YELULTYELULT Magazine

Arts & mediacrafts

Onze pisnichtOnze p isnicht -- coutur iercoutur ier Franks Molenaar blijft ruzie maken

Let ’ ca l l i t a war then!Let ’ ca l l i t a war then! De kortste oorlog ooit; 38 minuten!

‘The Saints are coming’‘The Saints are coming’ Chris Bailey strandt in Haarlem

B i lderd i jks fantasieBi lderd i jks fantasie Hypochonder en manipulatief man

2 02 0 1 41 4 0 40 4

“Even you can afford a decent style now”

Go  to  deadsheap.com  

YELULTYELULT Inhoud

De übernarcist Frans Molenaar  

38 Minuten oorlog in Zanzibar...  

The Saints are coming in Haarlem  

4  8  

10  14  

Contact  info@prvanstekelenborg.nl  

www.prvanstekelenborg.com    

Volg  Yelult  op  facebook  

 Verschijningsfrequentie  

Elke  maand  verschijnt  een  gratis  nieuwe  editie  in  de  publicaties  op  Issuu.    

Cover  foto  ANP  

Disclaimer  

Willem Bilderdijk, de nare hypochonder  

Colofon  

De üb e rnar c i s t Frans Mol enaar  ‘Ja,  maar  wat  is  er  van  de  mensen  geworden?  Ze  zeggen  geen  hallo  meer,  ze  kijken  niet  naar  me  om  en  ze  draaien  je  een  poot  uit  voor  je  er  erg  in  hebt,  alles  allereerst  voor  eigen  gewin’.  Aldus  Frans  Molenaar,  de  enige  Nederlandse  poldercouturier  is  gevuld  met  weemoed  en  ziet  Amsterdam  nog  steeds  als  het  Amsterdam  van  Ed  van  der  Elsken  en  Ramses  Shaffy.  Een  stad  waar  alles  mogelijk  is  op  de  vierkante  centimeters  tussen  een  Amsterdammertje,  de  gracht  en  wat  kinderkopjes.      Vijftien  jaar  geleden  ontmoette  ik  Frans  voor  het  eerst.  Ik  werkte  bij  een  Amsterdams  communicatiebureautje.  Mijn  directeur  kende  Molenaar  van  zien  in  het  dorp  dat  Oud-­‐Zuid  heet.  Voor  een  middagje  communicatietrainingen  had  ik  extra  stoelen  nodig.  Frans  had  grijze  metalen  klapstoeltjes  die  ik  gerust  kon  lenen.    In  twee  zinnen  bezegelde  hij  zijn  eigen  eenzame  lot  door  te  vragen  of  ik  genegen  was  eens  langs  te  komen  voor  een  praatje  en  een  kop  thee.  Om  vervolgens  zichzelf  af  te  zonderen  met  de  mededeling  dat  ik  eigenlijk  te  lelijk  was  om  me  met  hem  te  vertonen.  

Ja,  Frans  Molenaar  mag  dan  vergeetachtig  zijn  geworden.  De  mensen  om  hem  heen  zijn  z’n  hautaine  gedrag  allerminst  vergeten.  En  dat  in  een  cultuur  waar  gewoon  doen  en  gewoon  blijven  al  ruim  60  jaar  de  boventoon  voert.  Dan  kun  je  jezelf  topontwerper  noemen,  of  eminence  grise  van  de  Nederlandse  modewereld.  Hij  mag  dat  van  zichzelf  vinden.  De  vraag  is  hoe  anderen  erover  denken?  En  juist  op  zulke  momenten  komt  de  aap  uit  de  mouw.  Frans  Molenaar  kan  het  niet  verkroppen  dat  hij  geen  aandachtsvol  leven  als  Edgar  Vos  of  Frank  Govers  heeft  gehad.  Frans  Molenaar  probeert  al  ruim  vijfentwintig  jaar  zijn  eigen  fantasie  invulling  te  geven  op  basis  van  l’amour  Fou  over  het  leven  van  Yves  Saint  Laurent,  een  leven  dat  Frans  graag  had  willen  leiden,  maar  het  nooit  kon  omdat  zijn  ijdelheid  en  narcisme  sterker  waren  dan  wij  in  Nederland  gewend  zijn.  In  Brabant  noemen  ze  zo  iemand  een  pisnicht,  een  Albert  Verlinde  of  een  eenzame  rukker.  

Het  leven  van  Frans  Molenaar  draait  om  Frans  Molenaar.  Hoera,  en  dat  al  97  collecties,  bijna  74  levensjaren  en  zakelijk  47  jaar  lang.  Zijn  leven  als  couturier  nadert  een  treurig  einde  zoals  ook  de  door  hemzelf  in  het  leven  geroepen  Frans  Molenaar  Couture  Prijs.  Aanstormend  couture-­‐talent  heeft  de  kans  om  10.000  euro  te  winnen  naast  professioneel  persoonlijk  advies  van  Frans  en  de  ‘nodige’  media-­‐aandacht.  Slechts  Percy  Irausquin  wist  zich  in  2001  te  profileren  als  daadwerkelijk  talent.  De  rest  is  nu  alweer  de  vergetelheid  in  gedrukt.  Waarom?  Omdat  ze  het  stempel  van  Frans  Molenaar  met  zich  meedragen.      C&A  heeft  inmiddels  de  samenwerking  met  Molenaar  in  2013  beëindigd.  Het  modeconcern  wil  een  meer  internationale  koers  varen.  Molenaar  was  er  niet  rouwig  om,  hij  ontwerpt  Vadain-­‐gordijnen,  brilmonturen  voor  Pearle,  glaswerk  voor  Royal  Leerdam,  karpetten  en  de  Fellow  Roll;  een  zeer  exclusieve  design-­‐rollator,  een  kek  zwart  ding  met  een  wit  biesje.  Dat  hij  weer  ‘on  speaking  terms’  is  met  zijn  succesvolste  leerling  Mart  Visser,  zegt  meer  over  de  vergevingsgezindheid  van  Visser  voor  een  oude,  demente  man  dan  over  het  actieve  ego-­‐denken  van  Frans  zelf.  Frans  is  behalve  couturier  namelijk  ook  zijn  eigen  PR-­‐machine.  Als  Frans  gehoord  heeft  dat  onbekende  mensen  hét  kunnen  maken  als  zanger  bij  een  programma  als  The  Voice,  dan  belt  Molenaar  de  media  dat  hij  ook  best  een  aardig  deuntje  kan  zingen.  Hoewel  Molenaar  grand  old  ladies  from  the  Netherlands  een  gezicht  wist  te  geven,  draaide  hij  zijn  hand  niet  om  voor  bedrijfskleding  voor  de  Haagse  reinigingsdienst.  Hij  moest  wat.  En,  toch  is  de  oud-­‐leerling  van  Guy  Laroche  en  de  1ste  assistent-­‐ontwerper  van  Nina  Ricci  ergens  onderweg  verbitterd  geraakt  over  het  gebrek  aan  aandacht  en  waardering  in  Nederland.  Zo’n  snotneus  als  een  Mart  Visser  liep  zogenaamd  weg  met  Frans’  ontwerpen.  Zo’n  Jan  Tamineau  deed  aan  oneerlijke  concurrentie  door  gratis  jurken  te  ontwerpen  voor  Maxima  en  de  pers  wil  nog  steeds  niet  geloven  dat  Nederland  in  zijn  optiek  wel  degelijk  een  Haute  Couture-­‐cultuur  heeft.  

