zijn een crescendo, de yoga van totale integratie (samyama yoga).

We beginnen met concentratie. Omdat dharana zo gemakkelijk is te vertalen als concentratie zien we het vaak over het hoofd of ve-gen we het van tafel. Op school leren we aandachtig te zijn. Dit is nuttig, maar in termen van yoga is het geen concentratie. We zeg-gen van een hert in het bos niet: ‘Kijk, hij concentreert zich.’ Het hert is in een toestand van totaal levendig gewaar-zijn in iedere cel van zijn lichaam. We houden onszelf vaak voor de gek, denkend dat we ons concentreren omdat we onze aandacht richten op verander-lijke objecten: een voetbalwedstrijd, een film, een roman, de gol-ven van de zee of een kaarsvlam – maar flakkert zelfs de vlam niet? Echte concentratie is een ononderbroken draad van gewaar-zijn. Yoga behelst hoe de Wil, die werkt met de intelligentie en het zelf-bespiegelende bewustzijn, ons kan bevrijden van de onvermijdelijk-heid van de flakkerende geest en de naar buiten gerichte zintuigen. Hier bewijst asana ons een grote dienst.

Bedenk eens hoe het lichaam de geest uitdaagt in een asana. De buitenkant van het been overstrekt, maar de binnenkant van het been gaat naar beneden. We kunnen kiezen de situatie te laten


37

voor wat hij is, of we kunnen de onevenwichtige toestand uitdagen door het toepassen van cognitieve vergelijking, ondersteund door de kracht van de wil. Terwijl we het evenwicht handhaven zodat er geen sprake is van terugglijden, kunnen we onze observatie van de knieën, voeten, de huid, de enkels, voetzolen, tenen enzovoort daarbij voegen; de lijst is eindeloos. Onze aandacht omhult niet alleen, maar dringt tevens door naar binnen. Kunnen we als een jongleur ervoor zorgen dat alle ballen in de lucht blijven zonder er een te laten vallen, zonder onze aandacht te verliezen? Is het dan verwonderlijk dat voor asana jaren nodig zijn om het te vervolma-ken?

Als ieder nieuw punt bestudeerd, aangepast en ondersteund is, zullen iemands gewaar-zijn en concentratie noodzakelijkerwijs te-gelijkertijd worden gericht op talloze punten, met als gevolg dat het bewustzijn zelf evenredig over het hele lichaam wordt gespreid. Hier is het bewustzijn doordringend en omvattend, verlicht door een gerichte stroom van intelligentie en dienend als een transfor-matieve getuige van lichaam en geest. Dit is een gestadige stroom van concentratie (dharana), die tot een verhoogd gewaar-zijn leidt. De altijd waakzame Wil past zich aan en verfijnt, en vormt aldus een volledig zelfcorrigerend mechanisme. Op deze manier doet het beoefenen van asana, indien deze wordt uitgevoerd met betrok-kenheid van alle elementen van ons wezen, het intellect ontwaken en scherpt het dit aan totdat het een geheel vormt met onze zin-tuigen, onze geest, ons geheugen, ons bewustzijn en onze ziel. Al onze beenderen, spieren, gewrichten, vezels, banden, zintuigen, onze geest en onze intelligentie worden aangewend. Het zelf is zo-wel de waarnemer als de uitvoerder. Als ik het woord ‘zelf’ gebruik met een kleine z bedoel ik daarmee de totaliteit van ons gewaar-zijn van hoe en wie we zijn in een natuurlijke staat van bewustzijn. Zo neemt het zelf zijn natuurlijke vorm aan, noch opgezwollen, noch ingekrompen. In een perfecte asana die meditatief wordt uitge-voerd en met een voortdurend onderhouden stroom van concen-

de reis naar binnen



tratie, neemt het zelf zijn volmaakte vorm aan en de integriteit er-van is onberispelijk.

Hier volgt een eenvoudige manier om de relatie tussen asana en concentratie (dharana) te onthouden: als je een heleboel leert van weinig dingen, zul je op een dag iets groots weten.

