SuïcidaliteitPOH-GGZ

De nieuwe Multi Disciplinaire Richtlijn Do’en

don’ts bij suïcidaliteitArnold Slinkman, Crisisinterventor / Sociaal Psychiatrisch Verpleegkundige GGNet en POH-GGZ.

Suïcidaliteit

Feiten en cijfers Cijfers (2007) van het Netherlands Mental Health

Survey and Incidence Study (NEMESIS), RIVM en NS

• 410.000 mensen zich zo terneergeslagen dat zij aan suïcide denken.

• 94.000 volwassenen jaarlijks een suïcidepoging doen*• 14.000 mensen jaarlijks ongeveer op de spoedeisende hulp

terecht komen• 9.200 mensen worden opgenomen vanwege een

suïcidepoging.• 1500 mensen (2/3 mannen en 1/3 vrouwen) komen per jaar

om het leven door zelfdoding. • Uitzondering 2007 : 1350 • Meest recente cijfer 2008 2009 2010 2011 2012

• Suïcides: 1435 1524 1600 1647 1753• Spoor “suïcides”: 164 197 201 215 ?

** Dit is waarschijnlijk maar het topje van de ijsberg !Dit is waarschijnlijk maar het topje van de ijsberg !

Suïcide en leeftijd

MethodeMannen Vrouwen

• Verhangen/wurgen 47% 31%• Vergiftigen (medicijnen) 16% 28%• Voor voertuig springen 13% 10%• Van hoogte springen 7% 10%• Verdrinken 6% 10%• Verstikken (plastic zak) 2% 7%• Vuurwapen 4% 1%

Methoden• Suïcidepogingen worden voornamelijk

Ondernomen:

• 75% met behulp van medicijnen• 15% door middel van polssnijden• 1 op de 5 daarvan in combinatie met

alcohol• 1/3 van pogingen door mannen; 2/3

door vrouwen

Risico groepen voor suïcide pogingen

• Getraumatiseerden (b.v. vrouwelijk slachtoffers van seksueel Getraumatiseerden (b.v. vrouwelijk slachtoffers van seksueel geweld, lichamelijke mishandeling en emotionele geweld, lichamelijke mishandeling en emotionele verwaarlozing),verwaarlozing),

• Depressieve patiënten Depressieve patiënten • Patiënten met een borderline stoornisPatiënten met een borderline stoornis• Jonge verslaafdenJonge verslaafden• Patiënten die al eerder suïcidepogingen ondernamen. Patiënten die al eerder suïcidepogingen ondernamen. • Jongeren met zelfbeschadigend gedragJongeren met zelfbeschadigend gedrag• Mannen in leeftijds categorie tussen 40 – 60 en boven de 80 jrMannen in leeftijds categorie tussen 40 – 60 en boven de 80 jr• Mannen die geconfronteerd worden met scheidingMannen die geconfronteerd worden met scheiding• In detentie In detentie • homoseksuelenhomoseksuelen• Mensen persoonlijkheidskenmerken als weinig zelf respect, Mensen persoonlijkheidskenmerken als weinig zelf respect,

negatief zelfbeeld, cognitieve rigiditeit, piekeren, extraversie, negatief zelfbeeld, cognitieve rigiditeit, piekeren, extraversie, agressie, hopeloosheid, angst.agressie, hopeloosheid, angst.

• Als suïcide in de familie voorkomt !!!!Als suïcide in de familie voorkomt !!!!

Hulpverlening• 50 % van degenen die suïcidepogingen

ondernemen heeft op dat moment hulp van de geestelijke gezondheidszorg.

• 75% heeft ooit GGZ-hulp ontvangen.

• Na een suïcidepoging volgt meestal een aanbod voor verdere GGZ-hulpverlening of een verwijzing naar de huisarts.

• In veel gevallen leidt zo’n verwijzing niet tot voortgezette behandeling in de GGZ.

Suïcidaliteit

Het verrichten, of een poging daar Het verrichten, of een poging daar toe van handelingen die kunnen toe van handelingen die kunnen leiden tot de dood.leiden tot de dood.

Wat gaat er aan vooraf?• gedachten aan dood willen zijngedachten aan dood willen zijn• gedachten aan suïcidegedachten aan suïcide• plannen om een suïcidepoging te plannen om een suïcidepoging te

doendoen• voorbereidingen treffenvoorbereidingen treffen

Suïcidegedachten

Suïcidewens

Suïcideplan

Suïcidepoging

ontstaat geleidelijk AmbivalentieSuïcidemoord

Het suïcidale proces

Suïcidaliteit = wanhoopSuïcidaliteit = wanhoop

Entrapment

• Directe signalen• “ik zou willen slapen en nooit meer wakker willen• worden”• “ik wil er een eind aanmaken”• “ik wou dat ik dood was”• “ik zou willen dat ik er niet meer was”• “ik wil rust”• Indirecte signalen• “ik zie het niet meer zitten”• “ik heb er genoeg van, ik kan het allemaal niet meer

aan”• “over mij hoef je je binnenkort geen zorgen meer te• maken”• “ik ben een last, iedereen is beter af zonder mij”

Suïcidaal gedragsignalen herkennen - woorden

Suïcidaal gedrag signalen herkennenSuïcidaal gedrag signalen herkennen• zich isoleren, terugtrekken, stiller zijn• lusteloosheid, futloosheid, sombere stemming• slaapstoornissen• verslechtering van het concentratievermogen en geheugen • verandering in de kwaliteit van de prestaties• verandering in sociaal gedrag • neiging om interessante activiteiten die men vroeger leuk vond te

verwaarlozen• opvallende verandering en/of verwaarlozing van uiterlijk• vermeerderd alcohol- en/of drugsgebruik• neiging om onverantwoorde risico’s te nemen; kleine ongelukjes• verzuim, spijbelen of anderszins afwezig zijn• zelfmoordpoging • weglopen / doelloos rondzwerven• wisselende stemming• schriftelijke aanwijzingen bv gedicht, tekening ed• interesse in bepaalde boeken, muziek en internetsites• weggeven van persoonlijke bezittingen• negatief zelfbeeld• patiënt loopt met zelfdodingplannen rond