Molenaar  zit  in  een  impasse.  De  grote  vergeetachtige  kan  zich  niet  meer  omringen  met  de  galerij  der  mode-­‐doden  zoals  Edgar  Vos,  Max  Heymans,  Frank  Govers  en  de  stokoude  maar  te  nuchtere  Dick  Holthaus.  Hij  beseft  dat  zijn  bohémien-­‐gedrag  alleen  kan  floreren  in  een  bohémien-­‐groep  van  gelijkgestelde  arrogantie.  Maar  ja,  wie  er  met  een  ego  van  hier  tot  aan  New  York  vandaag  de  dag  nog  deel  uitmaken  van  een  moeilijke  groep  en  daarmee  je  ego  opzij  zetten?  En,  als  de  serieuze  pers  dan  ook  nog  als  een  Don  Quichote  de  Molenaars  van  deze  wereld  bevecht  in  hun  oprichting  van  de  haute  couture  in  ons  kikkerlandje,  dan  raak  je  als  oude  man  vrij  geïsoleerd.  Dan  red  je  het  niet  met  een  biesje,  wat  goddelijke  steekjes  en  een  minimalistische  modernistische  aanpak.  

Atelier / Galerie

Vennik

Nieuwe Raamstraat 10, 2011 ZE Haarlem

Bovendien  ontbreekt  het  Frans  Molenaar  aan  werkelijk  mondain  denken.  De  man  komt  uit  Zandvoort  en  heeft  onbedoeld  toch  een  goedkope  kermiskijk  op  kunst  en  mode.  Je  haalt  de  Zandvoorter  nou  eenmaal  niet  uit  de  mensen  daar.  Hij  mag  tenminste  blij  zijn  dat  hij  niet  uit  IJmuiden  komt  en  het  desondanks  alles  nog  zover  geschopt  heeft.    Ik  begrijp  werkelijk  niet  dat  Frans  Molenaar  op  zijn  niveau  al  ruim  45  jaar  een  podium  krijgt  om  zich  te  profileren  ten  koste  van  anderen.  Hij  schoffeert,  hij  stelt  iedereen  in  zijn  eigenbelang  en  hij  kan  het  niet  laten  om  anderen  niet  in  hun  waarde  te  laten.  Zelfs  in  een  recent  interview  kan  hij  het  niet  nalaten  om  te  melden  dat  Tamineau  eigenlijk  zijn  succes  aan  hem  te  danken  heeft,  dat  Paul  Schulten  er  niet  toe  doet  en  dat  hij  liefst  zijn  eigen  clientèle  zou  willen  kiezen  op  basis  van  wie  hem  het  meest  kan  fêteren.    Nu  hij  dementerende  is  wordt  het  wel  heel  zielig  allemaal.  En  denk  maar  niet  dat  hij  op  zijn  75ste  verjaardag  alle  lof  krijgt  toegezongen  van  een  Viktor  &  Rolf,  een  Ronald  Kolk  of  een  Monique  Collignon.  Molenaar  vermijdt  maar  al  te  graag  dat  hij  uit  een  dorp  komt  met  percentueel  de  meeste  NSB’ers  van  Nederland.  Het  is  en  blijft  een  vervelende,  nare  man.  

“Let’s call it a war then!”

Dat was nog eens een een sterk staaltje Engelse politieke inmenging. Het verhaal gaat dat de Britse consul op Zanzibar ‘not amused’ was toen hij hoorde dat de Britsgezinde Sultan Hamid bin Thuwaini van Zanzibar niet zomaar plotseling stierf op 39-jarige leeftijd op 25 augustus 1896, maar was vergiftigd door de anti-Britse, 22-jarige neef Khalid bin Barghash.  