Nu komen we bij meditatie (dhyana). In de haast van het moder-ne leven is er onvermijdelijk sprake van een ondertoon van stress. Deze stress op de geest brengt mentale verstoringen teweeg zoals woede en begeerte, die op hun beurt weer aanleiding geven tot emotionele stress. In tegenstelling tot wat veel leraren je probe-ren te vertellen, zal meditatie deze stress niet oplossen. Meditatie is alleen mogelijk als je al een bepaalde ontspannenheid hebt bereikt. Om zonder stress te zijn, moet het brein al kalm en koel zijn. Door te leren hoe je het brein kunt ontspannen, kun je je van stress gaan ontdoen.

Door meditatie bereikt men dit niet. Je dient al deze dingen te verwerven als grondslag voor meditatie. Ik besef dat het woord ‘meditatie’ in het moderne taalgebruik vaak wordt gebruikt voor verschillende vormen van het omgaan met en verminderen van stress. In dit boek zal ik het in zijn zuiverste yogische zin gebruiken als het zevende kroonblad, dat alleen verworven kan worden wan-neer andere fysieke en mentale zwakheden grotendeels zijn opge-heven. Technisch gesproken kan ware meditatie in de yogische zin van het woord niet worden gedaan door een persoon die gespannen is of die een zwak lichaam, zwakke longen, harde spieren, een inge-zakte wervelkolom of een rusteloze geest heeft of die mentaal opge-wonden of verlegen is. Mensen denken vaak dat rustig zitten medi-tatie is. Dit is een misvatting. Ware meditatie leidt ons tot wijsheid (jnana) en gewaar-zijn (prajna), en juist dit helpt ons om te begrij-pen dat we meer zijn dan ons ego. Hiervoor zijn de voorbereidin-gen in de vorm van lichaamshoudingen en ademhaling, terugtrek-ken van de zintuigen en concentratie nodig.

Dit proces van ontspannen van de geest wordt bereikt door asa-


39

na. We denken in het algemeen dat onze geest in het hoofd is ge- zeteld. In asana verspreidt het bewustzijn zich over het hele lichaam en wordt uiteindelijk opgenomen in iedere cel waardoor een vol-komen gewaar-zijn ontstaat. Op deze manier wordt een gespannen denken weggewassen en richt onze geest zich op het lichaam, de in-telligentie en op gewaar-zijn als geheel.

Zo kan het brein ontvankelijker worden en concentratie vindt dan van nature plaats. Hoe de hersencellen in een ontspannen, ont-vankelijke en geconcentreerde toestand te houden, is de kunst die yoga onderwijst. Je moet ook onthouden dat meditatie (dhyana) een onlosmakelijk onderdeel is van yoga; het kan er niet van worden ge-scheiden. Yama, niyama, asana, pranayama, pratyahara, dharana, dhyana en samadhi: dit zijn de kroonbladen van yoga. Meditatie is in allemaal. In feite dient men in al deze kroonbladen van yoga een be-spiegelende of een meditatieve gemoedstoestand te hebben.

De stress die het brein verzadigt, wordt verminderd door asa-na en pranayama en zo wordt het brein tot rust gebracht en word je van spanningen bevrijd. Terwijl je de verschillende typen van pra-nayama doet, wordt je hele lichaam op dezelfde manier doorspoeld van energie. Voor de beoefening van pranayama moet je beschik-ken over krachtige spieren en zenuwen, concentratie en doorzet-tingsvermogen, vastberadenheid en uithoudingsvermogen. Dit al-les wordt aangeleerd door het beoefenen van asana. De zenuwen worden gekalmeerd, het brein wordt rustig en de hardheid en stijf-heid van de longen worden losser gemaakt. De zenuwen blijven er gezond door. Je bent meteen één met jezelf, en dat is meditatie.

Een manier om tegen meditatie aan te kijken, werd geboden door de Israëlische astronaut Ilan Ramon, die omkwam in het ruim-teveer Columbia. Nadat hij rondom de aarde had gecirkeld, deed hij een oproep tot ‘vrede en een beter leven voor iedereen op aarde’. Hij was niet de enige astronaut die een transcendent visioen ervoer. Anderen merkten op dat ‘mensen die in de ruimte reizen en de aar-de hebben gezien vanuit een voordelige positie die elk politiek ver-

de reis naar binnen



schil doet vervagen, een uniek perspectief met elkaar gemeen heb-ben’. Toch kijken ze neer op een planeet waar gewelddadige strijd de norm is. Er is de bijbelse uitspraak ‘oog om oog, tand om tand’, een filosofie van wraak, niet van rechtvaardigheid. Maar Mahatma Gandhi waarschuwde dat in een wereld die wordt geregeerd door ‘oog om oog’ de hele wereld spoedig blind zal zijn.

