Workshop Duurzaam Curriculum

‘Op weg naar een duurzame Zernike Campus’

Hanze Hogeschool Groningen18 november 2010

Olivier Bello & Pieternel Boer

Programma

• Denkraam duurzame ontwikkeling: een integrale benadering

• Integratie duurzame ontwikkeling in het onderwijs

• Duurzame ontwikkeling als transitie: het belang van de context

Duurzame ontwikkeling

“Duurzame ontwikkeling is ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen.”

Duurzame ontwikkeling

“Genoeg, voor iedereen, voor altijd.”

“Hoe je zou leven als je het eeuwige leven zou hebben.”

People

Triple PPlanet

Profit

T ijd

H ier en N u

L a ter

D a a r

P laa ts

2100

2000

2025

2050

2075

People

Planet Profit

Bearable

Viablealbaar)

Equi

tabl

e

De rol van het onderwijs

Stelling

“Het onderwijs anno 2010: wij onderwijzen vandaag de ‘young professionals’ van morgen met de kennis van gisteren”

DocentDocent

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudentStudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

AdviesbureauAdviesbureauOverheidOverheid

BedrijfBedrijfBedrijfBedrijf

BedrijfBedrijf BedrijfBedrijf NGONGOBankBank

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudentStudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

AdviesbureauAdviesbureauOverheidOverheid

BedrijfBedrijfBedrijfBedrijf

BedrijfBedrijf BedrijfBedrijf NGONGOBankBank

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudentStudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

AdviesbureauAdviesbureauOverheidOverheid

BedrijfBedrijfBedrijfBedrijf

BedrijfBedrijf BedrijfBedrijf NGONGOBankBank

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudentStudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

AdviesbureauAdviesbureauOverheidOverheid

BedrijfBedrijfBedrijfBedrijf

BedrijfBedrijf BedrijfBedrijf NGONGOBankBank

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudentStudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

AdviesbureauAdviesbureauOverheidOverheid

BedrijfBedrijfBedrijfBedrijf

BedrijfBedrijf BedrijfBedrijf NGONGOBankBank

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudentStudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

AdviesbureauAdviesbureauOverheidOverheid

BedrijfBedrijfBedrijfBedrijf

BedrijfBedrijf BedrijfBedrijf NGONGOBankBank

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudentStudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

AdviesbureauAdviesbureauOverheidOverheid

BedrijfBedrijfBedrijfBedrijf

BedrijfBedrijf BedrijfBedrijf NGONGOBankBank

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudentStudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

AdviesbureauAdviesbureauOverheidOverheid

BedrijfBedrijfBedrijfBedrijf

BedrijfBedrijf BedrijfBedrijf NGONGOBankBank

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudentStudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

AdviesbureauAdviesbureauOverheidOverheid

BedrijfBedrijfBedrijfBedrijf

BedrijfBedrijf BedrijfBedrijf NGONGOBankBank

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudentStudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

AdviesbureauAdviesbureauOverheidOverheid

BedrijfBedrijfBedrijfBedrijf

BedrijfBedrijf BedrijfBedrijf NGONGOBankBank

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

StudentStudentStudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

AdviesbureauAdviesbureauOverheidOverheid

BedrijfBedrijfBedrijfBedrijfBedrijfBedrijf NGONGOBankBank

StudentStudent

StudentStudentStudentStudent

StudentStudentStudentStudent

StudentStudent

StudentStudent

AdviesbureauAdviesbureauOverheidOverheid

BedrijfBedrijfBedrijfBedrijfBedrijfBedrijf NGONGOBankBank

De essentiële rol van het onderwijs voor duurzame ontwikkeling

Integratie van duurzame ontwikkeling in het onderwijs

Drie benaderingen:• 1. Afstudeerprofiel voor DO• 2. Verbredingsthema’s van DO• 3. Systematische inbedding: het AISHE

instrument

1. Afstudeerprofiel

• Maatschappelijke rol van de opleiding• Wat zijn competenties voor duurzame

ontwikkeling?• Opbouw in het curriculum

Het hoger onderwijs erkent in toenemende mate haar essentiële rol in kennisinnovatie voor

duurzame ontwikkeling

• Werkveld vraagt om veranderende competenties• Samenleving vraagt om actieve betrokkenheid bij

kennisinnovatie, i.s.m. derden

Curriculumherziening t.b.v. competenties voor DO Herpositionering richting werkveld & samenleving

Herpositionering richting werkveld en samenleving

Maatschappij

Onderwijs Bedrijfsvoering

Onderwijs-instelling

Onderzoek

Beroepscompetenties voor DO verder uitgewerkt voor het HBO (VESTIA+D)

Een ‘duurzame professional’ …Verantwoordelijkheid .. draagt verantwoordelijkheid voor het eigen

werk

Emotionele intelligentie ..leeft zich in in waarden en gevoelens van anderen

Systeemgerichtheid .. denkt en werkt vanuit een systeemvisie

Toekomstgerichtheid .. denkt en werkt vanuit een toekomstperspectief

Persoonlijke Inzet .. zet zich persoonlijk in voor duurzame ontwikkeling

Actievaardigheid .. treedt besluitvaardig en handelingsbekwaam op

Plus D Disciplinaire competenties voor duurzame ontwikkeling (variëren per opleiding)

Curriculumherziening

- Herdefinitie van competenties voor de opleiding- Geïntegreerd onderdeel van de opleiding:

Logische opbouw in het curriculumMogelijkheid tot specialiserenInterdisciplinaire basis- of keuzemodule/minor

- Creëren van groepsgerichte/omgevingsgerichte leeromgevingen waarin individueel leiderschap getraind wordt: interdisciplinaire praktijkopdrachten, gastcolleges, coaching op leiderschap & DO

B

2. Verbredingsthema's

Verbredingsthema's

Interdiscipliniar Intercultureel Transdisciplinair Aspecten van duurzame ontwikkeling Ethiek Tijdshorizon

Brug

3. Systematische inbedding: het AISHE instrument

• AISHE: Assessment Instrument for Sustainability in Higher Education

• Kwaliteitsinstrument voor de integratie van DO in het onderwijs

• Afgeleid van EFQM model• Audit o.b.v. consensus• Bijzonder Kenmerk Duurzame

Ontwikkeling (NVAO)

Resultaten van een AISHE audit

• Inzicht in de huidige situatie• Voorstellen voor een gewenste situatie• De kern van een beleidsplan DO• Kwaliteitsmanagement van de integratie

van DO (Plan-Do-Check-Act)

Systematische inbedding m.b.v. AISHE organisatieverandering

Praktisch vertaal in:- Visie en beleid / mission statement / bestuurlijke

agend- Expertise personeel; netwerk, externe

dienstverlening en onderzoek- Onderwijsdoelen, methoden en inhoud,

competentieontwikkeling i.s.m. het werkveld- Uitstraling in regio, nationaal, internationaal

(onderwijs-onderzoek-bedrijfsvoering)- Resultaatmeting onder stakeholders

Aan de slag

* AISHE audit (visie & beleid, expertise, onderwijsdoelen & methoden, onderwijsinhoud, resultaatmeting)

* Quickscans uit de AISHE methode (hulp bij resultaatmeting)

* Curriculumanalyse/curriculumscan m.b.v. DHO of zelf met collegae en evt. werkveld

* Literatuuranalyse, i.s.m. collegae, netwerk DHO en/of met collegae buiten de instelling, evt. gebruik vakreviews

* Lezing voor instituut/opleiding door extern persoon

* …… Waar kies je voor?