Zanzibar was in Engelse handen en de stad Stone Town was een cruciale doorvoerhaven voor Pakistan, India, Sri Lanka en het Afrikaanse continent op een half uurtje varen van het eiland. Alleen, de dichtstbijzijnde stad op het Afrikaanse continent was Dar Es Salaam in Tanzania, toentertijd in handen van de Duitsers. De Britten zagen een rol van betekenis weggelegd voor Zanzibar als doorvoerland voor textiel, specerijen en kruiden. De Duitsers wilden vooral de slavenhandel van en naar de Afrikaanse Oostkust behouden. De vermoorde sultan was het eens met het terugdringen van de slavenhandel op Zanzibar. Zijn neef stond meer een Duits model voor en wilde de slavenhandel juist uitbreiden waar hij kon. Op 26 augustus voelde de Britse consul Basil Cave aan zijn theewater dat Khalid niet te vertrouwen was en uit was op machtsovername. Ze lagen elkaar van geen meter. De telegraafmachine draaide op 25 augustus overuren. Op 26 augustus zou Basil samen met de Britse generaal der strijdkrachten Lloyd Mathews tijdens het wekelijkse theekransje verwoedde pogingen hebben gedaan om Khalid te laten afzien van zijn machtswellust. Al sinds het nieuws van de dood van Sultan Hamid op de 25ste wist Cave dat hij van zijn meerderen, tot de koning aan Engeland aan toe, carte blanche had om Khalid bin Barghash aan te pakken met alle middelen die voorhanden waren. Dit hield in dat Cave indirect het bevel kreeg over 3 kruisers, 2 kanonneerboten, 150 mariniers en 900 lokale soldaten. Met deze troepenmacht voelde hij zich gesterkt om op 26 augustus een ultimatum te stellen aan Khalid bin Barghash. De Sultan moest de volgende dag voor 9 uur ’s ochtends zijn vlag strijken en het koninklijke paleis verlaten, anders zouden de Britten aanvallen. Voor het zover was wilde hij op het theekransje eerst nog maar eens onderstreept zien dat Khalid een kille machtswellusteling was die geen enkel respect toonde voor de zojuist overleden Sultan Hamid. Toen Basil Cave amper een half uur na de begrafenis van Hamid saluutschoten vanuit het koninklijk paleis hoorde om te vieren dat neef Khalid de nieuwe sultan was, brak er iets bij de ‘sophisticated’ consul. Hij moet tegen alles en iedereen op beschaafde toon gezegd hebben: “Let’s call it a war then!”. En aangezien Britten oorlog zien als een levend stratego, ging het hen om de vlag. Een volk is pas een volk als de vlag hoog in het vaandel staat. Op 27 augustus om 09.02 uur lokale tijd openden de Britse kanonnen het vuur. Eén van de eerste slachtoffers van de Brits-Zanzibarese oorlog was de HHS Glasgow, het koninklijke jacht van Khalid bin Barghash en tevens het enige schip van de Zanzibarese vloot. Het eerste salvo van de Britse marine schakelde namelijk tevens de gehele Zanzibarese artilleriedivisie uit, met als gevolg dat de 2800 aanhangers van Khalid bin Barghash vervolgens weerloos stonden tegenover het kanongebulder. Ze verschansten zich in alle paniek achter houten kratten en hooibalen, maar deze boden maar weinig bescherming tegen de explosieve granaten en vlogen al snel in brand. Pas om 9.40, precies achtendertig minuten na het begin van de oorlog, stopte het kanongebulder, net zo plots als het was begonnen. De Britten waren erin geslaagd de koninklijke vlag van Khalid bin Barghash van het paleis te schieten en zagen dat als een teken van hun overwinning. De Sultan was het gebouw ondertussen al lang ontvlucht, en dus ondervonden de agressors uiteindelijk nog maar weinig tegenstand bij het installeren van een nieuwe pro-Britse heerser: Hamud bin Muhammed. Na afloop van de kortste oorlog allertijden hadden de Zanzibaren ruim 500 doden te betreuren. Het Britse leger telde slechts één gewonde. Sultan Khalid slaagde erin te vluchten en zocht asiel in het Duitse consulaat. Hij ontvluchtte Zanzibar met een Duits oorlogsschip, de Seeadler, en kreeg toestemming zich te vestigen in Dar es Salaam. De nieuwe, Britsgezinde sultan in Stone Town was Hamud bin Muhammed (1853-1902), die schout-bij-nacht Harry Rawson dankbaar onderscheidde met de Arabische Orde van de Lovenswaardigen, eerste klasse. Toen om 09.02 de kanonnen bulderden, heeft de vrouw van consul Cave Zanzibariaanse vrouwen en kinderen in het consulaat van thee, koekjes en scones voorzien.

The Saints are coming...

Chris Bailey in Haarlem

In  2008  kwam  ik  via  zes  traptreden  in  een  keldertje  terecht  dat  dienst  deed  als  platenzaak.  Mojo  Record  Store  in  Sydney.  Schuin  tegenover  de  kassa  zag  ik  een  muur  van  vier  bij  twee  meter  vijftig  gevuld  met  LP’s  van  The  Saints.  Heiligverklaard  door  de  grootste  stad  van  Australië.  Ik  wist  niet  dat  de  band  van  Chris  Bailey  en  Ed  Kuepper  zoveel  platen  had  gemaakt.  En  ik  kende  de  status  van  de  punk-­  en  waveband  in  het  ‘thuisland’  niet.    Achter  de  kassa  ratelden  twee  heren  over  het  wezen  van  The  Saints.  Ja,  dat  Ed  Kuepper  aardige  gitaarrockplaten  maakte,  dat  wisten  de  aanwezige  heren  wel.  Maar,  wat  was  er  geworden  van  Chris  Bailey?  Ik  vertelde  dat  ik  uit  Haarlem  kwam,  een  provinciestadje  bij  Amsterdam  en  dat  Chris  Bailey  daar  nu  woonde.  Met  regelmaat  zag  ik  hem  in  café  Jeltes  of  in  de  Roemer.  Of  ik  zag  hem  door  de  Dekamarkt  sjokken  met  zijn  tweed-­‐achtige  lange  grijze  overjas  en  zijn  grijzige  vlassige  lange  haar.  Maar  altijd  dat  grote  blotebillengezicht  voorzien  van  een  klein  ziekenfondsbrilletje.  Als  je  niet  beter  wist  dan  waren  de  normaliter  argwanende  Haarlemmers  aardig  tegen  de  man  met  zijn  gebogen  rug  omdat  hij  goed  kan  doorgaan  voor  de  broer  van  kunstenaar  Hannes  Kuiper,  een  lokaal  beschouwd  fenomeen.  

Dat  ik  wist  dat  de  vlassige  man  Chris  Bailey  was,  dat  vertelde  hij  zelf.  Toen  ik  op  een  van  de  drukbezochte  Punkadelic-­‐avonden  in  de  Fietsznfabriek  ‘Im  Stranded’,  de  alternatieve  doorbraakhit  van  The  Saints  draaide  meldde  hij  met  trots  dat  hij  de  maker  was  van  de  wavepunk-­‐single.  Ik  kende  slechts  wat  vage  bandfoto’s  van  The  Saints  en  ondanks  het  grijzige  haar  herkende  ik  zijn  enorm  vlesige  gezicht  en  die  lieve  kleine  dropoogjes.  Bailey  was  best  een  oud  man  geworden  en  dat  herkenbare  rossige  haar  was  er  wel  vanaf.  

Het  is  op  de  kop  af  40  jaar  geleden  dat  The  Saints  werden  opgericht  en  ‘I’m  Stranded’  vervolgens  een  hit  werd  in  het  Verenigd  Koninkrijk.  Bailey  was  geboren  in  Kenia  als  zoon  van  Ierse  ouders.  Hij  groeide  op  in  Belfast  maar  emigreerde  op  zevenjarige  leeftijd  naar  Australië.  In  1974  richtte  hij  in  Brisbane  The  Saints  op  samen  met  Ivor  Hay  en  Ed  Kuepper.  De  band  zou  net  als  zijn  Amerikaanse  evenknie  The  Ramones  grossier  worden  van  uptempo  songs,  rauwe  vocalen  en  een  ronkende  rondzingende  gitaarsound.  Met  ‘I’m  Stranded’  was  The  Saints  de  eerste  band  van  buiten  de  V.S.  die  in  Amerika  een  punksingle  uitbracht,  nog  voor  The  Clash  en  Sex  Pistols.  Bob  Geldof  van  The  Boomtown  Rats  zegt  dan  ook  nog  steevast  dat  drie  bands  het  muzikale  spectrum  in  de  jaren  zeventig  overhoop  hebben  gegooid:  The  Sex  Pistols,  Ramones  en  The  Saints.  