We kunnen niet allemaal een ruimtereis maken om een glimp op te vangen van een planeet waar gedeelde menselijke doelen kun-nen worden bereikt door vreedzame samenwerking. Maar als we naar foto’s kijken van onze blauwe bol die in de ruimte hangt, zon-der landsgrenzen die in zijn oppervlakte zijn gekerfd, omhuld door een witte mantel van wolken, worden ook wij geraakt door de een-heid van de aarde. Hoe moeten we dan leven in deze eenheid? Du-aliteit is het zaad van alle conflicten. Maar we hebben allemaal toe-gang tot een ruimte, een innerlijke ruimte waar er een eind komt aan de dualiteit en een einde aan conflict. Dit is wat meditatie ons leert, de opheffing van het nabootsende ego [dat wil zeggen: het ego dat het ware Zelf imiteert; vert.] en het ochtendgloren van het ware, verenigde Zelf, waar voorbij geen ander zelf bestaat. Yoga leert dat de hoogste ervaring van vrijheid Eén-zijn is, de allerhoog-ste werkelijkheid van eenheid. Maar we kunnen niet tot ons inner-lijk doordringen om onsterfelijke zaligheid te ervaren zonder eerst de vijf kosa’s of lagen rond de ziel in harmonie te brengen.

Asana en pranayama vormen de leertijd die leidt tot het ontstij-gen van dualiteit. Niet alleen bereiden ze ons lichaam, onze wervel-kolom en adem voor op de uitdaging van innerlijke sereniteit, maar Patanjali stelde specifiek dat asana ons leert dualiteit te ontstijgen, dat wil zeggen hitte en kou, eer er oneer, rijkdom en armoede, ver-lies en winst. Asana verleent ons de kracht om in gelijkmoedigheid te midden van de wisselvalligheden van het wereldse gewoel te le-ven. Hoewel het strikt gesproken alleen mogelijk is in één asana te mediteren, is het mogelijk alle asana op een meditatieve manier uit te voeren en zo is mijn beoefening inmiddels geworden. Mijn asana


41

is meditatief en mijn beoefening van pranayama is devotioneel. Me-ditatie zelf is de uiteindelijke overwinning en oplossing van het ego, het valse zelf dat het Ware Zelf imiteert. Als de dualiteit eenmaal is verzoend, en men deze is ontstegen, kan, door de gratie van God, ons het allerhoogste geschenk, samadhi, worden verleend.

In het laatste stadium van samadhi (eenwording) gaat het indivi-duele zelf met alle kenmerken die daartoe behoren op in het Godde-lijke Zelf, in de Universele Geest. Yogi’s realiseren zich dat het god-delijke niet méér in de richting van de hemel ligt dan in het innerlijk en op deze ultieme zoektocht van de ziel worden zoekers zieners. Op deze manier ervaren ze het goddelijke in de kern van hun wezen. Samadhi wordt gewoonlijk beschreven als ultieme vrijheid, bevrij-ding van het wiel van karma, van oorzaak en gevolg, actie en reactie. Samadhi heeft niets te maken met het vereeuwigen van ons sterfe-lijke zelf. Samadhi is de gelegenheid om ons onvergankelijke Zelf te ontmoeten voordat het vergankelijke voertuig van het lichaam ver-dwijnt, want in the cyclus van de natuur moet dat zeker gebeuren.

Yogi’s blijven echter niet in deze toestand van verheven gelukza-ligheid, maar als ze terugkeren naar de wereld zijn hun handelingen anders dan voorheen, want zij weten in het diepst van hun wezen dat het goddelijke ons allen verenigt en dat een handeling of woord tot een ander uiteindelijk evenzeer naar onszelf toe komt. Yoga ver-deelt handelingen in vier typen: zwarte – die, welke alleen kwalijke gevolgen teweegbrengen; grijze – waarvan de resultaten gemengd zijn; witte – die goede resultaten teweegbrengen; en een vierde soort, die geen kleur heeft, waarbij actie geen reactie teweegbrengt. Deze laatste zijn de handelingen van de verlichte yogi, die in de we-reld kan handelen zonder zich verder aan het karmische wiel van wording ofwel oorzakelijkheid te ketenen. Zelfs witte handelingen die bewust met goede bedoelingen worden uitgevoerd, binden ons aan een toekomst waarin we de goede resultaten moeten oogsten. Een voorbeeld van een witte handeling is een advocaat die omwille van de rechtvaardigheid strijd levert om een onschuldige te redden