1.Kwetsbaarheid van de persoon/langdurige stress in omgeving• Balans tussen draagkracht en draaglast/ persoonlijkheidsfactoren• Depressie, psychose, verslaving, andere stemmingsstoornis,...• Trauma’s; seksueel misbruik, mishandeling en verwaarlozing,

geweld binnen het gezin, financiële problemen binnen het gezin,…

• Verlies van een ouder door sterfte, echtscheiding,.. 2. Uitlokkende factoren• verlieservaringen bv. liefdesverdriet, verlies van status, abortus,

ziekte, sterfgeval, ongeluk, ruzie, aanranding,…• pesterijen• in aanraking komen met politie3. Ontremmende middelen• Alcohol, drugs, medicatie• Voorbeeld van suïcide in de omgeving• Media = berichtgeving over suïcide• Beschikbaarheid van middelen• Impulsiviteit, vroegere zelfmoordpoging• Positieve houding tav suïcide, overtuiging4. Afwezigheid van beschermende factoren

RisicofactorenRisicofactoren

OPNAMEIN DE PSYCHIATRIE / OP EEN GESLOTEN AFDELING!

Beschermende factoren• Sociale steun / netwerk.• Bevredigende rol. • Houding t.o.v. zelfdoding: “suïcide is geen normale

reactie op stresserende omstandigheden, er zijn nog andere oplossingen voor het verzachten van de psychische pijn!”

• Religie (geloof).• Bespreekbaarheid van gevoelens en gedachten.• Kennis en attitude ivm hulpverlening, openstaan voor

hulpverlening.• Goede prestaties oa school, werk, sportvereniging.• Verantwoordelijkheidsgevoel voor iets of iemand.• Stimuleren voor het zoeken naar meerdere oplossingen

voor een probleem werkt preventief.

Houding t.o.v. zelfdoding

« Suïcide is geen normale reactie op stresserende levensomstandigheden en er zijn nog andere oplossingen voor het

verzachten van de psychische pijn!»

Aanhaken of afhaken !Aanhaken of afhaken !

Hoe kom je achter suïcidaliteit!

Anti-oefening

Er naar vragen

enContact maken

Hoe kom je achter suicidaliteit!

• De beste manier om te weten te komen of iemand aan zelfmoord denkt, is door ernaar te vragen

• Door te vragen of iemand aan zelfmoord denkt, kan je het zelfmoordrisico inschatten

• Hoe meer iemands plannen zijn uitgewerkt, hoe groter de kans dat iemand een zelfmoord(poging) zal ondernemen

• Het is belangrijk dat de persoon die aan zelfmoord denkt, het gevoel heeft dat hij niet veroordeeld wordt en dat hij vrijuit kan spreken

Wat kan je doen ?

• Stap 1: Alert zijn voor signalen• Stap 2: Luister naar de persoon. Wat zijn

achterliggende gevoelens? Psychische pijn?• Stap 3: Praat erover! Zelf bespreekbaar maken van

suïcidegedachten• Stap 4: Neem de zelfmoordgedachten serieus! Geef

herkenning, laat je betrokkenheid zien• Stap 5: Probeer samen wat orde te brengen in wat

de persoon voelt en wat er rondom hem gebeurt. • Stap 6: Schakel tijdig hulp in. Deel het met andere

hulpverleners / behandelaren Blijf er nooit alleen mee zitten….!

Do’s• Toegankelijkheid van geestelijke gezondheidszorg; in breedste zin

• Kennis & attitude i.v.m. hulpverlening

• Contact maken, het gesprek aan gaan

• De beste manier om te weten te komen of iemand aan zelfmoord denkt, is door ernaar te vragen

• Bespreekbaarheid van gevoelens en gedachten; ga ook later nog een hierover het gesprek aan.

• Het is belangrijk dat de persoon die aan zelfmoord denkt, het gevoel heeft dat hij niet veroordeeld wordt en dat hij vrijuit kan spreken

• Bekend zijn met eigen visie op leven/dood, suicide en de evt daarbij behorende tegen overdracht fenomen

• Sociale steun genereren

Don’ts• Negeren van signalen, verbaal / non-verbaal,

• Er alleen mee blijven zitten,

• Denken dat het om de aandacht gaat,

• Veroordelen, bagatelliseren,

• Zien als een maatschappelijk probleem,

• Alleen met maatregelen en regels is te beheersen,

• Suïcidaliteit is het gevolg van een complexe interactie tussen biologische, psychologische, psychiatrische en sociale risicofactoren

• 70 à 80 % van de mensen die suïcidaal zijn, zenden signalen uit – niet altijd gemakkelijk om de signalen tijdig te zien. Achteraf worden de signalen meestal wel gezien

• Soms sluiten mensen alle mogelijkheden om te kunnen gered worden uit

• Het is mogelijk om uit het suïcidaal proces te geraken (niet altijd!) en daarbij andere oplossingen te vinden voor problemen

• Hulpverlening kan een hulpmiddel zijn – geen wondermiddel• De aanwezigheid en het installeren van voldoende beschermende

factoren is belangrijk

• Maar vooral:…….Contact maken, het gesprek aangaan

Samenvatting

Nog vragen?

Bedankt