In  1973  zaten  Bailey,  Hay  en  Kuepper  als  schooljochies  behoorlijk  dicht  op  het  geluid  van  The  Saints  in  het  bandje  genaamd  Kid  Galahad  And  The  Eternals.  Het  trio  verwerkte  invloeden  van  zowel  Elvis  als  protopunkbands  The  Missing  Links,  Stooges  en  MC5.  Na  een  korte  toernee  met  AC/DC  in  1976  verhuisde  de  band  naar  Sydney.  Het  trio  weigerde  mee  te  gaan  met  de  door  Malcolm  McLaren  bedachte  punk-­‐modegrill  en  werd  met  het  jaar  cynischer  en  zwartgalliger  van  toon.  In  Engeland  werd  The  Saints  in  1977  omschreven  als  ‘a  sinister  new  teenage  pop  cult,  base  don  sex,  sadism  and  violence  which  is  sweeping  Britain.  Bailey  was  met  zijn  rijzige  rossige  gestalte  in  topvorm,  hij  sneerde,  snoefde  en  verdeelde  de  wereld  met  zijn  klaagzangen.  Kuepper  onderscheidde  de  band  met  een  pijnigend  gitaargeluid  dat  nog  het  meeste  leek  op  dat  van  een  kettingzaag.  Met  de  release  van  de  tweede  single  ‘Erotic  Neurotic’  verkaste  de  band  naar  Engeland.  De  meningsverschillen  met  platenlabel  EMI  over  het  uiterlijk  van  de  band  deed  The  Saints  uiteindelijk  de  das  om.  Het  label  weigerde  met  de  derde  single  ‘This  Perfect  Day’  genoeg  items  bij  te  drukken  om  aan  de  enorme  vraag  te  voldoen.    

Het  antwoord  van  The  Saints  op  de  vete  met  EMI  was  het  meer  R&B-­‐  en  beat-­‐georienteerde  album  ‘Eternally  Yours’  met  songs  als  ‘Know  Your  Product’  en  ‘Private  Affair’,  aanvallen  op  de  hype  and  vercommercialisering  van  de  punk.  Met  het  derde,  jazz-­‐bluesachtige  album  ‘Prehistoric  Sounds’  flikkerde  EMI  de  band  van  het  label.  Het  zou  ook  de  breuk  betekenen  tussen  Bailey  en  Kuepper.  Bailey  wilde  de  poprock-­‐richting  op.  Kuepper  stond  meer  een  minder  commerciële  richting  voor  met  wat  intellectuelere  tinten.    

www.prvanstekelenborg.nl | www.prvanstekelenborg.com

In  1979  stond  Chris  Bailey  er  met  zijn  Saints  stik  alleen  voor.  De  rest  was  naar  Australië  teruggekeerd.  

Pas  vele  jaren  later,  na  omzwervingen  in  Amerika,  Zweden  en  Nederland  zou  Bailey  Ed  Kuepper  weer  in  januari  2009  ontmoeten.  Mick  Harvey  van  The  Bad  Seeds  was  aangesteld  als  curator  voor  het  All  Tomorrows  Parties-­‐festival.  Hij  nodigde  The  Saints  in  hun  volle  glorie-­‐bezetting  uit  om  te  komen  spelen.  Chris  Bailey  was  in  2003  door  Nick  Cave  gevraagd  de  achtergrondvocalen  te  verzorgen  op  ‘Bring  It  On’  van  zijn  ‘Nocturama’-­‐CD.  

Op  25  mei  2013  verscheen  een  artikeltje  in  het  Haarlems  Dagblad  over  een  bekende  rockster  met  liefdesverdriet  die  door  de  politie  van  straat  werd  geplukt.  Agenten  zagen  in  de  binnenstad  van  Haarlem  een  verwarde  man  op  de  stoep  liggen.  De  man  bazelde  dat  hij  een  bekende  rockster  was  en  dat  zelfs  Bruce  Springsteen  zijn  song  ‘Just  Like  Fire  Would’  had  gecoverd  op  de  plaat  ‘High  Hopes’.  Hij  moet  hebben  verteld  dat  juist  deze  song  het  meest  de  stijl  van  Springsteen  benaderde.  Het  is  een  heel  iconische  song.  En  als  Bruce  het  brengt  wordt  het  helemaal  een  echte  Springsteen-­‐song.  De  agenten  keken  de  vlezige  man  met  argusogen  aan.  De  man  die  maar  eens  onderstreepte  dat  hij  Chris  Bailey  was  en  door  Springsteen  een  aardige  financiële  opsteker  had  meegekregen,  vertelde  de  agenten  over  zijn  grootse  plannen  zoals  de  re-­‐release  van  het  Saints-­‐album  ‘All  Fools  Day’  en  zijn  succesvolle  optredens.    RTV-­‐Noord-­‐Holland  en  het  Haarlems  Dagblad  wisten  niets  van  Chris  Bailey  en  dachten  in  eerste  instantie  dat    de  verwarde  man  in  de  Haarlemse  binnenstad  niemand  minder  was  dan  Dinand  Woesthoff  van  Kane.  Of,  erger  nog,  Frank  Kramer!  Nou  ken  ik  die  krullenbol  nog  als  voetballer  van  FC  Volendam  en  presentator  van  KRO’s  Boggle.  Maar  ik  geloof  niet  dat  er  enige  gelijkenis  is  met  de  bebrilde  reus  uit  Australië.  Daar  heb  je  dan  40  jaar  je  stinkende  best  voor  gedaan.  