de reis naar binnen



die vals wordt beschuldigd. Maar als een kind vlak voor een auto de weg op rent en je rukt het kind zonder er een seconde over te den-ken weg uit de gevaarlijke situatie, dan lijkt dat op de daad van een yogi, dat wil zeggen een handeling die is gebaseerd op directe, on-middellijke waarneming en actie. Je zou niet jezelf feliciteren door te zeggen: ‘Kijk hoe goed ik dat kind heb gered.’ Dat komt doordat je niet het gevoel hebt dat je zelf de handelende persoon bent, maar eerder het instrument van iets wat eenvoudig ‘juist’ was, iets wat zuiver op dat moment bestaat zonder verwijzing naar het verleden of de toekomst.

Daarom gaat het laatste hoofdstuk van dit boek, getiteld ‘Leven in vrijheid’, over ethiek en keert het terug naar de eerste twee sta-dia van yoga (yama en niyama). Door te bekijken hoe de vrije of zelfgerealiseerde man of vrouw in de wereld leeft, kunnen we leren hoe ieder van ons leeft, niet op het punt van een of andere uiteinde-lijke bestemming, maar bij elke stap op de innerlijke reis en de reis van het verdere leven.

Leren leven in de natuurlijke wereld

Alvorens deze binnenwaartse reis te beginnen, moeten we de aard ervan duidelijk maken. Er bestaat een veelvoorkomende misvat-ting over de binnenwaartse reis of het spirituele pad, want voor de meeste mensen suggereert dit een verwerping van de natuurlijke wereld, het wereldse, het praktische, het aangename. Echter, voor een yogi (of zeker ook een taoïstische meester of zenmonnik) ligt het pad van de geest geheel in het domein van de natuur. Het is het onderzoek van de natuur vanuit de wereld van verschijnselen, of de oppervlakte, naar het meest subtiele hart van de levende materie. Spiritualiteit is niet een of ander uiterlijk doel dat je moet nastre-ven, maar een pad naar de goddelijke kern van ieder van ons, die we moeten ontsluieren. Voor de yogi is Geest [Spirit, in de zin van uni-versele Geest; vert.] niet iets dat is afgescheiden van lichaam. Spi-


43

ritualiteit is, zoals ik heb geprobeerd duidelijk te maken, niet ethe-risch en buiten de natuur, maar toegankelijk en tastbaar in ons ei-gen lichaam. In feite is het hele idee van een spiritueel pad een ver-keerde benaming. Hoe kun je uiteindelijk naar iets toe bewegen dat, zoals Goddelijkheid, per definitie al overal aanwezig is? Een be-ter beeld is misschien dat als we ons huis voldoende schoon en net-jes maken, we op zekere dag kunnen merken dat de Goddelijkheid daarin al die tijd al aanwezig was. We doen hetzelfde met de lagen van ons lichaam en poetsen die totdat ze een helder venster worden naar het goddelijke.

Een wetenschapper wil de natuur veroveren door middel van kennis – de uiterlijke natuur, uiterlijke kennis. Op die manier kan hij wellicht het atoom splitsen en uiterlijke macht verkrijgen. Een yogi wil zijn eigen innerlijke natuur leren kennen, om te kunnen doordringen in het atoom (atma) van het zijn. Hij verkrijgt geen be-heersing over uitgestrekte landen en rusteloze zeeën, maar over zijn eigen weerspannige vlees en koortsachtige geest. Dit is de macht van mededogende waarheid. De aanwezigheid van waarheid kan ons een gevoel van naaktheid geven, maar mededogen verdrijft al onze schaamte. Deze innerlijke zoektocht naar groei en evolutie, of ‘involutie’, is de diepzinnige en transformerende yogische reis die de zoeker naar Waarheid wacht. We beginnen deze involutie met wat het meest grijpbaar is, ons fysieke lichaam, en de beoefening van yogasana helpt ons te begrijpen en te leren hoe we dit grootse instrument, dat ieder van ons is gegeven, kunnen bespelen.

de reis naar binnen


Yoga als levenskunst

Documents

Transcript of Yoga als levenskunst