W i l l e m B i l d e r d i j k een be twe te r ig man ipu la t i e f hypochonder t j e  

Een  dag  na  zijn  geboorte  werden  de  ramen  van  het  ouderlijk  huis  ingegooid.  Bilderdijk  beschreef  dat  later  als  de  eerste  aanslag  op  zijn  leven.  Sindsdien  zou  Willem  Bilderdijk  zijn  godsganse  leven  achter  zich  om  blijven  kijken  en  een  diepgeworteld  doodsverlangen  koesteren.  Je  kunt  ook  overdrijven!      Bilderdijk  schreef  de  meest  lieflijke  kinderrijmpjes  en  –gedichtjes,  maar  kon  zijn  eigen  kinderen  niet  onderhouden.  Hij  schreef  fantastische  liefdeslyriek,  maar  legde  juridisch  al  zijn  vrouwen  het  vuur  na  aan  de  schenen.  Hij  was  orangist  maar  opportunistisch  als  hij  was  verdiende  hij  flink  aan  de  patriotten.  Hij  wilde  de  afgezonderde  genius  zijn  zonder  begrip  van  het  volk,  maar  eiste  wel  alle  aandacht  van  het  gepeupel.  Hij  vond  zichzelf  een  begeesterd  boekhouder,  maar  stierf  totaal  berooid  en  moederziel  alleen.  

Zou  anno  nu  Bilderdijk  niet  als  een  ontzettende  hypochonder  te  boek  staan?  Want,  feitelijk  draait  het  leven  van  de  kleine  Willem  om  tal  van  pijntjes  en  kwaaltjes,  het  enige  waar  hij  melodramatisch  over  is  en  over  schrijft.  Kleine  Willem  had,  omdat  hij  tot  zijn  tiende  nauwelijks  in  contact  kwam  met  leeftijdsgenootjes  buiten,  een  levendige  fantasie  opgebouwd,  een  kwaal  waar  dik  twee  eeuwen  later  ook  een  man  als  Boudewijn  Büch  aan  zou  lijden.      Zo  beweerde  Willem  al  vroeg  dat  hij  afstamde  van  de  graven  van  Teisterbant.  Onzin,  en  dat  terwijl  zijn  moeder  afkomstig  was  uit  de  gegoede  burgerij  en  zijn  vader  een  docter  in  de  medicijnen,  gepromoveerd  aan  de  universiteit  van  Leiden  die  bovendien  de  dichtkunst  een  warm  hart  toedroeg.  Maar  ja,  de  frêle  Willem  wilde  zo  graag  een  adellijk  prinsje  zijn  en  begreep  in  zijn  vroegste  levensjaren  al  heel  snel  wat  ondankbaarheid  betekende  en  hoe  hij  zijn  ouders  tot  wanhoop  kon  drijven.    Tuurlijk,  zijn  vader  zag  eruit  als  een  venijnige  en  puntige  Joost  Zwagerman.  Hij  werd  in  Amsterdam  de  ‘bloedvergieter’  genoemd  omdat  hij  van  aderlaten  zijn  specialiteit  had  gemaakt  in  zijn  praktijk.  Izaak,  zoals  pa  Bilderdijk  heette  was  best  een  redelijk  ruimdenkend  personage,  ondanks  het  feit  dat  hij  fel  oranjegezind  was.  Zijn  moeder  werd  door  Willem  omschreven  als  een  punctuele  vrouw  die  driftig  en  licht  ontvlambaar  was  en  de  neiging  had  om  onrust  te  stoken.  Oftewel,  Willem  wist  verdraaid  goed  hoe  hij  het  bloed  onder  zijn  ouders’  nagels  vandaan  kon  halen.  Dat  bloedvergieten  en  wraakbeluste  had  Willem  dus  van  geen  vreemden.    Bilderdijk  had  dus  een  glorieus  inlevingsvermogen  ontwikkeld.  En  als  hij  dan  niet  de  boeken  zou  ingaan  als  klein  adellijk  prinsje,  dan  zou  hij  toch  op  zijn  minst  voor  een  wonderkind  moeten  doorgaan,  zoals  de  kleine  Wolfgang  Amadeus  Mozart  die  net  als  Willem  in  1756  geboren  was.  Een  streber,  als  hij  is,  kan  hij  het  natuurlijk  niet  verkroppen  dat  de  jonge  Amadeus  al  op  zesjarige  leeftijd  Europa  afreist  om  piano  en  orgel  te  pingelen.  De  jonge  Bilderdijk    pochte  maar  al  te  graag  dat  hij  toen  hij  anderhalf  jaar  oud  was  de  volledige  bijbelgeschiedenis  kende,  de  mythologie  en  de  voornaamste  feiten  van  de  wereldgeschiedenis.  Ach  ja,  en  als  je  toch  aan  het  overdrijven  en  het  opscheppen  bent.  Met  zijn  anderhalf  jaar  sprak  hij  ook  al  een  aardig  woordje  Frans.  Wel  handig  is  dat  hij  nog  voor  zijn  tweede  verjaardag  al  kon  schrijven  en  lezen.  

Zelf  beweert  hij  dat  hij  door  zijn  hoogbegaafdheid  last  had  van  gonzingen  in  zijn  hoofd  en  duizeligheid.  Al  het  zware  denken  leverde  vermoeidheid  op.  Ik  krijg  zo’n  donkerbruin  vermoeden  dat  de  kleine  Willem  zoveel  bij  elkaar  verzon,  dat  hij  fictie  en  realiteit  op  zeer  vroege  leeftijd  nauwelijks  meer  van  elkaar  kon  onderscheiden.  Omdat  hij  niet  als  pathologische  leugenaar  en  fantast  te  boek  wilde  staan,  leverde  hem  dat  kopzorgen  op,  waar  hij  nooit  meer  vanaf  zou  komen.  

Een  trap  op  zijn  voet  of  een  tegel  die  pardoes  op  Willems  voet  viel  tijdens  het  spelen  met  een  jochie  in  de  straat,  leverde  een  ontsteking  aan  zijn  teen  op  die  vader  Izaak  niet  kon  genezen.  Alle  aderlatingen  maakten  het  slechts  erger  en  tot  overmaat  van  ramp  kreeg  de  jonge  Willem  door  uitputting  en  pijn  een  ernstige  borstziekte.  Twaalf  jaar  lang  was  Willem  van  de  buitenwereld  afgesloten.  Pas  op  zijn  achttiende  kwam  hij  weer  in  het  volle  leven  buiten  het  ouderlijk  huis  terecht.  

In  de  tussentijd  binnenskamers  was  de  jonge  Willem  inmiddels  uitgegroeid  tot  dichter,  schrijver,  letterkundige,  historicus,  retoricus,  metafysicus,  anatoom,  fysioloog,  patholoog  en  was  een  volleerd  talenwonder  in  Latijn,  Grieks,  Italiaans,  Hoogduits  en  Engels.  By  the  way,  hij  schreef  enorm  veel  gedichten  en  comedies.  Take  that,  Wolfje  Mozart!  

 Willem  Bilderdijk  startte  als  boekhouder  op  kantoor  van  zijn  vader.  In  ieder  geval  tot  1780.  In  de  letterkunde  had  hij  contact  met  jonkvrouw  De  Lannoy,  een  dichteres  en  met  de  Zwolse  Rhijnvis  Feith,  met  wie  hij  werk  ter  beoordeling  uitwisselde.  Feith  was  patriottisch  gezind,  Bilderdijk  een  orangist  waardoor  hun  zakelijke  relatie  een  deuk  opliep.  Feith  zou  later  van  Bilderdijk  zeggen  dat  hij  ‘een  ongebriepelijk  mensch’  was.  

Op  26-­‐jarige  leeftijd  studeerde  hij  af  op  105  juridische  thesen  en  promoveerde  als  meester  in  de  rechten.    In  Den  Haag  zou  hij  met  goedkeuring  en  financiële  ondersteuning  een  eigen  advocatenpraktijk  openen.  In  zijn  gesloten  en  beschermde  jeugd  was  Bilderdijk  een  diepgelovig  mens  geworden,  die  al  op  jeugdige  leeftijd  reikhalzend  uitkeek  naar  ‘de  andere  zij’  van  ’t  graf.’  De  enige  vertrouweling  in  zijn  leven  was  de  medicus  Johannes  Verschuur,  een  vriend  van  zijn  vader,  die  hem  destijds  boeken  leende:  Homerus,  geschiedkundige  werken,  poëzie.  Verschuur  was  hem  dierbaarder  ‘dan  de  borst,  waar  aan  ik  heb  gezogen,’  wat  ook  wel  iets  zegt  over  zijn  moeder.  Sibilla  Bilderdijk-­‐Duyzenddaalders  vond  hij  driftkop  en  een  naar  mens.  Bovenal  was  zij  de  grote  afwezige  in  zijn  werk.  Bilderdijk,  die  over  ogenschijnlijk  triviale  zaken  dichtte  als  het  zingen  van  de  krekel  en  het  roken  van  tabak,  zou  nooit  een  vers  aan  zijn  moeder  wijden.  Bilderdijk  zonderde  zich  maar  al  te  graag  intellectueel  af.  De  wereld  zou  zijn  genius  niet  kunnen  vatten.  De  opvatting  dat  je  door  gemeenschappelijke  inspanning  en  wederzijdse  kritiek  talenten  kunt  ontwikkelen,  druiste  in  tegen  zijn  visie  op  het  kunstenaarschap  als  intermediair  van  het  hogere,  het  verhevene.  Bilderdijk  voelde  zich  uitverkoren  als  schakel  tussen  het  wereldse  en  de  geesteswereld  die  hem  blijkbaar  omringde.  

De  naam  van  Willem  Bilderdijk  als  grootste  dichter  van  zijn  generatie  was  gevestigd  toen  in  de  jaren  tachtig  van  de  achttiende  eeuw  de  partijstrijd  tussen  de  orangisten  en  patriotten  uitbrak.  Bilderdijk  was,  net  als  zijn  vader,  een  orangist  in  hart  en  nieren.  Hij  moest  niets  hebben  van  de  nieuwlichterij  van  de  patriotten  die,  geïnspireerd  door  de  Amerikaanse  Revolutie,  de  macht  van  de  stadhouder  wilden  inperken.  Als  advocaat  verdedigde  Bilderdijk  Kaat  Mossel,  de  Rotterdamse  helleveeg  die  in  de  patriottische  pers  uitgroeide  tot  boegbeeld  van  het  geminachte  Oranjegemeen,  het  grauw  dat  zich  –  al  dan  niet  met  de  nodige  steekpenningen  –  voor  het  karretje  van  stadhouder  Willem  V  liet  spannen.  Door  die  politieke  stellingname  zag  hij  zich  na  de  Bataafse  omwenteling  van  1795  genoodzaakt  het  land  te  verlaten.  Maar  er  was  meer  aan  de  hand.  Zoals  het  een  genie  betaamt,  kon  Bilderdijk  niet  met  geld  omgaan  en  had  hij  torenhoge  schulden  opgebouwd.  Daarbij  was  zijn  huwelijk  met  Catharina  Rebecca  Woesthoven,  op  zijn  zachtst  gezegd,  nogal  ongelukkig.  Hij  was  voor  haar  uitzonderlijke  schoonheid  gevallen,  de  relatie  inspireerde  hem  tot  seksueel  getinte  gedichten  als:  ‘Schenk  me,  ô  voedster  van  mijn  lustjens/Druk  met  zulke  vochte  kusjens/Dat  uw  tong  de  mijne  streelt,/En  er  krullend  mede  speelt.”      

 

 

 

 

 

Catharina  had  echter  schoon  genoeg  van  het  manipulatieve  karakter  en  de  losse  handjes  van  Willem  Bilderdijk.  Ze  zat  tijdens  zijn  ballingschap  alleen  in  Den  Haag  met  zijn  torenhoge  schulden  opgescheept  en  eiste  een  scheiding  van  tafel  en  bed.  Willem  gaf  geen  gehoor  op  haar  klachten  en  eisen,  temeer  omdat  hij  in  Engeland  Katharina  Wilhelmina  Schweickhardt  ontmoette  en  haar  een  verbintenis  voorstelde  waarin  was  opgenomen  dat  zij  zijn  nukken  altijd  moest  eerbiedigen,  dat  zij  wanneer  Willem  maar  wilde  seksuele  gemeenschap  aanvaardde  en  dat  zij  hem  nooit  zou  tegenspreken.  Ze  tekende  ook  nog.    Bilderdijk  ging  in  1802  terug  naar  Nederland,  oftewel  de  Bataafse  Republiek  onder  Schimmelpenninck.  Er  was  veel  veranderd  op  het  gebied  van  de  letteren.  Veel  oude  vrienden  waren  overleden  en  Bilderdijk  voelde  zich  een  vreemdeling.  Maar,  hij  had  werk  nodig.  De  dichter  kreeg  de  gelegenheid  voor  een  gesprek  met  Lodewijk  Napoleon.  Bilderdijk  viel  bij  de  koning  zo  in  de  smaak  dat  hij  besloot  om  steun  te  verlenen.  Dat  was  ook  wel  nodig,  want  het  was  voor  Bilderdijk  de  negende  keer  geworden  dat  hij  een  kind  naar  het  graf  moest  brengen.  De  koning  beschouwde  de  dichter  als  een  parel  aan  zijn  eigen  kroon  en  die  van  Land  en  Volk.  Hij  gaf  hem  daarom  verschillende  opdrachten,  onder  andere  het  schrijven  van  een  Nederlandse  spraakkunst  in  de  Franse  taal.  Ook  vroeg  de  koning  om  hem  Nederlands  te  leren.  Dit  werd  echter  niet  zo’n  succes.  Het  verhaal  gaat  dat  Lodewijk  eens  in  het  openbaar  gezegd  heeft:  ‘Ik  ben  de  konijn  van  Olland.’  Bilderdijk  en  Lodewijk  waren  bijzonder  op  elkaar  gesteld  en  deden  alles  voor  elkaar.    

Behalve  de  taallessen,  vergulde  Bonaparte  Bilderdijk  met  het  lidmaatschap  van  de  Tweede  Klasse  van  het  Koninklijk  Instituut  voor  de  Letteren,  Wetenschappen  en  Schone  Kunsten.  Er  kwam  zowaar  enige  staatsbemoeienis  voor  de  promotie  van  de  kunsten.  Bilderdijk  plukte  er  de  vruchten  van.  Als  officieus  dichter  des  vaderlands  genoot  hij  op  een  gegeven  moment  een  wedde  van  zesduizend  gulden,  het  viervoudige  van  het  salaris  van  een  hoogleraar.  Zijn  geldzorgen  werden  er  niet  minder  om,  evenmin  zijn  angst  voor  de  toekomst.  Niet  dat  hij  nog  lang  te  leven  had.  Bilderdijk  voelde  steevast  het  einde  naderen.  

Na  een  aantal  verhuizingen  kreeg  hij  van  Lodewijk  een  huis  toegewezen  aan  de  Keizersgracht.  Ondanks  dit  alles  was  hij  nog  niet  gelukkig.  Zijn  moedeloze  klacht  luidde:  ‘Stel  my  nog  in  staat,  nuttig  te  zijn.’  Inmiddels  kwam  de  ondergang  van  het  koninkrijk  Holland  en  dus  ook  die  van  koning  Lodewijk  steeds  dichterbij.  De  machtige  keizer  Napoleon  wilde  alles  en  iedereen  bij  zijn  keizerrijk  inlijven.  Op  4  juli  1810  deed  Lodewijk  afstand  van  de  troon  en  een  week  later  werd  ons  land  bij  Frankrijk  ingelijfd.  Lodewijk  en  Bilderdijk  zijn  elkaar  nooit  vergeten.  Voor  de  dichter  brak  er  nu  een  heel  andere  periode  in  zijn  leven  aan.    Bilderdijk  was  nog  nooit  zo  wanhopig  geweest.  Zijn  gaven  werden  voortdurend  miskend,  waardoor  hij  niet  aan  werk  kon  komen,  hij  moest  met  zijn  vrouw  veel  tegenslagen  ondergaan,  en  tenslotte  had  hij  grote  financiële  zorgen.  Dat  laatste  had  Bilderdijk  het  meest  aan  zichzelf  te  wijten,  hij  kon  gewoon  niet  met  geld  omgaan.  Deze  tijd  bracht  hem  zelfs  tot  zelfmoordgedachten  zoals  blijkt  uit  de  vele  gedichten  die  hij  toen  geschreven  heeft.  Hij  bidt  God  om  bewaring  en  vergeving.  In  1811  was  familie  Bilderdijk  gedwongen  om  alles  te  verkopen  om  de  schuldeisers  tevreden  te  stellen.  Het  ging  de  dichter  het  meest  aan  het  hart  dat  hij  bijna  al  zijn  boeken  moest  verkopen.  Het  volgende  jaar  werd  de  nood  zo  groot  dat  hij  zelfs  de  verzameling  van  zijn  eigen  werken  moest  verkopen.  Een  betere  tijd  brak  aan  toen  Nederland  bevrijd  werd  van  de  Franse  heerschappij.  Voor  deze  gelegenheid  maakte  Bilderdijk  een  aantal  volksliedjes.    Eerst  had  de  dichter  over  zijn  nieuwe  koning  niet  te  klagen.  Willem  I  zond  hem  een  geschenk  van  500  gulden  voor  een  gedicht  en  benoemde  hem  tot  provisioneel  auditeur-­‐militair.  In  deze  functie  hield  hij  het  driekwart  jaar  uit  en  vroeg  toen  zijn  ontslag  aan.  Als  vergoeding  kreeg  hij  van  de  koning  een  pensioen  van  1800  gulden.  In  1815  ontstond  er  aan  het  Atheneum  Illustre  te  Amsterdam  en  vacature  voor  hoogleraar  in  de  Nederlandse  Taal-­‐en  Letterkunde.  Hiervoor  leek  Bilderdijk  de  aangewezen  man.  Van  alle  kanten  kreeg  hij  hulp  en  medewerking.  De  dichter  was  zelf  echter  van  zijn  benoeming  niet  zeker.  Inderdaad  werd  er  iemand  anders  benoemd.  De  oorzaak  daarvan  lag  in  Bilderdijks  uitgesproken  oranjegezinde  gevoelens,  waardoor  hij  veel  vijanden  had  gemaakt.  Die  vijanden  waren  het  die  zijn  benoeming  hadden  tegengewerkt.  Iedereen  was  verontwaardigd  en  teleurgesteld.  Bilderdijk  vond  dat  de  koning  wel  wat  meer  invloed  had  kunnen  laten  gelden.  Doordat  Willem  I  hiervan  hoorde,  kwam  de  dichter  niet  in  aanmerking  voor  de  koninklijke  onderscheiding.  Hierdoor  ontstond  een  verwijdering  tussen  koning  Willem  I  en  Bilderdijk,  precies  op  het  moment  dat  zoon  Julius  stierf  en  de  gezondheid  van  zijn  vrouw  Catharina  Wilhelmina  hard  achteruit  holde.        

Hij  zou  eindelijk  zes  van  zijn  kinderen  en  zijn  lieftallige  eega  overleven.  De  dood  van  zijn  oudste  zoon  op  26  augustus  1816  –  Julius  Bilderdijk  bezweek  aan  tuberculose  op  een  schip  naar  de  Oost  –  was  een  slag  die  hij  nauwelijks  te  boven  kwam  en  dompelde  Katharina  Wilhelmina  in  een  diepe  depressie.  Het  verlies  van  een  volwassen  zoon  is  zoveel  erger  dan  dat  van  een  “krijtend  kind,  nog  onbekend  aan  ’t  leven.”  Bilderdijk  omgaf  zich  in  de  laatste  jaren  van  zijn  bestaan  met  Leidse  studenten,  die  door  zijn  charisma  onder  invloed  raakten  van  zijn  ideeën.  En  die  werden  met  de  dag  reactionairder.    

 

Gefrustreerd  door  het  uitblijven  van  een  benoeming  tot  hoogleraar  polemiseerde  hij  tegen  tijdgenoten  die  deze  eer  wel  te  beurt  viel.  Vooral  Matthijs  Siegenbeek,  opsteller  van  een  nieuwe  spelling  in  1807,  moest  het  ontgelden.  Bovenal  fulmineerde  Bilderdijk  tegen  de  geest  van  de  tijd.  Hij  noemde  de  Helden  van  de  Verlichting  het  “edel  kroost  der  apen”,  hij  zong  de  lof  van  de  absolute  monarchie  en  vervloekte  de  grondwet  die  Willem  I  aan  banden  legde.  In  het  verval  der  zeden  zag  hij  een  aankondiging  van  de  Jongste  Dag  die  voor  de  deur  stond.  Zijn  discipelen  droegen  het  gedachtengoed  uit.  Isaäc  Da  Costa,  de  surrogaatzoon  die  in  hetzelfde  jaar  geboren  was  als  Julius,  deed  dat  in  1823  met  zijn  Bezwaren  tegen  den  geest  der  Eeuw,  Abraham  Capadose  schreef  Bestrijding  der  vaccine,  waarin  hij  zich  op  religieuze  gronden  verzette  tegen  de  koepokinenting.      Bilderdijk  raakte  meer  en  meer  vervreemd  van  zijn  tijdgenoten,  terwijl  hij  –  zo  weten  de  auteurs  overtuigend  aan  te  tonen  –    toch  ook  een  zeer  beminnelijke  kant  had.  Hij  werd  een  curiosum  en  de  vraag  is  wat  van  de  persona  Bilderdijk  nou  precies  waar  was.  “Bilderdijk  was”,  aldus  Willem  Frederik  Hermans  in  een  brief  aan  Gerard  Reve  in  1951,  “niet  helemaal  niets,  maar  toch  voor  ‘moderne  mensen’  volkomen  onverteerbaar.”  En  zo  zou  decennia  later  ook  Boudewijn  Büch  na  zijn  dood  dezelfde  vragen  en  opmerkingen  tegengeworpen  krijgen.  De  man  van  de  fantasie,  de  man  met  de  losse  handjes  en  de  man  met  het  opportunistische  ego  was  tevens  de  man  die  lieflijke  kindergedichtjes  en  –rijmpjes  schreef,  die  hele  liefdessonnetten  vol  hoofse  lyriek  illustreerde  maar  tegelijkertijd  zijn  vrouwen  het  liefst  juridisch  onder  de  knoet  had.  Inderdaad,  voor  moderne  mensen  volkomen  onverteerbaar.    

Bilderdijk  in  Haarlem  In  de  winter  van  1826  op  1827  ontsnapte  het  gezin  nauwelijks  aan  de  dood  ten  gevolge  van  kolendampvergiftiging  in  het  huis  in  Leiden.  Na  deze  gebeurtenis  wilde  Bilderdijk  geen  ogenblik  langer  in  deze  woning  blijven  en  omdat  er  in  Leiden  geen  geschikt  huis  was  te  vinden,  verhuisde  de  dichter  voor  de  zoveelste  keer,  en  nu  voor  het  laatst,  naar  Haarlem.  Na  1829  vooral  voelde  Bilderdijk  zijn  kracht  steeds  meer  afnemen  en  hij  schreef  weinig  meer.  Gelukkig  werd  hij  nog  geregeld  bezocht  door  een  aantal  oude  vrienden.  De  oude  dichter  kreeg  nu  steeds  meer  lichamelijke  en  geestelijke  klachten.  Maar  de  meeste  zorgen  maakte  hij  zich  over  de  toestand  van  zijn  zwakker  wordende  vrouw  en  de  in  zichzelf  gekeerde  zoon.  Lodewijk  was  Bilderdijks  enig  overgebleven  zoon.  De  zwaarste  straf  die  Bilderdijk  treffen  kon,  was  het  sterven  van  zijn  innig  geliefde  vrouw.  Op  Paaszondag  1830  werd  zijn  aangetast  door  een  ernstige  pleuritis,  waaraan  zij  vijf  dagen  later  kalm  en  zacht  in  de  armen  van  haar  man  overleed.  Na  dit  overlijden  heeft  hij  geen  gedichten  meer  geschreven.  Hij  bracht  zijn  dagen  slechts  door  met  het  lezen  in  de  Bijbel  of  van  Vader  Cats.    In  de  zomer  van  Bilderdijks  laatste  levensjaar  werd  hem  een  laatste  verdiende  hulde  toegebracht  toen  door  een  commissie  van  de  Maatschappij  van  Nederlandsche  Letterkunde  te  Leiden  met  een  gouden  medaille  vanwege  het  feit  dat  de  dichter  sedert  eene  halve  eeuw  tot  roem  en  sieraad  onzer  Letterkunde  en  dezer  Maatschappij  was  geweest.    In  de  loop  van  december  1831  werd  de  75-­‐jarige  dichter  door  een  hevige  koorts  aangetast.  Een  van  de  vrienden  die  getuige  was  van  Bilderdijks  laatste  ziekbed  was  Bastiaan  Heykens.  Hij  sprak  hem  de  Schriftwoorden  toen:  ‘Uw  herte  worde  niet  ontroerd.  Gijlieden  gelooft  in  God,  gelooft  ook  in  Mij’,  zegt  de  Heere.  ‘In  het  huis  mijnes  Vaders  zijn  vele  woningen:  anderszins  zoude  Ik  het  u  gezegd  hebben.  Ik  ga  henen  om  u  plaatse  te  bereiden.’  Na  dit  te  hebben  gezegd  vroeg  Heykens:  ‘Bilderdijk!  Gelooft  gij  dat  nog?’  Het  antwoord  luidde:  ‘Ja!’  met  een  duidelijke  en  bewogen  stem.  De  volgende  dag  stierf  hij.  Het  lichaam  van  Bilderdijk  werd  gelegd  in  het  graf  van  ds.  Manger  in  de  Grote  Kerk  te  Haarlem.